ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. 1,710,200, TL

PROJE SAHĠBĠNĠN ADI ADRESĠ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENĠN ADI PROJENĠN BEDELĠ PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN AÇIK ADRESĠ (ĠLĠ, ĠLÇESĠ, MEVKĠĠ) PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN KOORDĠNATLARI, ZONU ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy BeĢiktaĢ / ĠSTANBUL Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 DEPOLAMA SAHASI VE DERĠN DENĠZ DEġARJI PROJESĠ ÇEVRESEL ETKĠ DEĞERLENDĠRMESĠ RAPORU 1,710,200,000.00 TL Çanakkale Ġli, Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesi, Kadıoğlu Mahallesi DATUM: ED-50 Projeksiyon: 6 derece Eleman sırası: Sağa Değer, Yukarı değer DOM:27 ZON:35 DATUM: WGS-84 Türü: Coğrafi NoktaNo Y X NoktaNo Enlem Boylam Santral Alanı Proje Sahası Santral Alanı Proje Sahası 1 527408,449 4474808,592 1 40,42177176 27,3225971 2 527420,886 4474807,192 2 40,42175874 27,3227437 3 527437,832 4474806,58 3 40,42175267 27,3229434 4 527447,837 4474802,701 4 40,42171739 27,3230612 5 527454,78 4474799,23 5 40,4216859 27,3231429 6 527464,376 4474792,492 6 40,42162488 27,3232557 7 527471,115 4474782,079 7 40,42153085 27,3233347 8 527473,361 4474770,848 8 40,42142959 27,3233607 10 527473,157 4474756,148 10 40,42129717 27,3233576 11 527467,031 4474759,21 11 40,42132495 27,3232855 12 527460,906 4474764,723 12 40,42137482 27,3232136 13 527457,435 4474765,54 13 40,4213823 27,3231727 14 527454,984 4474763,089 14 40,4213603 27,3231437 15 527457,843 4474757,985 15 40,42131422 27,3231772 16 527458,864 4474752,88 16 40,4212682 27,323189 17 527457,435 4474749,001 17 40,4212333 27,323172 18 527450,288 4474748,389 18 40,42122802 27,3230877 19 527437,629 4474753,289 19 40,42127258 27,3229387 20 527432,116 4474753,697 20 40,42127644 27,3228737 21 527425,991 4474750,634 21 40,42124905 27,3228014 22 527421,091 4474744,713 22 40,42119586 27,3227434 23 527418,028 4474737,771 23 40,42113342 27,322707 24 527415,374 4474728,175 24 40,42104706 27,3226753 25 527412,516 4474716,536 25 40,4209423 27,3226411 i

26 527413,945 4474705,714 26 40,42084476 27,3226575 27 527416,804 4474698,159 27 40,4207766 27,3226909 28 527420,275 4474691,422 28 40,4207158 27,3227315 29 527425,992 4474685,909 29 40,42066594 27,3227986 30 527434,363 4474686,726 30 40,42067303 27,3228973 31 527439,876 4474690,606 31 40,4207078 27,3229625 32 527444,572 4474694,893 32 40,42074627 27,323018 33 527455,802 4474693,464 33 40,42073302 27,3231503 35 527460,294 4474684,072 35 40,42064826 27,3232029 36 527463,153 4474678,968 36 40,42060219 27,3232364 37 527462,949 4474675,292 37 40,42056908 27,3232338 38 527456,211 4474672,433 38 40,42054354 27,3231543 39 527448,626 4474667,533 39 40,42049965 27,3230646 40 527442,123 4474659,978 40 40,4204318 27,3229877 41 527441,714 4474652,424 41 40,42036376 27,3229825 42 527447,636 4474647,319 42 40,42031757 27,3230521 43 527457,437 4474644,665 43 40,42029334 27,3231675 44 527464,787 4474645,073 44 40,42029677 27,3232542 45 527472,954 4474647,523 45 40,42031858 27,3233505 46 527479,488 4474650,382 46 40,42034412 27,3234277 48 527491,943 4474648,749 48 40,420329 27,3235744 49 527496,026 4474651,608 49 40,42035462 27,3236227 50 527494,189 4474658,754 50 40,42041906 27,3236013 51 527503,172 4474659,162 51 40,42042244 27,3237072 52 527510,319 4474655,692 52 40,42039094 27,3237913 53 527519,303 4474652,833 53 40,42036489 27,3238971 54 527533,188 4474647,116 54 40,42031292 27,3240605 55 527546,867 4474639,97 55 40,42024809 27,3242215 56 527544,214 4474633,641 56 40,42019116 27,3241899 57 527538,292 4474629,761 57 40,4201564 27,3241199 58 527528,287 4474627,719 58 40,42013834 27,3240019 59 527518,691 4474626,902 59 40,42013129 27,3238888 60 527509,095 4474623,226 60 40,42009849 27,3237755 61 527504,602 4474618,53 61 40,42005634 27,3237223 62 527504,399 4474604,647 62 40,41993127 27,3237194 63 527506,44 4474596,479 63 40,41985762 27,3237431 64 527511,953 4474590,353 64 40,41980225 27,3238078 65 527519,099 4474584,841 65 40,41975236 27,3238918 66 527526,042 4474579,328 66 40,41970246 27,3239734 67 527532,167 4474572,795 67 40,4196434 27,3240453 68 527538,906 4474567,895 68 40,41959904 27,3241245 69 527547,277 4474562,994 69 40,41955461 27,324223 70 527549,359 4474559,657 70 40,41952447 27,3242474 71 527124,346 4473897,803 71 40,4135758 27,3192094 72 527100,515 4473918,484 72 40,41376289 27,3189294 73 527079,167 4473916,06 73 40,41374174 27,3186777 74 527057,812 4473913,636 74 40,4137206 27,3184259 75 527050,835 4473912,846 75 40,41371371 27,3183436 76 526997,146 4473906,747 76 40,4136605 27,3177106 77 526987,2 4473905,618 77 40,41365065 27,3175933 78 526966,651 4473903,284 78 40,41363029 27,317351 79 526945,297 4473900,859 79 40,41360913 27,3170992 80 526938,35 4473900,039 80 40,41360197 27,3170173 ii

81 526915,557 4473897,48 81 40,41357965 27,3167486 82 526914,739 4473897,39 82 40,41357887 27,3167389 83 526889,729 4473894,581 83 40,41355437 27,316444 84 526882,662 4473893,791 84 40,41354748 27,3163607 85 526856,859 4473890,893 85 40,4135222 27,3160565 86 526831,032 4473887,993 86 40,41349691 27,3157519 87 526824,105 4473887,223 87 40,4134902 27,3156702 88 526798,283 4473884,345 88 40,4134651 27,3153658 89 526769,697 4473881,114 89 40,41343691 27,3150287 90 526735,1 4473876,596 90 40,41339732 27,3146208 91 526720,465 4473874,586 91 40,41337968 27,3144482 92 526721,171 4473882,848 92 40,41345409 27,3144569 93 526715,747 4473883,542 93 40,41346051 27,314393 94 526710,512 4473887,767 94 40,41349874 27,3143314 95 526699,734 4473888,965 95 40,41350988 27,3142044 96 526682,472 4473905,703 96 40,41366123 27,3140017 97 526661,414 4473923,078 97 40,41381843 27,3137542 98 526657,325 4473931,418 98 40,4138937 27,3137064 99 526655,341 4473943,038 99 40,41399844 27,3136835 100 526653,355 4473949,175 100 40,41405379 27,3136603 101 526654,316 4473976,365 101 40,41429872 27,3136728 102 526655,963 4473989,549 102 40,41441744 27,3136928 103 526666,949 4474017,29 103 40,41466701 27,3138234 104 526671,755 4474028,276 104 40,41476582 27,3138805 105 526676,287 4474030,199 105 40,414783 27,313934 106 526692,492 4474030,611 106 40,4147862 27,314125 107 526705,401 4474032,672 107 40,41480435 27,3142773 108 526718,283 4474034,324 108 40,41481882 27,3144292 109 526717,349 4474035,83 109 40,41483242 27,3144182 110 526734,716 4474043,329 110 40,41489942 27,3146232 111 526751,152 4474060,894 111 40,41505714 27,3148177 112 526752,553 4474067,736 112 40,41511873 27,3148345 113 526751,505 4474081,422 113 40,41524206 27,3148227 114 526745,65 4474100,115 114 40,41541065 27,3147545 115 526734,784 4474121,533 115 40,41560396 27,3146273 116 526733,058 4474132,808 116 40,41570559 27,3146074 117 526735,291 4474145,913 117 40,41582358 27,3146343 118 526740,472 4474164,604 118 40,4159918 27,3146962 119 526742,94 4474196,195 119 40,41627632 27,3147266 120 526738,771 4474206,755 120 40,41637159 27,3146779 121 526737,551 4474250,436 121 40,41676515 27,3146653 122 526729,447 4474261,042 122 40,41686096 27,3145703 123 526722,595 4474275,058 123 40,41698745 27,3144901 124 526706,087 4474310,254 124 40,41730506 27,314297 125 526691,447 4474330,499 125 40,41748791 27,3141253 126 526685,529 4474342,335 126 40,41759473 27,314056 127 526682,797 4474355,101 127 40,41770983 27,3140243 128 526683,548 4474364,714 128 40,41779641 27,3140336 129 526681,166 4474374,92 129 40,41788843 27,3140059 130 526700,805 4474373,466 130 40,4178747 27,3142374 131 526722,141 4474372,253 131 40,41786309 27,3144888 132 526737,416 4474372,497 132 40,4178648 27,3146689 133 526752,207 4474373,709 133 40,41787524 27,3148433 iii

134 526764,33 4474375,649 134 40,41789233 27,3149862 135 526785,909 4474383,65 135 40,41796372 27,3152409 136 526804,579 4474393,834 136 40,41805486 27,3154614 137 526813,307 4474396,986 137 40,41808298 27,3155644 138 526834,643 4474405,958 138 40,41816312 27,3158163 139 526839,25 4474409,594 139 40,41819573 27,3158708 140 526847,493 4474416,869 140 40,418261 27,3159682 141 526859,374 4474427,537 141 40,41835673 27,3161087 142 526864,465 4474433,841 142 40,41841336 27,316169 143 526865,921 4474437,963 143 40,41845045 27,3161863 144 526865,18 4474446,32 144 40,41852576 27,3161779 145 526869,593 4474447,619 145 40,41853732 27,31623 146 526876,6 4474444,763 146 40,41851136 27,3163125 147 526892,693 4474458,001 147 40,4186301 27,3165027 148 526916,855 4474477,78 148 40,41880751 27,3167884 149 526946,019 4474497,558 149 40,41898475 27,317133 150 526959,538 4474514,832 150 40,41913993 27,3172931 151 526965,671 4474520,59 151 40,41919161 27,3173656 152 526976,561 4474527,225 152 40,41925103 27,3174942 153 526984,082 4474533,135 153 40,41930403 27,3175831 154 526984,482 4474545,541 154 40,41941578 27,3175884 155 526985,282 4474560,749 155 40,41955276 27,3175985 156 526990,085 4474571,553 156 40,41964994 27,3176555 157 526996,487 4474583,56 157 40,4197579 27,3177315 158 527004,091 4474591,163 158 40,41982615 27,3178214 159 527016,096 4474585,16 159 40,41977168 27,3179627 160 527022,5 4474578,757 160 40,41971379 27,3180379 161 527033,306 4474565,951 161 40,41959807 27,3181647 162 527046,512 4474550,344 162 40,41945704 27,3183197 163 527070,523 4474548,744 163 40,41944185 27,3186027 164 527076,527 4474553,146 164 40,41948131 27,3186737 165 527084,93 4474567,153 165 40,41960723 27,3187733 166 527093,734 4474587,563 166 40,41979081 27,318878 167 527094,134 4474595,566 167 40,4198629 27,318883 168 527091,733 4474617,177 168 40,42005767 27,3188556 169 527096,535 4474627,582 169 40,42015125 27,3189127 170 527102,938 4474637,187 170 40,42023757 27,3189886 171 527114,144 4474627,182 171 40,42014707 27,3191202 172 527122,148 4474617,177 172 40,42005668 27,3192141 173 527124,949 4474608,373 173 40,41997727 27,3192468 174 527122,148 4474601,17 174 40,41991247 27,3192135 175 527117,346 4474589,964 175 40,41981168 27,3191564 176 527131,114 4474581,592 176 40,4197358 27,3193183 177 527145,76 4474594,766 177 40,41985401 27,3194915 178 527160,166 4474607,973 178 40,41997252 27,3196619 179 527167,37 4474621,58 179 40,42009487 27,3197474 180 527169,771 4474635,587 180 40,42022098 27,3197763 181 527170,57 4474655,197 181 40,42039762 27,3197865 182 527172,972 4474682,81 182 40,42064631 27,319816 183 527178,174 4474687,612 183 40,4206894 27,3198775 184 527182,575 4474714,025 184 40,42092721 27,3199305 185 527182,175 4474729,233 185 40,42106423 27,3199265 186 527176,166 4474760,848 186 40,42134925 27,319857 iv

PROJENĠN ÇED YÖNETMELĠĞĠ KAPSAMINDAKĠ YERĠ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) NĠHAĠ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUġUN/ÇALIġMA GRUBUNUN ADI NĠHAĠ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUġUN ADRESĠ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI YETERLĠK BELGESĠ NOSU, TARĠHĠ NĠHAĠ ÇED RAPORU HAZIRLANIġ TARĠHĠ (GÜN, AY, YIL) 187 527192,98 4474769,65 187 40,42142799 27,3200556 188 527209,388 4474776,456 188 40,42148877 27,3202493 189 527224,595 4474782,459 189 40,42154236 27,3204288 190 527236,601 4474791,664 190 40,42162489 27,3205707 191 527248,606 4474800,068 191 40,42170021 27,3207126 192 527256,21 4474801,268 192 40,42171077 27,3208023 193 527264,614 4474796,466 193 40,42166724 27,3209011 194 527276,219 4474799,668 194 40,4216957 27,3210381 195 527293,085 4474800,068 195 40,42169876 27,3212369 Su Alma ve DeĢarj Sistemi Su Alma ve DeĢarj Sistemi 1 527386,854 4474820,523 1 40,42187996 27,3223431 2 527981,968 4475626,823 2 40,4291241 27,3293936 3 528025,015 4475595,089 3 40,42883676 27,3298996 4 527776,522 4475250,208 4 40,42573807 27,3269551 5 527827,745 4475212,448 5 40,42539618 27,3275573 6 527485,313 4474747,926 6 40,42122269 27,3235006 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı ÇED Yönetmeliği(DeğiĢiklik 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı Resmi Gazete); Ek-1 Listesi Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Madde 2 Termik Güç Santralleri a bendi Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri ve Madde 10 Su yolları, limanlar ve tersaneler b bendi 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, liman ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı limanler hariç) Ek-2 Listesi Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Madde 31 Altyapı Tesisleri o bendi Derin deniz deşarjı projeleri kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. ENERJĠ ÇEVRE YATIRIMLARI ve DANIġMANLIĞI LTD.ġTĠ. MAHATMA GANDĠ CAD. NO:92/2 06680 G.O.P. /ANKARA TEL : (312) 447 26 22 FAKS : (312) 446 38 10 70 12.10.2011 18.09.2013 v

ĠÇĠNDEKĠLER DĠZĠNĠ ĠÇĠNDEKĠLER DĠZĠNĠ... vi TABLOLAR DĠZĠNĠ... xiii ġekġller DĠZĠNĠ... xvi KISALTMALAR... xix PROJENĠN TEKNĠK OLMAYAN ÖZETĠ... 1 BÖLÜM I: PROJENĠN TANIMI VE AMACI... 4 1.1.Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan Ġçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya Ġl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri.... 4 2.1. Proje Kapsamında Yer Alan Kıyı Yapılarının Boyutları, Adetleri, Özellikleri, Kapasitesi, Derinliği, ĠnĢaat Tekniği ve ĠnĢaat Süresince Kullanılacak Ekipmanlar... 21 2.2. Projeyi Bir Yılda Kullanacak Gemi Sayısı ve Özellikleri... 27 2.3. Ġskelenin Yıllık Yükleme ve BoĢaltma Kapasitesi, TaĢınacak Yük Tipleri ve Miktarı... 28 2.4. Proje Kapsamında Yapılacak Dolgunun Amacı, Özellikleri, Kaplayacağı Alan (m 2 ), Hacmi (m 3 ) ve Yapım Teknikleri,... 30 2.5. Kullanılacak Dolgu Malzemesinin Özellikleri, Analiz Sonuçları, Miktarı, Nereden Temin Edileceği, Dolgu Malzemesinin TaĢınacağı Güzergâh (Harita Üzerinde Gösterilmesi), Dolgu Malzemesi ve Proje Kapsamında Kullanılacak Diğer Malzemelerin Deniz Ortamı Ġle EtkileĢimi, Korozyona KarĢı Dayanıklılığı, Gerekli Çizimler (Detay GörünüĢler, Kesitler vb.)... 32 3. Proje Alanı Ġçindeki Su Ortamında ĠnĢaat ve ĠĢletme Döneminde Herhangi Bir Amaçla Kazı, Dip Taraması vb. ĠĢlemler Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacak Ġse Bunların Nerelerde, Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bu ĠĢlemler Nedeni Ġle Çıkarılacak Malzemenin Miktarları, Bu Maddelerin Analiz Sonuçları ve Bertaraf Yöntemleri (Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği EK:6 ve EK:11-A da Verilen Parametrelerin Bakanlığımızdan Yeterlik/Ön Yeterlik Belgesi AlmıĢ Laboratuarlara Yaptırılan Analiz Sonuçları Verilmelidir), Sintine Suları Kapsamında Yapılacak ÇalıĢmalar,... 34 4. Proje Kapsamında Gemilere Akaryakıt Ġkmali Hizmeti Verilip Verilmeyeceği, Verilecek Ġse Depolanacak Yakıt Türü ve Miktarı, Depolama Birimlerinin Boyutu, Özellikleri, Adedi ve Ġkmal Sistemi... 35 BÖLÜM II: PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN KONUMU... 36 II.I. Proje Yerseçimi (Bu bölümde var ise kıyı yapılarına iliģkin onaylı 1/1000 ölçekli uygulama imar planının yok ise plan teklifinin hazırlanacak ÇED Raporuna eklenmesi gerekmektedir. Ġlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmıģ olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım Ġmar Planı ve Uygulama Ġmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi )... 36 II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün Ġdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin YerleĢim Planı, Bunlar Ġçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi)... 37 II.3. Proje Alanı Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları ve Kıyı Kullanımları... 39 II.4. Kıyı Yapılarına ĠliĢkin Ondalık Derece Cinsinden, Saat Yönünde Sıralı Koordinat Bilgileri Verilmeli ve Bu Bilgiler Projenin Vaziyet Planı Üzerinde ĠĢaretlenmelidir (Batimetri Bilgileri de Vaziyet Planına ĠĢlenmelidir)... 39 BÖLÜM III : PROJENĠN EKONOMĠK VE SOSYAL BOYUTLARI... 41 III.1. Projenin GerçekleĢmesi Ġle Ġlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları... 41 III.2. Projenin GerçekleĢmesi Ġle Ġlgili ĠĢ Akım ġeması veya Zamanlama Tablosu... 41 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi... 41 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin GerçekleĢmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından GerçekleĢtirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri... 43 III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin GerçekleĢebilmesi Ġçin Ġhtiyaç Duyulan ve Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından GerçekleĢtirilmesi Beklenen Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri.... 43 III.6. Diğer Hususlar.... 43 vi

BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKĠLENECEK ALANIN BELĠRLENMESĠ VE BU ALAN ĠÇERĠSĠNDEKĠ ÇEVRESEL ÖZELLĠKLERĠN AÇIKLANMASI (**)... 44 IV.I Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, Etkilenecek Alanın Harita Üzerinde Gösterimi... 44 IV.1.1. Proje Alanı Ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü (Bu Bölümde Deniz Suyunun, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 4 e Göre, Bakanlığımızdan Yeterlik/Ön Yeterlik Belgesi AlmıĢ Laboratuarlara Yaptırılan Analiz Sonuçları Verilmelidir)... 45 IV.1.2. Proje Sahasının Batimetrik ve OĢinografik Özellikleri... 46 IV.1.2.1. Proje Sahasının Batimetrik Yapısı ve 1/1000 Ölçekli Batimetri Haritası... 50 IV.1.2.2. Sahanın Akıntı Durumunun Tespiti Amacıyla Akıntı Hız ve Yön Ölçüm Sonuçları Ġle Grafiksel Değerlendirmeler... 50 IV.1.2.3. Deniz Tabanı Yatay ve DüĢey Devamlılığının Tespitine Yönelik Jeolojik ve Jeofiziksel (Sismik veya Sondaj Uygulamaları Ġle Yandan Taramalı Sonar) ÇalıĢma ve Değerlendirmeler... 53 IV.1.2.4. Deniz Tabanı Sediment Cinsi, Dağılımı ve Sediment Hareketlerine ĠliĢkin Değerlendirmeler Ġle Sahanın Sediment Dağılımı Haritası... 57 IV.1.2.5. Bölgenin Deniz Suyunun OĢinografik Parametrelerine (Tuzluluk-Sıcaklık-Yoğunluk vs.) ĠliĢkin Ölçüm Sonuçları ve Değerlendirmeleri Ġçeren Bilgiler... 61 IV.2. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı... 62 IV.2.1. Meteorolojik ve Ġklimsel Özellikler (Bölgenin Genel ve Yerel Ġklim KoĢulları, Projenin Bulunduğu Mevkiinin Topografik Yapısı, Sıcaklık, YağıĢ, Bağıl Nem, Basınç, Ortalama Nispi Nem, BuharlaĢma Rejimleri ve Bunların Grafikleri, Sayılı Günler, Enverziyonlu Gün Sayıları, Kararlılık Durumu, Rüzgar Durumu, Maksimum Kar Kalınlığı, Tesisten Kaynaklanacak Kirleticilerin Dağılımının, Saatlik Meteorolojik Veriler (Erdek Otomatik Meteoroloji Ġstasyonu) Kullanılarak Yapılması, Meteorolojik Parametrelerin Dağılımlarının Tablo, Grafik ve Yazılı Olarak Verilmesi.... 62 IV.2.2. Jeolojik Özellikler (Fiziko-Kimyasal Özellikler, Tektonik Hareketler, Topografik Özellikler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz OluĢumlar, 1/2.000 veya 1/5.000 Ölçekli Mühendislik Haritalarında Jeolojik Birimlerin Litolojik Özelliklerine Göre- Belirtilmesi, Proje Alanının Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporları), (Bölgenin Stratigrafik Kesiti Ġle Mümkün Olduğunca Büyük Ölçekli (1/100.000-1/500.000) Jeolojik Haritanın Eklenmesi)... 79 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen vb. Kuyu; Emniyetli Çekim Değerleri, Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri; Yeraltı Suyunun Mevcut ve Planlanan Kullanımı),... 94 IV.2.4. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, TaĢıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Erozyon, Mera, Çayır, Tarım Amaçlı Kullanım Durumları vb.),... 97 IV.2.5. Tarım Alanları (Tarımsal GeliĢim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları Ġle Birim Alan Ġtibarıyla Verimi, Kullanılan Tarım Ġlaçları),... 101 ĠĢlenebilir Arazi Dağılımı... 105 IV.2.6. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (Ġçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün ÇeĢidi ve Üretim Miktarları, Su Yolu UlaĢımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar),... 107 IV.2.7. Hidrolojik Özellikler, (Yüzeysel Su Kaynaklarından Akarsu, Göl ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Mevsimlik DeğiĢimleri, Kıyı Ekosistemleri),... 124 IV.2.8. Soğutma Suyunun Temin Edileceği Sulardaki (Akdeniz) Canlı Türleri ve Diğer Özellikler (Bu Türlerin Tabii Karakterleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma ve YaĢama Ortamları; Bu Ortamlar Ġçin Belirlenen Koruma Kararları, Dalga Hareketleri, Sıcaklık, Derinlik, Tuzluluk vb.),... 130 IV.2.9. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları (Bunların Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanımları),... 135 IV.2.10. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri ),... 137 vii

IV.2.11. Orman Alanları (Orman Alanı Miktarları, Bu Alanlardaki Ağaç Türleri ve Miktarları, Ne Kadar Ağaç Kesilecek, Kesilecekse Bu Ağaçların Mesçere Tipi, Kapalılığı vs., Kapladığı Alan Büyüklükleri, Kapalılığı ve Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Proje Alanı Orman Alanı Değil Ġse Proje ve Ünitelerinin En Yakın Orman Alanına Mesafesi, 1/25.000 Ölçekli MeĢcere Haritası, vb.),... 144 IV.2.12. Flora ve Fauna (Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Nadir ve Nesli Tehlikeye DüĢmüĢ Türler ve Bunların Alandaki BulunuĢ Yerleri, Bunlar Ġçin Belirlenen Koruma Kararları; Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu Ġle YaĢama Ortamları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterimi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar Ġçin Alınacak Koruma Önlemleri (ĠnĢaat ve ĠĢletme AĢamasında) Arazide Yapılacak Flora ÇalıĢmasının Vejetasyon Döneminde GerçekleĢtirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi,... 147 IV.2.13. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut ve Planlanan ĠĢletilme Durumları, Yıllık Üretimleri ve Bunun Ülke veya Yerel Kullanımlar Ġçin Önemi ve Ekonomik Değerleri), Projenin Maden Ocakları Ġle Olan EtkileĢimleri,... 168 IV.2.14. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları,... 172 IV.2.15. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve KuruluĢlarına Belirli Amaçlarla Tahsis EdilmiĢ Alanlar, 7/16349 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Ġle SınırlandırılmıĢ Alanlar vb.),... 172 IV.2.16. Bölgenin (Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından) Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi,... 173 IV.2.17. Diğer Özellikler... 179 IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri... 180 IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını OluĢturan BaĢlıca Sektörler, Yöre ve Ülke Ekonomisi Ġçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler),... 181 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus ArtıĢ Oranları, Diğer Bilgiler),... 183 IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Bölgede Mevcut Endemik Hastalıklar, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu),... 185 IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları... 186 IV.3.5. Gelir ve ĠĢsizlik (Bölgede Gelirin ĠĢ Kollarına Dağılımı ĠĢ Kolları Ġtibariyle KiĢi BaĢına DüĢen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir),... 187 IV.3.6. Diğer Özellikler... 188 Bölüm V: Projenin Bölüm IV'te Tanımlanan Alan Üzerindeki Etkileri ve Alınacak Önlemler... 189 (Bu Bölümde Projenin Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri, Bu Etkileri Önlemek, En Aza Ġndirmek ve ĠyileĢtirmek Ġçin Alınacak Yasal, Ġdari ve Teknik Önlemler V.I V.2. BaĢlıkları Ġçin Ayrı Ayrı ve Ayrıntılı ġekilde Açıklanır.)... 189 V.1. Arazinin Hazırlanması, ĠnĢaat ve Tesis AĢamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... 189 V.1.1. Arazinin Hazırlanması ve Ünitelerin ĠnĢaası Ġçin Yapılacak ĠĢler Kapsamında (UlaĢım Altyapısı Dâhil) Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Toprak, TaĢ, Kum vb. Maddelerin Nerelere, Nasıl TaĢınacakları veya Hangi Amaçlar Ġçin Kullanılacakları; Kullanılacak Malzemeler, Araçlar ve Makineler, Kırma, Öğütme, TaĢıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik ĠĢlemler, Tozun Yayılmasına KarĢı Alınacak Önlemler,... 189 V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin ĠnĢaasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların TaĢınımları, Depolanmaları, Hangi ĠĢlem Ġçin Nasıl Kullanılacakları, Bu ĠĢler Ġçin Kullanılacak Alet ve Makineler,... 192 V.1.3. Zemin Emniyetinin (Kara ve Deniz Ortamında) Sağlanması Ġçin Yapılacak ĠĢlemler (TaĢıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları vb.),... 193 V.1.4. TaĢkın Önleme ve Drenaj Ġle Ġlgili ĠĢlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı,... 195 V.1.5. Proje Kapsamındaki Su Temini Sistemi ve Planı, Kullanılacak Su Miktarı, Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Ortaya Çıkan Atık Suyun Miktar ve Özellikleri, Nasıl Arıtılacağı ve Nereye DeĢarj Edileceği,... 196 viii

V.1.6. Proje Kapsamındaki Deniz Ortamında Yapılacak ÇalıĢmaların Deniz Flora ve Faunası Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler,... 198 V.1.7. Arazinin Hazırlanmasından Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek ĠĢler Sonucu Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere TaĢınacakları veya Hangi Amaçlar Ġçin Kullanılacakları, (Kül-Cüruf Depolama Tesislerinin Plan Üzerinde Gösterimi, Niteliği, Ömürleri Konusunda Detaylı Bilgi Verilmesi, ÇED Yönetmeliği Kapsamında Alınan Ġzinlerin Rapor Ekinde Yer Alması)... 199 V.1.8. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak ĠĢler Nedeni Ġle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Arka Plan Gürültü Ölçümleri,... 201 V.1.9. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak ĠĢlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, OluĢabilecek Emisyonlar,... 202 V.1.10.Arazinin Hazırlanması ve ĠnĢaat Alanı Ġçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu ĠĢlerin Yapılacağı,... 204 V.1.11. ĠnĢaat Esnasında Kırma, Öğütme, TaĢıma ve Depolama Gibi Toz Yayıcı ĠĢlemler, Kümülatif Değerler,... 206 V.1.12. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yerine Getirilecek ĠĢlerde ÇalıĢacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı Ġhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği,... 207 V.1.13. Proje ve Yakın Çevresinde Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin ġiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi,... 207 V.1.14. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek ĠĢlerden, Ġnsan Sağlığı Ve Çevre Ġçin Riskli Ve Tehlikeli Olanlar,... 209 V.1.15. Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis Ġçi ve Tesis DıĢı TaĢımaların Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi,... 210 V.1.16. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, YeĢil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı, Bunun Ġçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri vb.... 211 V.1.17. Proje Nedeniyle OluĢacak Atıklar Ġrdelenirken Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Çerçevesinde Değerlendirme Yapılması,... 212 V.1.18. Projenin Tamamlanması Sonucunda, Proje Sahasının Batimetrik ve OĢinografik Özellikleri ne ĠliĢkin Bilgiler Dikkate Alınarak, Akıntı Sirkülasyonu Su Kirliliği ĠliĢkisinin Ġrdelenmesi,... 213 V.1.19. Proje Kapsamında Kıyı Kenar Çizgisinin Deniz Yönündeki Ġskele ve Su Alma Boru Hatlarını Ġçerisine Alan ve Deniz Kısmında Yapılacak ÇalıĢmalar (Planlanan Su Alma Boru Hatları Uzunlukları, Adedi, Su Alma Kapasitesi m 3 /h), Koordinatları, Can, Mal ve Çevre Güvenliği Açısından Alınması Gereken Önlemler... 223 V.1.20. Diğer Faaliyetler,... 229 V.2. Projenin ĠĢletme AĢamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... 230 V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde GerçekleĢtirileceği, Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım ġeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri DıĢındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri... 230 V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı,... 240 V.2.3. Proje Ġçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde Miktarı, Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, TaĢınımları, Depolanmaları, TaĢınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları vb.), Kullanılacak UlaĢım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme ĠĢleminin Nerede-Ne ġekilde GerçekleĢtirileceği, OluĢacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa ve Elementel Analizi, Isıl Değeri,... 241 V.2.4. Proje Kapsamında Kullanılacak KireçtaĢının Miktarı, Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Karakteristikleri (Reaktivitesi ve Diğer Özellikleri), Ocak Açılması Planlanıyorsa Açılacak Ocağın Alan Büyüklükleri ve Koordinatları, Yıllara Bağlı Planlanan Üretim Miktarları, Uygulanacak Üretim Yöntemleri, Basamak ix

Yüksekliği, GeniĢliği, ġev Açısı, Basamak Sayısı, Ocakların BaĢlangıç ve Nihai Durumlarının Ġmalat Haritaları Üzerinde Gösterimi,... 245 V.2.5. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler Ġçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön ĠĢlemler (Arıtma Birimleri Ġle Katma-Besleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Ana Akım ġeması, BGD Ünitesinde Kullanılması Planlanan Suyun Geçirdiği ĠĢlemlerin ġekille Açıklanması,... 246 V.2.6. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atıksuların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atıksu Atıksu Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi ĠĢlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği (Atıksu Arıtma Tesisine Proses Akım ġemasının Rapora Eklenmesi), Ait Arıtma ĠĢlemleri Sonrası Atıksuyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği,... 248 V.2.7. Soğutma (Ana ve Yardımcı Soğutma Suyu) Sistemine ĠliĢkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım ġeması, Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, Soğutma Suyun DeĢarj Edileceği Alıcı Ortama Etkileri ve Alınacak Önlemler,... 252 V.2.8. Termik Santralin Verimi, Açığa Çıkan Atık Isının Nasıl Değerlendirileceği, Enerji Kaybından (Yakıtın Tamamının Enerjiye DönüĢtürülememesinden Kaynaklanan) Dolayı Atmosfere Verilecek Isının Meteorolojik KoĢulları (Bağıl Nem, Sıcaklık, Basınç Vs) Nasıl Etkileyeceği, Alınacak Önlemler,... 252 V.2.9. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıtların ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Emisyonlar, Mevcut Hava Kalitesine Olacak Katkı Miktarı, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler Ġçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Modelleme ÇalıĢmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (YağıĢ, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, KarıĢım Yüksekliği vb.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanması Durumunda Alınacak Önlemler,... 254 V.2.10. Kül Depolama Alanı... 256 V.2.10.1. Tesisin Faaliyeti Sırasında OluĢacak Külün Miktarı ve Özellikleri (Uçucu Kül Ve Taban Külü), Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertarafı ĠĢlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl TaĢınacakları veya Hangi Amaçlar Ġçin Yeniden Değerlendirilecekleri,... 259 V.2.10.2. Kül Depolama Alanının Özellikleri ve Lot Sayısı ve Büyüklüğü (Yeri, Planı, Kapsadığı Alan vb., Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi), Zemin ve Cephe Geçirimsizliğinin Nasıl Sağlanacağı, Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın Tüm Teknik Özelliklerinin Detaylı Olarak Açıklanması, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Depolama Alanına Ait Her Bir Hücre Ġçin Üst Örtü ve Zemin Suyu Drenaj Tabakası Plan ve Kesit Bilgileri, Üst Yüzey Geçirimsizlik Tabakasının TeĢkili, Depolama Sahasında Kötü Hava ġartlarında (YağıĢlı, Soğuk, Kuru vb.) Yapılacak ÇalıĢmalar, (Kül Depolama Alanının Detaylı Hidrolojik ve Hidrojeolojik Etüdü Ġle Ayrıntılı Jeolojik ÇalıĢması Yapılmalıdır.)... 261 V.2.10.3. Günlük Depolama Kapasitesi, Depolama Alanının Kullanım Süresi (Santral Ġle Depolama Arasında GerçekleĢtirilen TaĢıma Sistemi, Güzergah ve Güzergahın Mülkiyet Durumu Açıklanmalıdır.)... 262 V.2.10.4. Depolama Sahalarının YerleĢim Birimlerine Olan Mesafesi (YerleĢim Birimlerine Yakın Olması Durumunda Ġlgili Yönetmelikler Gereği Alınması Gereken Ġzinler Rapora Eklenmelidir.)... 264 V.2.10.5. Kül Depolama Alanının ĠĢletme Süresince Su Kalitesinin Nasıl Kontrol Edileceği, Bu Amaçla Hangi Noktalardan ve Ne Sıklıkta Su Numunesi Alınacağı, Kontrolünün Nasıl Yapılacağı... 266 V.2.10.6. Tesisin Faaliyeti Sırasında OluĢacak Külün Miktarı ve Özellikleri (OluĢacak Külün Karakteri Tespit Edilmeli ve Analiz Raporu ÇED Raporuna Eklenmelidir.)... 267 V.2.10.7. Drenaj Sisteminden Toplanacak Suyun Miktarı, Sızıntı Suyu Toplama Havuzunun Toplama Karakteristiği, Arıtılma ġekli, Arıtma Sonucu UlaĢılacak Değerler, Arıtılan Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl DeĢarj Edileceği, DeĢarj Limitlerinin Tablo Halinde Verilmesi, Tesiste OluĢacak Sızıntı Suyu Ġle Ġlgili Değerlendirmenin ġiddetli YağıĢ Analizlerine Göre Yapılması, Alınacak Ġzinler, Sızıntı Suyu Toplama Borularının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi... 267 V.2.10.8.ĠnĢaat ve ĠĢletme AĢamasında Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı (Kaynağın Debisi ve Analiz Sonuçları Verilmelidir) ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları (Konuya ĠliĢkin Olarak Ġlgili Kurum-KuruluĢlardan Alınacak Belgelerin Rapora Eklenmesi Gerekmektedir)... 270 V.2.11. Drenaj Sisteminden Toplanacak Suyun Miktarı, Sızıntı Suyu Toplama Havuzunun Toplama Karakteristiği, Arıtılma ġekli, Arıtma Sonucu UlaĢılacak Değerler, Arıtılan Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl x

DeĢarj Edileceği, DeĢarj Limitlerinin Tablo Halinde Verilmesi, Tesiste OluĢacak Sızıntı Suyu Ġle Ġlgili Değerlendirmenin ġiddetli YağıĢ Analizlerine Göre Yapılması, Alınacak Ġzinler... 271 V.2.12. Tesisin Faaliyeti Sırasında OluĢacak Diğer Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı ĠĢlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl TaĢınacakları veya Hangi Amaçlar Ġçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda OluĢturacağı DeğiĢimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler... 273 V.2.13. Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması, (Her Bir Tesis Ġçin Ayrı Ayrı Hazırlanacak)... 276 V.2.14. Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikler, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler ve Önerilen Tedbirler,... 276 V.2.15. Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılacak Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, TaĢınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar Ġçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler,... 277 V.2.16. Proje Etki Alanında Yeraltı ve Yerüsütünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin ġiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi,... 279 V.2.17. Karasal Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler,... 280 V.2.18. Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına KarĢı Alınacak Tedbirler,... 280 V.2.19. Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler Ve Alınacak Tedbirler,... 281 V.2.20. Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler,... 283 V.2.21. Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler,... 284 V.2.22. Santralın Olası Etkilerinin (Canlılar, Hava, Su ve Toprak Gibi Alıcı Ortama) Bölgenin Mevcut Kirlilik Yükü Ġle Kümülatif Olarak Değerlendirilmesi, Bölgede Yer Alan Mevcut Sanayi Tesisleri ve YerleĢim Yerlerinin Proje Sahasına Göre Konumları, Mesafeleri, ĠçdaĢ Termik Sanralı ve Çan Termik Santralına Uzaklıkları ve Santrallerin Emisyonlarının EtkileĢiminin Belirlenmesi, Planlanan Termik Santralın Yapılması Durumunda Bölgenin Kirlilik Yükü Kaldırıp Kaldıramayacağı Konusunda Bilimsel Raporun Hazırlanması,... 285 V.2.23. Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis Ġçi ve Tesis DıĢı TaĢımaların (Deniz Trafiği Dâhil) Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi,... 300 V.2.24. Tesisin Faaliyeti Sırasında ÇalıĢacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı Ġhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği,... 300 V.2.25. Projenin ĠĢletme AĢamasındaki Faaliyetlerden Ġnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar,... 301 V.2.26. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri,... 301 V.2.27. Sağlık Koruma Bandı Ġçin Önerilen Mesafe,... 302 V.2.28. Olası Afetler Ġçin (Deprem, Heyelan, Çığ, vs.) Alınacak Tedbirler.... 302 V.2.29. Diğer Faaliyetler... 302 V.3. Projenin Sosyo - Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri... 303 V.3.1. Projeyle GerçekleĢmesi Beklenen Gelir ArtıĢları, Yaratılacak Ġstihdam Ġmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanma Durumlarında DeğiĢiklikler Vb.... 303 V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi... 304 V.3.3. Projenin GerçekleĢmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi.( Proje Alanı ve Etki Alanındaki Tarım, Hayvancılık, Balıkçılık, Arıcılık vb. Faaliyetlere Etkileri, Projenin ĠnĢası ve ĠĢletmesi AĢamasında ÇalıĢacak Ġnsanlar Ġle Yerel Halk ĠliĢkileri, Bunların Ġnsan YaĢamı Üzerine Etkileri ve Sosyo- Ekonomik Açıdan Analizi, Uygulamaya Geçirilecek Sosyal Sorumluluk Projeleri)... 306 Bölüm VI: ĠĢletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu Etkilere KarĢı Alınacak Önlemler:... 307 VI.1. Rehabilitasyon ve Reklâmasyon ÇalıĢmaları,... 307 xi

VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler... 308 VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları... 308 Bölüm VII: Projenin Alternatifleri (Bu Bölümde Yer Seçimi, Teknoloji Alınacak Önlemlerin Alternatiflerin KarĢılaĢtırılması Yapılacak ve Tercih Sıralaması Belirtilecektir.)... 309 Bölüm VIII: Ġzleme Programı ve Acil eylem Planı... 310 VIII.1. Faaliyetin ĠnĢaatı Ġçin Önerilen Ġzleme Programı, Faaliyetin ĠĢletmesi ve ĠĢletme Sonrası Ġçin Önerilen Ġzleme Programı ve Acil Müdahale Planı... 310 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/KuruluĢların Yükümlülükleri BaĢlığının Ġkinci Paragrafında Yer Alan Hususların GerçekleĢtirilmesi Ġle Ġlgili Program... 318 IX. Sonuçlar... 319 (Yapılan Tüm Açıklamaların Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı Ve Projenin GerçekleĢmesi Halinde Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde BaĢarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme, Proje Kapsamında Alternatifler Arası Seçimler ve Bu Seçimlerin Nedenleri )... 319 Bölüm X: Halkın Katılımı... 328 (Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Nasıl ve Hangi Yöntemlerle Bilgilendirildiği, Proje Ġle Ġlgili Halkın GörüĢlerinin ve Konu Ġle Ġlgili Açıklamalar,)... 328 Ekler:... 329 (Raporun Hazırlanmasında Kullanılan ve ÇeĢitli KuruluĢlardan Sağlanan Bilgi, Belge ve Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayanlar)... 329 Notlar ve Kaynaklar:... 331 xii

TABLOLAR DĠZĠNĠ Tablo 1 Termik Santrale Ait Ana ve Yardımcı Üniteler... 9 Tablo 2 2009 Yılı Ġtibariyle Türkiye nin Yerli Kaynak Potansiyeli... 19 Tablo 3 Türkiye nin Kurulu Gücü nün Kaynaklara Göre Dağılımı... 19 Tablo 4 Türkiye nin Enerji Ġhtiyacı Tahmini (Yüksek Senaryo)... 19 Tablo 5 CENAL Enerji Santralı Projesi Kapsamında Kurulacak Ünitelerin Kapalı Alanları... 37 Tablo 6 CENAL Enerji Santralı Projesi Kapsamında Kurulacak Ünitelerin Açık Alanları... 37 Tablo 7 Proje Sahası ndan Alınan Deniz Suyu Analiz Sonuçları... 45 Tablo 8 Sediman Numunelerinin Sınıflandırılması... 57 Tablo 9 BirleĢtirilmiĢ Zemin Sınıflandırma Sistemi (USCS)... 58 Tablo 10 Sediman Numunelerinin Tane Boyu Yüzdeleri... 59 Tablo 11 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Basınç(hPa)... 65 Tablo 12 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Meteorolojik Verilerine Göre Sıcaklık DeğiĢimi... 65 Tablo 13 Çanakkale 1970-2010 Yılları Arası YağıĢ Değerleri... 66 Tablo 14 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Bağıl Nem(%)... 67 Tablo 15 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası YağıĢlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günler... 67 Tablo 16 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Maksimum Kar Kalınlığı... 67 Tablo 17 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası BuharlaĢma(mm.)... 68 Tablo 18 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı... 68 Tablo 19 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı... 69 Tablo 20 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgâr Hızları... 73 Tablo 21 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Mevsimlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları... 74 Tablo 22 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları... 78 Tablo 23 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası... 78 Tablo 24 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları... 78 Tablo 25 Proje Alanında Yapılan Sondajlarda Geçilen Jeolojik Birimler... 88 Tablo 26 Çanakkale Biga Yarımadası Ovalarının Yeraltı Suyu Rezervi ve Emniyetli Verimleri... 95 Tablo 27 Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Dağılımı... 97 Tablo 28 Ġlçelere Göre Arazi Sınıfları Dağılımı... 98 Tablo 29 Arazi Kullanım Durumlarına Göre Kabiliyet Alt Sınıfları... 98 Tablo 30 Ġlçelerin Ġl Merkezine Uzaklıkları, Ġlin Ġdari Yapısı ve Nüfus Bilgileri, Tarım Nüfusu... 102 Tablo 31 Çanakkale Ġli Tarım Alanları Kullanım Durumu... 104 Tablo 32 Çanakkale Ġline Bağlı Ġlçelerin Yüzölçümleri ve Toprak Dağılımları (Hektar)... 105 Tablo 33 Ġlde 2008 Yılın da ĠĢlenebilir Arazinin Ürün ve Kullanım Alanına Göre Dağılımı... 105 Tablo 34 Çanakkale Ġli 2008 Yılı ĠĢlenebilir Arazinin Ülke Tarım Alanı Ġçindeki (2007) Payı... 105 Tablo 35 ĠĢlenebilir Arazinin Ġlçelere Göre Dağılımı (Ha.)... 105 Tablo 36 Tarımsal ĠĢletme Büyüklükleri... 106 Tablo 37 Ġl ve Ġlçelerdeki ĠĢlenebilir ve Sualanabilir Araziler... 106 Tablo 38 Ġlde Sulama Türü ve Alanları... 107 Tablo 39 Çanakkale Ġlinde Sulanan Alanlar ve Ürünler... 107 Tablo 40 Çanakkale Ġlindeki Barajlar... 108 Tablo 41 Çanakkale Ġlindeki Akarsular ve Su Potansiyelleri... 108 Tablo 42 Çanakkale Ġlindeki Göletler... 110 xiii

Tablo 43 Çanakkale Ġlindeki Atık Su Arıtma Tesisleri... 110 Tablo 44 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Ortalama, Maksimum ve Minimum Deniz Suyu Sıcaklığı... 124 Tablo 45 Çanakkale Boğazı Özgün Elektriksel Ġletkenlik ve Tuzluluk Oranlarının Sıcaklığa Göre DeğiĢimi... 125 Tablo 46 Çanakkale Boğazı ndaki ÇözünmüĢ Oksijen Miktarları... 126 Tablo 47 Çanakkele ili Akarsuları Bilgileri... 128 Tablo 48 Proje Alanında Bulunması Muhtemel Balık Türleri... 133 Tablo 49 Çanakkale Ġli Jeotermal Kaynakları ve Kullanımı... 135 Tablo 50 Flora Listesi... 150 Tablo 51 Fauna Tablosu/ KuĢ Türleri Listesi... 155 Tablo 52 Sürüngen, ĠkiyaĢamlılar ve Memeliler Tür Listesi... 158 Tablo 53 Çanakkale Ġli Endüstriyel Hammaddeleri... 168 Tablo 54 Çanakkale Ġli Metalik Maden Yatakları... 170 Tablo 55 NO 2 Ölçüm Sonuçları... 173 Tablo 56 SO 2 Ölçüm Sonuçları... 173 Tablo 57 HCL Ölçüm Sonuçları... 173 Tablo 58 HF Ölçüm Sonuçları... 174 Tablo 59 VOC Ölçüm Sonuçları... 174 Tablo 60 Çöken Toz Ölçüm Sonuçları... 174 Tablo 61 Ortam Havası Solunabilir Toz Ölçüm Sonuçları... 175 Tablo 62 Proje Sahası ndan Alınan Deniz Suyu Analiz Sonuçları... 177 Tablo 63 Proje Sahası Yüzme ve Rekreasyon Amacıyla Kullanılan Suların Sağlaması Gereken Kalite Kriterleri Analizi... 178 Tablo 64 Toprakta Bulunan Metal Elementlerin Sınır Değerleri... 178 Tablo 65 Toprak Numunesi (Kimyasal Analiz) Sonuçları... 179 Tablo 66 Tesis Arka Plan Gürültü Ölçüm Sonuçları... 179 Tablo 67 Ölçüm Noktalarının Proje Alanına Olan Mesafeleri... 179 Tablo 68 Ġl ve Ġlçelerin GeliĢmiĢlik Sırası, Grubu, Endeksi... 180 Tablo 69 Biga Ġlçesinde Bulunan Kooperatifler... 182 Tablo 70 ADNKS Verilerine Göre Ġller Bazında Temel Nüfus Göstergeleri (2009)... 183 Tablo 71 6 YaĢ ve Üzeri Nüfusun Okuma Yazma Durumu ve Cinsiyete Göre Dağılımı (2009) (KiĢi)... 185 Tablo 72 Çanakkale Ġli OkullaĢma Oranları (2008-2009 Öğretim Yılı BaĢı)... 185 Tablo 73 Çanakkale Ġli, Ġlçelere Göre ġimdiki Arazi Kullanma ġekillerinin Dağılımı ( Ha)... 186 Tablo 74 Genel ĠĢ Durumu (2009) (KiĢi)... 188 Tablo 75 Santral Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Arazi Hazırlık AĢaması)... 190 Tablo 76 ĠnĢaat AĢamasında OluĢacak Sıvı Atık Miktarı... 196 Tablo 77 ĠnĢaat AĢamasında OluĢacak Katı Atık Miktarı... 199 Tablo 78 TüpraĢ-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri... 202 Tablo 79 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t)... 203 Tablo 80 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/h)... 203 Tablo 81 Seyrelme Sonuç Tablosu... 219 Tablo 82 Proje Kapsamında Yer Alacak Temel Ekipman ve Özellikleri... 230 Tablo 83 Kazan Tasarım Verileri *... 232 Tablo 84 Buhar Türbini Ġçin Tasarım Verileri *... 232 Tablo 85 Ġthal Edilecek Kömürüm Özellikleri... 241 Tablo 86 Ġthal Edilecek Kömürüm Elementer Özellikleri... 241 Tablo 87 Proses Suyu Miktarı ve Kullanım Amaçları... 246 xiv

Tablo 88 Evsel Nitelikli Atıksu DeĢarj Kriterleri Su Kirliliği ve Kontrol Yönetmeliği Tablo 21.1.... 249 Tablo 89 Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler Ve Ortalama Konsantrasyonları... 249 Tablo 90 Evsel Nitelikli Atık Su Ġçerisindeki Kirletici Yükleri... 249 Tablo 91 SKKY Tablo 20.2: Sektör: Endüstriyel Nitelikli Diğer Atıksular (Hava Kirliliğini Kontrol Amacıyla KullanılanSulu Filtrelerin ÇıkıĢ Suları ve Benzerleri)... 250 Tablo 92 SKKY Tablo 9.3: Sektör: Kömür Hazırlama, ĠĢleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Termik Santraller ve Benzerleri)... 251 Tablo 93 Atık depolama tesisleri iģletme ömrü... 263 Tablo 94 Atık depolama tesisleri iģletme ömrü... 267 Tablo 95 Atık depolama tesisleri iģletme ömrü... 274 Tablo 96 Santralde Kullanılacak Kimyasal Maddeler, Kullanım Miktarları, Kullanım Riskleri ve Alınacak Önlemler... 277 Tablo 97 Bölgelere Göre Türkiye Topraklarında ph + Dağılımı... 281 Tablo 98 Toprakların Asitlenme Hassasiyeti Ġçin Kriterler... 282 xv

ġekġller DĠZĠNĠ ġekil 1 Proje Alanına En Yakın Evleri Gösterir Uydu Görüntüsü (eski)... 5 ġekil 2 Yeniden planlama kapsamında 10.09.2013 tarihli ÇED Olumlu Belgesi almıģ CENAL Atık Depolama Sahası ve 09.05.2012 tarihli ÇED Olumlu Belgesi almıģ iģbu Nihai ÇED Raporu konusu Proje Sahası ve Kül depolama sahası... 6 ġekil 3 Genel Proses Akım ġeması... 8 ġekil 4 Sualtı Boru Hatları Genel YerleĢimi Sualma Yapıları... 24 ġekil 5 Sualma Yapısı Ön ve Yan GörünüĢ... 25 ġekil 6 Difüzör Borusu Genel YerleĢimi, Boy Kesiti ve YerleĢim Detayı... 26 ġekil 7 Üç Boyutlu Arazi ve Tesis Yapısı... 39 ġekil 8 Milli Gelir ve Elektrik Tüketimi Arasındaki ĠliĢki... 42 ġekil 9 KiĢi BaĢına DüĢen GSYĠH ve Mukayeseli Elektrik Tüketimi... 42 ġekil 10 Proje Sahası 3D TIN Batimetri Görüntüsü... 47 ġekil 11 Marmara Denizi nin Doğusu için Nisan 1998 dönemi için Parametrelerin DüĢey Dağılımı... 49 ġekil 12 RDCP Ölçüm Ġstasyonu... 50 ġekil 13 Yatay Akıntı Hız Grafiği (X Ekseni: Zaman Y: Derinlik)... 51 ġekil 14 Yatay Akıntı Yön Grafiği (X Ekseni: Zaman Y: Derinlik)... 51 ġekil 15 Proje Sahası Kıyı-Güney Batı Bölümünü Kaplayan Kayalık Bölge... 53 ġekil 16 Proje Sahası Orta Bölümü - Kum Dane Boylu Sedimanla Kaplı Bölge... 54 ġekil 17 Deniz Tabanının Ani Bir Eğimle Alçaldığı Kuzeybatı Bölümü... 54 ġekil 18 Sediman Numune Nokta Lokasyonları (WGS84)... 57 ġekil 19 Proje Sahası Sediman Dağılım Haritası... 60 ġekil 20 CTD Ölçüm Ġstasyonları (WGS84)... 61 ġekil 21 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Basınç(hPa) Dağılım Grafiği... 65 ġekil 22 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Maksimum-Minimum Sıcaklık Dağılım Grafiği... 66 ġekil 23 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Maksimum-Minimum Sıcaklıkların Ortalaması Dağılım Grafiği... 66 ġekil 24 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Bağıl Nem(%) Dağılım Grafiği... 67 ġekil 25 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Kar Örtülü, Sisli, Dolulu ve Kırağılı Günler Sayısı Dağılım Grafiği... 67 ġekil 26 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası BuharlaĢma(mm.) Dağılım Grafiği... 68 ġekil 27 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı Diyagramı... 69 ġekil 28 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgâr Diyagramı... 70 ġekil 31 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgâr Diyagramı... 72 ġekil 30 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Yıllık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı... 73 ġekil 31 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı... 75 ġekil 32 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı... 77 ġekil 33 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylara Göre Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı... 78 ġekil 34 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayıları Grafiği... 78 ġekil 35 Bandırma H-18 Paftası Litoloji Birimlerinin Korelasyonu ve Açıklaması... 82 ġekil 36 Çanakkale ve Çevresi Litostratigrafik Kolon Kesiti... 83 xvi

ġekil 37 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası... 90 ġekil 38 Proje Alanını Gösterir Deprem Haritası... 90 ġekil 39 Proje Alanını Gösterir Diri Fay Haritası... 91 ġekil 40 Proje Alanını Gösterir Heyelan Envanteri (MTA, 2006)... 93 ġekil 41 Proje Sahası Arazi Kullanım Durumu... 99 ġekil 42 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Ortalama, Maksimum ve Minimum Deniz Suyu Sıcaklığı Grafiği... 125 ġekil 43 ÇalıĢma Yapılan Alanın Uydu görüntüsü... 130 ġekil 44 Örnekleme Ġstasyonları... 131 ġekil 45 Biga Yarımadası nın Tektoniği ve Jeotermal Alanlar... 136 ġekil 46 CENAL Enerji Santralinin Kurulacağı Alanı ve Antik Kent Surlarını Gösteren Hava Fotoğrafı.... 138 ġekil 47 Türkiye ve Çanakkale Ġli Orman Varlığı... 144 ġekil 48 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh)... 147 ġekil 49 Proje Sahası Vejetasyon Formasyonları... 148 ġekil 50 Olea europea L. Yaprağından alınan enine kesitte Bifasiyal, hipostomatik yaprakta palizat paranģimi hücreleri arasında sklereidler X425... 164 ġekil 51 Olea europea L. Yaprağından alınan enine kesitte alt kesit epidermiste Ģamdan tüyler X425... 164 ġekil 52 Olea europea L. Yaprağından alınan enine kesitte iletim demetinde ksilem elemanları ve kapladığı alan X425... 165 ġekil 53 Bölgenin Mevcut Hava Kalitesinin Belirlenmesi ÇalıĢmalarında Örnekleme Tüpleri ve Toz Ölçüm Noktaları... 176 ġekil 54 Rafet ATAÖV Özel Ormanı... 205 ġekil 55 Enerji Santralının Kurulacağı Alanı Ve Antik Kent Surlarını Gösteren Hava Fotoğrafı... 208 ġekil 56 2010 Yılı Trafik Hacim Haritası... 210 ġekil 57 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 6 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD... 214 ġekil 58 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 12 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD... 214 ġekil 59 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 18 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD... 215 ġekil 60 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 24 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD... 215 ġekil 61 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 6 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB... 216 ġekil 62 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 12 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB... 216 ġekil 63 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 18 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB... 217 ġekil 64 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 24 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB... 217 ġekil 65 Kıyıya Paralel DüĢey Profil, Akıntı Yönü: KB-GD Süre: 24. Saat... 218 ġekil 66 Kıyıya Paralel DüĢey Profil, Akıntı Yönü: GD-KB Süre: 24. Saat... 219 ġekil 67 Hasır Beton... 227 ġekil 68 Hasır Beton YerleĢtirilmesi... 228 ġekil 69 ĠĢaret ġamandırası Kesit ve YerleĢim Detayları... 229 ġekil 70 Örnek ESP Sistemi... 235 ġekil 71 Örnek BGD Sistemi... 237 ġekil 72 Örnek Seçici Katalitik Ġndirgeme Reaktörü Sistemi... 237 ġekil 73 Yardımcı Yakıt AkıĢ ġeması... 244 ġekil 74 KireçtaĢı Hazırlama AkıĢ ġeması... 245 ġekil 75 Atıksu Arıtma Sistemi Akım ġeması... 252 ġekil 76 Yeniden planlama kapsamında 10.09.2013 tarihli ÇED Olumlu Belgesi almıģ CENAL Atık Depolama Sahası ve 09.05.2012 tarihli ÇED Olumlu Belgesi almıģ iģbu Nihai ÇED Raporu konusu Proje Sahası ve Kül depolama sahası... 257 xvii

ġekil 77 Cenal Atık Depolama Sahası Nihai ÇED Raporu Ek-5, Atık Depolama Sahası Ġçerisinde Depolama Üniteleri, Topoğrafik Haritadan Görünüm... 258 ġekil 78 CENALES NO 2 Dağılım Haritası... 289 ġekil 79 CENALES-ĠÇDAġ TES-ÇAN TES Kümülatif NO2 Dağılım Haritası... 290 ġekil 80 CENALES SO 2 Dağılım Haritası... 291 ġekil 81 CENALES-ĠÇDAġ TES-ÇAN TES Kümülatif SO 2 Dağılım Haritası... 292 ġekil 82 CENALES HCl Dağılım Haritası... 293 ġekil 83 CENALES-ĠÇDAġ TES-ÇAN TES Kümülatif HCl Dağılım Haritası... 294 ġekil 84 CENALES HF Dağılım Haritası... 295 ġekil 85 CENALES-ĠÇDAġ TES-ÇAN TES Kümülatif HF Dağılım Haritası... 296 ġekil 86 CENALES VOC Dağılım Haritası... 297 ġekil 87 CENALES-ĠÇDAġ TES-ÇAN TES Kümülatif VOC Dağılım Haritası... 298 xviii

KISALTMALAR T.C. binde SAN. TĠC. A.ġ. CENALES Bkz. ÇED ÇGDYY SKHKY HKDY BYTY SKKY PMUM BGD ESF SCR VOC PM DWT NOx SO 2 CO MWe MWm MWt MWh ha. km. Türkiye Cumhuriyeti Sanayi Ticaret Anonim ġirketi CENAL Enerji Santralı Bakınız Çevresel Etki Değerlendirmesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Piyasa Mali UzlaĢtırma Merkezi Bacagazı Desülfürizasyon(FGD) Elektrostatik Filtre Seçici Katalitik Ġndirgeme Uçucu Organik BileĢikler(Volatile Organic Compounds) Partikül Madde Ençok Ağırlık Tonajı(Deadweight Tonnage) Azotoksit Kükürtdioksit Karbonmonoksit Megawatt Elektrik Megawatt Mekanik Megawatt Termal Megawatt Saat hektar kilometre m. metre m 2 metrekare m³ metreküp mm. milimetre µm mikrometre no. numara ort. sn. vb. Ortalama saniye ve benzeri xix

PROJENĠN TEKNĠK OLMAYAN ÖZETĠ CENAL ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. tarafından Çanakkale Ġli, Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesi, Kadıoğlu Mahallesinde, 471.025 m 2 lik alanda 5229, 5230 nolu parsellerinde, 1.320 MWe (2x660 MWe) / 1.380 MWm / 2.926MWt kurulu gücünde CENAL Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi nin yapılması ve iģletilmesi planlanmaktadır. Enerji Santralı için düģünülen alan kuģ uçuģu, Karabiga Beldesinin yaklaģık 2 km. kuzeydoğusunda, Biga Ġlçesinin yaklaģık 20 km. kuzeydoğusunda, Çanakkale Ġlinin yaklaģık 82 km. kuzeydoğusunda yer almaktadır. Termik santraller; katı, sıvı ve gaz halindeki yakıtlarda var olan termal potansiyel enerjiyi ısı enerjisine, ısı enerjisini hareket (kinetik) enerjisine, hareket enerjisini de elektrik enerjisine dönüģtüren tesislerdir. Kısaca termik santraller termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüģtüğü tesislerdir. Kömüre dayalı termik santrallerdeki ana iģlem; kömürde var olan termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüģtürülmesidir. Planlanan Enerji Santrali nde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile temin edilecek ve bir takım arıtma iģlemleri sonrası saflaģtırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüģtürülmesi sağlanacaktır. Planlanan Enerji Santrali nde Süperkritik Pulverize Kömür Kazan teknolojisi kullanılacaktır. Günümüzde bu teknoloji geliģmiģ ve geliģmekte olan ülkelerde kullanılmaktadır. Pulverize kömür yakma, bütünüyle kanıtlanmıģ ve ticari olarak da kabul gören, geliģmiģ bir teknoloji olarak değerlendirilir. ĠĢletmede kullanılacak kömür kırılarak çapı 5 ile 400 µm boyutuna getirilecektir. Yakma havasının bir bölümü ile beraber bu pulverize kömür, yakıcılar aracılığıyla kazana gönderilir. Kazanlardan elde edilen sıcaklık, bir ısı dönüģtürücü (eģanjör) aracılığıyla transfer edilir ve kızgın buhar üretmek için kullanılır. Bu yüksek sıcaklık ve yüksek basınçtaki buhar, buhar türbininde kullanılarak elektrik enerjisi elde edilir. Kömür ve hava, düģük NOx yakıcılar aracılığıyla kazana beslenir. Ek yakma havası, emiģ gücü yüksek fanlar tarafından sağlanır. Kazanda yanma sonucu oluģan bu gaz NOx için SCR(Seçici Katalitik Ġndirgeme) Reaktörüne yönlendirilir ve 177 0 C ye kadar soğutulan yakma hava ön ısıtıcılarından geçmeden önce fabric fitler(bez filtre) lerden geçirilerek partiküllerin giderilmesi sağlanır. Fan aracılığıyla 188 0 C ye kadar ısıtılan gaz, sağlanan bu itici kuvvet aracılığıyla Bacagazı Desülfürizasyon(BGD) ünitesine gönderilir. BGD ünitesi giriģ ve çıkıģında, tamamlama suyu, oksidasyon havası, kireçtaģı bulamacı ve gypsum(alçı taģı) ürünü içerir. BGD den geçen temiz, doymuģ gaz daha sonra atmosfere verilir. Kazan çıkıģında elde edilen yüksek basınçlı buhar, konvansiyonel bir buhar türbininden geçerek jenaratörün elektrik üretmesini sağlayacaktır. Türbinden çıkan buhar kondensör de yoğunlaģtırılarak tekrar kazanın içerisine gönderilecektir. 1

Santralde, yanma iģlemi sırasında oluģacak atık gazın içerisinde SO 2, NO x ve toz gibi kirleticiler olacaktır. Yanma gazları BGD sisteminden ve elektrostatik filtrelerden geçirilip arıtıldıktan sonra atılacaktır. Ayrıca yanma odasında düģük NO x yakıcı olarak isimlendirilen özel tasarlanmıģ ve düģük NO x emisyonu yaratan brülörlerle azot oksit oluģumu minimize edilecektir. BGD sisteminde kullanılacak kireçtaģı ruhsatlı kireçtaģı ocaklarından sağlanacaktır. KireçtaĢının temini için KükirtaĢ Küre Kireç San. ve Tic. A.ġ. firmasıyla anlaģılmıģtır. Faaliyet sonucu oluģacak kül ve alçı taģının ilgili yönetmelikler kapsamında analizi yapıldıktan sonra uygun olması durumda Çimento Fabrikalarına veya hazır beton, briket, ateģ tuğla sanayine verilmesi düģünülmektedir. Ancak kötü durum senaryoları göz önüne alındığında külün ve alçıtaģının depolanması durumu söz konusu olacaktır. ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (EK-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. Atık Depolama Sahası Nihai ÇED Raporunda hem kül depolama alanı hem de alçıtaģı depolama alanı detaylı olarak irdelenmiģtir. Kurulması planlanan santralin ana yakıtı olan kömürün ve santraldeki büyük kazanlar, türbinler, jeneratör grupları, trafolar vb. gibi ağır/hacimli makinelerin deniz yoluyla alana getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca termik santralin iģletmesi sırasında yan ürün olarak ortaya çıkan baca külü (fly ash) ve alçı taģı gibi ürünler, çimento vb sanayilerde önemli bir katkı maddesi olarak kullanılmak üzere iskele üzerinden deniz yoluyla nakliye edilmesi de önem arz etmektedir. Bu sebeplerden dolayı CENAL ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. tarafından; yatırımcısı konumunda olduğu kurulacak elektrik santrali için ihtiyaç duyululacak malzeme ve hammadde temin talebini karģılamak amacıyla, 180.000 DWT lik kazıklı iskele (kıyı yapısı) kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na 2

ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Kıyıda yapılacak Kömür stoklama alanı olarak kullanılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Proje kapsamında santralin; maksimum çalıģma süresi 8.760 saat/yıl, çalıģma süresi 7.000 saat/yıl (Bakım/Onarım ve PMUM talimatları göz önüne alındığında santral; yılda 4.000 saat %100 kapasite ile 3.000 saat %65 kapasite ile çalıģarak yıllık net toplamda 5.950 saat çalıģacaktır), brüt elektrik üretimi 8.409.600 MWh/yıl, net elektrik üretimi 7.854.000 MWh/yıl, projenin ekonomik ömrü ise 49 yıl olarak belirlenmiģtir. Kurulması planlanan termik santralin net kurulu gücü (2x660) 1.320 MWe olarak planlanmıģtır. Yukarıdaki duruma göre; Santralın verimsiz çalıģacağı varsayımı oluģabilir, ancak ülkemizin elektriğe minimum ihtiyaç duyduğu zamanlarda, santral durdurulamayacağından dolayı minimum üretim kapasitesine çekilerek verimlilik arttırılacaktır. Piyasa Ģartları ve talep miktarları göz önüne alındığında yaklaģık 4-5 yıl sonrasına ait piyasa yapısı hakkında sadece bir öngörü yapılabilmektedir. Bu öngörüye göre de yukarıdaki hesap Ģeklinde toplam 5.950 saat çalıģılacağı varsayılmıģtır. Firmaya verilmiģ veya verilecek herhangi bir elektrik alım taahhüdü de bulunmamaktadır. Kömür, dünyada en yaygın Ģekilde bulunan, güvenilir, aynı zamanda düģük maliyetlerle elde edilen temiz bir fosil yakıttır. Dünyada mevcut kömür rezervleri oldukça önem arz etmektedir. Kömür, dünyada 50 den fazla ülkede üretilmektedir. Kömür rezervleri, diğer fosil yakıtlar gibi (petrol ve doğalgaz) dünyanın belli bir bölümünde değil, tüm dünyada yaygın bir Ģekilde bulunmaktadır. Ayrıca kömür kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından en emniyetli fosil yakıtıdır. Kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından yatırım maliyetleri diğer enerji kaynaklarına göre daha azdır. Endüstriyel ve diğer alanlarda elektrik enerjisinin rekabetçi fiyatlarla ve güvenilir olarak temini açısından kömürün dünyada yaygın Ģekilde bulunuģu ve birçok ülke tarafından üretilebilir oluģu tedarikte güvenirliği sağlamaktadır. Tesis için ithal edilmesi düģünülen kömürün temin edilebileceği baģlıca bölgeler; Rusya baģta olmak üzere Güney Amerika, Endonezya ve Güney Afrika vs. ülkeleridir. 3

BÖLÜM I: PROJENĠN TANIMI VE AMACI 1.1.Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan Ġçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya Ġl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri. CENAL ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. tarafından Çanakkale Ġli, Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesi, Kadıoğlu Mahallesinde, 471.025 m 2 l ik alanda 5229, 5230 nolu parsellerinde(bkz. Ek-1), 1320 MWe (2X660 MWe) / 1380 MWm / 2926MWt kurulu gücünde CENAL Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi nin kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır. Enerji Santralı için düģünülen alan kuģ uçuģu, Karabiga Beldesinin yaklaģık 2 km. kuzeydoğusunda, Biga Ġlçesinin yaklaģık 20 km. kuzeydoğusunda, Çanakkale Ġlinin yaklaģık 82 km. kuzeydoğusunda yer almaktadır. Proje saha sınırına en yakın evler yaklaģık 150 m. mesafede bulunan ve inģaatı devam eden evlerdir (Bkz. ġekil 1). ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. ġekil 2 de eski kül depolama alanı ve yeni atık depolama alanı yerlerini gösterir uydu görüntüsü sunulmuģtur. Projeye ait yer bulduru haritası ve 1/25.000 ölçekli harita ekte verilmektedir(bkz. Ek-2 ve Ek- 3). Söz konusu 1/25.000 ölçekli haritada 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu na konu tesisleri ve çeģitli sebepler ile revize edilen tesislerin yeni yerlerini, eski veya yeni olduklarına dair açıklamaları ile birlikte görülebilmektedir. Revive edilen tesisler; Kül depolama sahası yetersiz kalması sebebi ile çevreye duyarlı Ģekilde yeniden yerleģtirilmiģtir. Cenal Atık Depolama Sahası ismi ile projeye ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. 4

Kıyıda yapılacak ve kömür stok sahası olarak kullanılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. ġekil 1 Proje Alanına En Yakın Evleri Gösterir Uydu Görüntüsü (eski) 5

ġekil 2 Yeniden planlama kapsamında 10.09.2013 tarihli ÇED Olumlu Belgesi almıģ CENAL Atık Depolama Sahası ve 09.05.2012 tarihli ÇED Olumlu Belgesi almıģ iģbu Nihai ÇED Raporu konusu Proje Sahası ve Kül depolama sahası Termik santraller; katı, sıvı ve gaz halindeki yakıtlarda var olan termal potansiyel enerjiyi ısı enerjisine, ısı enerjisini hareket (kinetik) enerjisine, hareket enerjisini de elektrik enerjisine dönüģtüren tesislerdir. Kısaca termik santraller termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüģtüğü tesislerdir. Kömüre dayalı termik santrallerdeki ana iģlem; kömürde var olan termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüģtürülmesidir. Planlanan Enerji Santrali nde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile temin edilecek ve bir takım arıtma iģlemleri sonrası saflaģtırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüģtürülmesi sağlanacaktır. Planlanan Enerji Santrali nde Süperkritik Pulverize Kömür Kazan teknolojisi kullanılacaktır. Günümüzde bu teknoloji geliģmiģ ve geliģmekte olan ülkelerde kullanılmaktadır. Pulverize kömür yakma, bütünüyle kanıtlanmıģ ve ticari olarak da kabul gören, geliģmiģ bir teknoloji olarak değerlendirilir. ĠĢletmede kullanılacak kömür kırılarak çapı 5 ile 400 µm boyutuna getirilecektir. Yakma havasının bir bölümü ile beraber bu pulverize kömür, yakıcılar aracılığıyla kazana gönderilir. Kazanlardan elde edilen sıcaklık, bir ısı dönüģtürücü (eģanjör) aracılığıyla transfer edilir ve kızgın buhar üretmek için kullanılır. Bu yüksek sıcaklık ve yüksek basınçtaki buhar, buhar türbininde kullanılarak elektrik enerjisi elde edilir. 6

Kömür ve hava, düģük NOx yakıcılar aracılığıyla kazana beslenir. Ek yakma havası, emiģ gücü yüksek fanlar tarafından sağlanır. Kazanda yanma sonucu oluģan bu gaz NOx için SCR(Seçici Katalitik Ġndirgeme) Reaktörüne yönlendirilir ve 177 0 C ye kadar soğutulan yakma hava ön ısıtıcılarından geçmeden önce fabric fitler(bez filtre) lerden geçirilerek partiküllerin giderilmesi sağlanır. Fan aracılığıyla 188 0 C ye kadar ısıtılan gaz, sağlanan bu itici kuvvet aracılığıyla FGD (Bacagazı Desülfürizasyon(BGD)) ünitesine gönderilir. BGD ünitesi giriģ ve çıkıģında, tamamlama suyu, oksidasyon havası, kireçtaģı bulamacı ve gypsum(alçı taģı) ürünü içerir. BGD den geçen temiz, doymuģ gaz daha sonra atmosfere verilir. Kazan çıkıģında elde edilen yüksek basınçlı buhar, konvansiyonel bir buhar türbininden geçerek jenaratörün elektrik üretmesini sağlayacaktır. Türbinden çıkan buhar kondenser de yoğunlaģtırılarak tekrar kazanın içerisine gönderilecektir. Kondenserdeki yoğunlaģtırma iģlemi soğuk suyla yapılacağından, soğutma suyu denizden sağlanacak, daha sonra tekrar denize deģarj edilecektir. Projeye ait proses akım Ģeması ġekil 3 de verilmiģtir. 7

ġekil 3 Genel Proses Akım ġeması 8

Santralde, yanma iģlemi sırasında oluģacak atık gazın içerisinde SO 2, NO x ve toz gibi kirleticiler olacaktır. Yanma gazları BGD sisteminden ve elektrostatik filtrelerden geçirilip arıtıldıktan sonra atılacaktır. Ayrıca yanma odasında düģük NO x yakıcı olarak isimlendirilen özel tasarlanmıģ ve düģük NO x emisyonu yaratan brülörlerle azot oksit oluģumu minimize edilecektir. BGD sisteminde kullanılacak kireçtaģı ruhsatlı kireçtaģı ocaklarından sağlanacaktır. KireçtaĢının temini için KükirtaĢ Küre Kireç San. ve Tic. A.ġ. firmasıyla anlaģılmıģ olup ilgili sözleģme Ek-4 de verilmiģtir. Faaliyet sonucu oluģacak kül ve alçı taģının ilgili yönetmelikler kapsamında analizi yapıldıktan sonra uygun olması durumda Çimento Fabrikalarına verilmesi düģünülmektedir. Ancak kötü durum senaryoları göz önüne alındığında (külün satılamaması, satılan iģletmenin bakım/onarım veya arızaya girmesi durumunda) külün depolanması durumu söz konusu olacaktır. Yukarıda da bahsedildiği gibi, kömür depolama alanının yeri yeniden projelendirilmek sureti ile değiģtirilmiģ olup, Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. ġekil 2 de eski kül depolama alanı ve yeni atık depolama sahası yerlerini gösterir harita sunulmuģtur. Ayrıca Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) içerisinde Ek-5: Cenal Atık Depolama Sahası Avan Projesi sunulmaktadır. Söz konusu atık depolama alanına ait bilgiler iģbu ÇED Raporu Bölüm V.2.10 ve alt baģlıklarında verilmiģtir. Enerji Santralı içerisinde yapılacak faaliyet üniteleri aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo 1 Termik Santrale Ait Ana ve Yardımcı Üniteler S.No ÜNĠTELER 1 PULVERĠZE KÖMÜR KAZANI SUPERKRĠTĠK (2X) HAVA FANLARI KÖMÜR DEĞĠRMENLERĠ KÖMÜR BUNKERLERĠ KÖMÜR BESLEME 2 BUHAR TÜRBĠN VE JENERATÖRÜ (2X) 3 KONDENSER VE KAPALI SOĞUTMA SĠSTEMĠ KONDENSER (DENĠZ SUYU / KONDENSAT) KONDENS POMPALARI KAPALI DEVRE DEMINERALĠZE SU SOĞUTMA SĠSTEMĠ JENERATÖR SOĞUTMA SĠSTEMĠ (HĠDROJEN/SU) TÜRBĠN VE JENERATÖR YAĞ SOĞUTMA SĠSTEMĠ 4 SU HAZIRLAMA VE ARITMA (DESALINATION VEYA ULTRA-FILTRASYON/RO) 9

5 KÖMÜR HAZIRLAMA VE BESLEME SĠSTEMĠ 6 YARDIMCI KAZAN VE YAKIT SĠSTEMĠ ( START-UP SĠSTEMĠ / LIGHT FUEL OIL) 7 BACA GAZI DENOX SĠSTEMĠ (AMONYAK DEPOLAMA VE INJEKSĠYON) 8 BACA GAZI DESÜLFÜRĠZASYON SĠSTEMĠ (KĠREÇTAġI VEYA DENĠZ SULU SO2 GĠDERME) 9 KĠREÇTEġĠ HAZIRLAMA VE BESLEME SĠSTEMĠ 10 KÜL TUTMA (BAG FILTER VEYA ELEKTORO- STATIK TUTUCU) 11 KÜL UZAKLAġTIRMA, DEPOLAMA VE BOġALTMA SĠSTEMĠ PĠNÖMATĠK KÜL SĠSTEMĠ (UÇUCU KÜL ĠÇĠN) SULU KÜL SĠSTEMĠ (KAZAN ALTI KÜL VE CÜRUFU ĠÇĠN) 12 OTOMASYON VE ELEKTRĠK SĠSTEMĠ DCS STEP-UP TRAFOLAR (2X) ġalt TESĠSĠ 13 BASINÇLI HAVA SĠSTEMĠ 14 DENIZ SUYU ALMA, ARITMA VE DERIN DEġARJ SĠSTEMLERĠ 15 KÖMÜR DENĠZ ÜSTÜ ĠNDĠRME, TAġIMA VE STOKLAMA SĠSTEMLERĠ 16 YAĞ TUTMA VE DESARJ ARITMA SĠSTEMLERĠ 17 BIYOLOJĠK PAKET ARITMA SĠSTEMĠ Tesise ait vaziyet planı Ek-6 de verilmiģtir. Kurulması planlanan santralin ana yakıtı olan kömürün ve santraldeki büyük kazanlar, türbinler, jeneratör grupları, trafolar vb. gibi ağır/hacimli makinelerin deniz yoluyla alana getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca termik santralin iģletmesi sırasında yan ürün olarak ortaya çıkan kül ve alçı taģı, çimento hazır beton, briket, ateģ tuğla sanayisi gibi değiģik sektörlerde önemli bir katkı maddesi olarak kullanılmak üzere iskele üzerinden deniz yoluyla nakliye edilmesi önem arz etmektedir. Bu sebeplerden dolayı CENAL ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. tarafından; yatırımcısı konumunda olduğu kurulacak elektrik santrali için ihtiyaç duyululacak malzeme ve hammadde temin talebini karģılamak amacıyla, 180.000 DWT lik kazıklı iskele (kıyı yapısı) kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Kömür stok sahası olarak kullanacak ve kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. 10

Proje kapsamında santralin; maksimum çalıģma süresi 8.760 saat/yıl, çalıģma süresi 7.000 saat/yıl(bakım/onarım ve PMUM 1 talimatları göz önüne alındığında santral; yılda 4.000 saat %100 kapasite ile 3.000 saat %65 kapasite ile çalıģarak yıllık net toplamda 5.950 saat çalıģacaktır), brüt elektrik üretimi 8.409.600 MWh/yıl, net elektrik üretimi 7.854.000 MWh/yıl, projenin ekonomik ömrü ise 49 yıl olarak belirlenmiģtir. Kurulması planlanan termik santralin net kurulu gücü (2x660) 1.320 MWe olarak planlanmıģtır. Yukarıdaki duruma göre; Santralın verimsiz çalıģacağı varsayımı oluģabilir, ancak ülkemizin elektriğe minimum ihtiyaç duyduğu zamanlarda, santral durdurulamayacağından dolayı minimum üretim kapasitesine çekilerek verimlilik arttırılacaktır. Piyasa Ģartları ve talep miktarları göz önüne alındığında yaklaģık 4-5 yıl sonrasına ait piyasa yapısı hakkında sadece bir öngörü yapılabilmektedir. Bu öngörüye göre de yukarıdaki hesap Ģeklinde toplam 5950 saat çalıģacağı varsayılmıģtır. Firmaya verilmiģ veya verilecek herhangi bir elektrik alım taahhüdü de bulunmamaktadır. Projenin tesis edilmesine ait zamanlama tablosu ekte verilmektedir (Bkz. Ek-9). Kömür, dünyada en yaygın Ģekilde bulunan, güvenilir, aynı zamanda düģük maliyetlerle elde edilen temiz bir fosil yakıttır. Dünyada mevcut kömür rezervleri oldukça önem arz etmektedir. Kömür, dünyada 50 den fazla ülkede üretilmektedir. Kömür rezervleri, diğer fosil yakıtlar gibi (petrol ve doğalgaz) dünyanın belli bir bölümünde değil, tüm dünyada yaygın bir Ģekilde bulunmaktadır. Ayrıca kömür kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından en emniyetli fosil yakıtıdır. Kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından yatırım maliyetleri diğer enerji kaynaklarına göre daha azdır. Endüstriyel ve diğer alanlarda elektrik enerjisinin rekabetçi fiyatlarla ve güvenilir olarak temini açısından kömürün dünyada yaygın Ģekilde bulunuģu ve birçok ülke tarafından üretilebilir oluģu tedarikte güvenirliği sağlamaktadır. Tesis için ithal edilmesi düģünülen kömürün temin edilebileceği baģlıca bölgeler; Rusya baģta olmak üzere Güney Amerika, Endonezya ve Güney Afrika vs. ülkeleridir. Projenin Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği Ülkelerin toplumsal geliģimlerinin sürükleyici unsurlarının baģında enerji tüketimi gelmektedir. Enerji, günlük yaģamımızın ve üretimimizin en önemli girdilerden birisidir. Bu nedenle, ülkenin ve enerji sektörünün yönetimini üstlenenler toplumun ve ekonominin gereksinim duyduğu enerjiyi yeterli, kaliteli, sürekli, düģük maliyetli ve çevre ile uyumlu bir Ģekilde sunmak yükümlülüğündedirler. Ayrıca, ülkenin enerji arz güvenliği açısından da bu kaynakları çeģitlendirmek zorundadırlar. Enerji, stratejik özelliği olan bir olgudur. Ülkemizde enerji konusu ve politikaları incelendiğinde, genelde enerjinin arzı birinci öncelikli olarak gündeme gelmektedir. 2 Bilindiği üzere enerji, hayat kalitesini iyileģtiren, ekonomik ve sosyal ilerlemeyi sağlayan en önemli faktördür. Günümüzde dünya nüfusunun %20 sinden fazlasını teģkil eden 1.4 milyar insan halen elektriğe kavuģmuģ değildir. Dünya nüfusunun %40 ı olan 2.7 milyar insan ise yemek piģirmek için geleneksel yöntemlerle biyokütle enerjisinden yararlanmaktadır. 1 PMUM: Piyasa Mali UzlaĢtırma Merkezi 2 Türkiye nin Enerji Politikası, GÜNER, Sıtkı, BahçeĢehir Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, ALBOSTAN, Ayhan, BahçeĢehir Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi 11

Uluslararası Enerji Ajansı projeksiyonları bu durumun uzun dönemde de devam edeceğini ve 2030 yılında %87 si kırsal bölgede yaģayan 1.2 milyar insanın elektriksiz yaģamaya devam edeceğini göstermektedir. Bu insanların büyük kısmı Orta ve Güney Afrika, Hindistan ve geliģmekte olan Asya ülkelerinde (Çin hariç) yaģıyor olacaktır. Bu ülkelerdeki açlık ve yoksullukla mücadelenin baģarılı olması, enerjiye eriģim konusunda önemli ilerlemeler kaydedilmesine bağlı olup, bu ilerlemelerin sağlanması için 2030 yılına kadar ilave yıllık 36 milyar ABD $ harcama yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Ancak, artan enerji fiyatları, küresel ısınma ve iklim değiģikliği, dünya enerji talebindeki artıģ, hızla tükenmekte olan fosil yakıtlara bağımlılığın yakın gelecekte devam edecek olması, yeni enerji teknolojileri alanındaki geliģmelerin artan talebi karģılayabilecek ticari geliģimden henüz uzak oluģu, ülkelerin enerji arz güvenliği konusundaki kaygılarını her geçen gün daha da artırmaktadır. 2008 2009 yıllarında yaģanan küresel mali kriz enerji talebi üzerinde geçici bir daralma yaratmıģ olmakla birlikte, orta ve uzun vadede, dünyadaki nüfus artıģı, sanayileģme ve kentleģme, doğal kaynaklara ve enerjiye olan talebi önemli ölçüde arttırmaktadır. Yapılan projeksiyon çalıģmaları, mevcut enerji politikalarının devamı halinde, 2035 yılında dünya enerji talebinin, ortalama yıllık %1.4 lük artıģlarla, 2008 yılına göre % 47 (12,271 Mtoe den 18,048 Mtoe ye) daha fazla olacağına iģaret etmektedir. Talep artıģının yüzde 89,7 sinin, 2008-2035 döneminde ekonomik büyüme oranları yüksek (yıllık ortalama %4.6) öngörülen ve hızlı nüfus artıģ oranına sahip OECD-dıĢı ülkelerde (özellikle Çin ve Hindistan da), yıllık ortalama %2.2 lik bir değerle, oluģacağı hesaplanmaktadır. Aynı dönemde yıllık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) artıģ ortalaması %1.8 olarak öngörülen OECD ülkelerinde ise yıllık ortalama %0.3 lük artıģlar beklenmektedir. 2015-2035 yılları arasında Çin in, dünyanın en fazla enerji tüketen ülkesi konumunda olacağı, 2035 yılında Hindistan ın sırasıyla Çin, ABD ve Avrupa Birliği nin ardından dördüncü büyük enerji tüketicisi olması beklenmektedir. Söz konusu dört büyük tüketici, 2035 yılına gelindiğinde dünya toplam enerji arzının %55 ini tüketmekte olacaktır. Bu talep artıģının sürdürülebilir koģullarda karģılanabilmesi için ise enerji sektöründe yaklaģık 33 trilyon ABD Doları (2009 rakamlarıyla) değerinde yatırım yapılmasına ihtiyaç duyulduğu hesaplanmaktadır. Türkiye nin girmeye aday olduğu Avrupa Birliği (AB) ise 2008 yılı sonu itibariyle, Çin in ikinciliğe yükselmesinden dolayı, en büyük üçüncü enerji tüketicisi konumuna düģmüģtür. AB genelinde birincil enerji talebi artıģı 2000-2008 döneminde düģük hızlarda seyretmiģtir (yılda ortalama %0,5). Bu eğilimin devam edeceği ve 2035 yılına kadar yıllık ortalama %0,2 oranlarında artıģlar yaģanacağı beklenmektedir. AB genelinde birincil enerji arzında 2007 yılında %53 düzeyinde olan ithalat bağımlılığı oranının 2030 yılına kadar olan dönemde %59,1 e ulaģması beklenmektedir. Bu rakam 2007 yılında yapılan çalıģmada %67 olarak öngörülmüģtü. Bunun nedeni olarak, Avrupa Birliği nin 2007 yılındaki öngörülerini revize etmesi ve enerji talebinde daha düģük bir artıģ beklentisine girmesi söylenebilir. Doğal gaz arzında ithalat bağımlılığının 2010 yılındaki %64,1 düzeyinden %82,8 e çıkacağı öngörülmektedir. Tüm dünyada son 25 yılda, özellikle elektrik enerjisine talebin yoğunlaģtığı gözlemlenmektedir. Elektriğin 2035 yılına kadar en hızlı büyüyen (%2,5) son kullanıcı enerji formu olması, nihai enerji tüketimindeki payının 2008 deki %17 düzeyinden 2020 de %20 ye, 2035 te ise %23 e çıkması beklenmektedir. Ancak elektrik sektörü de 2009 yılında 12

finansal zorluklar ve zayıf talep sebebiyle ciddi Ģekilde etkilenmiģtir. Yüzde ikiye yakın gerçekleģen talep düģüģü, Ġkinci Dünya SavaĢı ndan bu yana görülen en büyük yıllık azalmaya iģaret etmektedir. Bununla birlikte 2010 yılında elektrik talep artıģı kriz öncesi düzeylere yaklaģmıģtır. Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan senaryo çalıģmasına göre (WEO2010) elektrik üretiminin, 2008 de 20,183 TWh den ortalama %2,4 lük artıģlarla 2020 de 28,032 TWh ye, 2030 da 34,716 TWh ye ve 2035 de de 38,423 TWh ye yükselmesi beklenmektedir. Bu rakamlar 2008-2035 döneminde %90,0 lık artıģa iģaret etmektedir. Benzer Ģekilde, ABD Enerji Bilgi Ġdaresi olan EIA tarafından hazırlanan Referans Senaryo ÇalıĢması na (IEO2010) göre ise 2007 de 18,800 TWh olan elektrik üretiminin 2020 de 25,000 TWh ye yükselmesi beklenmektedir. 2007 2035 döneminde ise toplam %87,2 lik bir artıģla (yıllık %2,3 lük artıģlarla), 2035 de üretimin 35,200 TWh ye yükseleceği hesaplanmaktadır. Özellikle geliģmekte olan ülkelerde görülen büyük ekonomik geliģmeler elektrik talebinin de bu ülkelerde artmasına sebep olmaktadır. KiĢi baģına gelirin artmasıyla yaģam standartları artmakta, bu da endüstri, aydınlatma ve ev aletleri için olan elektrik talebini arttırmaktadır. Bunun sonucu olarak, WEO2010 çalıģmasındaki elektrik üretiminde öngörülen bu 18,240 TWh lik artıģın büyük kısmının (%83,7 sinin), 2008-2035 arasında ortalama yıllık %0.9 oranında artıģ beklenen Türkiye nin de aralarında bulunduğu OECD üyesi ülkelerden ziyade, %3.6 oranında kuvvetli bir artıģ beklenen OECD üyesi olmayan ülkelerde gerçekleģeceği hesaplanmaktadır. Tüm dünyada elektrik enerjisi kurulu güç kapasitesinin 2035 yılına kadar brüt 4,160 GW artması beklenmektedir. Bu bağlamda elektrik sektörünün, Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan Yeni Politikalar Senaryosu na göre 2010-2035 döneminde yapılması beklenen 32,8 trilyon dolarlık enerji yatırımlarındaki payının tek baģına 16,6 trilyon dolar (2009 rakamlarıyla) olacağı öngörülmektedir. Geriye kalan 8 trilyon dolarlık yatırımın petrol, 7,1 trilyon dolarlık yatırımın doğal gaz ve 0,7 trilyon dolarlık yatırımın ise kömür sektöründe yapılacağı hesaplanmaktadır. Bu yatırımların %64 ünün, talep ve üretimin en hızlı arttığı OECD-dıĢı ülkelerde (tek baģına Çin 5,1 trilyon dolar) yapılması beklenmektedir. Enerji kaynakları açısından incelendiğinde, birincil enerji arzında, petrol, doğal gaz ve kömürden oluģan fosil kaynaklı yakıtların ağırlıklı konumunun önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmekte ve enerji talebindeki artıģın (2008-2035 dönemi) yüzde 75,7 lik bölümünün bu kaynaklardan karģılanması öngörülmektedir. Biyokütle ve çöp için bu oran %8,5, diğer yenilenebilirler için %6.6, nükleer için %6.4, hidrolik için ise %2.8 dir. 2020 yılında birincil enerji arzındaki en büyük paya (%29,8) sahip olacağı hesaplanan petrolün, 2030 ve 2035 yıllarında ilk sıradaki yerini kömüre (sırasıyla %29,1 ve %29,3) bırakacağı düģünülmektedir. Doğal gazın ise elektrik üretimindeki payını koruması (yaklaģık %21,4) beklenmektedir. 2008-2035 döneminde elektrik üretiminde ise kömür ve doğal gazın en önemli kaynaklar olmaya devam edeceği, kömürün payının %41 den %42,8 e, doğal gazın payının %21,3 ten %21,7 ye yükseleceği; petrolün payının ise %5,5 den %1,6 ya, hidroliğin payının %15,9 dan %13,3 e, nükleerin payının da %13,5 den %10,8 e düģeceği öngörülmektedir. En büyük yüzdelik artıģ ise rüzgârda beklenmektedir. Aynı dönemde rüzgârın %1,1 lik payının %5 e yükseleceği öngörülmektedir. Dünya genelinde enerji kaynakları olarak 1 Ocak 2011 itibariyle petrol ve doğal gaz rezervlerinin dağılımına bakıldığında, kanıtlanmıģ petrol rezervlerinin (1,469 milyar varil) %51,2 sinin Ortadoğu da bulunduğu görülmektedir. En büyük rezervlere sahip 8 ülkenin 13

(sırasıyla, S.Arabistan, Kanada, Ġran, Irak, Kuveyt, Venezuela, BirleĢik Arap Emirlikleri, Rusya) ise Kanada ve Rusya hariç 6 sı OPEC üyesidir. Bu ülkeler toplam rezervlerin yaklaģık %70,9 una sahiptirler. Doğal gaz rezervlerinin de yaklaģık %73 ü Rusya Federasyonu, Eski Sovyet Cumhuriyetleri ve Ortadoğu ülkelerinde bulunmaktadır. Sadece Rusya, Ġran ve Katar bu rezervlerin %54,5 ini elinde bulundurmaktadır. 2010 verilerine göre petrol rezervlerinde Venezuela ve Kolombiya da büyük artıģlar görülürken, doğal gaz rezervlerinde oransal olarak Mısır da önemli sayılabilecek artıģlar meydana gelmiģtir. 2009 sonu itibariyle revize edilen rakamlara göre, dünya genelinde bir değerlendirme yapıldığında, mevcut kanıtlanmıģ petrol rezervlerinin 46, doğal gaz rezervlerinin 63, kömür rezervlerinin de 119 yıllık ömre sahip olduğu hesaplanmaktadır. Bu rakamlar aynı kaynakta, 2008 sonu itibariyle petrol için 42, doğal gaz için 60 ve kömür için 122 yıl olarak ilan edilmiģtir. Tüketim tarafına bakıldığında ise mevcut politikaların devamı halinde, en hızlı artıģın hidrolik-dıģı yenilenebilir enerji kaynaklarında (%3,6) olacağı hesaplanmaktadır. Doğalgaz tüketiminin ortalama yıllık %1,7 lik artıģlarla 2035 yılında 2008 yılına göre %55,6, petrol tüketiminin ortalama %0.8 lik artıģlarla %23.8 ve kömür tüketiminin ise %1,7 lik artıģlarla %59.3 artacağı öngörülmektedir. Bu dönemde fosil yakıt fiyatlarının yüksek seyredeceği ve hükümetlerin fosil yakıtlara alternatif enerji kaynaklarına yöneliminin artacağı tahmin edilmektedir. 2008 de Çin, ABD, Avrupa Birliği, Hindistan, Rusya ve Japonya dünya kömür tüketiminin %83 ünü gerçekleģtirmiģlerdir. 2008 yılında dünya enerji tüketiminde kömürün payı %27 iken, bu payın 2035 yılında %29 lara ulaģması beklenmektedir. Kömür tüketimindeki bu artıģın tamamının sorumlusunun OECD-dıĢı ülkelerin (Çin, Hindistan ve Endonezya) olacağı ve kömürün elektrik üretimindeki payının ise %41 den (2008) %43 e (2035) yükseleceği beklenmektedir. Kömür tüketiminin düģmesi beklenen yerler; elektrik talep artıģı düģük ve nüfus artıģ hızı yavaģ olan Avrupa Birliği, Japonya ve OECD deki Avrupa ülkeleridir. Dünyada her ne kadar kömür üretimi geniģ alanlarda ve pek çok ülkede mümkün olsa da, 2009 sonu itibariyle, toplam kömür rezervlerinin %78 i 5 ülkede bulunmaktadır. Bunlar ABD (%29), Rusya (%19), Çin (%14), Avustralya (%9), Hindistan (%7) dır. Bu ülkeler toplam üretimin de 2009 yılı verilerine göre %78,4 ünü karģılamıģlardır. 2007 yılında dünyada üretilen kömürün %64 ü elektrik üretim sektörüne aktarılmakta iken geriye kalan yaklaģık üçte birlik kısmın hemen hemen tamamı sanayi sektörüne aittir. Kömür yakıtlı elektrik üretiminin 2035 yılına kadar ortalama yılda %2,6 artması beklenmektedir. Ancak kömürden elektrik üretimi ile ilgili projeksiyonlar, sera gazı emisyonlarını azaltmaya veya sınırlamaya yönelik ulusal mevzuatların veya uluslararası anlaģmaların yürürlüğe girmesine göre önemli ölçüde değiģebilir. Bu tarz kısıtlamalar olmadığı takdirde, özellikle Çin, Hindistan ve OECD-dıĢı diğer Asya ülkeleri gibi zengin kömür yataklarına sahip yerlerde, daha pahalı yakıtların yerine kömürün kullanılacağı düģünülmektedir. Doğalgaz yakıtlı elektrik üretiminin ise 2030 yılına kadar yıllık %2,5 lik bir oranda artması öngörülmektedir. Doğal gazın elektrik üretimindeki önemli rolünün süreceği, ancak 2020 yılından sonra doğal gazın elde edilme maliyetlerinin artacağı dolayısıyla 2020 sonrasında doğal gaz kullanımındaki artıģın önemli ölçüde yavaģlayacağı öngörülmektedir. Diğer taraftan ABD menģeli konvansiyonel olmayan gaz arzındaki geliģmeler çerçevesinde, doğalgaz arzında talebin üzerinde bir hacim ortaya çıkmıģ bulunmaktadır. 14

Yüksek petrol fiyatları, fosil yakıtların çevresel etkileri üzerine duyulan endiģeler, dünyanın pek çok ülkesinde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılmasına yönelik verilen teģvikler, yenilenebilir enerji kaynaklarının daha geniģ oranda kullanımının yolunu açmaktadır. 2035 yılına kadar dünya genelinde hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının tüketiminde yıllık %3,2 lik artıģlar beklenmektedir. Hidrolik dıģında yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu güçteki oranı 2008 de %4 iken, 2030 yılında bu oranın %10 a yükseleceği, hidroelektriğin ise aynı dönemde %16 dan %13 e gerileyeceği öngörülmektedir. Yenilenebilir kaynaklardaki artıģa en büyük katkı ise rüzgâr enerjisinden gelecektir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretiminde kullanım payının %18,7 (2008) seviyesinden 2020 yılında %21,7 ve 2035 yılında da %23,1 e ulaģacağı düģünülmektedir. Yenilenebilir enerji tüketiminde beklenen bu artıģın OECD dıģındaki ülkelerde, özellikle Çin, Hindistan, Brezilya, Malezya ve Vietnam da inģasına baģlanan orta ve büyük ölçekli hidroelektrik santrallardan gelmesi beklenirken, OECD ülkelerinde ise gelecekte, Kanada ve Türkiye haricinde, büyük ölçekli çok az hidroelektrik santral inģa projesi öngörülmektedir. OECD ülkelerindeki yenilenebilir enerji kaynaklarındaki artıģın rüzgâr ve biyokütle baģta olmak üzere hidrolik dıģındaki kaynaklardan karģılanması beklenmektedir. Rüzgâr enerjisine olan yatırımlar, OECD-dıĢı ülkelerde özellikle Çin de artmaya devam etmektedir. GüneĢ (PV ve CSP) ve dalga enerjisi uygulamaları ise henüz büyük ölçüde ticarileģme sürecinin baģlangıç aģamasında olup, 2035 yılında PV için 352 TWh, CSP için 185 TWh ve dalga enerjisi için de 39 TWh lik elektrik üretim seviyelerine ulaģılması öngörülmektedir. Nükleer enerjiden elektrik üretiminin ise 2008 de gerçekleģen 2,731 TWh değerinden 2035 yılında 4,147 TWh e yükseleceği, ancak nükleer enerjinin toplam enerji üretimindeki payının %14 ten %11 e düģeceği hesaplanmaktadır. Dünyadaki nükleer santral kurulu gücünün ise 2008 yılındaki 391 GW değerinden, 2035 de 551 GW a çıkması beklenirken, nükleer kapasitede Avrupa Birliği nde düģüģler öngörülmektedir. Özellikle 2020 yılından sonra ömrünü tamamlayarak devreden çıkarılacak çok sayıdaki nükleer santralin varlığının etkisiyle Avrupa Birliği nde 2008 itibariyle 139 GW olan nükleer kurulu gücün 2035 de 106 GW a inmesi beklenmektedir. 2035 e kadar Çin (83 GW) baģta olmak üzere OECD-dıĢı Asya ülkelerinde 108 GW lık artıģ tahmin edilmektedir. Rusya nın ilave ünitelerle nükleer kapasitesini 2035 yılına kadar 13 GW arttıracağı düģünülmektedir. ABD de de 14 GW lık bir artıģla 2035 yılında 120 GW a ulaģılması beklenmektedir. Bir yanda, artan fosil yakıt fiyatları, enerji arz güvenliği, sera gazı emisyonları ile ilgili endiģeler, diğer yanda ise geliģtirilmiģ reaktör tasarımlarından dolayı dünyanın pek çok bölgesinde yeni nükleer kapasite artırımları veya yeni santralların inģa edilmesi beklenmektedir. Dünyada Ocak 2011 itibariyle, 31 ülkede 442 nükleer santral iģletmede olup, 62,9 GW kurulu güce sahip olacak 65 adet nükleer santral da inģa halindedir. ĠnĢa halindeki santrallara bakıldığında 27 tanesi Çin de, 11 tanesi Rusya da 5 tanesi de G.Kore dedir. Çin, Kore, Finlandiya ve Fransa da 3.nesil reaktörlerin inģasına baģlanmıģ olması, dünyanın en büyük üç kömür tüketen ülkesinin (Çin, ABD ve Hindistan) nükleer kapasitelerini 2035 yılına kadar önemli ölçüde arttırmayı hedeflemesi, Ġtalya, Vietnam, Ġsveç, Türkiye, Mısır, Polonya, ABD ve Ġngiltere nin yeni nükleer santral yapma arzusunu ifade etmesi, nükleer enerjiye yeni bir ilginin baģladığına da delil sayılmaktadır. Fosil yakıt fiyatlarının 2009 yılında düģük 15

seyretmesi ve ekonomik durgunluk, yüksek ilk yatırım maliyetine sahip olan nükleer enerjinin rekabet edebilirliğini zayıflatmakta ve santral projelerinin geleceğine yönelik soru iģaretlerinin sürmesine sebep olmaktadır. Buna ek olarak 2011 yılının Mart ayında Japonya da meydana gelen 9,0 büyüklüğündeki deprem ve devamındaki tsunami, Fukushima Daiichi de yer alan 4 nükleer santralin büyük hasar görmesine sebep olmuģ ve bu reaktörlerden radyasyon sızıntısı meydana gelmiģtir. Bu durumun etkisiyle dünyada, özellikle Avrupa Birliği nde, nükleer santral yatırımlarının bir belirsizlik sürecine girdiği ve en azından bir duraklama yaģanacağı Ģimdiden söylenebilir. Lisanslama mevzuatlarının gözden geçirileceği, özellikle saha çalıģmaları ve güvenlik analizlerinin sorgulanacağı, tüm bunların da maliyetleri arttırıcı etkisinin oluģacağı bir dönemin nükleer enerji sektörünü beklediği tahmin edilmektedir. Enerji kaynaklarındaki reel bazda fiyat artıģlarına bakıldığında; 2000-2009 arasında petrol fiyatlarında %76, doğal gaz fiyatlarına %114, kömür fiyatlarında ise %136 lık artıģlar yaģanmıģtır. 2008 yılında aģırı derecede artan fosil yakıt fiyatları 2009 yılında düģüģe geçmiģ, petrol fiyatları %37,9, doğal gaz fiyatları %28,3 ve kömür fiyatları %19,3 oranında azalmıģtır. Projeksiyonlara göre 2009-2035 döneminde petrol fiyatlarının %87,1, doğalgaz fiyatlarının %79,7, kömür fiyatlarının %9,5 artması beklenmektedir. Çevre-enerji iliģkisinde önemli bir yer tutan iklim değiģikliği ile mücadelede enerji sektörünün etkin rol oynaması öngörülmektedir. Enerji verimliliği baģta olmak üzere teknolojik geliģmelere paralel iyileģtirmeler, fosil yakıtlara alternatif olarak nükleer enerji ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımında yaygınlaģma, çevresel etkileri azaltma hedefine yoğunlaģan Ar-Ge faaliyetleri (karbon tutma ve depolama ve temiz kömür teknolojileri), gaz emisyonlarının azaltılmasına yönelik geliģtirilen politikaların temel unsurları görünümündedir. Zira, karbondioksit eģdeğeri veriler açısından bakıldığında, enerji sektöründen kaynaklı ve sera etkisi yapıcı gaz emisyonlarının, 29.3 milyar ton dan (2008) ortalama yıllık %1.4 lük artıģlarla 2035 de 42.6 milyar ton düzeyine ulaģacağı hesaplanmaktadır. Emisyonlardaki bu artıģın tamamının, enerji tüketimlerinde beklenen artıģa paralel olarak, geliģmekte olan OECD-dıĢı ülkelerde (baģta Çin, Hindistan ve Ortadoğu ülkelerinde) görüleceği tahmin edilmektedir. Bu bağlamda Türkiye nin enerji politikasının ana öğeleri; - Enerji arzında dıģa bağımlılığın azaltılması, - Kaynak, güzergâh ve teknoloji çeģitliliğinin sağlanması, - Yenilenebilir enerji kaynaklarının azami oranda kullanılması, - Çevre üzerindeki etkilerin en aza indirilmesi, - Enerji alanında ülkemizin bölgesel ve küresel etkinliğinin arttırılması, - Enerji verimliliğinin arttırılması, - Maliyet zaman ve miktar yönünden enerjinin tüketiciler için eriģilebilir olması, - Rekabetçi piyasa uygulamaları içinde kamu ve özel kesim imkânlarının harekete geçirilmesi olarak ifade edilmiģtir. Ülkemiz, kalkınma hedeflerini gerçekleģtirme, toplumsal refahı artırma ve sanayi sektörünü uluslararası alanda rekabet edebilecek bir düzeye çıkarma çabası içindedir. Bu durum, enerji talebinde uzun yıllardır hızlı bir artıģı beraberinde getirmektedir. Önümüzdeki yıllarda da bu eğilimin devam edeceği hesaplanmaktadır. 16

2009 yılında 106,1 milyon ton petrol eģdeğerini (milyon tep) geçen yıllık enerji arzının, 2015 yılında 170 milyon tep, 2020 yılında ise 222 milyon tep düzeyine ulaģacağı beklenmektedir. Bu değerler enerji arzının yılda yaklaģık %6 düzeyinde artıģ göstereceğine iģaret etmektedir. Ancak 2009 yılında yaģanan global ekonomik krizin etkisiyle bu değerler halihazırda revize edilmektedir. En son açıklanan verilere göre (2009 yılı) enerji arzında %31 ile kömür en büyük payı alırken, bunu %30,9 ile doğal gaz, %28,8 ile petrol izlemiģ, geri kalan %9,3 lük bölüm ise hidrolik dâhil olmak üzere yenilenebilir ve diğer kaynaklardan karģılanmıģtır. Enerji kaynakları bakımından net ithalatçı ülke konumunda olan Türkiye de 2009 yılında enerji arzının petrolde %98, doğalgazda %91 olmak üzere toplam %72 lik bölümü ithalat ile karģılanmıģtır. 2009 yılında ithal edilen doğalgazın yaklaģık %51 i Rusya (2008 de %62), %16 sı Ġran (2008 de %12), %15 i Azerbaycan (2008 de %12), %14 ü Cezayir (2008 de %11) ve %3 ü de Nijerya dan (2008 de %3) temin edilmektedir. Ġthal edilen doğalgazın %52,9 u elektrik üretiminde (2008 de %55,7), %25,4 ü konutlarda (2008 de %22,2), %19,5 i ise sanayide (2008 de %22,0) kullanılmaktadır. Türkiye nin doğal gaz tüketimi 2002 yılındaki 17,4 milyar m3 düzeyinden, 2008 yılında 36,1 milyar m 3 düzeyine yükselmiģtir. 2009 yılında ise 32,4 milyar m3 seviyesine inmiģtir. Bu değerler 2008 yılına göre %10,4 oranında bir azalmaya karģılık gelmektedir. 2009 yılında doğal gazın sanayi ve elektrik sektöründe kullanımı azalırken konutlarda kullanımı artmıģtır. 2020 yılında tüketimin 61,5 milyar m 3 düzeyine ulaģması beklenmektedir. GeliĢme düzeyi ile elektrik enerjisinin nihai enerji tüketimindeki payı arasında bir iliģki bulunmaktadır. 2010 yılında elektrik tüketimimiz bir önceki yıla (193,2 milyar kw-saat) göre %7.92 artarak 208.5 milyar kw-saat, elektrik üretimimiz ise bir önceki yıla göre (194.81 milyar kw-saat) %7.89 artarak 210.18 milyar kw-saat olarak gerçekleģmiģtir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının hazırladığı son elektrik talep tahmini rakamlarının (2010-2019), 2018 yılı baz alındığında, bir önceki çalıģmaya (2009-2018) göre %1,65 (Yüksek Talep için) ve %2.62 (DüĢük Talep için) arttığı görülmüģtür. Revize rakamlar, 2019 yılında Yüksek Talep Senaryolarına göre 389,98, DüĢük Talep Senaryolarına göre ise yaklaģık 367,35 milyar kwsaat düzeyine ulaģılacağını göstermektedir. 18 Mayıs 2009 tarihinde yayınlanan Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi ne göre 2023 yılına kadar elektrik üretimi için tüm yerli ve kömür ve hidrolik potansiyelimizin kullanılması, rüzgâr kurulu gücünün 20,000 MW a, jeotermal kurulu gücünün 600 MW a ulaģtırılması hedeflenmektedir. 2020 yılında ise elektrik üretimimizin %5 inin nükleer enerjiden sağlanması öngörülmektedir. Kaynaklar açısından bakıldığında, 2010 yılı itibariyle, toplam elektrik üretiminin %45,9 u doğalgazdan, %18,4 ü yerli kömürden, %24,5 i hidrolik kaynaklardan, %6,9 u ithal kömürden, %2,5 i sıvı yakıtlardan, %1.35 i rüzgârdan ve %0.47 si jeotermal ve biyogazdan sağlanmıģtır. 2009 yılı ile kıyaslandığında özellikle hidrolik kaynaklardan ve rüzgârdan yararlanma oranı artarken, yerli kömür ve doğal gazın oranlarında düģme görülmüģtür. EÜAġ ın bu üretimde 2008 yılında sahip olduğu pay %49,2 den 2009 sonunda %46,1 e, 2010 yılında da %45,4 e düģerken, geri kalan %54,6 lık üretim ise özel sektör tarafından karģılanmaktadır. 17

Sanayinin temel girdileri arasında yer alan enerji sektöründe büyüme rakamları, geliģmiģ ülkelere kıyasla oldukça yüksektir. Son 10 yılda Türkiye elektrik ve doğal gaz tüketim artıģ oranları bakımından Çin den sonra ikinci sırayı almaktadır. Türkiye, özellikle yüksek talep artıģının karģılanması, yeterli yatırımların yapılması ve verimliliğin arttırılması için enerji sektöründe rekabete dayalı ve Ģeffaf bir piyasa yapısının oluģturulması yönünde adımlar atmaktadır. Bu hedef doğrultusunda yapılan yasal düzenlemelerle sektörde yer alan kamu kuruluģları yeniden yapılandırılmıģ, yeni üretim yatırımlarının özel sektör tarafından yapılması sağlanmıģtır. Yapılan yasal düzenlemelerden biri de yenilenebilir enerji ile ilgili Kanun ve Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetlerinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı AnlaĢması Ġmzalanmasına ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik tir. Bu Yönetmelik çerçevesinde hidroelektrik santral (HES) yapmak üzere EPDK dan lisans alan 14,336 MW gücündeki 515 santralden, Ocak 2011 itibariyle 13,898.1 MW lık 503 santralin fiilen inģaatı baģlamıģ ve sürmektedir. 2004 yılı itibariyle 18 MW düzeyinde olan rüzgâr enerjisi kurulu gücü ise 2008 de 364 MW a, 2009 da 753,7 MW a, 2010 yılında 1265,6 MW a ulaģmıģtır. Yenilenebilir enerji ile ilgili Kanun un yürürlüğe girmesinden sonra 3,489 MW Kurulu gücünde 92 adet yeni rüzgâr projesine lisans verilmiģtir. Bu projelerden yaklaģık 2,000 MW Kurulu güce ulaģılacak olan santralların yapımı devam etmektedir. Hızla artan elektrik talebini karģılamak ve ithalat bağımlılığından kaynaklı riskleri azaltmak üzere 2020 yılına kadar, nükleer enerjinin de elektrik üretim kurulu gücü kompozisyonuna %5 oranında dâhil edilmesi planlanmaktadır. Bu amaçla Türkiye Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyeti nde Akkuyu Sahasında Bir Nükleer Güç Santralının Tesisine ve ĠĢletimine Dair ĠĢbirliğine ĠliĢkin AnlaĢmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkındaki 6007 Sayılı Kanun 21 Temmuz 2010 tarihinde yürürlüğe girmiģ, bahsekonu AnlaĢma 29 Kasım 2010 tarihinde Rusya tarafından da onaylanmıģtır. Bu anlaģma ile toplam 4,800 MW gücünde dört ünitelik nükleer bir santralın, Türkiye de kurulacak ve ilk baģta tamamı Rusya sermayesine sahip olacak bir Proje ġirketi aracılığıyla yapımı öngörülmektedir. Diğer taraftan Sinop ta da nükleer santral tesisine yönelik olarak 2010 yılı içinde Türkiye ve G.Kore arasında müzakereler yürütülmüģ ancak bir anlaģma sağlanamamıģtır. Devamında Japonya ile yine Sinop için baģlatılan görüģmeler ise halen sürmektedir. Yerli kömür kaynaklarının ekonomiye kazandırılması amacıyla TKĠ Genel Müdürlüğü uhdesinde bulunan kömür sahalarının santral yapma koģuluyla özel sektöre devredilmesine yönelik çalıģmalar kapsamında Bolu-Göynük ve EskiĢehir-Mihalıççık sahaları rödövans modeli ile özel sektöre devredilmiģtir. Bunun yanısıra Çankırı-Orta Sahası ise aynı amaca yönelik olarak ruhsat devri yapılarak özel sektöre verilmiģtir. Benzer Ģekilde, AfĢin-Elbistan havzasında bulunan linyit kaynaklarının elektrik üretimi amaçlı değerlendirilmesine iliģkin olarak 2011 yılında ihaleye çıkılması için çalıģmalar devam etmektedir. Yapılan çalıģmalar sonucunda 2009 yılı sonu itibariyle tespit edilmiģ bulunan yerli enerji kaynakları potansiyelimiz ise aģağıdaki tabloda verilmektedir. 2008 yılına göre değiģen tek 18

EÜAġ rakam linyit rezervlerindeki 8,4 milyar tondan 11,4 milyar tona (yaklaģık %36 lık bir artıģ) olan artıģ görülmektedir. 3 Tablo 2 2009 Yılı Ġtibariyle Türkiye nin Yerli Kaynak Potansiyeli Kaynak Potansiyel Linyit 11.4 milyar ton TaĢkömürü 1.3 milyar ton Asfaltit 77.0 milyon ton Ham Petrol 42.0 milyon ton Bitümler 18.5 milyon ton Hidrolik 129.4 milyar kwh/yıl Doğalgaz 7.0 milyar m3 Rüzgar 48,000 MW Jeotermal 32,010 MWt/yıl (510 MW ı elektrik üretimine elveriģli) Biyokütle 8.6 Mtep GüneĢ Enerjisi 32.6 Mtep Doğal Uranyum 9.129 ton Tablo 3 Türkiye nin Kurulu Gücü nün Kaynaklara Göre Dağılımı 2006 2007 2008 2009 2010 EÜAġ'IN BAĞLI ORTAKLIKLARI AFFILIATED PARTNERSHIPS OF EÜAŞ MOBĠL SANTRALLAR MOBILE POWER PLANTS ÜRETĠM ġġrketlerġ PRODUCTION COMP. OTOPRODÜKTÖR+ĠġLETME HAKKI DEVĠR AUTOPRODUCERS+TOOR TÜRKĠYE TOPLAMI TURKEY S TOTAL TERMĠK (THERMAL) 8,705.9 8,690.9 8,690.9 8,690.9 8,690.9 HĠDROLĠK+JEOTERMAL+RÜZGAR 11,176.0 11,350.3 11,455.9 11,677.9 11,677.9 (HYDRO+GEOTHERM.+WIND) TOPLAM (TOTAL) 19,881.9 20,041.2 20,146.8 20,368.8 20,368.8 TERMĠK (THERMAL) 3,834.0 3,834.0 3,834.0 3,834.0 3,834.0 TERMĠK (THERMAL) 724.9 262.7 262.7 262.7 262.7 TERMĠK (THERMAL) 10,321.7 10,688.8 11,208.9 13,421.0 16,273.6 HĠDROLĠK+JEOTERMAL+RÜZGAR 1,374.5 1,624.3 2,181.5 3,168.7 4,992.2 (HYDRO+GEOTHERM.+WIND) TOPLAM (TOTAL) 11,696.2 12,313.1 13,390.4 16,589.7 21,265.4 TERMĠK (THERMAL) 3,833.7 3,795.2 3,598.5 3,130.5 3,217.7 HĠDROLĠK+JEOTERMAL+RÜZGAR (HYDRO+GEOTHERM.+WIND) 594.1 589.5 584.8 575.5 575.5 TOPLAM (TOTAL) 4,427.8 4,384.7 4,183.3 3,706.0 3,793.2 TERMĠK (THERMAL) 27,420.2 27,271.6 27,595.0 29,339.1 32,278.5 HĠDROLĠK+JEOTERMAL+RÜZGAR (HYDRO+GEOTHERM.+WIND) 13,144.6 13,564.1 14,222.2 15,422.1 17,245.6 TOPLAM (TOTAL) 40,564.8 40,835.7 41,817.2 44,761.2 49,524.1 Kaynak: Yıllar Ġtibarıyla Türkiye Kurulu Gücünün Üretici KuruluĢlara Göre Dağılımı, TEĠAġ, 2010 AĢağıdaki tabloda görüleceği üzere ülkemizde, elektrik enerjisi talebinde her yıl artıģ olacaktır. Tablo 4 Türkiye nin Enerji Ġhtiyacı Tahmini (Yüksek Senaryo) YIL PUANT TALEP ENERJĠ TALEBĠ MW ArtıĢ (%) GWh ArtıĢ (%) 2009 29900 194000 2010 31246 4,5 202730 4,5 2011 33276 6,5 215907 6,5 2012 35772 7,5 232101 7,5 3 EÜAġ, Elektrik Üretim Sektör Raporu, 2010 19

2013 38455 7,5 249508 7,5 2014 41339 7,5 268221 7,5 2015 44440 7,5 288338 7,5 2016 47728 7,4 309675 7,4 2017 51260 7,4 332591 7,4 2018 55053 7,4 357202 7,4 Kaynak: Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu (2009-2018), TEĠAġ, 2009 Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çeģitliliğinin artırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biridir. Yerel kaynakların kullanımı, mümkün olduğu kadar desteklenmektedir. Türkiye de elektrik enerjisinin elde edilmesinde kullanılan temel yerel kaynaklar hidroelektrik enerji kaynakları ve fosil yakıtlardır. Diğer taraftan, Türkiye nin enerji sorununun giderilmesinde etken olacak önemli bir husus, emre amadeliği yüksek ve güvenilir baz yük santrallerine sahip olması Ģartıdır. Türkiye, hidroelektrik güç bakımından belli bir potansiyele sahiptir. Ancak, yağıģ rejiminin zaman ve yer bakımından oldukça düzensiz olması ve meteorolojik koģullara bağlı olarak sıkça değiģim göstermesi nedeniyle, hidroelektrik santralleri enerji arzı güvenirliliği açısından büyük risk taģımaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının Elektrik üretiminde kullanımı hız kazanmıģtır. Ancak, bu tip santrallerin emre amadeliğinin düģük olması bu santrallerin baz yük santralı olarak kullanılmalarına engel teģkil etmektedir. Enerji kaynağı olarak kömür dünyada geliģmiģ ve geliģen birçok ülkede önemli bir kaynaktır. Temini kolay bir yakıt olması sebebiyle, kömür, uzun bir süre daha elektrik enerjisi üretiminde en çok kullanılan yakıt olacağı tahmin edilmektedir. Bu kapsamda, hem tedarikinin güvenilirliği hem de ekonomik olması sebebiyle ve yerli linyit kömürüne oranla her türlü atık miktarının çok daha düģük, kolay bertaraf edilebilir olması nedeniyle ithal kömür kullanımı ülkemizin enerji üretiminde önemli bir yer tutmaya devam edecektir. Önümüzdeki günlerde artan enerji ihtiyacını göz önüne aldığımızda, bu talebi diğer kaynaklarla karģılayabilmenin mümkün olmadığı görülmektedir. ETKB nin çalıģmaları gösteriyor ki önümüzdeki 30 yıl ülkedeki tüm yenilenebilir yerel kaynaklar kullanılsa bile Türkiye nin artan enerji ihtiyacı karģılanamamaktadır. Elektrik üretiminde kömürün kullanımı, yatırımcıları çevre dostu ve verimliliği daha yüksek elektrik üreten teknolojiye yatırım yapmaya zorlamaktadır. GeliĢmiĢ teknolojiler kullanımıyla, elektriğin birim üretimine karģılık daha az yakıt kullanımı ile gaz emisyonları ve diğer kirletici miktarları azaltılmaktadır. Teknolojik geliģmeler ve araģtırmalar sonucu geliģmekte olan ülkelerdeki eski elektrik santrallarının verimliliği % 33 seviyesinde iken, modern teknoloji verimliliği % 43 seviyelerine çıkmıģ olup ilerleyen yıllarda bu verimin daha da arttırılması beklenmektedir. Yapılması planlanan projenin; ülkemizin kaynak çeģitliliğine yardımcı olacağı, doğal gaz kullanımını azaltacağı ve arz güvenliğine katkı sağlayacağı ön görülmektedir. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karģılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, yabancı yatırımları Türkiye ye çekerek, ülkenin endüstriyel açıdan geliģmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iģ alanları yaratılarak kiģi baģına düģen gelirin artmasında rol oynayacaktır. 20

Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve geliģme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmıģ olunacaktır. 2.1. Proje Kapsamında Yer Alan Kıyı Yapılarının Boyutları, Adetleri, Özellikleri, Kapasitesi, Derinliği, ĠnĢaat Tekniği ve ĠnĢaat Süresince Kullanılacak Ekipmanlar CENAL Elektrik Üretim Anonim ġirketi tarafından inģa edilecek ve iģletilecek olan Çanakkale Ġli, Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesi, Termik Santrali için denizden sualma ve deģarj yapıları (boru hatları, sualma yapıları vb.), ve deniz yapıları konsept tasarımı DERĠNSU Sualtı Mühendislik ve DanıĢmanlık Ltd. ġti. tarafından hazırlanan raporda sunulmuģtur (Bkz. Ek-7). Konsept Tasarım kapsamında yapılan çalıģmalar; - Deniz araģtırmaları sonuçlarının incelenmesi ve yorumlanması, - Dizayn dalga değerlerinin hesaplanması, - Sualma ve DeĢarj Boru hatları genel yerleģimi, - Sualma ve deģarj yapısı genel yerleģimleri, seyrelme hesapları dır. Kıyıda yapılacak ve kömür stok sahası olarak kullanılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Sualma Yapısı ve Sualtı Boru Hattı: Qsualma = 270,000 m 3 /saat 75,000 lt/sn HAT-1 (475m) Boru Malzemesi :GRP 3000mm SN5000 Boru Ġç Çapı :3000mm Internal roughness :0,0001mm Boru Uzunluğu :475m Debi :270.000 m³/saat * 1/3 HAT : 90.000 m³/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 20 C (68 F) AkıĢ Türü :Turbulent 21

Reynold's numarası :10568057 Sürtünme Katsayısı :0,008 AkıĢ Hızı :3,537 m/s Enerji Kaybı :0,815 m hd HAT-2 (505m) Boru Malzemesi :GRP 3000mm SN5000 Boru Ġç Çapı :3000mm Internal roughness :0,0001mm Boru Uzunluğu :505m Debi :270.000 m³/saat * 1/3 HAT : 90.000 m³/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 20 C (68 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :10568057 Sürtünme Katsayısı :0,008 AkıĢ Hızı :3,537 m/s Enerji Kaybı :0,866 m hd HAT-3 (535m) Boru Malzemesi :GRP 3000mm SN5000 Boru Ġç Çapı :3000mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :535m Debi :270.000 m³/saat * 1/3 HAT : 90.000 m³/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 20 C (68 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :10568057 Sürtünme Katsayısı :0,008 AkıĢ Hızı :3,537 m/s Enerji Kaybı :0,918 m hd DeĢarj Boru Hattı ve Difüzörler QdeĢarj = 270,000 m3/saat 75,000 lt/sn DHAT-1 Boru malzemesi :GRP 2600mm SN5000 Boru Ġç Çapı :2600mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :910 m Debi :270.000m³/saat * 1/3 : 90.000m3/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 30 C (86 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :15265197 Sürtünme Katsayısı :0,008 DeĢarj Hızı :4,709 m/s 22

Enerji Kaybı :3,034 m hd DHAT-2 Boru malzemesi :GRP 2600mm SN5000 Boru Ġç Çapı :2600mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :950 m Debi :270.000m³/saat * 1/3 : 90.000m3/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 30 C (86 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :15265197 Sürtünme Katsayısı :0,008 DeĢarj Hızı :4,709 m/s Enerji Kaybı :3,167 m hd DHAT-3 Boru malzemesi :GRP 2600mm SN5000 Boru Ġç Çapı :2600mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :990 m Debi :270.000m³/saat * 1/3 : 90.000m3/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 30 C (86 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :15265197 Sürtünme Katsayısı :0,008 DeĢarj Hızı :4,709 m/s Enerji Kaybı :3,300 m hd Sualma ve DeĢarj hattındaki tüm enerji kayıpları genel kıyı çizgisinin yaklaģık 20 metre içerisinde belirlenen KP0+000m den itibaren hesaplanmıģtır(bkz. Ek-7). 23

ġekil 4 Sualtı Boru Hatları Genel YerleĢimi Sualma Yapıları 24

ġekil 5 Sualma Yapısı Ön ve Yan GörünüĢ 25

ġekil 6 Difüzör Borusu Genel YerleĢimi, Boy Kesiti ve YerleĢim Detayı 26

2.2. Projeyi Bir Yılda Kullanacak Gemi Sayısı ve Özellikleri CENAL Enerji Santralında kullanılacak kömür, Capesize tipi büyük yük gemilerinin yanaģabileceği bir boģaltım iskelesine gelecektir. Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Söz konusu bu iskele yalnız Cenal Enerji Santrali ne yük getiren gemiler tarafından kullanılacaktır. Capesize tipi büyük yük gemileri (gemi yükü yaklaģık olarak 162,000 ton) taģıma yapacak gemiler olarak düģünülmektedir. Bu gemilerle ilgili bilgiler aģağıda verilmiģtir. Büyük Yük Gemileri(Capesize) DWT (t) :180.000 Alınan Yük (t) :162.000 Uzunluk (m) :290 Tam GeniĢlik (m) :45 Draft (m) :17,5 Sene BaĢına Gemi Sayısı :22 (maksimum 28) 27

2.3. Ġskelenin Yıllık Yükleme ve BoĢaltma Kapasitesi, TaĢınacak Yük Tipleri ve Miktarı CENAL Enerji Santralı tam kapasite üretimde yaklaģık yılda 2,65 milyon ton kömüre gereksinim duyacaktır. Bu kömürler aģağıda belirtilen Ģekilde taģınacaktır Ġskeledeki kömür boģaltma oranı, günde 24 saat çalıģan iki kapmalı vinç kullanmak suretiyle günde 30.000 ile 60.000 Ton aralığında olacaktır. Gemi boģaltım sistemi gemi demoraj maliyetlerini minimize edecek Ģekilde tasarlanacaktır. Kepçeli Vinçler Kömür gemilerden raylar üzerinde hareket eden ve her biri alıcı bir hazne ve bir bant besleyicisi ile donatılmıģ olan iki adet kepçeli vinç ile boģaltılacaktır. Her bir kepçeli vinç yaklaģık 1.200 ton/saat net kapasiteye denk gelmesi tahmin edilen brüt 1.500 ton/saat lik bir boģaltma kapasitesine sahip olacaktır. Bunun sebebi, ambar kapağının kullanımı, boģaltıcının ambardan ambara sürülmesi, gemi ambarının dozerler ile temizlenmesi gibi iģlemlerden kaynaklanan farktır. Geride boģaltıcıya ortalama olarak 1.200 ton/saat lik bir kömür taģıma kapasitesi kalmaktadır. Ġki boģaltıcı eģ zamanlı olarak çalıģacaktır. Normal durumlarda bir Capesize gemi (yaklaģık 162.000 ton kömür) 3 gün içerisinde boģaltılabilecektir. Alıcı Hazneler ve Besleyiciler Alıcı hazneler ve besleyici hazneleri gemi boģaltıcılarının hareket yapılarının entegre bir parçası olacaktır ve bir noktadan diğerine hareket ederken her bir gemi boģaltıcısı ile birlikte hareket edecektir. Haznenin kapasitesi yaklaģık olarak kepçenin 4 katı hacminde olacak ve gerek hazne gerekse besleyici, kepçeli vincin brüt kapasitesine uyum sağlayabilecek Ģekilde tasarlanacaktır. Bantlı Konveyörler Kömür boģaltma iskelesinden saha içi stoklama sahasına bir adet bantlı konveyör ile yedekleme olmaksızın taģınacaktır. Çünkü iki adet bantlı konveyör denizcilik yapılarına daha yüksek maliyetler getirmektedir (Örneğin, daha geniģ alan gereksinimi gibi). ÇalıĢma esnasında bantta herhangi bir arızanın meydana gelmesi durumunda bandın 6 saat içerisinde tamir edilebileceği varsayılmaktadır. ÇalıĢmadığı durumlarda koruyucu bakımlar sistematik olarak yapılacaktır. Alıcı haznenin aģağısındaki konveyör ve istifleyici konveyörü hariç olmak üzere (çünkü konumları ve görevleri gereği kapatılmaları mümkün değildir) bütün konveyörler kapalı tipte olacaktır. 28

İstifleyiciler Kömür sahası, her iki tarafta tam otomatik olarak uzunlamasına kömür istifleri oluģturabilecek tipte ray üzerine monteli iki adet istifleyici ile donatılacaktır. Ġstifleme ve boģaltma fonksiyonları, aynı anda boģaltma ve istiflemeye imkân veren ayrı ekipmanlar ile gerçekleģtirilecektir (örneğin, gemi boģaltımı ve kazan beslemesi). Proje kapsamında yapılması planlanan iskele için Ģu anda 3. Ģahıslara hizmet verilmesi planlanmamaktadır. Ancak ileride 3. Ģahıslardan talep gelmesi durumunda iģletme koģulları göz önüne alınarak ve ilgili kurum/kuruluģlardan gerekli izinler alınarak durum değerlendirilecektir. Kömür boģaltımı ve taģınması esnasında toz oluģumu meydana gelmemesi için tüm tedbirler alınacak olup, nemlendirme ve kapalı tipte konveyör sistemleri ile oluģması muhtemel tozun yayılımı engellenebilecektir. 29

2.4. Proje Kapsamında Yapılacak Dolgunun Amacı, Özellikleri, Kaplayacağı Alan (m 2 ), Hacmi (m 3 ) ve Yapım Teknikleri, Su alma ve deģarj sisteminin; tüm sualtı montaj iģleri bittikten sonra, tüm boru hattı üzeri geri dolgu ile kapatılacaktır. Geri dolgu malzemesi olarak, Sualma ve DeĢarj Hatları Tip Kesiti paftasında belirtilen malzemeler kullanılacaktır (Bkz. Ek-7). Bu malzemeler; - Yataklama Malzemesi, - Kaliteli Geri Dolgu Malzemesi ve - Hendek Taramasından Çıkan Doğal Malzemelerdir. Tüm geri dolgu iģlemi tamamlandıktan sonra, dalgaların ve akıntıların dipte yaratacağı türbülans nedeni ile geri dolgu malzemesinin taģınmaması için, tüm boru hattı üzeri ve sualma yapıları çevresi, Ek-7 deki paftalarda yerleģim ve üretim detayları verilen beton hasırlarla kapatılacaktır. TaĢ dolgu ve agraflı çimento torbası yerine bu hasırların kullanımı, montaj süresinin ve sualtı iģçiliğini hatırı sayılır derecede azaltacaktır. TaĢ dolgu için dolgu malzemesine ihtiyaç ortadan kalacaktır. Söz konusu proje kapsamında, mendirek yapımından Ek-31 de sunulan Gerekçe Raporu nda belirtilen sebepler dolayısı ile vazgeçilmiģ olup, yerine deniz tarafında bir dolgu alanı ve bu dolgu alanının doğu ucunda kazıklı iskele yapılarak yük gemilerinin yanaģması sağlanacaktır. Söz konusu dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyasında aģağıdaki ifadeler yer almaktadır. Yapılan kati çalışmalar sonucu proje alanının da yapılacak yerleşimlerden dolayı ana hammadde olan ithal kömürün stoklanabilmesi liman içinde için bir dolgu alanı oluşturulması öngörülmektedir. Söz konusu proje kapsamında çalışmalar deniz tarafında yapılacak olup, kullanılacak alan miktarları aşağıda verilmiştir. - Dolgu Alanı: 190.666 m 2 (şev eteklerinden) / Dolgu Hacmi: 1.910.633 m 3 Dolgu için kullanılacak malzemenin, yaklaşık 303 000 m 3 lük kısmı (kalker) Örtülüce Taş ocağından getirilecek olup, yak1aşık 607 633 m 3 lük kısmı ise hafriyat çalışmalarından çıkarılarak malzemeden (ayrışmış granodiyorit) karşılanacaktır. Dolgu yüksekliği yaklaşık olarak 5,5-6 m kadar olması planlanmaktadır. Dolgu yapımı için yapılacak tahkimata paralel olarak karadan damp edilerek ilerlenecektir. Dolguda kullanılacak kayalar yaklaşık 5 km uzaklıktaki Örtülüce Taş Ocağından, Çekirdek Dolgu Malzemesi santral sahası kazısından çıkacak hafriyat malzemesi ile yapılacaktır. 30

Söz konusu ocak için ruhsat ve ilgili kurumlar tarafından gerekli olan bütün izinler alınacaktır. Proje kapsamında termik santral alanı için 2.903.000 m 3 lük hafriyat çalışması söz konusu olacaktır. Bu miktar deniz dolgusunda kullanılacaktır. Çekirdek Dolgu Malzemesi için kullanılması planlanan santral sahası hafriyat malzemesi için 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in Ek 2 si kapsamında yapılan analizler Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyasının Ek-4 ünde verilmiştir. Üç (3) farklı noktadan alınan ve analizi yapılan numune sonuçlarına göre; numune inert atık sınıfında değerlendirilmiştir. Kullanılacak malzemenin mineralojik, kimyasal ve fizikokimyasal özellikleri denizin mevcut kalitesini bozmayacak, T.C. Ulaştırma Bakanlığı DLH Liman ve Deniz İnşaat İşleri Genel Teknik Şartnamesi ne uygun olacaktır. Hafriyat faaliyeti; santral sahasındaki malzemenin kepçelerle sökülmesi ile başlayacaktır. Sökülen malzeme doğrudan kamyonlara yüklenerek dolgu sahasına taşınacak, burada uygun yerlere boşaltılacaktır. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi (17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Kazıklı Ġskele yapımında dolgu yapılmayacak olup, mendirek ve liman yapımından vazgeçilmesinin ana sebebi dolgu malzemesinin getirilmesinde yaģanacak güçlük ve denizel ekosisteme verilecek zararın minimize edilmek istenmesidir. Proje kapsamında deniz tarafında yapılacak çalıģmalara baģlamadan önce Deniz Dibi Zemin Etüdü yaptırılmıģtır. (Ek-33: Cenal Liman Projesi Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüd Raporu) 31

2.5. Kullanılacak Dolgu Malzemesinin Özellikleri, Analiz Sonuçları, Miktarı, Nereden Temin Edileceği, Dolgu Malzemesinin TaĢınacağı Güzergâh (Harita Üzerinde Gösterilmesi), Dolgu Malzemesi ve Proje Kapsamında Kullanılacak Diğer Malzemelerin Deniz Ortamı Ġle EtkileĢimi, Korozyona KarĢı Dayanıklılığı, Gerekli Çizimler (Detay GörünüĢler, Kesitler vb.) Su alma ve deģarj sisteminin; tüm sualtı montaj iģleri bittikten sonra, tüm boru hattı üzeri geri dolgu ile kapatılacaktır. Geri dolgu malzemesi olarak, Sualma ve DeĢarj Hatları Tip Kesiti paftasında belirtilen malzemeler kullanılacaktır (Bkz. Ek-7). Bu malzemeler; - Yataklama Malzemesi, - Kaliteli Geri Dolgu Malzemesi ve - Hendek Taramasından Çıkan Doğal Malzemelerdir. Tüm geri dolgu iģlemi tamamlandıktan sonra, dalgaların ve akıntıların dipte yaratacağı türbülans nedeni ile geri dolgu malzemesinin taģınmaması için, tüm boru hattı üzeri ve sualma yapıları çevresi, Ek-7 deki paftalarda yerleģim ve üretim detayları verilen beton hasırlarla kapatılacaktır. TaĢ dolgu ve agraflı çimento torbası yerine bu hasırların kullanımı, montaj süresinin ve sualtı iģçiliğini hatırı sayılır derecede azaltacaktır. TaĢ dolgu için dolgu malzemesine ihtiyaç ortadan kalacaktır. Dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyasında aģağıdaki ifadeler yer almaktadır. Yapılan kati çalışmalar sonucu proje alanının da yapılacak yerleşimlerden dolayı ana hammadde olan ithal kömürün stoklanabilmesi liman içinde için bir dolgu alanı oluşturulması öngörülmektedir. Söz konusu proje kapsamında çalışmalar deniz tarafında yapılacak olup, kullanılacak alan miktarları aşağıda verilmiştir. - Dolgu Alanı: 190.666 m 2 (şev eteklerinden) / Dolgu Hacmi: 1.910.633 m 3 Dolgu için kullanılacak malzemenin, yaklaşık 303 000 m 3 lük kısmı (kalker) Örtülüce Taş ocağından getirilecek olup, yak1aşık 607 633 m 3 lük kısmı ise hafriyat çalışmalarından çıkarılarak malzemeden (ayrışmış granodiyorit) karşılanacaktır. Dolgu yüksekliği yaklaşık olarak 5,5-6 m kadar olması planlanmaktadır. Dolgu yapımı için yapılacak tahkimata paralel olarak karadan damp edilerek ilerlenecektir. Dolguda kullanılacak kayalar yaklaşık 5 km uzaklıktaki Örtülüce Taş Ocağından, Çekirdek Dolgu Malzemesi santral sahası kazısından çıkacak hafriyat malzemesi ile yapılacaktır. Söz konusu ocak için ruhsat ve ilgili kurumlar tarafından gerekli olan bütün izinler alınacaktır. 32

Proje kapsamında termik santral alanı için 2.903.000 m 3 lük hafriyat çalışması söz konusu olacaktır. Bu miktar deniz dolgusunda kullanılacaktır. Çekirdek Dolgu Malzemesi için kullanılması planlanan santral sahası hafriyat malzemesi için 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in Ek 2 si kapsamında yapılan analizler Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyasının Ek-4 ünde verilmiştir. Üç (3) farklı noktadan alınan ve analizi yapılan numune sonuçlarına göre; numune inert atık sınıfında değerlendirilmiştir. Kullanılacak malzemenin mineralojik, kimyasal ve fizikokimyasal özellikleri denizin mevcut kalitesini bozmayacak, T.C. Ulaştırma Bakanlığı DLH Liman ve Deniz İnşaat İşleri Genel Teknik Şartnamesi ne uygun olacaktır. Hafriyat faaliyeti; santral sahasındaki malzemenin kepçelerle sökülmesi ile başlamaktadır. Sökülen malzeme doğrudan kamyonlara yüklenerek dolgu sahasına taşınmakta, burada uygun yerlere boşaltılmaktadır. Mendirek-liman yapımından vazgeçilerek yerine yapılacak kazıklı iskele için hazırlanan Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi (17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Kazıklı Ġskele yapımında dolgu yapılmayacak olup, mendirek ve liman yapımından vazgeçilmesinin ana sebebi dolgu malzemesinin getirilmesinde yaģanacak güçlük ve denizel ekosisteme verilecek zararın minimize edilmek istenmesidir. 33

3. Proje Alanı Ġçindeki Su Ortamında ĠnĢaat ve ĠĢletme Döneminde Herhangi Bir Amaçla Kazı, Dip Taraması vb. ĠĢlemler Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacak Ġse Bunların Nerelerde, Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bu ĠĢlemler Nedeni Ġle Çıkarılacak Malzemenin Miktarları, Bu Maddelerin Analiz Sonuçları ve Bertaraf Yöntemleri (Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği EK:6 ve EK:11-A da Verilen Parametrelerin Bakanlığımızdan Yeterlik/Ön Yeterlik Belgesi AlmıĢ Laboratuarlara Yaptırılan Analiz Sonuçları Verilmelidir), Sintine Suları Kapsamında Yapılacak ÇalıĢmalar, Su alma ve deģarj sisteminin; tüm sualtı montaj iģleri bittikten sonra, tüm boru hattı üzeri geri dolgu ile kapatılacaktır. Geri dolgu malzemesi olarak, Sualma ve DeĢarj Hatları Tip Kesiti paftasında belirtilen malzemeler kullanılacaktır. Bu malzemeler, yataklama malzemesi, kaliteli geri dolgu malzemesi ve hendek taramasından çıkan doğal malzemelerdir. Tüm geri dolgu iģlemi tamamlandıktan sonra, dalgaların ve akıntıların dipte yaratacağı türbülans nedeni ile geri dolgu malzemesinin taģınmaması için, tüm boru hattı üzeri ve sualma yapıları çevresi, beton hasırlarla kapatılacaktır. TaĢ dolgu ve agraflı çimento torbası yerine bu hasırların kullanımı, montaj süresinin ve sualtı iģçiliğini hatırı sayılır derecede azaltacaktır. TaĢ dolgu için dolgu malzemesine ihtiyaç ortadan kalacaktır. Yapılması planlanan kazıklı iskele, Termik Santralin kömür ihtiyacını karģılamak amacı ile yapılacaktır. Bu amaç doğrultusunda 180,000 DWT luk gemilerin yanaģabileceği bir kazıklı iskele planlanmıģtır. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler (dolgu ve taramanın yüksek hacmi vb.) ile mendirek yapımından vazgeçilmiģ olup, yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi (17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Kazıklı iskele için dip taraması yapılmayacaktır. Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası nda belirtildiği üzere; Yapılan kati çalışmalar sonucu proje alanının da yapılacak yerleşimlerden dolayı ana hammadde olan ithal kömürün stoklanabilmesi liman içinde için bir dolgu alanı oluşturulması öngörülmektedir. Bu dolgu alanının deniz araçlarının manevraları açısından olumsuz etki yaratmaması için; batimetrinin uygun olduğu derinliğe gelecek şekilde koruma mendireği uzatılmış buna bağlı olarak da dip tarama işlemine gerek kalmamıştır. Özetle; rıhtım için batimetrinin uygun koşulları sağlaması sebebi ile dip taramaya gerek kalmamış, rıhtım boyutlarının değişmesi (karaya uzanan kol; 560 m den 568 m ye, rıhtımın 34

olduğu kol; 542 m den 532 m ye) hasebi ile de deniz yapılarının koordinatlarının değişmesi söz konusu olmuştur. Bu itibarla deniz araçlarının manevra kabiliyetleri üzerinde herhangi olumsuz etki oluşumu engellenmiştir. Deniz tarafı inģaat iģlemleri baģlamadan önce Bakanlıkça Yeterlik/Ön Yeterlik Belgesi almıģ laboratuarlara 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in Ek 2 si kapsamında yapılan analizler Ek-30 da verilmiģtir. Üç (3) farklı noktadan alınan ve analizi yapılan dip sedimenti numunesi sonuçlarına göre; dip sedimenti inert atık sınıfında değerlendirilmiģtir. 4. Proje Kapsamında Gemilere Akaryakıt Ġkmali Hizmeti Verilip Verilmeyeceği, Verilecek Ġse Depolanacak Yakıt Türü ve Miktarı, Depolama Birimlerinin Boyutu, Özellikleri, Adedi ve Ġkmal Sistemi Planlanan proje kapsamında gemilere akaryakıt ikmali hizmeti verilmeyecektir. 35

BÖLÜM II: PROJE ĠÇĠN SEÇĠLEN YERĠN KONUMU II.I. Proje Yerseçimi (Bu bölümde var ise kıyı yapılarına iliģkin onaylı 1/1000 ölçekli uygulama imar planının yok ise plan teklifinin hazırlanacak ÇED Raporuna eklenmesi gerekmektedir. Ġlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmıģ olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım Ġmar Planı ve Uygulama Ġmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi ) CENGĠZ ENERJĠ SANAYĠ VE TĠCARET A.ġ. tarafından Çanakkale Ġli, Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesi, Kadıoğlu Mahallesinde, 471.025 m 2 lik alanda 1.320 MWe (2x660 MWe) / 1.380 MWm / 2.926 MWt kurulu gücünde CENAL Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi nin kurulması ve iģletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında yapılacak ünitelerin genel yerleģimini gösterir plan Ek-6 da verilmiģtir. Cenal Enerji Santrali alanı 5229 ve 5230 parsel numaralı alanlar tapu senedi Ek-1 de sunulmuģtur. Alanın tapu da enerji üretimi amacı ile kullanılacağı belirtilmektedir. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Mülga Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı nın (Afet ĠĢleri Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının Çevre ve ġehircilik Bakanlığı (Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü) nın 28.09.2011 tarih ve 102732 sayılı genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılmıģtır. (Ek-34) 5229 ve 5230 parsel numaraların kayıtlı taģınmazlar için hazırlanan Enerji Santrali ve Kül Depolama Sahası amaçlı 1/5000 Nazır Ġmar Planı ve 1/1000 Uygulama Ġmar Planı Karabiga Belediyesi Meclis Kararı ile kabul edilmiģtir. Ek-35 de Cenal Enerji Santrali alanı; tapunun 5229 ve 5230 4 parsel numaralarında kayıtlı taģınmazlar için hazırlanan Enerji Santrali ve Kül Depolama Sahası amaçlı 1/5000 Nazım Ġmar Planı ve 1/1000 Uygulama Ġmar Planlarının Karabiga Belediyesi Meclis Kararı ile Onayı ve ilgili paftalar sunulmuģtur. Proje kapsamında yapılacak olan kıyı yapıları ile ilgili olarak 1/1000 ölçekli plan teklifi hazırlanarak inģaat aģamasından önce yetkili mercilere sunularak gerekli onay ve izinler alınacaktır. Ayrıca Projenin 28.07.1989 tarih ve 171531201 numaralı 1/25.000 ölçekli Karabiga- GümüĢçay Çevre Düzeni Planının Ġlgili Paftasının gösterildiği plan ve plan hükümleri Ek- 10 da sunulmuģtur. Söz konusu plan hükümlerine uyularak, projenin ÇED sürecinin tamamlanmasından sonra planlama süreci tamamlanacak ve gerekli ruhsatlar alınacaktır. Bununla ilgili, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü nden alınan projeye dair 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı değiģikliği onay yazısı Ek-36 da, Çevre Düzeni Planı nda Tadil Yapılmasında Sakınca Olmadığına Dair Karabiga Belediyesi Meclis Kararı Ek-37 de sunulmuģtur. 4 5229 ve 5230 nolu parseller birleģerek 6759 parsel no ve Enerji Üretim ve Depolama Alanı niteliğini ile Arlarko Enerji Üretim A.ġ. den Cenal Elektrik Üretim A.ġ.tarafıdnan satın alınmıģtır. Bununla ilgili detay bilgiye Ek-1 Tapu senedi nden ulaģılabilir. 36

09.05.2012 tarihli ve 2506 karar no ile ÇED Olumlu kararı verilen Cenal Enerji Santrali, Limanı, Kül Depolama Sahası, Derin Deniz DeĢarjı Nihai ÇED Raporu için alınmıģ olan ÇED olumlu görüģleri Ek-38 de sunulmaktadır. Tesise iliģkin iģ ve iģlemlerde 3194 sayılı Ġmar Kanunu ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu ile ilgili Yönetmelikleri ve 644 sayılı KHK hükümlerine uyulacaktır. II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün Ġdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin YerleĢim Planı, Bunlar Ġçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi) CENAL Enerji Santralı projesi kapsamında kurulacak ünitelere ait bilgiler aģağıda verilmiģtir Tesis genel yerleģim planı Ek-6 da sunulmuģtur. Kapalı Binalar Tablo 5 CENAL Enerji Santralı Projesi Kapsamında Kurulacak Ünitelerin Kapalı Alanları Ünite Adet Boyut Kazanlar 2 75 x 50 x 75 m.(y) (her biri) Buhar Turbin ve Generatör Binası 1 50 x 150 x 40 m.(y) DeSOx (FGD) Binaları 2 40 x 40 x 20 m.(y) (her biri) DeNOx Tesisleri Binaları 2 40 x 40 x 20 m.(y) (her biri) Deniz Suyu Havuz ve Pompa Binası 1 60 x 60 x 15 m.(y) Depo ve Atölye Binası 1 40 x 70 x 15 m.(y) Su Arıtma ve Desalinizasyon Binası 1 40 x 80 x 15 m.(y) Atık Su arıtma Binası 1 40 x 80 x 15 m.(y) Amonyak Tesisleri Binası 1 20 x 40 x 15 m.(y) Ġdari Bina 1 30 x 70 x 12 m.(y) Doğalgaz Ġstasyon Binası 1 40 x 40 x 15 m.(y) Yangın Söndürme Kumanda ve Pompa Binası 1 20 x 20 x 10 m.(y) Ġskele Hizmet Binası 1 20 x 20 x 7 m.(y) Güvenlik Binası 1 10 x 10 x 4 m.(y) Açık Alanlar; Tablo 6 CENAL Enerji Santralı Projesi Kapsamında Kurulacak Ünitelerin Açık Alanları Ünite Boyut Kömür Stok Sahası 350 x 350 m. Kömür Hazırlama ve Transfer Tesisleri 75 x 150 m. ġalt Sahası 150 x 150 m. Kül Depolama Sahası 2.05 hm 3 (9 ha.) Fuel Oil Depo Alanı 45 x 90 m. Amonyak Depo Alanı 30 x 50 m. Hidrojen Depo Alanı 30 x 30 m. Kireç Depo Sahası 50 x 50 m Baca; Baca yüksekliği: 135 m. 37

Ġki kazanın egzoz gaz kanalları ayrı ayrı olarak ortak bir betonarme baca içerisinden tahliye edilecektir. Dolgu Alanı: Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Kazıklı Ġskele: Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Atık Depolama Sahası: ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. 38

ġekil 7 Üç Boyutlu Arazi ve Tesis Yapısı II.3. Proje Alanı Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları ve Kıyı Kullanımları Proje alanı etrafında bulunan diğer kıyı yapıları ile ilgili bilgiler aģağıda verilmiģtir; - YaklaĢık 1,5 km. güneybatısında Karabiga Limanı yer almaktadır. Söz konusu liman Yolcu TaĢımacılığı yapan Gemilere, Yük Gemilerine ve Balıkçı Teknelerine hizmet sunmaktadır, - YaklaĢık 15 km. kuzeybatısında Biga ĠÇDAġ Limanı yer almaktadır. Söz konusu firmanın Çanakkale nin Biga ilçesine bağlı Değirmencik Köyü Mevkiinde, Ģehir merkezinden yaklaģık 40 kilometre uzaklıkta Marmara Denizi ne kıyısı olan bir entegre tesisi bulunmaktadır. Tersanesi, yükleme ve boģaltma için 2 liman ve rıhtımdan oluģan limanı ve Kömür Tesisi mevcuttur. II.4. Kıyı Yapılarına ĠliĢkin Ondalık Derece Cinsinden, Saat Yönünde Sıralı Koordinat Bilgileri Verilmeli ve Bu Bilgiler Projenin Vaziyet Planı Üzerinde ĠĢaretlenmelidir (Batimetri Bilgileri de Vaziyet Planına ĠĢlenmelidir) Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na 39

ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Proje kapsamında gerçekleģtirilecek olan yeni (dolgu alanı, kazıklı iskele) ve eski yapıların (mendirek, liman) iģlendiği vaziyet planı Ek-6 da verilmiģtir. 40

BÖLÜM III : PROJENĠN EKONOMĠK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin GerçekleĢmesi Ġle Ġlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları CENAL Enerji Üretim A.ġ. tarafından kurulması planlanan CENAL Enerji Santrali nin toplam yatırım tutarı 1,710,200,000.00 TLolarak tahmin edilmektedir. Gerekli finansmanın yatırım dönemi kredi faizleri ve iģletme sermayesi dahil olmak üzere 427,550,000 TL lik (% 25) bölümü özkaynaklardan, 1,282,650,000 TL lik (% 75) bölümü ise kredi kaynaklarından karģılanacaktır. Yatırımda kullanılacak kredi toplam 7 ila 12 yıl vadeli olacaktır. Santralın üretime geçme süresi iģin baģlangıç tarihinden 48 ay olarak öngörülmüģtür. Kurulum aģamasındaki giderlerin %20 si ilk yıl, %50 si 2.yıl, %20 si 3.Yıl ve %10 u ise 4. yıl içerisinde gerçekleģeceği beklenmektedir. III.2. Projenin GerçekleĢmesi Ġle Ġlgili ĠĢ Akım ġeması veya Zamanlama Tablosu Projeye ait zamanlama tablosu ekte verilmektedir(bkz. Ek-9). III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi Planlanan santralde üretilecek 1 kwsaat enerjinin toplam birim ĢatıĢ fiyatı 8,0 cent olarak hesaplanmıģ ve hesaplamalara göre CENAL Projesi yatırım baģladıktan 6 yıl sonra yatırım tutarını amorti edecektir. Yatırımın geri ödeme süresi; iģletmenin 1. yılından baģlayarak yıllık nakit akımları toplamının, projenin toplam yatırım tutarına eģitlendiği süredir. BaĢka bir ifade ile yıllık nakit akımları toplamının, toplam yatırım tutarını ne kadar sürede karģılayabildiğini göstermekte ve projenin yapılabilirliği konusunda genel bir fikir vermektedir. Ülke ve Bölge Açısından Fayda-Maliyet Analizi Türkiye hemen hemen her çeģit enerji kaynağına sahiptir. Ancak hidrolik ve kömür dıģındaki bu kaynaklar ülkenin ihtiyacını karģılayacak seviyede değildir. Kömür ve hidrolik enerji yerli üretimde önemli pay teģkil etmektedir. Kömür, doğalgaz ve petrol ise enerji tüketiminin önemli bileģenidir. Türkiye de artan GSMH ve nüfusa paralel olarak enerji tüketimi de artmaktadır. Bu konuda yapılmıģ olan istatistiki bir analizde elektrik tüketimi ile kiģi baģına düģen gayri safi yurt içi hasıla (GSYĠH) arasında yüksek korelasyon sağlayan iliģki tespit edilmiģtir. 41

ġekil 8 Milli Gelir ve Elektrik Tüketimi Arasındaki ĠliĢki Halen 9000 $ seviyelerinde olan kiģi baģına düģen GSYĠH ya karģılık 2700 kwh/kiģi mertebesinde elektrik tüketimi gerçekleģmektedir. AĢağıdaki Ģekilde yer alan matematiksel iliģkiye göre kiģi baģına düģen GSYĠH 20000 $ seviyelerine ulaģtığında kiģi baģına tüketimimizin 5000 kwh e aģması beklenmektedir. ġekil 9 KiĢi BaĢına DüĢen GSYĠH ve Mukayeseli Elektrik Tüketimi Dünya da etkili olan finansal kriz 2009 yılında Türkiye de sonuçlarını ciddi bir Ģekilde göstermiģtir. Gerçi 2009 yılında global ekonomik kriz nedeniyle enerjinin tüm çeģitlerinde 42

tüketimde azalma görülmüģ olmasına rağmen, 2010 ile 2011 ve gelecek diğer yıllarda enerji tüketimimiz %5 i aģacak oranda artmıģtır. 2010 yılında Türkiye nin birincil enerji tüketiminin 105 mtpe ulaģmıģtır. Elektrik enerjisi talebindeki artıģın daha yüksek seviyelerde olacağı tahmin edilmektedir. 2010 yılının Ağustos ayında elektrikte peak talep 35000 MW a ulaģmıģtır. Yapılması planlanan projenin; ülkemizin kaynak çeģitliliğine yardımcı olacağı, doğal gaz kullanımını azaltacağı ve arz güvenliğine katkı sağlayacağı ön görülmektedir. Proje kapsamında inģaat döneminde yaklaģık 800 kiģi, santralin devreye alınmasından ve diğer yan sektörlerin de etkisiyle yaklaģık 500 kiģiye istihdam sağlanacaktır. Çanakkale Ġli Biga Ġlçesi nde en önemli sorunlardan biri olan iģsizliğin sağlanacak ek istihdam ile kısmen giderilecek olması, sağlanacak sürekli ve güvenilir elektriğin, ülkenin endüstriyel açıdan geliģmesine katkıda bulunacak olması projenin faydalarındandır. III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin GerçekleĢmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından GerçekleĢtirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri Tesis edilecek termik santralinde, proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleģmesine bağlı olarak, yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleģtirilmesi tasarlanan ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri bulunmamaktadır. III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin GerçekleĢebilmesi Ġçin Ġhtiyaç Duyulan ve Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından GerçekleĢtirilmesi Beklenen Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri. Projenin inģaat ve iģletme döneminde, proje kapsamında olmayan, ancak ihtiyaç duyulan faaliyetler kapsamında, servis yolu, enerji iletim hattı ve sosyal tesislerin hayat bulması beklenmektedir. III.6. Diğer Hususlar. Bu bölümde incelenecek baģka bir husus bulunmamaktadır. 43

BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKĠLENECEK ALANIN BELĠRLENMESĠ VE BU ALAN ĠÇERĠSĠNDEKĠ ÇEVRESEL ÖZELLĠKLERĠN AÇIKLANMASI (**) 5 IV.I Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, Etkilenecek Alanın Harita Üzerinde Gösterimi Enerji üretimi yapılırken yakıt olarak kömür kullanılacağından en geniģ çevresel etkinin baca gazı emisyonları olması beklenmektedir. Bu nedenle proje etki alanı belirlenirken 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek-2 (Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması Ve Hava Kalitesi Ölçümü) listesi b) (Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanacağı ve Hava Kalitesinin Ölçüleceği Alanın Belirlenmesi) bendinde yer alan; 1) Tesis Etki Alanı: Emisyonların merkezinden itibaren bu yönetmelikte Ek-4 de verilen esaslara göre tespit edilmiģ baca yüksekliklerinin 50 (elli) katı yarıçapa sahip alan, tesis etki alanıdır. Zeminden itibaren emisyonların effektif yüksekliği ( h+h) 30 m den daha az olan tesislerde, tesis etki alanı, bir kenar uzunluğu 2 km. olan kare Ģeklindeki alandır. Baca dıģı emisyon kaynaklarının (alan kaynak) yüzey dağılımı 0,04 km 2 den büyükse, tesis etki alanı, alan kaynak karenin ortasında olmak üzere bir kenar uzunluğu 2 km olan kare Ģeklindeki alandır. Emisyon kaynaklarının yüzeydeki dağılımının tespitinde tesisin etki alanı esas alınır. 2) Ġnceleme Alanı: Tesis etki alanı içinde kenar uzunlukları 1 km olan kare Ģeklindeki alanlardır. Kirlenme hakkında kararın verilemediği özel durumlarda inceleme alanının kenar uzunlukları 0,5 km. olarak alınır. Ġfadelerinden yararlanılarak ve baca yüksekliği 135 m olarak belirlendiğinden etki alanı çapı 13.500 m olarak belirlenmiģtir. Etki alanını gösterir harita Ek-11 de verilmiģtir. 5 (**) Proje için seçilen yerin ve etkilenecek alanın çevresel özellikleri, yukarıda sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluģlarından, araģtırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir (kaynaklarda yer alan literatüre metin içerisinde atıf yapılmalıdır.) veya ilgili harita, doküman vb. belgeye iģlenir. Proje sahibince kendi araģtırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluģların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluģlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir. 44

IV.1.1. Proje Alanı Ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü (Bu Bölümde Deniz Suyunun, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 4 e Göre, Bakanlığımızdan Yeterlik/Ön Yeterlik Belgesi AlmıĢ Laboratuarlara Yaptırılan Analiz Sonuçları Verilmelidir) Projenin kurulacağı alanda Denizden alınan numunenin analiz sonuçları aģağıda verilmiģtir. Tablo 7 Proje Sahası ndan Alınan Deniz Suyu Analiz Sonuçları NUMUNE ADI ve NO: Deniz suyu Sample Name and Number Parametre-Birim Parameter-Unit Analiz Sonucu Test Result SKKY Tablo 4 Sınır Değerleri ph 7,92 6 ph 9 Askıda Katı Madde (mg/l) <10 30 ÇözünmüĢ Oksijen (mg/l) / % 7,8 / 91 Doygunluğun %90 nından fazla Parçalanabilir Organik Kirleticiler (mg/l) <4 - Klorofil-a (Üretkenlik) (mg/l) <0,001 - Fenol (mg/l) <0,001 0,001 Bakır (Cu) (mg/l) <0,01 0,01 Kadmiyum (Cd) (mg/l) <0,003 0,01 KurĢun (Pb) (mg/l) <0,05 0,1 Nikel (Ni) (mg/l) <0,02 0,1 Çinko (Zn) (mg/l) 0,02 0,1 Cıva (Hg) (mg/l) <0,001 0,004 Arsenik (As) (mg/l) <0,001 0,1 Amonyak (mg/l) <0,01 0,02 Renk (CU) 4 Doğal Bulanıklık (NTU) 1,03 Doğal Toplam Krom (Cr) (mg/l) <0,001 0,1 Ham Petrol ve Petrol Türevleri (mg/l) <0,003 0,003 Radyoaktivite Alfa Aktivitesi (Bq/L) Radyoaktivite Beta Aktivitesi (Bq/L) <6,66-7,77 - SKKY Tablo 4 e göre deniz suyu numunesinde ağır metal konsantrasyonları yönetmelikte belirtilen sınır değerleri sağlamaktadır. Bakanlık tan yeterlik belgesi almıģ laboratuara yaptırılan analiz sonuçları Ek-12 de verilmiģtir. 45

IV.1.2. Proje Sahasının Batimetrik ve OĢinografik Özellikleri Batimetrik Özellikler: Hidrografik mesaha ölçümler kapsamında, iskandil cihazı kullanılarak proje sahasının derinlik değerleri çıkartılmıģtır. Alanın 1/1.000 ölçekli Batimetri Haritası Ek-8 de verilmiģtir. Proje sahasının batimetrik yapısı incelendiğinde sahanın kıyı bölümünün ve sahil çizgisinin kayalık bir yapıya sahip olduğu, kayalık alanın yer yer denizel bölgenin içlerine sokulduğu ve yer yer yaklaģık yüz metre açığa dek denizin üzerinde mostra verdiği gözlenmiģtir. Kayalık alanın hemen bitiminde 6-7 metre konturlarıyla baģlayan çalıģma alanında, 10 metre konturuna ancak 300-350 metre açıkta ulaģılabilmektedir. Bu bölümde, deniz tabanında eğim çok düģüktür. Özellikle 9 ve 10 metre konturları arası güney bölümde yaklaģık 120, kuzey bölümde ise yaklaģık 230 metreye ulaģmaktadır. Bu bölümden sonra, su derinliği 12-13 metrelere kadar homojen Ģekilde ilerlemekte ve 13 metre konturundan sonra çok ani bir Ģevler güney bölümde 100, kuzey bölümde ise 50-55 metre içinde, saha genelinde ölçülen en derin kontur olan 29 metreye ulaģmaktadır. Sahanın kuzey bölümünde doğal Ģev zaman zaman %35 değerine yaklaģabilmektedir. Bu değer güney bölümde ise %20 lerle sınırlanmaktadır. Yüksek eğimli Ģevin çıkısında yine bir düzlük alan gözlenmektedir. Kıyının kayalık yapısı, kıyıdan ortalama yaklaģık 400-450 metre açıkta baslayan dik Ģevin yapısı ve deniz tabanından kum alınması sebebiyle, özellikle bu bölgelerde kontur yapıları oldukça düzensizdir. Diğer taraftan, çalıģma alanının orta bölümünde, açığa doğru derinlik değiģimi oldukça sınırlı olduğundan, son derece homojen bir yapı gözlenmektedir. Sahanın genel derinlik profili de oldukça homojendir. Yalnız güney bölümü, kuzeye göre daha erken derinleģmekte olup, nispeten daha hafif bir eğime sahiptir. Proje alanının batimetri görüntüsü aģağıdaki Ģekilde gösterilmiģtir. 46

ġekil 10 Proje Sahası 3D TIN Batimetri Görüntüsü OĢinografik Özellikler: Marmara Denizi, Akdeniz ve Karadeniz arasında yer alan oldukça küçük (yaklaģık 70 km x 250 km boyutlarında, 11.500 m 2 yüzey alanına ve 1.390 m maksimum derinliğe sahip) bir basendir. Çanakkale ve Ġstanbul Boğazları ile Marmara Denizi'nin birlikte olusturdukları sistem, Türk Boğazlar Sistemi (TBS) olarak adlandırılmaktadır. Marmara Denizi nde bulunan Karadeniz ve Ege Denizi kaynaklı sular yaklaģık olarak 25 m derinlikte yer alan keskin bir ara yüzey ile ayrılmıstır. Ortaya çıkan bu haloklin deki (ani tuzluluk farklılaģması) keskin yoğunluk tabakalaģmaģının yüzeyden alt tabakaya oksijen girdisini engellediği bir ortamda, biyojenik kaynaklı partikül maddenin yüzeyden alt tabakaya çökelerek yarattığı oksijen tüketimi ile Çanakkale Boğazından giren oksijence zengin Akdeniz suları arasında bir denge bulunmaktadır. Marmara Denizi ndeki üst tabaka suları yaklaģık 230 km 3 hacme sahiptir ve 4-5 ayda bir yenilenir. Alt tabaka suları ise yaklaģık 3.378 km 3 hacme sahiptir ve 6-7 yılda bir yenilenir. Bu iki farklı su kütlesinin Marmara Denizi içindeki değiģimleri birçok özgün oģinografik dönüģümlerin anlaģılması için bir laboratuvar gibidir. Marmara Denizinin yüzey dolaģımı Ġstanbul Boğazından Marmara Denizi ne giren yüzey jetinin mevsimlik değiģimleri (komģu denizlerdeki yoğunluk, basınç farkları ve su bütçesi) ve rüzgâr gerilimi dağılımı ile kontrol edilir. Çanakkale Boğazı ndan Marmara Denizi ne katılan göreceli olarak daha yoğun Ege Denizi suları Marmara Denizi nde derinlere çöker. Ege Denizi nden giren sular yoğunluk farklarına bağımlı olarak kısın tabana, diğer mevsimlerde ise orta derinliklere çökebilir. Marmara Denizi'nin taban topografyasında, güney kıyısı boyunca uzanan 100 m derinliğindeki geniģ kıta sahanlığı bölgesi ile bunun kuzeyinde doğu - batı yönünde uzanan 47

(batı dan doğuya doğru sırasıyla 1.100 m, 1.390 m ve 1.240 m) derin üç depresyon dikkat çekicidir. Bu derin depresyonları, yaklaģık 750 m derinliği bulunan ve batıdaki 20 km, doğudaki ise 40 km uzunluğunda olan iki esik yapısı birbirinden ayırmaktadır. Ġstanbul Boğazının güneyinde oldukça dar bir kıta sahanlığı bulunmakta ve doğu Marmara derin çukurundan keskin bir eğim ile ayrılmaktadır. Marmara Denizinde yüzeyden 40 m derinliğe kadar olan tabaka doğrudan atmosfer etkisinde olduğundan zaman içerisinde en fazla değiģimin gözlenen yerdir. Bu tabakanın hemen altında su sıcaklığı büyüklüğü mevsimsel olarak değiģen bir maksimum yapar. YaklaĢık olarak 50 m civarında oluģan bu maksimumdan derinlere doğru su sıcaklığı monotonik olarak azalarak denizin tabanında yaklaģık olarak 14.2-14.3 C ye kadar düģer. KıĢ aylarında Çanakkale Boğazı yoluyla gelen Ege suları yıllık maksimuma ulaģır ve havza sularından ağırdır. Bu nedenle kıs aylarında Marmara Denizine giren sular havzanın batı tarafında hemen tabana çöker ve düģük sıcaklık-yüksek tuzluluklarıyla ayırt edilebilir. Kıs aylarında çöken bu sular havzanın en doğusunda bulunan çukuru doldurur. Tuzluluk maksimumu batıdan doğuya doğru azalan büyüklüğüyle 50-200 metrelerde yer alır. Kuvvetli rüzgârların etkisi ile üst tabaka sularının tuzluluğu kıs aylarında, özellikle Çanakkale Boğazı na doğru, 26 PSU ya kadar yükselir. Bahar aylarında yüzey suları hidrografisi ve akıntısı kıs aylarına benzerlik gösterir. Bunun nedeni güçlü rüzgârların baharın basında da bölgeyi etkilemeye devam etmesi ve Ġstanbul Boğazından gelen suların ortalama akısının maksimuma ulaģmamasıdır. Ġstanbul Boğazı ndan gelen Karadeniz suları bir jet halinde havzaya girer ve daha sonra havza boyutlarında saat yönünde bir akıntı oluģturur. Yaz aylarında ise yüzey tuzluluğu kıs ve bahar aylarına nazaran daha düģüktür ve 20-22 PSU arasında değisir. Ancak Marmara Adası'nın güneyindeki sığlık bölge ile körfezlerde 24 PSU ya kadar yükselmistir. Tuzluluk dağılımından çıkarılabilecek akıntı sistemi, havza boyutlarında ve saat yönünde hareket eden bir dolasımın hâkim olduğunu gösterir. Sonbahar aylarında Ege Denizi'nden gelen suların yoğunluğu havzanın alt tabaka sularının yoğunluğundan daha azdır. Bu nedenle bu mevsimde gelen sular havza için derinlere çökemez ve haloklinin hemen altından havzaya girer ve burada tuzluluk maksimumunu oluģturur. 48

ġekil 11 Marmara Denizi nin Doğusu için Nisan 1998 dönemi için Parametrelerin DüĢey Dağılımı Birbirinden çok farklı karakterde osģinografik özelliklere sahip olan Karadeniz ile Ege Denizi arasındaki su değiģiminin sonucu olarak Marmara Denizi nde iki tabakalı deniz ekosistemi oluģmuģtur. Karadeniz sularıyla beslenen ve fotosentezin gerçekleģtiği Marmara nın az tuzlu üst tabakasının biyokimyasal özellikleri oldukça değiģkendir. Akdeniz kaynaklı, üst tabakaya göre daha yoğun tuzlu alt tabaka sularının yatay akıntılarla kısmen homojen hale gelmesi nedeniyle, kimyasal özelliklerde gözlenen bölgesel ve mevsimsel değiģimler çok daha azdır. Günes ısığı ancak ara geçis tabakası sularına kadar ulaģabilmekte, bu nedenle fotosentez ve buna bağlı fotosentez ürünü olan partikül organik madde (POM) üretimi yalnızca üst tabaka suları ile sınırlanmaktadır. Proje sahasının Batimetrik ve OĢinografik özelliklerini içerir rapor Ek-8 de verilmiģtir. 49

IV.1.2.1. Proje Sahasının Batimetrik Yapısı ve 1/1000 Ölçekli Batimetri Haritası Proje sahasının Batimetrik yapısı Bölüm IV.1.2. de detaylı olarak açıklanmıģtır. Sahanın 1/1.000 ölçekli Batimetri haritası Ek-8 de verilmiģtir. IV.1.2.2. Sahanın Akıntı Durumunun Tespiti Amacıyla Akıntı Hız ve Yön Ölçüm Sonuçları Ġle Grafiksel Değerlendirmeler Akıntı (RDCP) Ölçümleri: Proje bölgesinde akıntı ölçümleri, 29-30.06.2011 tarihleri arasında, RDCP600 akustik doppler cihazı ile gerçekleģtirilmiģtir. ġekil 12 RDCP Ölçüm Ġstasyonu Ölçüm sonucu elde edilen veriler ıģığında aģağıdaki grafikler oluģturulmuģtur. 50

ġekil 13 Yatay Akıntı Hız Grafiği (X Ekseni: Zaman Y: Derinlik) ġekil 14 Yatay Akıntı Yön Grafiği (X Ekseni: Zaman Y: Derinlik) 51

RDCP Ölçüm Sonuçların Değerlendirilmesi: Tüm kolon boyunca yapılan ölçümlerde en hızlı akıntıların yüzeyde gerçeklestiği tespit edilmistir. Bu akıntıların hızları zaman zaman 60 cm/s (~1.16 knot) ye çıkmıģtır. Bu yapı 5 m su derinliğine kadar devam etmiģ maksimum akıntı hızı ise 32 cm/s (0.62 knot) a kadar çıkmıstır. Yüzey akıntı hızları rüzgâra bağlı olarak artmıģtır. Ölçüm günleri 3-5 m. den baslayarak 13 m. derinliğe kadar hâkim bir akıntı yönü mevcut olmayıp akıntı hızları 0-16 cm. (0.31 knot) arasında çeģitli yönler arasında değiģmekte ve genelde kıyıdan açığa doğru yönelmektedir. Sahanın akıntı durumunun tespiti amacıyla akıntı hız ve yön ölçüm sonuçları ile grafiksel değerlendirmeler Ek-8 de verilmiģtir. 52

IV.1.2.3. Deniz Tabanı Yatay ve DüĢey Devamlılığının Tespitine Yönelik Jeolojik ve Jeofiziksel (Sismik veya Sondaj Uygulamaları Ġle Yandan Taramalı Sonar) ÇalıĢma ve Değerlendirmeler Proje sahasında çalıģma alanının deniz tabanı morfolojisinin belirlenmesi ve bölgede olası enkaz, batık gibi insaat ve seyir aktivitelerini etkileyebilecek objelerin belirlenmesi amacı ile C-MAX Side Scan Sonar (325 khz) ekipmanı ile çalıģma alanı içerisinde yan taramalı sonar çalıģması gerçeklestirilmistir. Sistem, FUGRO SEASTAR 8200 HP DGPS Sistemi ile entegre olacak Ģekilde kullanılmıģtır. Sistem, deniz tabanına akustik sinyaller gönderen deniz birimi (towfish), sinyal kablosu ve veri toplama ünitesinden oluģmaktadır. Yan Taramalı Sonar Sonuçlarının Değerlendirilmesi: Jeomorfolojik Yapı: Yan taramalı sonar verileri incelendiğinde, proje sahasının kıyı bölümünün, kıyı morfolojisini takip edecek sekilde kayalık olduğu gözlenmiģtir (ġekil 15). Kayalık alanın bitiminde, açığa doğru yaklaģık 300-400 metre boyunca sediman analizleri ile örtüsecek sekilde deniz tabanının oldukça homojen olduğu gözlenmiģ ve bu bölümde herhangi bir anormalliğe rastlanmamıģtır (ġekil 16). Bu alanın özellikle kum dane boylu malzeme ile kaplı olduğu belirlenmiģtir. Ayrıca, proje sahasının KD sınırına yakın bölümde bulunan yüksek eğimli Ģev, yan taramalı sonar kayıtlarından belirgin bir anomali oluģturarak izlenebilmektedir (ġekil 17). Kayalık alan sınırı, Ek-7 de verilen yan taramalı sonar mozaik haritasında sediman numune alım noktaları ile beraber gösterilmiģtir. ġekil 15 Proje Sahası Kıyı-Güney Batı Bölümünü Kaplayan Kayalık Bölge 53

ġekil 16 Proje Sahası Orta Bölümü - Kum Dane Boylu Sedimanla Kaplı Bölge ġekil 17 Deniz Tabanının Ani Bir Eğimle Alçaldığı Kuzeybatı Bölümü 54

Sığ Sismik Kesit AraĢtırmaları Proje sahasının stratigrafik yapısını incelenmesi amacı ile 23-24.05.2011 tarihlerinde STRATABOX Subbottom Profiler (SBP) sistemiyle Sığ Sismik Kesit AraĢtırması gerçekleģtirilmiģtir. Proje sahasında 4 adet kıyıya dik ve bunları kesecek Ģekilde 2 adet kıyıya paralel kontrol hattı olmak üzere toplam 6 adet sismik kesit üstünde toplanan veriler, islenerek deniz zemini alt kesit devamlılığı incelenmiģ ve bu formasyonlara ait örnek görüntüler verilmiģtir. Elde edilen sığ sismik kayıtlar Ek-7 de verilmiģtir. Marmara Denizi nin güney kıyısında yer alan Karabiga yakınında bulunan araģtırma sahasında yapılan çalıģmalarda, taban altında yer alan litolojik birimlerin belirlenmesi için sığ sismik yöntem kullanılarak sismik kesitler toplanmıģtır. Bu kesitler incelenmiģ, çıkan sonuçlar daha önce yayınlanmıģ bilimsel makalelerle karģılaģtırılarak ve bölgenin jeolojik yapısı göz önüne alınarak yorumlanmıģtır. Karabiga, Çanakkale Boğazı nın doğu yakasını oluģturan Biga yarımadasının Marmara Denizi ne uzantısında yer almaktadır. Biga yarımadasının büyük kısmında olduğu gibi çalıģma sahasının jeolojisini Miyosen öncesi kayaçlar temsil etmektedir. Bu kayaçlar deniz kıyısında yarlar meydana getirmiģtir. Sismik Birimler ÇalıĢma sahasında yapılan deneme hatlarından sonra sismik çalıģma için en uygun parametreler belirlenmiģtir. Sismik kesitlerdeki ton farklılığı çalıģma esnasında kullanılan kazanç (gain) ayarlarından kaynaklanmaktadır. ÇalıĢma sahasında kıyıya dik 4 ve kıyıya paralel 2 tane sismik kesit alınmıģtır. ÇalıĢma sahasının batimetrisi incelendiğinde 10 metre eģderinlik konturuna kadar az eğimli bir düzlüğün olduğu görülmektedir. Bunun hemen ardından derinlik değerleri birden 28 metrelere kadar düģmekte, burada yeni bir düzlük bulunmaktadır. Derinlik haritasındaki bu yapılar sismik kesitlerde de izlenmektedir. ÇalıĢma sahasından elde edilen sismik kayıtların sismik stratigrafik yöntemler yardımıyla yorumlanması sonucu holosen dönem çökelleri alttaki birimlerden ayıran bir aģınma yüzeyi gözlenmiģtir. ÇalıĢma sahasında toplanan kıyıya dik hatlarda, aģınma yüzeyinin kıyıya doğru gittikçe deniz tabanına yaklaģmakta olduğu görülmüģtür. Bu bölgelerde bu yüzey deniz tabanından ayırt edilememektedir. Ani derinlik değiģimin olduğu bölgede ise bu yüzey sismik penetrasyonun kaybından dolayı takip edilememektedir. Yüksek eğimli bölgenin arkasından gelen derin düzlükte ise penetrasyon artmakta, sığ yerlerde takip edilen aģınma yüzeyi ve onun altında ikinci bir yüzey takip edilmektedir. AĢınma yüzeyinin üzerinde depolanmıģ güncel sedimanlar açığa doğru kalınlaģmaktadır. Kıyıya doğru iyice incelerek kayıtlarda izlenememektedir. Bu güncel sediman tabakasının tavanı deniz tabanını temsil etmektedir. Ani derinlik değiģiminin olduğu yerlerdeki kalınlığı 55

tam olarak belirlenememiģtir. Ani derinleģmenin ardından gelen düzlükte sabit kalınlıkta bir güncel sediman tabakası kayıtlarda kolayca izlenmektedir. Bu güncel sediman tabakası homojen bir dağılım göstermektedir, belirgin iç yansıma yüzeyleri gözlenmemektedir. Kıyıdan ani derinleģmenin olduğu yere kadar olan düzlükte, güncel sedimanların altında yer alan aģınma yüzeyinin, kara tarafındaki Miyosen öncesi kayaçların deniz uzanımının tavanı olduğu düģünülmektedir. Buna karģılık ani derinleģmeden sonraki düzlükte bu aģınma yüzeyinin altında daha farklı bir litolojik birim izlenmektedir. Gökasan ve diğ. (2010), Marmara Denizi nin güneyinde, daha geniģ bir alanda yaptıkları çalıģmada, bölgede holosen dönemde çökelen güncel sedimanların altında yer alan iki birim tespit etmiģlerdir. Unit 2 ve Unit 3 olarak isimlendirdikleri bu birimler holosen öncesi dönemlerde çökelmiģ birimlerdir. Proje alanındaki deniz tabanı yatay ve düģey devamlılığının tespitine yönelik yapılan jeolojik ve jeofiziksel çalıģma ve değerlendirmelerin tamamı Ek-7 de sunulmuģtur. 56

IV.1.2.4. Deniz Tabanı Sediment Cinsi, Dağılımı ve Sediment Hareketlerine ĠliĢkin Değerlendirmeler Ġle Sahanın Sediment Dağılımı Haritası ÇalıĢmalar kapsamında deniz tabanı sediman yapısını karakterize edecek Ģekilde seçilen 10 nokta belirlenmiģ ve bu noktalardan Van Veen sediman örnekleyicisi ile 10 adet numune alınmıģtır. Toplanan numuneler sediman sınıflamasının yapılabilmesi için ZEMAR Jeoteknik Zemin Analiz Laboratuarı nda elek, hidrometre ve Atterberg testlerine tabi tutulmuģtur. Numune alım nokta lokasyonları aģağıdaki Ģekilde verilmiģtir. ġekil 18 Sediman Numune Nokta Lokasyonları (WGS84) Alanda belirlenen 10 noktadan toplanan numuneler üzerinde yapılan elek, hidrometre ve Atterberg testlerinin UCSC Zemin Sınıflandırma Sistemi ne (Tablo 9) göre sonuçları Tablo 8 de verilmiģtir. Laboratuvar analiz sonuçları ise Ek-7 de sunulmuģtur. Tablo 8 Sediman Numunelerinin Sınıflandırılması Nokta Derinlik (m) USCS Sınıflandırması Açıklama 1 8.0 SP-SM Çakıllı Kum-Siltli Kum 2 8.0 SW-SM Uniform Çakıllı Kum-Siltli Kum 3 9.3 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 4 9.2 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 5 9.3 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 6 9.0 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 7 9.4 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 8 22.7 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 9 10.5 SP-SM Çakıllı Kum-Siltl Kum 10 21.3 SM Siltli Kum 57

Tablo 9 BirleĢtirilmiĢ Zemin Sınıflandırma Sistemi (USCS) 58

Toplanan numuneler üzerinde yapılan analizler sonucu, 2 ve 10 no lu numuneler dıģında tüm numuneler USCS e göre SP-SM (Uniform Kum ve Çakıllı Kum Siltli Kum) olarak sınıflandırılmıģtır. Bunun dıģında; 2 no lu numune SW - SM (Ġyi DerecelenmiĢ Kum ve Çakıllı Kum Siltli Kum), 10 no lu numune ise SM (Siltli-Kum) olarak sınıflandırılmıģtır. Numunelerin tane boyu yüzde içerikleri aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo 10 Sediman Numunelerinin Tane Boyu Yüzdeleri Numune Kil (%) Silt (%) Kum (%) Çakıl (%) 1 0.1 5.5 47.6 46.8 2 0.1 8.9 64.3 26.7 3 0.1 9.4 81.5 9.1 4 0.2 6.9 88.1 4.9 5 0.2 9.9 85.8 4.1 6 0.2 9.5 49.9 40.4 7 0.1 10.0 23.7 66.2 8 0.1 7.5 72.8 19.5 9 0.2 8.6 38.9 52.3 10 0.2 11.9 78.7 9.3 ÇalıĢma sahasının hemen hemen bütününde, dip sedimanının baskın olarak bulunan kum ve buna eģlik eden çakıl ve siltten oluģtuğu anlaģılmıģtır. Saha boyunca deniz tabanı sediman örtüsünün, yer yer küçük çaplı değiģimler görülmekle birlikte, genel olarak homojen bir yapıda olduğu söylenebilir. Proje sahasının kıyı bölümü incelendiğinde, bu bölgedeki dip sedimanının, çoğunlukla kıyı seridini oluģturan ve Karabiga granitoidleri olarak tanımlanan kayaç kütlesinin zaman içinde rüzgâr ve dalga etkisiyle erozyona uğraması sonucunda bugünkü halini aldığı değerlendirilmektedir. Alan içinde toplanan numunelerin bir bölümünde, deniz tabanında bulunan kabuklardan oluģan organik malzemeye de rastlanmıģtır. Proje sahasının KB bölümünde bulunan dik sevin etrafından alınan numuneler, sahanın kıyı bölümünde toplanan numunelere göre büyük bir farklılık göstermemiģtir. Bölgede, Karabiga Beldesinin KD bölümünde yer alan Biga Çayı nın da bölgede akıntı ve dalga taģınımı olayları ile birlikte sediman girdisi bakımından etken olabileceği değerlendirilmektedir. Zemin sınıflandırma analiz sonuçları değerlendirilerek oluģturulan 1/1000 ölçekli sediman dağılım haritası Ek-7 de sunulmuģ, ayrıca aģağıdaki Ģekilde verilmiģtir. 59

ġekil 19 Proje Sahası Sediman Dağılım Haritası 60

IV.1.2.5. Bölgenin Deniz Suyunun OĢinografik Parametrelerine (Tuzluluk-Sıcaklık- Yoğunluk vs.) ĠliĢkin Ölçüm Sonuçları ve Değerlendirmeleri Ġçeren Bilgiler CTD Ölçümleri: CTD Ölçümleri 29.06.2011 ve 30.06.2011 tarihleri arasında, 2 ayrı günde, 3 er noktada gerçekleģtirilmiģtir. Ölçümler 3 Micro CTD cihazı ile gerçekleģtirilmiģtir. Ölçüm yapılan noktaların dağılımları aģağıdaki ġekil de sunulmuģtur. Ekipmanın teknik özellikleri EK 7 de sunulmuģtur. Ölçüm noktalarının konumlarının belirlenmesi amacı ile FUGRO SEASTAR 8.200 HP DGPS sistemi kullanılmıģtır. ġekil 20 CTD Ölçüm Ġstasyonları (WGS84) Toplam 2 farklı günde ve 3 er noktada, 29.06.2011 ve 30.06.2011 tarihleri arasında yapılan CTD ölçümlerine ait ham veri Ek-7 de sunulmuģtur. Yapılan toplam 6 CTD ölçümünde de (3 istasyonda / 2 farklı gün) Karadeniz kaynaklı suların oluģturduğu ve yaklaģık 12 m ye kadar uzanan yüzey tabakalarında birbirlerine oldukça benzer bir yapı tespit edilmiģtir. 10-12 m den daha derin noktada ölçüm yapılan 3 no'lu CTD istasyonunda ise Ege Denizi kaynaklı sular tespit edilmiģ ve buna bağlı olarak tuzluluk ve yoğunluk değerleri artıģ göstermiģtir. Bölgede ölçülen sıcaklık değerleri 13.04 ile 22.28 ºC, tuzluluk değerleri 21.62 ile 39.06 PSU, yoğunluk değerleri de 1014.10 ile 1028.32 kg/m 3 arasında değiģmektedir. Bu veriler doğrultusunda proje bölgesinde su kolonun tipik Marmara Denizi 2 tabakalı yapısını gösterdiği tespit edilmiģtir. Bölgede mevsimsel olarak beklendiği üzere 10-12 metreden daha derin bölgelerde termoklin (ani sıcaklık düģüģü) tabakası tespit edilmiģtir. 61

IV.2. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1. Meteorolojik ve Ġklimsel Özellikler (Bölgenin Genel ve Yerel Ġklim KoĢulları, Projenin Bulunduğu Mevkiinin Topografik Yapısı, Sıcaklık, YağıĢ, Bağıl Nem, Basınç, Ortalama Nispi Nem, BuharlaĢma Rejimleri ve Bunların Grafikleri, Sayılı Günler, Enverziyonlu Gün Sayıları, Kararlılık Durumu, Rüzgar Durumu, Maksimum Kar Kalınlığı, Tesisten Kaynaklanacak Kirleticilerin Dağılımının, Saatlik Meteorolojik Veriler (Erdek Otomatik Meteoroloji Ġstasyonu) Kullanılarak Yapılması, Meteorolojik Parametrelerin Dağılımlarının Tablo, Grafik ve Yazılı Olarak Verilmesi. Ġlin Topoğrafyası Çanakkale Ġli Marmara Bölgesinin batısında, Trakya Bölgesinin uzantısı konumunda olan Gelibolu Yarımadası ile Anadolu nun batı uzantısı olan Biga Yarımadası üzerinde bulunmaktadır. Eski çağlarda adı Hellespentos ve Dardanel olarak anılan, boğazın iki yakasında da topraklara sahip olan Çanakkale, tarihin ilk devirlerinden bu yana sürekli yerleģim yeri olarak kullanılmıģtır. Anadolu da kurulmuģ olan medeniyetlerin en önemlilerinden biri olan Truva (Troia) Ġl sınırları içinde yer almaktadır. Yer ġekilleri: Çanakkale Ġli nin toprakları, genellikle dağ ve tepelerle kaplı alanların vadilerle yarılmasıyla oluģan engebeli bir yapı göstermektedir. Ġl in en yüksek dağı, Balıkesir sınırında yer alan Kazdağı (l767 m.) olup, diğer yükseltiler bu dağın çevresinde yer alır. Biga yöresinde Kuzey- Doğu ve Güney-Batı yönünde uzanan 500-1000 m. arasındaki yükseltiler dalgalı bir görünüm oluģturur. Edremit Körfezinin kuzeyi bu dağ ve tepelerin en yükseklerinin bulunduğu yerdir. Bu yükseltiler arasında; Susuz Tepe (1507 m.), Gürgen Dağı (1425 m.), Kalafat Tepe (1417 m.), Eğrimermer Tepe (1398 m.), Kocaeğrek Tepe (1371 m.), Hacıöldüren (1124 m.) ve Kocakatran Dağları (1030 m.) yer almaktadır. Gelibolu Yarımadasının kuzey ve kuzeydoğusunda Koru Dağı (726 m.) ile Tekir Dağları nın uzantıları yer almaktadır. Gelibolu Yarımadasında boğazdan Saroz Körfezine doğru basamak basamak bir yükselme görülür ve 400 m ye yaklaģan tepeler dik yamaçlarla Saroz Körfezine doğru iner. Ġl de ovalık alanlar az yer kaplar ( Ġl topraklarının % 14,8 i ). Ovalara akarsu ağızlarında ve geniģ tabanlı vadilerde rastlanır. Gelibolu Yarımadasının biçimi, büyük ovaların oluģmasını olanaksız kılmıģtır. Ege Denizi ile Çanakkale Boğazı arasındaki tek büyük ovayı Kilye ve Piren Ovalarının birleģmesi (Eceabat Ovası) oluģturur. Bununla beraber Gelibolu Yarımadasının kuzeydoğusu doğrultusunda sırasıyla Yalova ve Kavak ovaları yer almakta olup, bu ovalar bölgede dar alanlar kaplamaktadır. Anadolu yakasında ise Eski Menderes Çayının aktığı alanda Bayramiç ve Ezine ve Ovaları, ayrıca KocabaĢ Çayının ağzında Biga ve Karabiga Ovaları ile Ġlin güneydoğunda yer alan Agonya Ovası bulunur. Ġldeki yaylalar Kaz Dağları üzerinde akarsu baģlarında, havzaları birbirinden ayıran küçüklü büyüklü gruplar Ģeklinde sıralanır. Yayla gruplarının bir bölümü Biga Yarımadasında, Kaz Dağlarının uzantıları olan düģük yükselti üzerindedir. Diğerleri ise Edremit Körfezinin kuzeyinde, Kaz Dağlarının doğu batı uzantıları Ģeklinde ve Ayvacık ta Menderes Havzası ile Edremit Körfezi arasındadır. Ġl in ana jeomorfolojik birimleri ile ilgili bilgiler aģağıda verilmiģtir. 62

Dağlık Alanlar: Biga Yarımadasının GB sında geniģ yayılımı olan yüksek dağlık alan genellikle Neojen öncesi temel kaya toplulukları ve Neojen yaģlı volkanizmaya bağlı olarak ĢekillenmiĢtir. Ayvacık-Yenice-Biga arasında yer alan dağ silsilerinin orografik uzanımları KD-GB yönündeki neotektonik dönem faylarıyla uyumlu olup, bunlar ile plato ve vadi tabanları arasındaki geçiģler genellikle dik fay yamaçları ile sağlanmaktadır. Çanakkale nin doğusunda bulunan yüksek dağ kütleleri ise neojen yaģlı volkanizma ürünlerine karģılık gelmektedir. Plato Alanlar: Çanakkale yöresinde en yaygın olan jeomorfolojik ünite, çeģitli yükselti basamaklarında bulunabilen, farklı yaģtaki aģınım yüzeyleri nedeniyle bazı kesimlerde basamaklı bir görünümü olan, yer yer yapısal denetimli platolardır. Genellikle Neojen yaģlı kaya toplulukları üzerinde geliģmiģ olan platolar akarsularla derin Ģekilde yarılarak parçalanmıģlardır. Alüvyon Ova ve Vadi Tabanları: Menderes çayı deltası ve Çanakkale Boğazı yöresi dıģında kalan alüvyon ova ve vadi tabanları, genelde bölgenin tektonik denetimli ana orografik yapısına uygun olarak KD-GB yönünde uzanmaktadır. Yine kıyı ovaları ve deltaların dıģında kalan alüvyon dolgu düzlükleri, genelde vadi tabanlarına karģılık gelmektedir. Tuzla çayı, Menderes çayı ve Biga çayı ağızlarında izlendiği gibi akarsuyun büyüklüğü ve drenaj havzaları ile oluģturdukları delta ovaları karģılığında deltaların küçük boyutlu olduğu gözlenmiģtir. Bu çeliģkili morfoloji delta sedimantasyonuna karģılık gelen denizel kaide seviyesinin çok yakın jeolojik geçmiģte kazanılmıģ olması ile iliģkilidir. GeçiĢ Alanı: Ova ve vadi tabanları ile plato ve yüksek dağlık alan arasında, yer yer birikim, yer yer de aģınım süreçleri ile geliģmiģ olan etek düzlükleri, söz konusu ana jeomorfolojik üniteler arasındaki geçiģ alanını oluģturmaktadır. Çanakkale Ġlinin de içinde yer aldığı Biga yarımadasının morfotektonik yapısı neotektonik dönemde geliģmiģ olan, genelde KD-GB uzanımlı faylarla kontrol edilmektedir. Ana orografik uzanımlar olan ovalar ve vadi tabanları ile bunlar arasında yükselen dağ silsileleri tektonik yapı ile uyumlu olarak KD-GB yönlüdür. Çanakkale sınırları içinde Miyosen aģınım yüzeyi ve Pliyosen-Pleyistosen aģınım yüzeyi olmak üzere iki aģınım yüzeyi belirlenmiģtir. Dağlık alanlar üzerinde parçalar halinde korunmuģ olan Miyosen aģınım yüzeyi 400 800 metreler arasındaki yüksekliklerde bulunmakta ve bu yüzey tektonik defoarmasyonlar nedeniyle morfometrik dalgalanmalar göstermektedir. 50 400 metreler arasında yayılımı olan Pliyosen ve sonrası aģınım yüzeyleri genellikle Neojen yaģlı kaya toplulukları üzerinde geliģmiģtir. Ayrıca, bazı küçük alanlarda fosil aģınım yüzeylerine de rastlanmıģtır. Ġlin GD bölümünde drenaj Ģebekesi bölgesel tektonik yapıya uygun olarak KD-GB uzanımlı ana akarsularla karakterize edilir. Fay alanları boyunca geliģmiģ olan tektonik kökenli havza tabanları veya fay alanlarına sübsekant olarak yerleģmiģ oval geniģ tabanlı vadilerle tanınan drenaj Ģebekesi bazı kesimlerde epijenik birleģtirme boğazları oluģturmuģtur. Çanakkale çevresinde, özellikle boğaz yöresinde kıvrımlı yapı üzerinde rölyef terslenmesi ile karakterize edilmiģ kafesli bir drenaj ağı geliģmiģtir. Ana drenaj Ģebekesinin yerleģimi yapısal denetimli olmasına karģın ikincil drenaj ağının örgülenme düzeni jeomorfolojik-litolojik özellikler tarafından belirlenmiģtir. Jeomorfolojik oluģumlardan Biga ve Menderes Çayı gibi büyük vadi tabanları ve deltalar taģkın ovalarına karģılık gelmektedir. TaĢkın ovaları vadi kenarlarında birikinti koni ve glasilerine geçerler. Alüvyon dolgulu dar vadi tabanları bazı kesimlerde tamamen taģkın yatağı karakteri göstermektedir. Çanakkale Boğazı yöresi ve büyük akarsu vadilerinde dönemsel Ģekiller gözlenmektedir. Biga ve Menderes Çayı gibi büyük akarsuların taģkın 63

alanlarında izlenen menderes sekileri Holosen de geliģmiģtir. Alüvyon yelpazesi daha çok vadi veya havza kenarlarında geliģmiģ olup, Edremit Körfezi kıyılarında ve Yenice Ovası kenarında büyük boyutlara ulaģmıģtır. Ova ve vadi kenarlarında yumuģak litolojilerin yüzeylediği kesimlerde ise glasiler geliģmiģtir. Kıyı ve Denizaltı ġekilleri: Çanakkale Boğazı çevresinde 20-25, 15, 7-8 metre seviyelerinde olmak üzere üç denizel seki gurubu gözlenmektedir. Bölgede çok belirgin morfolojik diskordansın izlediği falezler Ģeklinde geliģmiģ olan yüksek kıyı tipi çoğunluktadır. Bazı kesimlerde önlerinde geniģ bir dalga aģınım düzlüğü bulunduran bu kıyılarda dalga aģındırma süreçleri egemen olup, duraysız kesimlerde tabaka kaymaları ve heyelan gibi kütle hareketleri gözlenmektedir. Delta ve vadi ağızlarına karģılık gelen alçak kıyılarda ise birikim süreçlerinin etkisiyle kumlu ve çakıllı plajlar geliģmiģtir. Gelibolu ve Biga yarımadası açıklarında -90 metreler seviyesine kadar inen ve üzerinde Gökçeada ile Bozcaada nın yükseldiği kıtasal Ģelf izlenmektedir. Pleyistosen sonlarındaki deniz yükselmesi ile deniz tabanı haline dönüģen Ģelf düzlüğü üzerinde, eski akarsu yataklarını belirleyen denizaltı vadileri yer almaktadır. Çanakkale Boğazı da Üst Pleyistosen sonlarına kadar Marmara yönüne doğru drene olan eski bir akarsu yatağının deniz altında kalması ile oluģmuģtur. Güncel AĢınım (Erozyon) Süreçleri ve Kütle Hareketleri: AĢınım süreçleri, platolar ile dağlık sahalar üzerinde etkilidir. Bu alanlarda yarılmanın fazla olduğu, aģınıma karģı dayanımsız kaya türlerinin yüzeylediği, eğimin fazla olduğu kesimlerde yamaç erozyonu etkilidir. Az eğimli platolar ile glasi yüzeylerinde ise yüzey sellenmesinin neden olduğu yüzeysel erozyon gözlenmektedir. Sık dantritik drenajın geliģmiģ olduğu ve yumuģak litolojilerin yüzeylendiği yamaç zonlarında ise selcik erozyonu geliģmiģtir. Çanakkale Boğazı ve çevresinde çoğunlukla gözlenen, yarılmanın fazla olduğu veya kritik denge açısına yakın eğimler gösteren, plastisitesi yüksek, killi ve tüflü litolojilerin yüzeylediği yamaçlar aktif ve potansiyel heyelan sahalarıdır. Sonuç olarak; Ġlin, dağ ve tepelerle kaplı alanlarının vadilerle parçalanmıģ olduğu engebeli arazi yapısı jeolojik sakıncalı alanların, kent planlaması içinde yer almasına neden olmuģtur. Jeolojik sakıncalı alanlar Ġzmir-Bursa karayolu boyunca, Çanakkale sınırı bitimine kadar devam etmektedir. Bununla beraber alınacak tedbirler ile birlikte, bu alanlarda yaptırılan jeolojik ve jeofizik etüdler ıģığı altında sınırlı yapılaģma alanları oluģturulabilmektedir. Ġlin Meteorolojik Özellikleri Çanakkale ilinde Akdeniz ve Karadeniz geçiģ iklimi özelliği gösterir. Genel karakteriyle Akdeniz iklimi özelliklerini yansıtır. Bunun yanında daha kuzeyde bulunması nedeniyle kıģları ortalama sıcaklık daha düģüktür. Kuzey Rüzgârlarının ve soğuk dalgalarının Balkanlar üzerinden sarkması ve bunun önünde doğal engellerin bulunması nedeniyle, yılın büyük bir kısmı rüzgârlı geçmektedir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü Meterolojik Veri ĠĢlem Dairesi BaĢkanlığı ndan temin edilen proje sahasına en yakın, ÇED kapsamında istenen özelliklerde ölçüm yapabilen ve uzun yıllar verisine sahip istasyon olan Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu ve bu istasyonun 41 yıllık (1970-2010 arası) onaylı gözlem kayıt bilgileri Ek-13 de, bu verilerden yararlanılarak hazırlanan meteorolojik verileri gösterir tablo ve grafiklerde aģağıda verilmektedir. 64

Bölgenin Genel Ġklim ġartları Basınç: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama basınç 1.015,77 hpa dır. Bugüne kadar gözlemlenmiģ maksimum basınç 1.041,6 hpa ile Ocak ayında, minimum basınç ise 987,9 hpa ile Mart ayındadır. Tablo 11 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Basınç(hPa) Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Basınç (hpa) 1019,3 1017,6 1016,3 1013,7 1014 1012,9 1011,8 1012,5 1015,5 1018,1 1018,6 1019 1015,775 Maksimum Basınç (hpa) 1041,6 1038,6 1039,1 1031,8 1024,4 1022,9 1021,5 1021,2 1027,1 1029,5 1034,2 1040,6 1041,6 Minimum Basınç (hpa) 988,8 991 987,9 995,4 1000,2 998,3 1000,9 1001 998,9 997,7 992,4 990,4 987,9 Ġstasyon Adı: Çanakkale Merkez, Denizden Yüksekliği:6 m., Enlem:40 o 09, Boylam:26 0 25' 1050 1040 1030 1020 1010 1000 990 Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) 980 970 960 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Sıcaklık: ġekil 21 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Basınç(hPa) Dağılım Grafiği 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 15,01 C dir. Bugüne kadar gözlemlenen en düģük sıcaklık -11,20 C ile ġubat ayında, gözlemlenen en yüksek sıcaklık ise 39,00 C ile Temmuz ayındadır. AĢağıda tabloda 41 yıllık verilerden elde edilmiģ sıcaklık değerleri verilmiģtir. Tablo 12 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Meteorolojik Verilerine Göre Sıcaklık DeğiĢimi Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Sıcaklık ( C) 6,30 6,50 8,40 12,60 17,50 22,40 25,10 24,90 20,80 16,00 11,50 8,10 15,01 Maksimum Sıcaklık ( C) 20,00 21,20 24,20 26,80 32,40 36,80 39,00 38,60 35,40 31,70 25,20 22,20 39,00 Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) 9,60 10,10 12,40 17,10 22,50 27,80 30,60 30,30 26,10 20,50 15,50 11,40 19,50 Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) 3,30 3,50 5,00 8,70 12,90 17,00 19,70 19,80 16,00 12,10 8,10 5,10 10,93 Minimum Sıcaklık ( C) -8,80-11,20-8,40-1,30 3,40 8,40 11,60 11,60 6,80 0,40-4,00-7,20-11,20 65

50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 Ortalama Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık ( C) 0,00-10,00 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII -20,00 ġekil 22 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Maksimum-Minimum Sıcaklık Dağılım Grafiği 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) 5,00 0,00 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ġekil 23 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Maksimum-Minimum Sıcaklıkların Ortalaması Dağılım Grafiği Bölgenin Yağış Dağılımı: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık toplam yağıģ ortalaması 595,70 mm. dir. Yılın en yağıģlı ayı 96,90 mm. ile Aralık ayıdır. Bugüne kadar gözlemlenen maksimum yağıģ miktarı 110 mm. dır. Tablo 13 Çanakkale 1970-2010 Yılları Arası YağıĢ Değerleri Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Toplam YağıĢ Ortalaması (mm) 81,00 69,80 67,50 46,30 33,20 20,90 13,10 5,20 19,80 53,20 88,80 96,90 595,70 Maksimum YağıĢ (mm) 91,5 58,7 86 72,2 110 50,5 65,3 32,2 41,2 101,5 98,2 96,3 110,00 Tesis için projelendirilecek taģkın önleme, drenaj kanalları, yer altı ve yerüstü yapıları standart zamanlarda gözlemlenen en büyük yağıģ değerine göre planlanacaktır. Çanakkale meteoroloji istasyonunda gözlemlenen standart zamanlarda ki en büyük yağıģ değerleri ve tekerrür eğrileri Ek-13 de verilmiģtir. 66

Nem: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama bağıl nem %21 dir. En düģük nem oranı %1,6 ile Temmuz ve Ağustos aylarında ölçülmüģtür. Tablo 14 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Bağıl Nem(%) Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Nem (%) 27 26 19 19 13 11 20 13 21 24 24 35 21,00 Minimum Nem (%) 6,3 6,3 5,6 5,2 4 2,3 1,6 1,6 2,6 4,6 5,7 6,4 1,60 40 30 20 10 Ortalama Nem (%) Minimum Nem (%) 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ġekil 24 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Bağıl Nem(%) Dağılım Grafiği Sayılı Günler Dağılımı: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık kar yağıģlı günler toplamı 8,6, kar örtülü günler 4,2, ortalama sisli günler 7,3, ortalama dolulu günler sayısı 1,9, ortalama günler sayısı 19 gündür. Tablo 15 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası YağıĢlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günler Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII TOPLAM Kar YağıĢlı Günler Sayısı 2,8 2,5 1,2 0 0,2 1,9 8,6 Kar Örtülü Günler Sayısı 1,4 1,3 0,5 1 4,2 Sisli Günler Sayısı Ortalaması 1,8 1 1 0,5 0,1 0 0 0,4 1,3 1,2 7,3 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0,3 0,4 0,3 0,3 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 1,9 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması 5,3 4,5 2,9 0,2 0,1 2 4 19 Maksimum Kar Kalınlığı: 970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık maksimum kar kalınlığı 63 cm. ile Ocak ayında ölçülmüģtür. Tablo 16 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Maksimum Kar Kalınlığı Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII TOPLAM Maksimum Kar Kalınlığı (cm) 63 30 24 32 63 20 15 10 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Kar Örtülü Günler Sayısı Sisli Günler Sayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması ġekil 25 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Kar Örtülü, Sisli, Dolulu ve Kırağılı Günler Sayısı Dağılım Grafiği 67

Buharlaşma: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık toplam açık yüzey buharlaģması 1340,6 mm. dir.. Bugüne kadar gözlemlenmiģ en yüksek günlük açık yüzey buharlaģması 17,50 mm. ile Temmuz ayında olmuģtur. Tablo 17 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası BuharlaĢma(mm.) Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Açık Yüzey BuharlaĢması (mm) 3,1 4,8 5,3 109,4 165,8 214,6 263 247,5 168,4 103,4 42,6 12,7 1340,60 Maksimum Açık Yüzey BuharlaĢması (mm) 7,2 16,5 6 12,5 13 16,4 17,5 14,6 12,4 9,2 10 5,2 17,50 300 250 200 150 100 Ortalama Açık Yüzey BuharlaĢması (mm) Maksimum Açık Yüzey BuharlaĢması (mm) 50 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ġekil 26 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası BuharlaĢma(mm.) Dağılım Grafiği Bölgenin Rüzgâr Dağılımı: Esme Sayılarına Göre Rüzgar Verileri: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme sayıları toplamı aģağıda tabloda verilmiģtir. Tablo 18 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Toplam N Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 1404 1515 1610 1892 1945 2052 2040 2158 1819 1692 1228 1150 20.505 NNE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 10622 9342 10249 7379 9222 8741 11968 12770 10482 10329 8672 9271 119.047 NE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 5379 5002 5128 4787 5112 5435 7407 7919 6940 6503 5313 5681 70.606 ENE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 3181 2292 2372 2442 2655 3252 2790 2888 3843 3945 3869 3759 37.288 E Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 1128 481 971 793 680 781 996 740 910 1064 1048 663 10.255 ESE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 223 158 185 232 231 234 111 164 148 157 190 257 2.290 SE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 214 235 125 131 160 126 46 60 84 170 236 271 1.858 SSE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 1255 1368 774 585 436 292 117 99 215 577 1083 1641 8.442 S Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 2081 1668 1437 1162 832 571 226 242 453 965 2325 2230 14.192 SSW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 1954 2052 2116 2571 2210 1504 769 640 1000 1428 2128 2212 20.584 SW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 1156 1344 2407 3108 2464 2025 691 664 1273 1439 1349 1261 19.181 WSW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 510 748 813 980 1227 916 366 278 482 586 608 574 8.088 W Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 205 151 357 452 253 279 160 134 182 244 278 176 2.871 WNW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 118 145 202 313 313 462 486 212 254 185 171 128 2.989 NW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 280 269 432 715 748 977 974 579 472 421 327 169 6.363 NNW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları 764 785 1193 1883 1963 1835 1267 905 929 702 617 719 13.562 68

1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derece hâkim rüzgar yönü Kuzey-Kuzeydoğu dan Güney-Güneybatı ya, 2. Derece hâkim rüzgar yönü Kuzeydoğu dan Güneybatı ya, 3. Derece hâkim rüzgar yönü ise Doğu-Kuzeydoğu dan Batı-Güneybatı ya doğru esmektedir. AĢağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgâr diyagramı verilmiģtir. Yıllık Toplam NNW 120.000 N NNE NW 100.000 80.000 NE WNW W 60.000 40.000 20.000 0 ENE E WSW ESE SW SE SSW ġekil 27 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı Diyagramı Tablo 19 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı Aylar KIġ ĠLKBAHAR YAZ SONBAHAR N Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 4069 5447 6250 4739 NNE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 29235 26850 33479 29483 NE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 16062 15027 20761 18756 ENE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 9232 7469 8930 11657 E Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 2272 2444 2517 3022 ESE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 638 648 509 495 SE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 720 416 232 490 SSE Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 4264 1795 508 1875 S Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 5979 3431 1039 3743 SSW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 6218 6897 2913 4556 SW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 3761 7979 3380 4061 WSW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 1832 3020 1560 1676 W Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 532 1062 573 704 WNW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 391 828 1160 610 NW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 718 1895 2530 1220 NNW Yönünde Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı 2268 5039 4007 2248 S SSE 69

KIġ ĠLKBAHAR WNW W NW NNW 30000 N NNE 25000 20000 15000 10000 5000 0 NE ENE E WNW W NW 30000 N NNW NNE 25000 20000 15000 10000 5000 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE YAZ SONBAHAR WNW W NW NNW 35000 N NNE 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 NE ENE E WNW W NW 30000 N NNW NNE 25000 20000 15000 10000 5000 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE ġekil 28 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgâr Diyagramı 70

Ocak ġubat 12000 N NNW NNE 10000 NW 8000 6000 WNW 4000 2000 W 0 NE ENE E 10000 N NNW NNE 8000 NW 6000 WNW 4000 2000 W 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Mart Nisan 12000 N NNW NNE 10000 NW 8000 6000 WNW 4000 2000 W 0 NE ENE E WNW W NW NNW 8000 N NNE 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Mayıs Haziran 10000 N NNW NNE 8000 NW 6000 NE WNW 10000 N NW NNE 8000 6000 NE WNW W 4000 2000 0 ENE E W WSW 4000 2000 0 ENE E WSW ESE SW ESE SW SSW S SSE SE SSW S SSE SE 71

Temmuz Ağustos WNW W NW 12000 N NNW NNE 10000 8000 6000 4000 2000 0 NE ENE E 14000 N NNW NNE 12000 NW 10000 8000 WNW 6000 4000 2000 W 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Eylül Ekim WNW W NW 12000 N NNW NNE 10000 8000 6000 4000 2000 0 NE ENE E 12000 N NNW NNE 10000 NW 8000 6000 WNW 4000 2000 W 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Kasım Aralık WNW W NW 10000 N NNW NNE 8000 6000 4000 2000 0 NE ENE E 10000 N NNW NNE NW 8000 6000 WNW 4000 2000 W 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE ġekil 29 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgâr Diyagramı 72

Yönlere Göre Rüzgâr Hızı Dağılımı: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgârın esme hızları aģağıda tabloda verilmiģtir. Tablo 20 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgâr Hızları Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ortalama Rüzgâr Hızı N Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 2,6 2,8 2,7 2 2,2 2,5 3,2 3,7 3,3 3 2,6 3 2,80 NNE Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 3,7 3,9 3,8 3,1 3,2 3,2 4 4,2 3,7 3,7 3,3 3,6 3,62 NE Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 2,8 3 3 2,5 2,5 2,5 3,1 3,2 2,7 2,7 2,6 2,8 2,78 ENE Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 2,2 2,1 2,1 2 1,8 1,9 2,3 2,4 2 2 1,9 2,1 2,07 E Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 1,9 1,6 2 1,8 1,5 1,5 2 1,7 1,7 1,6 1,7 1,7 1,73 ESE Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 1,7 1,3 1,4 1,3 1,3 1,2 1,3 1,4 1,2 1,3 1,5 1,5 1,37 SE Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 2,6 3 2,1 1,5 1,3 1,2 1 1,2 1,3 2 2,3 2,6 1,84 SSE Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 5,2 5,5 4,2 3,3 2,3 1,9 2 1,9 2,5 3,7 4,5 5 3,50 S Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 5,9 6,1 5,5 4,1 2,9 2,7 2,6 2,8 3,7 4,4 5,5 6,1 4,36 SSW Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 5,7 5,5 5 4,4 3,8 3,5 3,6 3,7 4 4,6 5,4 5,8 4,58 SW Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 4,5 4,7 4,7 4,7 4 3,8 3,4 4,1 4,6 4,5 4,5 4,8 4,36 WSW Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 3,8 4 3,9 3,7 3,1 2,9 2,8 3,5 3,8 3,7 3,7 3,8 3,56 W Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 3,1 3 3,2 3 2,2 2,1 2,4 2,8 2,6 2,8 3,3 3,1 2,80 WNW Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 2,1 2 2,3 1,9 1,9 2,3 3 2,9 2,7 2 2,3 2,3 2,31 NW Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 1,6 1,7 1,8 1,9 2 2,3 2,8 2,7 2,2 1,8 1,8 1,6 2,02 NNW Yönünde Rüzgârın Ortalama Hızı (m/sn) 1,8 1,9 1,9 1,9 2 2,1 2,5 2,8 2,4 2,1 1,8 2 2,10 ORTALAMA RÜZGAR HIZI WNW W NW NNW 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW S ġekil 30 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Yıllık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı SSE 73

Tablo 21 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Mevsimlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları Mevsimler KIġ ĠLKBAHAR YAZ SONBAHAR N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,80 2,30 3,13 2,00 NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 3,73 3,37 3,80 3,57 NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,87 2,67 2,93 2,67 ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,13 1,97 2,20 1,97 E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,73 1,77 1,73 1,67 ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,50 1,33 1,30 1,33 SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,73 1,63 1,13 1,87 SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 5,23 3,27 1,93 3,57 S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 6,03 4,17 2,70 4,53 SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 5,67 4,40 3,60 4,67 SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 4,67 4,47 3,77 4,53 WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 3,87 3,57 3,07 3,73 W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 3,07 2,80 2,43 2,90 WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,13 2,03 2,73 2,33 NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,63 1,90 2,60 1,93 NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,90 1,93 2,47 2,10 74

KIġ ĠLKBAHAR WNW W NW NNW 7,00 N NNE 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 NE ENE E NNW NW WNW W 5,00 N NNE 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE YAZ SONBAHAR WNW W NW NNW 4,00 N NNE 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 NE ENE E WNW W NW NNW 5,00 N NNE 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE ġekil 31 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı 75

Ocak ġubat WNW W NW NNW 6 N NNE 5 4 3 2 1 0 NE ENE E WNW W NW NNW 7 N NNE 6 5 4 3 2 1 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Mart Nisan WNW W NW NNW 6 N NNE 5 4 3 2 1 0 NE ENE E WNW W NW NNW 5 N NNE 4 3 2 1 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Mayıs Haziran WNW W NW NNW 4 N NNE 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 NE ENE E WNW W NW NNW 4 N NNE 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE 76

Temmuz Ağustos WNW W NW NNW 4 N NNE 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 NE ENE E NNW NW WNW W 5 N NNE 4 3 2 1 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Eylül Ekim WNW W NW NNW 5 N NNE 4 3 2 1 0 NE ENE E NNW NW WNW W 5 N NNE 4 3 2 1 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Kasım Aralık WNW W NW NNW 6 N NNE 5 4 3 2 1 0 NE ENE E NNW NW WNW W 7 N NNE 6 5 4 3 2 1 0 NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE ġekil 32 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı 77

Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama yıllık ortalama rüzgar hızı 3,9 m/sn. dir. Tablo 22 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Rüzgâr Hızı Ortalama Rüzgâr Hızı (m/sn) 4,4 4,6 4,3 3,8 3,5 3,3 3,8 3,9 3,6 3,9 4,1 4,5 3,9 Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) 5 4 3 2 1 0 Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) ġekil 33 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylara Göre Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı Maksimum Rüzgâr Hızı ve Yönü: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum rüzgâr hızı 38,7 m/sn ile kuzeybatı yönünde ġubat ayında ölçülmüģtür. Tablo 23 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Maksimum Rüzgâr Hızı (m/sn) ve Yönü 35.2 SSE 38.7 SW 35.4 SSE 34.5 SSE 32.0 SSE 23.6 SSW 31.8 NW 23.0 NNE 32.7 W 29.6 SSW 33.9 SSW 33.1 SSE Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı: 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama yıllık toplam fırtınalı günler sayısı 42,1, kuvvetli rüzgazlı günler sayısı 161,6 dır. Tablo 24 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Toplam Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 5,6 5,6 5,2 2,5 1,6 1 2,3 2,5 1,8 3,7 4,4 5,9 42,1 Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması 12,2 11,8 13,6 12,1 12,6 12,2 16,7 17,8 14,9 13,5 11,4 12,8 161,6 20 15 10 Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ġekil 34 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayıları Grafiği 78

IV.2.2. Jeolojik Özellikler (Fiziko-Kimyasal Özellikler, Tektonik Hareketler, Topografik Özellikler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz OluĢumlar, 1/2.000 veya 1/5.000 Ölçekli Mühendislik Haritalarında Jeolojik Birimlerin Litolojik Özelliklerine Göre- Belirtilmesi, Proje Alanının Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporları), (Bölgenin Stratigrafik Kesiti Ġle Mümkün Olduğunca Büyük Ölçekli (1/100.000-1/500.000) Jeolojik Haritanın Eklenmesi) Genel Jeoloji Biga Yarımadasında Tersiyer öncesi kayaçlar, birbiriyle tektonik iliģkili, KD-GB konumda uzanan tektonik kuģaklar içerisinde yüzeylenmektedir. Farklı istiflerden oluģan bu zonlar doğudan-batıya doğru Ġzmir-Ankara zonu, Sakarya zonu, Çetmi melanjı ve Ezine zonlarından oluģur. Çan, Biga ve Karabiga aradaki alanı kapsayan Bandırma-H18 paftasında Sakarya zonu, Çetmi melanjı ve Ezine zonuna ait birimler yüzeylenir. Sakarya zonu içerisinde Üst Paleozoyik yaģlı Kalabak birimi düģük dereceli metamorfitlerden oluģmaktadır. Kalabak birimi içerisinde alttan üste doğru mermer ve metaserpantinit mercekli fülat ve Ģistlerden oluģan Torasan Formasyonu ve mermer ardalanmalı metatüf ve tremolit-aktinolit Ģist içerikli Sazak formasyonu bulunmaktadır. Kalabak birimi üzerinde muhtemelen uyumsuz dokanaklı, Triyas yaģlı Karakaya kompleksi yer almaktadır. Karakaya kompleksi içerisinde birbiriyle yer yer geçiģli, çoğunlukla da tektonik dokanaklı, arkozik kumtaģları ve kiltaģı ardalanmalı istif Arkozik kumtaģları, yeģil renkli bazaltik kayaçlar ve tüfleri Mehmet alan formasyonu, kahvehaki renkli spilitik bazalt, aglomera ve tüllerin yoğun olduğu kesimler Çal formasyonu ve en üstte kireçtaģı seviyeleri de Camialan kireçtaģını oluģturmaktadır. Ayrıca, Karakaya kompleksi içerisindeki üstte belirtilen litolojilerin karıģık halde bulunduğu ve arazide birbirinden ayırtlanması mümkün olamayan kesimleri Karakaya formasyonu, tüm bu birimler içerisinde olistolit ve olistostromlar Ģeklinde Permo-Karbonifer yaģlı kireçtaģı blokları bulunmaktadır. Karakaya kompleksini uyumsuz dokanakla örten, karasal-sığ denizel konglomera, kumtaģı, çamurtaģı ve kireçtaģından oluģan Liyas yaģlı Bayırköy formasyonu üzerinde Geç Jura-Erken Kretase yaģlı platform kireçtaģları Bilecik formasyonu olarak ayırtlanmıģtır. Bölgenin batısında Ezine zonuna ait Çamlık metamorfitleri yer almaktadır. Çamlık metamorfitleri altta yeģilģist fasiyesinin yüksek koģullarında metamorfizmadan etkilenmiģ metaserpantinit mercekli ve mermer ardalanmalı mika Ģistler, daha üstte düģük dereceli metamorfitlerden oluģan Palamut fillit üyesine geçmektedir. Ezine ve Sakarya zonlarını tektonik dokanakla Geç Kretase yaģlı farklı kayaçlardan (grovak, fillat, mikaģist, eklojit, serpantinit, spilitik bazalt, radyolarit ve kireçtaģı-mermer) oluģan Çetmi melanjı üzerler. Çetmi melanjı üzerinde, değiģik boyutta Permiyen-Kretase yaģlı kireçtaģı olistolitleri içeren ve pelajik kireçtaģı, kumtaģı, kiltaģı ve tüf ardalanmalı istif, Maastrihtiyen- Paleosen yaģlı Balıkkaya formasyonu olarak ayırtlanmıģtır. Temel kayaçlar üzerinde uyumsuz olarak yer alan Tersiyer birimleri, Orta Eosen yaģlı granitoyidler ve volkanitlerle baģlar. Bölgedeki Eosen yaģlı tüm granotoyidler Eosen granitoyidleri adı altında toplanmıģtır. Beyçayır volkanitleri olarak adlandırılan bölgenin en yaģlı volkanik kayaçları, temel kayaçları üzerinde uyumsuzlukla yer alır. Andezitik, dasitik lav ve piroklastiklerden oluģan bu birimler üzerine egemen olarak, bazalt, bazaltik andezit ve bunlarla geçiģli volkanoklastiklerden oluģan ġahinli Formasyonu gelmektedir. ġahinli formasyonu Orta-Geç Eosen yaģlı resifal kireçtaģlarından oluģan Soğucak formasyonu tarafından üzerlenir. Geç Eosen'den itibaren Ceylan formasyonu olarak tanımlanan türbiditik çökelleri arasında Dededağ volkanitlerinin Kazmalı tüf üyesi yer almaktadır. Oligosen boyunca Biga Yarımadasında volkanik faaliyet devam etmiģtir. Erken Oligosen'de riyolitik bileģimli Atıklıhisar volkaniti ile andezitik ve 79

dasitik bileģimli Hallaçlar volkanitı Geç Oligosen'de baģlayıp, Erken Miyosen'e kadar etkinliğini sürdürmüģtür. Hallaçlar volkaniti yer yer aģın alterasyona uğramıģtır. Bu alterasyonun nedeni büyük olasılıkla bölgeye Oligosen-Erken Miyosen aralığında yerleģen, Oligo-Miyosen granitoyidleridir. Erken Miyosen'den itibaren Biga Yarımadasında yoğun bir volkanik faaliyetle birlikte birbirinden kopuk ve/veya bağlantılı çok sayıda gölsel havzalar oluģmuģtur. ġapçı volkaniti olarak adlandırılan andezitik volkanıtlerle eģ zamanlı konglomera, kumtaģı kiltaģı, kömür içeren gölsel çökeller Çan formasyonu olarak tanımlanmıģtır. Bu havzaları yer yer Orta Miyosen yaģlı IĢıkeli riyoliti olarak adlandırılan asidik lav ve piroklastikler doldurmuģtur. Bayramiç formasyonu olarak tanımlanan Pliyosen yaģlı akarsu ve gölsel çökeller ile Kuvaterner yaģlı yamaç molozu ve alüvyal çökeller tüm bu birimleri uyumsuz olarak üzerlemektedir. Bölgenin genelleģtirilmiģ litostratigrafik kolon kesiti ġekil 35 de gösterilmiģtir. Proje alanının da içinde bulunduğu Bandırma H-18 paftasına ait litoloji birimlerinin korelasyonu ve açıklaması ġekil 36 da verilmektedir. Proje alanını gösterir 1/25.000 ölçekli Jeoloji Haritası Ek-14 de verilmektedir. 80

81

ġekil 35 Bandırma H-18 Paftası Litoloji Birimlerinin Korelasyonu ve Açıklaması 82

PALEOZOYĠK T R ĠY A S Ö N C E S Ġ K A T SĠMGE. 1200-1500? M E S O Z O Y Ġ K ALT TRĠYAS 250 TRĠYAS O R T A Ü S T JURASĠK 40 15 0 5 0 0 11 0 0 S E N O Z O Y Ġ K T E R S Ġ Y E R ALT LÜTESĠYEN KÜĠSĠYEN? 20 0 60 0 ÜST LÜTESĠYEN ÜST EOSEN 1 0 0 3 0 0 3 0 0 6 0 0 Ü S T E O S E N 250 12 00 400 150 0 OLĠGOSEN 250 0-450 ÜST MĠYOSEN-PLĠYOSEN 500 200-500 TUROLĠYEN ÇANAKKALE 100 175 300 KUVATERNER PLEYĠSTOSEN GÜNÜMÜZ 50 25 ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. ÜSTSĠSTEM SĠSTEM SERĠ MASTRĠHTĠYEN- ÜST PALEOSEN FORMASYON A LÜ V Y O N S E K ĠL E R CONKBAYIRI BAYRAK TEPE ÜYESĠ ÇAMRAK DERE ÜYESĠ ANAFARTA ÜYESĠ ARMUT TEPE KANLI BENT KEġAN KORUDAĞ BURGAZ SOĞUCAK FIÇI TEPE KARAAĞAÇ LĠMANI LÖRT SARIYER GÖKSU ÜYESĠ SARIKAYA KAPIKAYA KARAKAYA Kym Qal Qds Qas Tc Tçb Tçç Tça Tçs- Tçg Ta Tka TkĢ Tko Tb Ts Tf Tk Kl Js Trko Trk Qv Tv2 Tv1 Gd K A Y A T Ü R Ü............ KALINLIK(m.) AÇIKLAMA T u tu tru lm am ıģ K u m,k il, Ç ak ıl Qv: Bazalt Genelde tutturulmuģ çakıl,kumtaģı, miltaģı M ilta Ģ ı, K u m ta Ģ ı, Ç a k ılta Ģ ı Tv 2 : A g lo m er a, T ü f, D asit, R iy o lit K u m lu K ireçtaģı, K u m taģı, K ireçtaģı M ilta Ģ ı, K ilta Ģ ı, K u m ta Ģ ı K u m t a Ģı, M i lt a Ģı a z K i l t a Ģı v e Ç a k ı l ta Ģ ı Ç a m u r ta Ģ ı, M i lt a Ģ ı, K u m t a Ģ ı, Ç a k ıl t a Ģ ı, K i l l i K i r e ç t a Ģ ı Ç a m u rta Ģ ı, K u m ta Ģ ı, Ç a k ılta Ģ ı T v1: A ndezit, T üf A ltta M iltaģı üste doğru Kum taģı, ÇakıltaĢı K u m taģı-k iltaģı: y er y er Ç ak ıltaģı içerir K u m taģ ı- K iltaģ ı: ço k az Ç ak ıltaģ ı içe rir ġey l, M arn, Ç am u rtaģı, T ü fit, A g lo m era, arak atk ılı K u m taģı, K ir eçtaģı, K u m lu K ireçtaģı ü stte M ar n Ç a m u r ta Ģ ı, K u m ta Ģ ı, Ç a k ılta Ģ ı K ire ç ta Ģı, K ilta Ģı, K u m ta Ģı K i r e ç t a Ģ ı, K u m l u K i r e ç t a Ģ ı Çakm aklı K ireçtaģı, ÇakıltaĢı, K um taģı, Çam urtaģı, Kum lu K ireçtaģı, Granodiyorit tarafından kesilm iģtir. ÇakıltaĢı, KumtaĢı, Kumlu KireçtaĢı, SilttaĢı, KireçtaĢı MetaçamurtaĢı, MetakumtaĢı, MetaçakıltaĢıdan oluģmuģtur. Gabro, Diyabaz, Spilitik Bazalt ve KireçtaĢı blokları içerir. ġist- Mermer ardalanması Gnays FAZLIKONAĞI Pzf X X X X X A A A A A A A X A A X X A X X A A A m fibolit ġist ve M etagabro- Ģeritli A m fibolt-piroksenit- M etadünit ve Serpantinit. ÖLÇEKSĠZ ġekil 36 Çanakkale ve Çevresi Litostratigrafik Kolon Kesiti 83

Stratigrafik Jeoloji Çetmi Melanjı (Kç) Ġlk kez Okay ve diğ. (1990) tarafından Çetmi ofiyolitli melanjı olarak adlandırılmıģtır. Sakarya zonu ve Ezine zonu arasında ve her ikisinin de üzerinde tektonik dokanakla yer alan birim, ofiyolitik kayaçlardan daha çok farklı kökendeki kayaçların tektonik dilin veya olistostrom Ģeklinde karıģık halde bir arada bulunduğu topluluktur. Karabiga batısında Örtülüce, Karapürçek, Eskibalıklı köyleri arasında, daha güzenyde Altıkulaç ve Dikmen köyleri arasında yüzeylenmektedir. Karabiga batısında içerisinde grovak, fillat, mikaģist, serpantinit, spilitik bazalt, radyolaritçamurtaģı ve kireçtaģı-mermerlerin birbiri içerisinde tektonik dilimler ve olistolitler halinde bulunduğu karmaģık bir kayaçlar topluluğudur. Çetmi melanjı batı sınırında Çamlıca metamorfitleri üzerinde bindirmeli, doğuda ise Sakarya zonu kayaçlarıyla, özellikle Kazdağı metamorfitleri üzerinde eğim atımlı normal faylı oluģmaktadır. Çetmi melanjı Geç Triyas yaģlı kireçtaģı blokları kapsayan kumtaģı, kiltaģı ve kırmızı yeģil renkli çamurtaģları ile bu litolojiler arasındaki serpantinit dilimleri ve spilitik bazaltlardan oluģmaktadır. Bu litolojiler Küçükkuyu civarında olduğu gibi tektonik dilimler halinde bulunmaktadır. Bölgede yeralan yeģil renkli kumtaģı-kiltaģı ardalanmalı istif içersiinde olistositler halinde Geç Triyas yaģlı kireçtaģları yer almakla birlikte, granit kontağında yakın kesimlerde bu kireçtaģları mermerleģmiģtir. Bu yörede de Eosen yaģlı granitik intrüzyonlar tarafından kesilen Çetmi melanjı dokanak boyunca kontak metamorfizma zonu geliģmiģtir. Karabiga güneyinde ve batısından Çetmi melanjı içerisindeki kireçtaģları, intrüzyonun etkisiyle iri kristalli (1-3 cm kristal boyutlu) mermerlere dönüģmüģtür. Çetmi melanjı içerisinde Serpantin bloğu, Triyas yaģlı KireçtaĢı blokları ve Mermer bloğu bulunmaktadır. Bölgede yapılan çalıģmalar sonucunda melanj oluģumunun Geç-Orta Albiyen de sonlandığı varsayılmaktadır. Okay ve diğ., 1990 tarafından Turoniyen-Santoniyen blokları içerdeği belirlenen Çetmi melanjının bölgeye, Santoniyen-Maastrihtiyen arasında yerleģtiği düģünülmektedir. Çetmi Melanjı Ġçerisindeki Bloklar Çetmi melanjı içerisinde haritalanabilecek boyutlardaki eklojitler (e), serpantinitler (s), Geç Triyas yaģlı kireçtaģı blokları (TR) ve mermerler (m), blok ve tektonik dilimler Ģeklinde ayrı ayrı simgelenmiģ ve haritalanmıģtır. Serpantinit Bloğu (s): Çan-Biga karayolu üzerinde Dikmen ve Altıkulaç köyleri arasında KD-GB konumunda uzanan serpantinitler Sazak metatüfleri ile Çamlıca metamorfitleri arasında ve her iki birimle tektonik dokanak oluģturmaktadır. Bu dokanak bir anlamda Sakarya zonu ile Rodop zonunun dokanağını oluģturmaktadır. Bu yörede serpantinit olarak ayırtlanan birim içerisinde ofiyolitik kökenli değiģik litolojilerin (serpantinleģmiģ peridodit, lisvenit, spilitik bazalt, diyabaz, radyolaria vb.) karıģık halde bulunduğu ve makaslanmıģ ofiyolitik melanj görünümündedir. Benzer ofiyolitik melanj özelliği daha kuzeyde Karabiga batısındaki lokasyonda görülmektedir. 84

Triyas Kireçtaşı Blokları (TR): Çetmi melanjı içerisinde değiģik yaģ ve boyutta kireçtaģı blokları yer almaktadır. Daha önce Okay (1987) tarafından Sakarkaya kireçtaģı olarak adlandırılan, Geç Triyas yaģlı bloklar daha yaygın olarak görülmektedir. Bu kireçtaģları Karabiga batısında Çetmi melanjının yüzeylediği alanlar içerisinde, birkaç metreden-birkaç kilometre boyutunda değiģen bloklar oluģturmaktadır. Genel olarak masif veya kalın tabakalı, yer yer çört içerikli, çoğunlukla rekristalize kireçtaģları, yer yer sparitik, iri taneli, yer yer de mikritik ince tanelidir. Çaltı köyü doğusunda, grovaklar içerisinde blok konumlu, yaklaģık 40-50 m kalınlıkta, alt kısımlarında daha ince tabakalı gri, bej renkli, çört yumrulu mikritik kireçtaģları, üstte doğru tabaka kalınlığı artmakta ve sparitik kireçtaģlarına geçmektedir. Mermer Bloğu (m): Örtülüce köyü ile Karabiga arasında beyaz renkli, iri kristalli masif mermerler görülmektedir. Tersiyer yaģlı granitik kayaçlar ile Çetmi Melanjı dokanağında yer alan bu mermerlerde yanal yönde, özellikle granitik dokanağına doğru kristal büyümeleri daha belirgindir. Ayrıca, skarn zonu minerallerinin geliģmiģ olması nedeniyle, Çetmi melanjı içerisindeki kireçtaģlarının, granitik intrüzyonlar etkisiyle mermerleģtiği düģünülmektedir. Bölgede daha önceki yapılan çalıģmalarda da Çetmi melanjı içerisindeki kireçtaģı bloklarında Geç Triyas-Geç Kretase (Turoniyen-Santoniyen) yaģ aralığında fosiller saptanmıģ ve melanjın Geç Triyas-Paleosen yaģlı olduğu belirtilmiģtir. (Okay ve diğ., 1990, 1991). Beccaletto ve diğ. (2005) tarafından yapılan ayrıntılı biyostratigrafîk incelemelerde; birim içerisinde Erken Triyas- Orta Albiyen yaģlı fosiller saptanmıģ ve bunları diskordan olarak en Üst Albiyen- Senomaniyen yaģlı istifin örttüğünü belirtmiģtir. Bu nedenle melanj oluģumunun Geç-Orta Albiyen'de tamamlandığı varsayılmaktadır (Beccaletto ve diğ., 2005). AraĢtırıcıların Albiyen diskordansını belirledikleri lokasyonda, blok-matriks iliģkisinin de olabileceği gözlenmiģtir. Çetmi melanjının stratigrafik konumunun belirlenmesi amacıyla alınan paleontolojik örneklerde birim içerisinde Geç Triyas yaģlı bloklar ile volkanitler arasında yer alan çamurtaģlarından alman örnekte Geç Kretase yaģlı Stomiosphaera sphaerica ve mikro pelecypoda fosilleri saptanmıģtır. Çetmi melanjı üzerinde, dokanağı, genç örtü nedeniyle kesin olarak görülmemekle birlikte, Geç Maastrihtiyen-Paleosen yaģlı Balıkkaya formasyonu yer almaktadır. (Okay ve diğ., 1990) tarafından Turoniyen- Santoniyen blokları içerdiği belirtilen Çetmi melanjı, bölgeye Santoniyen-Maastrihtiyen arasında yerleģtiği düģünülmektedir. Çamlıca Metamorfitleri (Kça) Ezine-Karabiga arasında geniģ yüzeylemeleri bulunan mikaģistler Okay ve diğ. (1990) tarafından Çamlıca metamorfitleri olarak tanımlanmıģtır. Birim, Ezine kuzeyinde ve kuzeydoğusundan Karabiga'ya kadar geniģ bir alan içerisinde yüzeylemektedir. Biga güneydoğusunda, Dikmen-Danapınar köyleri arasında ve kuzeyde Beyçayırı, Kemer ve Karabiga arasında yüzeylemektedir. Birimin tip lokalitesi Ayvalık- Ġ16 paftasında DerbentbaĢı ile Çamlıca köyleri arasındaki yol boyunca görülmektedir. Orta-yüksek dereceli metamorfik kayaçlardan oluģan birim, altta beyaz, kahve ve gri renkli, çok iyi foliasyonlu, iri-orta taneli, çoğunlukla mika minerallerinin bulunduğu granatlı kuvarsmikaģistler, daha üstte kahve-yeģil renkli fillatlar hakim litolojiyi oluģturur. Bu mikaģistler içerisinde yer yer mermer ve metaofiyolitik kayaçlar da yer almaktadır. 85

Çamlıca Metamorfîtleri'nin % 80'den fazlasını gri, kirli kahve, yeģilimsi kahve, iyi foliasyon gösteren, bol mikalı, yer yer karbonatlı kuvars-mikaģistler oluģturur. Petrografik olarak birim içerisinde granat-mika-kuvarsģist, epidot-mikagnays, mika-kuvarsģist, muskovitģist, albitepidot-klorit-kuvarsģist, klorit-epidot-muskovitģist, serisit-klorit-kuvars-kalkģist, serisit kuvars kalkģist, granat-serisit-biyotit kuvarsģist, albit-serisit-klorit-kalkģist, granat-piyemontitmuskovit-kuvarsģist, kalsit-epidot-klorit-biyotitģist, epidot-muskovit-kalkģistler saptanmıģtır. Bu kayaçlar içerisinde yaygın olarak kuvars ve beyaz mika mineralleri yer alırken, ayrıca kalsit, biyotit, albit, klorit ve granat da yaygın olarak bulunan minerallerdir. Ġlksel kayacı genelikle kırıntılı sedimanter kayaçlardan oluģan ve yeģilģist fasiyesinde bölgesel metamorfizmadan etkilenmiģ olan Çamlıca metamorfitlerinin, metamorfizma derecesi üstte doğru azalmakta ve düģük dereceli yeģil Ģist fasiyesinde metamorfik özellikler gösteren Ģist ve fillatlara geçmektedir. Bu birimler Palamut fillit üyesi olarak ayırtlanmıģtır. Çamlıca metamorfitleri içerisinde foliasyona paralel konumda bulunan mermer ve bazik kayaç merceklerine sıkça rastlanılmaktadır. Bu birimlerin litolojik özellikleri dikkate alınarak ayrı litoloji birimi olarak haritalanmıģtır. Ayrıca, birim içerisinde çok yoğun kuvarsitler damar ve mercekleri yer almaktadır. Bu kuvarsitler birim içerinde iki ayrı konumda yer almaktadır. Kuvarsitlerin bir bölümü foliasyon düzlemlerine paralel konumda, Ģistler içerisinde küçük mercekler Ģeklinde görülmekte, bir bölümü ise foliasyonu kesen (cm-10 m kalınlıkta) damarlar oluģturmaktadır. Mercek Ģekilli kuvarsitlerde yönlü doku belirgin olarak, gözlenirken, Ģistleri kesen süt beyazı kuvarsitlerde ise herhangi bir yönlenme görülmemektedir. Granotoyid sokulumlara yakın kesimlerde daha fazla yoğunlaģan bu kuvarsitlerin, genç granotoyid intrüzyonlarına bağlı olduğu düģünülmektedir. Palamut Fillit Üyesi (Kçap): Çamlıca metamorfitleri doğusunda küçük bir alanda yüzeyleyen fillat ve Ģistler ilk kez Okay (1988) tarafından Palamut metamorfitleri olarak tanımlanmıģtır. Bu çalıģmada, Çamlıca metamorfitleriyle benzer özellikler gösteren fakat daha düģük dereceli metamorfizmadan etkilenmiģ olan Ģist ve fillitik kayaçlar Palamut fillit üyesi olarak ayırtlanmıģtır. Birim, Karıncalı, Dikmen, Danapınar köyleri civarında yüzeylemektedir. Palamut fillit üyesi, baģlıca yeģil-kahve renkli, ince taneli, ince foliasyonlu fillat ve Ģistlerden oluģmaktadır. ġistler arasında açık renkli kuvars ve karbonatça zengin ara bantlar ile haritalanamayacak boyutta, ince uzun mercekler ve ara düzeyler halinde serpantinit ve metabazik kayaçlara da sıkça rastlanılmaktadır. Çamlıca metamorfitlerinde olduğu gibi Palamut fillit üyesi içerisinde de yaygın olarak metakuvarsitler, kuvarsitler ve ikincin silisleģme yaygın olarak görülmektedir. Birimin değiģik düzeylerinden alınan örneklerde; fillit, aktinolitģist, metavolkanit (aktinolit Ģist), karbonat-kuvarsģist, kalsit-serisit-kuvarsģist, talk-serpantinit, aktinolit-talk Ģist, klorit-stilpnomelan Ģist, epidot-klorit-aktinolit Ģist, epidotklorit-aktinolit fels'den oluģan düģük dereceli metamorfik kayaçlar yer almaktadır. Birimin alt sınırı Yukarıpalamut köyü civarında Çamlıca metamorfitleriyle geçiģli, üst sınırı Dikmen ve Altıkulaç köyleri arasında Çetmi melanjına ait serpantinitler tarafından tektonik olarak üzerlenirken, Eosen yaģlı Ceylan formasyonu tarafından diskordan olarak örtülmektedir. Mermer Üyesi (Kçam): Çamlıca metamorfitleri içerisinde, birimin genel foliasyonuna paralel konumda mermer ve kalkģist aradüzeyleri görülmektedir. Çamlıca metamorfitleri içerisinde değiģik düzeylerde 1-80 m kalınlıkta, mercek ve aradüzeyler Ģeklinde, yer yer düzenli bantlı, yer yer masif, beyaz-bej, pembemsi renkli, ince taneli, Ģeker dokulu mermerler Karabiga batısında daha yaygın olarak görülmektedir. Bölgede Değirmencik köyü güneyinde, Marmara 86

Denizi kıyısında ve Marmara Adasında yüzeyleyen mermerlerin genç granitoyid sokulumlarından etkilenmiģ bölümleri iri kristalli görünüm kazanmıģtır. Ġnceleme alanında taban iliģkisi görülmeyen Çamlıca metamorfitleri, güneybatıda Denizgören ofiyoliti, doğuda Çetmi melanjı tarafından tektonik olarak üzerlenirken, Eosen yaģlı çökeller tarafından diskordan olarak örtülmektedir. Ayrıca, kuzeyde Karabiga batısında Eosen yaģlı, güneyde Oligo-Miyosen yaģlı granitoyidler tarafından intrüzüf olarak kesilmektedir. Birimin ilksel çökelme yaģı bilinmemekle birlikte, kuvars-mika Ģistlerden alınan üç örnekteki fengitlerden elde edilen Rb/Sr izotopik yaģı 65-69 My saptanmıģtır, Okay ve Satır (2000). Maastrihtiyen'de metamorfik süreçlerden etkilenmiģ olan Çamlıca metamorfitlerinm çökelme yaģı Kretase ve/veya Kretase öncesinde olması gerekir. Geç Kretase'de metamorfizma geçirmiģ olan Çamlıca metamorfitleri, Sakarya zonunda Jura- Kretase döneminde herhangi bir metamorfizmanın olmaması nedeniyle Sakarya zonuyla deneģtirilememiģtir. KomĢu bölgelerde litolojik ve metamorfik özelliklerinin benzerliği dikkate alındığında Çamlıca metamorfitlerinin, Yunanistan ve Bulgaristan arasındaki Rodop masifinde, kalkģist, mermer ve amfibolit ara düzeyleri içeren kuvars-mikaģit ve gnayslardan oluģan Üst Tektonik birimine benzerlik gösterdiği düģünülmektedir (Papanücolau ve Panagopoulos, 1981; Barr ve diğ., 1999; Okay ve Satır, 2000). Eosen Granitoyidleri (Teg) Biga Yarımadasının kuzeyinde Marmara Denizi'nin güney kenarlarında Kapıdağ ve Karabiga dolaylarında yüzeyleyen granit, granodiyorit, tonalit, kuvarsdiyorit ve monzonitik kayaçlar Eosen granitoyidleri adı altında toplanmıģtır. Delaloye ve Bingöl (2000) tarafından yapılan jeokronolojik yaģlandırmalardan, Kapıdağ granitoyidinden 42-36 My ve Karabiga granitoyitinden 45 My yaģlar bulunmuģtur. Buna göre birimin yaģı Orta Eosen dir. Bayramiç Formasyonu (plb) Biga ve Gelibolu Yarımadalarında gözlenen Pliyo-Kuvaterner yaģlı flüviyal çökeller Siyako ve diğ. (1989) tarafından birimin en iyi gözlendiği yer olan Bayramiç Çayı'na atfen Bayramiç formasyonu olarak adlandırılmıģtır. Formasyon, Biga kuzeyi ve doğusunda çok geniģ alanlarda yüzeylenir. Bayramiç formasyonu kızıl-kahve renkli konglomera, kumtaģı ve çamurtaģlarından oluģur. Bu çökelleri oluģturan konglomeralar, düzlemsel paralel ya da erozyonal tabaka yüzeylerine sahiptirler. Konglomera ve kumtaģları masif ya da kabaca katmanlı, düzlemsel paralel katmanlı, düzlemsel paralel ve tekne türü çapraz katmanlıdırlar. ÇamurtaĢları ise genelde masif ya da kabaca paralel katmanlıdırlar. Bayramiç formasyonu çökelleri içinde erozyonal taban yüzeyli konglomeralar ile baģlayıp, kumtaģlarına ve çamurtaģlarına geçen yukarı doğru incelen istifler gözlenir. Ayrıca bu çökeller yanal büyüme yüzeylerine sahip nokta barları da oluģtururlar. Yukarıda tanımlanan özelliklere sahip Bayramiç formasyonu alüvyon yelpazesi, örgülü ve menderesli akarsu çökelerinden oluģur. Bayramiç formasyonu kendinden önce geliģen tüm birimler üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Bayramiç formasyonunun kalınlığı Siyako ve diğ. (1989)'ne göre kara da 200-300 m Edremit Körfezi'nde ise 1500 m olarak verilmektedir. 87

Alüvyon (Qal) Akarsu yataklarında, vadi tabanlarında ve ovalarda çökelen çakıl, kum, mil ve çamurları kapsar. Proje Alanı Jeolojisi Ġnceleme alanını oluģturan zeminin jeolojik-jeoteknik özelliklerinin ortaya konması amacıyla gözlemsel çalıģmaların yanında üç adet araģtırma sondajı açılmıģtır. Bu sondajlarda geçilen jeolojik birimler aģağıdaki Tabloda ve Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu Ek-23 de verilmiģtir. Tablo 25 Proje Alanında Yapılan Sondajlarda Geçilen Jeolojik Birimler Sondaj No Der. Koordinatı Litoloji Y X Z SK-1 15 0,0-0,20 m. Nebati toprak 527302 4476560 61,2 0,20-15,0 m. Tamamen altere olmuģ, bozuģmuģ, gevģek çimentolu ÇakıltaĢı SK-2 15 527400 4476308 48,2 0.0-0.30 m. Nebati toprak 0.30-6,50 m. AyrıĢmıĢ ÇakıltaĢı-ÇamurtaĢı(Kil-Çakıllı kil görünümlü) 6,50 m-15,0 m. Arası AyrıĢmıĢ, gevģek çimentolu ÇakıltaĢı SK-3 12 527138 4476171 55,9 0,0-0,20 m. Nebati toprak 0,0-15,0 m. Tamamen altere olmuģ, bozuģmuģ, gevģek çimentolu ÇakıltaĢı Ġnceleme alanında yer alan kayaçlar genelde ilksel yapıları bozulmuģ, değiģik ortam ve özellikteki kayaçlardan oluģmuģtur. Ġnceleme alanı Bingöl ve diğ.(1973) tarafından Karakaya Formasyonu (TRk) olarak adlandırılmıģtır. Bu formasyon baģkalaģım geçirmiģ meta-çakıltaģı ve meta-kumtaģından-meta-çamurtaģından oluģur. 250 m kalınlıkta olan bu formasyon Alt Triyas yaģlıdır Yüzeyde mosta veren bu formasyon oldukça altere olmuģtur. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Mülga Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı nın (Afet ĠĢleri Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi ve 11.11.2008 gün ve 13171 sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının Afet Acil Durum Yönetim BaĢkanlığı nın 19.01.2010 gün ve 373 sayılı genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılmıģ olup Ek-34 de sunulmuģtur. Depremsellik Proje alanı, Çanakkale Ġli, Karabiga Ġlçesinde yer almaktadır. Marmara da, dolayısı ile Çanakkale ve çevresinde de depremleri meydana getiren Kuzey Anadolu Fay Zonu nun buraya uzayan üç koludur. Kuzeydeki kol; Sapanca Gölü doğusundan baģlayıp, Ġzmit körfezi güneyinden geçerek Marmara denizi ortasından Saros Körfezi ne doğru uzanır. Orta kol; Güney kol ile birlikte Sapanca Gölü güneydoğusundan baģlayıp, Geyve, Pamukova, Ġznik Gölü güneyinden Gemlik Körfezi ne kadar gelir. Buradan itibaren güney koldan ayrılarak Kapıdağ yarımadasını keser ve Edincik fayı üzerinden, Çan-Biga Fay Zonu na bağlanır. Güney kol ise; Gemlik Körfezi nden itibaren GüneyBatıya dönerek Ulubat, Manyas, Gönen, Yenice üzerinden Edremit Körfezi ne doğru devam etmekte buradan da Ege Denizi ne ulaģmaktadır. 88

Bu faylardan en önemlileri; kuzeyden güneye doğru sırasıyla; Biga-Çan-Bayramiç-Etili hattını takip eden son yapılan çalıģmalarda da Ezine ye kadar devam ettiği tespit edilen fay, Sarıköy-Ġnova Fayı, 1953 Yenice depreminin de üzerinde meydana geldiği Gönen-Yenice fayı ve en güneydeki Havran-Edremit faylarıdır. Proje alanına en yakın fay zonu Çan-Biga fay zonudur ve 40-45 km uzaklıktadır. Proje alanının topografik eğimi düģük olduğundan bu fay zonunun afet durumlarına yönelik bir etkisi olmayacaktır. Mülga Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına (1996) göre proje alanı 1.derece deprem kuģağı içinde yer almaktadır. Kati proje aģamasında söz konusu alanda yapılacak olan her türlü yapılarda 02.09.1997 tarihli ve 2 Temmuz 1998 tarihinde değiģiklik yapılmıģ olan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik de ve Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelikte (2007) belirtilen esaslar göz önünde bulundurulacaktır. Proje alanında içinde bulunduğu bölgeye ait Deprem Haritası, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve Proje Alanının Türkiye Diri Fay Haritası aģağıdaki Ģekillerde verilmektedir. 89

ġekil 37 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Proje Alanı ġekil 38 Proje Alanını Gösterir Deprem Haritası 90

Proje alanı ġekil 39 Proje Alanını Gösterir Diri Fay Haritası 91

Heyelan Proje alanına 20-25 km mesafede bulunan Biga Ġlçesine bağlı Ambaroba Köyü nde 1995 yılından itibaren baģlayan heyelan problemi 2000 yılından itibaren etkisini arttırmıģ ve 2003 2004 yıllarında büyük çapta iki göçme meydana gelmiģtir. Köyün batısında geliģen ilk önemli heyelan 2003 yılı Mart Nisan aylarında aktif duruma geçmiģ ve 4 konutun yıkılmasına yol açmıģtır. 2004 yılında, KıĢ Ġlkbahar yağıģlı döneminde, köyün batısında 15 20 o lik eğimli yamaçlar boyunca daha büyük bir heyelan meydana gelmiģtir. YaklaĢık 250 m. uzunluğunda ve 100 m. geniģliğindeki heyelan Ambaroba Köyü üzerindeki kayma riskini arttırmıģtır. Yerinde yapılan ilk gözlemler heyelanın köye doğru geniģleme eğiliminde olduğunu, halen önemli hacimde bir kütlenin kayma potansiyeli taģıdığını göstermektedir. Ambaroba Köyü nün batısında bir dönel çökme Ģeklinde geliģen yıkıcı heyelanın önemli çevre tahribatı yapacağı aģikardır. Heyelan alanındaki verimli toprakların baģka bir alana kayması sonucunda bir çevre tahribatı meydana getirecektir. Özellikle yağıģların bol ve Ģiddetli olduğu dönemlerde çökme aktif duruma gelerek meskenlerin yıkılmasına yol açmıģtır. ÇanakkaleĠli nin kayıtları incelendiğinde diğer ilçe, belde ve köylerinde heyelan riski taģıyan baģka herhangi bir saha bulunmamaktadır. Ġl genelinde çığlar ile ilgili herhangi bir afet olayı yaģanmamıģtır. Proje alanında, topografik olarak düģük eğimli olduğu ve taģkın durumu söz konusu olmadığı için, heyelan beklenmemektedir. MTA tarafından hazırlanan 1/500.000 ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası Ġstanbul Paftası nda da görüldüğü üzere, proje alanı ve yakınlarında, bu envanterde haritalanabilmiģ herhangi bir heyelan durumu görülmemektedir. Proje alanı ve çevresinin heyelan durumu ağaıdaki ġekilde gösterilmiģtir. 92

Proje Alanı ġekil 40 Proje Alanını Gösterir Heyelan Envanteri (MTA, 2006) 93

IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen vb. Kuyu; Emniyetli Çekim Değerleri, Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri; Yeraltı Suyunun Mevcut ve Planlanan Kullanımı), Yeraltı Suları Proje alanının bulunduğu Çanakkale Ġli nin Anadolu yakasında yer alan ovaların çoğu verimli akifer özelliği gösteren pekiģmemiģ konglomeratik, kumlu, çakıllı seviyeleri bulunan formasyonlar ile bunun üzerinde bulunan güncel alüvyonlardan oluģmaktadır. Yeraltı suyu rezervinin büyük bir kısmına bu seviyelerde rastlanmaktadır. Ġl deki emniyetli yeraltı suyu rezervi 88 hm 3 /yıl dır. Yeraltı suyu seviyesi ve akifer kalınlığı, bölgenin topografyasına bağlı olarak değiģiklik göstermektedir. Çanakkale (Kirazlı) Ovası nda alüvyon kalınlığı ortalama 50-60 m kadardır. DSĠ nin bu ovada açtığı araģtırma sondaj kuyularından alüvyonda açılanların verimi 13,5 lt/sn iken, alüvyonun altında bulunan formasyonun yüzeylendiği yerde açılan kuyudan 22,5 lt/sn su alınmıģtır. Çanakkale Ovasında hidrolik iletkenlik katsayısı ortalama değeri 113 m3/gün/m dir. Ovada açılmıģ sondaj kuyularının özgül debileri 0,29-24,13 lt/sn arasındadır. Çanakkale Ovasında yeraltı suyundan akarsuya (Sarıçay) boģalım, yıllık ortalama 2,7x106 m 3 /yıl civarındadır. Aynı ovada denize drenaj miktarı ise 1,2x106 m 3 /yıl kadardır. Kepez Ovasında akifer birim alüvyonlar olup, kalınlığı ortalama 15-20 m dir. Bu ovada özel bir Ģirket tarafından açılan kuyuda iletkenlik değeri 90 m 3 /gün/m, özgül verim ise 0,37 lt/sn olarak tespit edilmiģtir. Bölgede önceden 40-130 m derinliklerde açılmıģ olan kuyulardan 2-22 lt/sn arasında verim alınmıģtır. Umurbey Ovasında alüvyon kalınlığı DSĠ tarafından açılan kuyularda 50m, akifer kalınlığı ise 25 m olarak belirlenmiģtir. Bu bölgede sulama ihtiyacının büyük bir kısmı alüvyonun yüzeyinden itibaren 20 m ye kadar olan seviyelerden alınmaktadır. Açılan sondaj kuyularında hidrolik iletkenlik katsayısı değerleri 4,21-1,24 m 3 /gün/m, özgül verimleri 1,88-6 lt/sn olarak belirlenmiģtir. Bu bölgede kontrolsüz yer altı suyu kullanımı nedeniyle tuzlu su giriģimi görülmektedir. Lapseki Ovasında alüvyon kalınlığı 45-50 m kadar olmasına karģın, DSĠ nin açmıģ olduğu kuyularda alüvyon birimde su miktarı yetersiz görülmüģ ve alüvyonun altındaki çakıllı, kumlu seviyeleri bulunan formasyonların verimli olduğu saptanmıģtır. Lapseki Ovasında Ġller Bankasının açmıģ olduğu kuyuda iletkenlik değeri 163,3 m 3 /gün/m, özgül verim ise 0,50-1 lt/sn olarak tespit edilmiģtir. Ovada 40-130 m derinlikte açılmıģ kuyulardan 2-22 lt/sn arasında yeraltı suyu alınmaktadır. Çardak Ovasında alüvyon kalınlığı ortalama 30 m dir. Ovada ortalama akifer kalınlığı 10-15 m. arasındadır. Bu ovada iletkenlik değeri 40 m3/gün/m, özgül verim ise 0,90 lt/sn dir. Burada da açılan kuyulardan temin edilen yeraltı sularının ortalama debileri 2-22 lt/sn arasında olmaktadır. Biga Ovasında DSĠ tarafından açılan 9 adet araģtırma, 2 adet bedelli ve 6 adet iģletme kuyusu olmak üzere 17 adet sondaj kuyusu bulunmaktadır. Ayrıca DSĠ tarafından açılan 30 adet drenaj kuyusu bulunmaktadır. Bundan baģka Ġller Bankasının Biga Belediyesine açtığı 1 derin 94

kuyu, Köy Hizmetlerinin açtığı 4 kuyu ve özel Ģahıslarca açtırılan 2 derin kuyu bulunmaktadır. Ayrıca Biga ovasında derinlikleri 2-44 m arasında değiģen çok sayıda çakma ve keson kuyu (sığ kuyular) bulunmaktadır. Biga ovasındaki kuyuların derinlikleri 42 m ile 250,3 m arasında verimleri ise 1,3 lt/sn ile 31,62 lt/sn arasında değiģmektedir. Bu kuyular sularını alüvyon ve neojen konglomera ile kumtaģı seviyelerinden, belirli bir miktarda da tüflerin çatlaklarından almaktadır. Alüvyon oldukça kalın kil katmanları arasında geçirgen olan çeģitli boyutlu kum ve çakıl seviyeleri ile yarı geçirgen siltli kum-çakıl seviyelerinin ardalanmasından oluģmaktadır. Alüvyonda açılan sondaj kuyularının derinlikleri 42-110 m, statik seviyeler 1,03-4,01 m, dinamik seviyeler 11,99-31,87 m, su debisi 14,4-31 lt/sn, özgül debi 0,9-2,1 lt/sn/m arasındadır. Bayramdere Ovasında yapılan sondajlarda alüvyon kalınlığının 20-28 mt arasında olduğu saptanmıģtır. Açılan kuyulardan alınan yeraltı suyu verimi 2-22 lt/sn arasındadır. Bölgede tuzlu su kamalanması görüldüğünden boģalımın %60 ı emniyetli verim kabul edilerek yukarıdaki ovaların emniyetli verimi aģağıdaki Tabloda verilmiģtir. Tablo 26 Çanakkale Biga Yarımadası Ovalarının Yeraltı Suyu Rezervi ve Emniyetli Verimleri Ova Adı Yer altı Suyu Rezervi *0.60 Ovanın Emniyetli Verimi Çanakkale (Kirazlı) 9,775 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 5,865 x 10 6 m 3 /yıl Kepez 3,440 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 2,064 x 10 6 m 3 /yıl Umurbey 5,090 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 3,054 x 10 6 m 3 /yıl Lapseki 2,040 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 1,224 x 10 6 m 3 /yıl Çardak 1,470 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 0,882 x 10 6 m 3 /yıl Biga 18,6 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 11,2 x 10 6 m 3 /yıl Bayramdere 1,921 x 10 6 x 0,60 m 3 /yıl 1,152 x 10 6 m 3 /yıl Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 Proje alanının bulunduğu Biga ovasının yeraltı sularının beslenim ve boģalım durumuna göre su bilançosu Ģöyledir: BoĢalım x 10 6 m3/yıl Beslenim x 10 6 m3/yıl a) Suni BoĢalım : 18,285 a) YağıĢtan Süzülme ile : 8,798 b) Akarsuya BoĢalım : 0,0 b) Yüzeysel AkıĢtan Süzülme: 9,471 c) Denize BoĢalım : 0,284 c) Akarsulardan Beslemin : 0,3 d) BuharlaĢma Kaybı : 0,0 Toplam BoĢalım : 18,569 Toplam Beslenim : 18,569 Çanakkale Ovasında DSĠ tarafından yürütülen sondaj çalıģmalarında alınan yeraltı suyu örnekleri analizlendiğinde, ovanın genelde iyi kalitede yeraltı suyuna sahip olduğu görülmüģtür. Bu bölgedeki yeraltı sularının; elektrik geçirgenliklerinin 780-1458 micromhos/cm, ph 7.04 7.70, toplam sertlikleri 14-33,5 FSº ve sınıfları ise C 3 S 1 dir. Bu durum sondaj kuyularında tuzluluk tehlikesi olduğunu göstermekte olup, deniz bu tuzlanmada büyük rol oynamaktadır. Umurbey ovasında araģtırma amacıyla açılan sondaj kuyularında yapılan incelemelerde elektrik geçirgenliğinin 1060-3600 micromhos/cm, ph 7.4-8.4, toplam sertlik 20-41 FSº ve su sınıfının ise C 3 S 1 C 4 S 4 arasında olduğu tespit edilmiģtir. C 3 S 1 sınıfında bulunda yeraltı suları kullanıma uygunken, C4S4 ve C4S3 su sınıfları kesinlikle kullanılamaz. 95

Lâpseki ovası yeraltı suları C 3 S 2 sulama sınıfında olduğu için sulama amaçlı kullanıma elveriģlidir. Çardak Ovası yeraltı suları da sulama amaçlı kullanıma uygundur. DSĠ Genel Müdürlüğü Jeofizik ve Yeraltısuları Dairesi nden ve Karabiga Belediyesi Su ĠĢleri nden Ģifai olarak elde edilen bilgilere göre Karabiga Belediyesi civarında, proje alanının güneyinde bulunan 3 adet kuyu bulunmaktadır. Bu kuyularla ilgili bilgiler Ģu Ģekildedir. KOORDĠNAT KUYU DERĠNLĠĞĠ KUYU VERĠMĠ STATĠK SEVĠYE DĠNAMĠK SEVĠYE x y (M) (LT/S) (M) (M) 4469760 522050 174 7 0 16 4465600 527060 70 7 14 44 - - 100 1.2 - - DSĠ Jeofizik ve Yeraltısuları Daire sinden Ģifai olarak alınan bilgilere göre proje alanınında yeraltısuyu seviyesi deniz seviyesinden itibaren yaklaģık 1 m yükseklikte bulunmaktadır. Burada yapılacak olan Kül Depolama sahasının kotu yaklaģık 20 ile 40 m arasında değiģmektedir. Buna göre yeraltısuyu seviyesine olan mesafe oldukça yüksektir ki yapılacak olan geçirimsiz tabaka yeraltısuyuna olumsuz bir etkiyi önleyecektir. 96

IV.2.4. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, TaĢıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Erozyon, Mera, Çayır, Tarım Amaçlı Kullanım Durumları vb.), Çanakkale Ġl topraklarının % 55,7 si tınlı, % 37,9 u killi tınlı, % 3,9 u killi ve % 2,5 i kumlu bir bünyeye sahiptir. AĢağıdaki tabloda Çanakkale Ġli nin büyük toprak gruplarına göre dağılımı verilmiģtir: Tablo 27 Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Dağılımı BÜYÜK TOPRAK ARAZĠ SINIFLARI TOPRAK GRUPLARI I II III IV V VI VII VIII TOPLAM Alüvyal Topraklar 33505 21112 6449 2158 1163 64387 Hidromorfik Alüvyal 818 178 996 Topraklar Alüvyal Sahil Bataklıkları 2095 2095 Tuzlu-Sodik (Çorak) 120 120 Topraklar Kolüvyal Topraklar 4437 14284 3055 95 511 22382 Kahverengi Orman 579 21659 19842 35208 56366 76843 210497 Toprakları Kireçsiz Kahverengi Orman 17003 18062 26247 118717 374060 554089 Toprakları Kırmızı Akdeniz Toprakları 87 2402 2489 Kırmızı Kahverengi 643 12404 3664 6521 3702 20087 47021 Akdeniz Toprakları Kireçsiz Kahverengi 70 954 1049 3060 5928 11061 Topraklar Rendzina Topraklar 3699 4974 6615 6679 274 22241 Vertisoller 16688 6976 794 24458 Regosol Topraklar 1715 1715 Irmak TaĢkın Yatakları 2238 2238 Çıplak Kaya ve Molozlar 3291 3291 Sazlık Bataklık 8 8 Sahil Kumulu 1549 1549 TOPLAM 39164 107006 63976 78687 818 190318 483582 7086 970637 Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 AĢağıdaki tabloda ilçelere göre arazi dağılımı verilmiģtir: 97

Tablo 28 Ġlçelere Göre Arazi Sınıfları Dağılımı ARAZĠ ĠLÇELER SINIFI Merkez Ayvacık Bayramiç Biga Bozcaada Çan Eceabat Ezine Gelibolu Gökçeada Lapseki Yenice TOPRAK TOP. I 4140 1723 3296 5644 1247 8148 2883 7010 529 1676 2868 39164 II 5958 2205 12825 35990 342 5760 3837 13837 14967 2084 1416 7785 107006 III 5604 4078 10608 7200 636 4630 4589 7588 12916 845 1703 3579 63976 IV 10582 3929 12456 10292 820 4911 7959 10624 3761 1504 8102 3747 78687 V 722 96 818 VI 18203 24941 29635 12265 1028 25043 12926 16320 19152 4337 14802 11666 190318 VII 53280 49662 45886 61630 906 45922 4205 19250 23164 16873 58830 103974 483582 VIII 1072 505 708 197 219 237 170 1521 463 2470 128 383 8073 Su Yüzeyleri 549 109 139 135 111 422 164 114 285 38 2066 Toplam 99388 87152 115553 134075 3951 87861 42352 72187 81547 28927 86657 134040 973690 Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 Ġl topraklarının arazi kullanım durumlarına göre kabiliyet alt sınıfları Ģu Ģekildedir: Tablo 29 Arazi Kullanım Durumlarına Göre Kabiliyet Alt Sınıfları Arazi Kullanma (ha) E Es S Se W Sw Ws Toplam Tarım arazileri 36477 190264 14473 39512 5297 2118 1140 289281 Sulu tarım 8495 2645 1984 1954 14256 2892 101 32327 Çayır-Mera 221 33305 942 22263 534 829 4917 63011 Orman-Funda 10748 489805 974 23281 524808 Toplam 55941 716019 18373 87010 20087 5839 6158 909427 Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 98

Proje sahasına ait 1/25.000 ölçekli Arazi Kullanım Haritası Ek-15 de verilmiģtir. AĢağıdaki Ģekilde de haritaya ait kesit verilmiģtir: ġekil 41 Proje Sahası Arazi Kullanım Durumu Buna göre proje sahasının özellikleri Ģu Ģekildedir: N 3 N es IV N 3 F es VII N: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı N: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı 3: Derinlik: Sığ (50-20 cm), Eğim: %0-2 3: Derinlik: Sığ (50-20 cm), Eğim: %0-2 N: Kuru Tarım (nadassız) F: Fundalık es: Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği es: Eğim ve erozyon zararı, toprak yet. IV: IV. sınıf arazi VII: VII. sınıf arazi Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları A (B) C profilli topraklardır. A horizonu iyi oluģmuģtur ve gözenekli bir yapısı vardır. (B) horizonu zayıf oluģmuģtur. Kahverengi veya koyu kahverengi granüler veya köģeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Horizon sınırları geçiģlidir. Kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluģur. IV. Sınıf Topraklar: Bu sınıfta toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar III. sınıftakinden daha fazla ve bitki seçimi daha sınırlıdır. ĠĢlendiklerinde daha dikkatli bir idare gerektirir. Koruma önlemlerinin alınması ve muhafazası daha zordur. Çayır, mera ve orman için 99

kullanılabilecekleri gibi gerekli önlemlerin alınması halinde iklime adapte olmuģ tarla veya bahçe bitkilerinden bazıları için de kullanılabilir. Bu sınıf topraklarda; 1. Dik eğim 2. ġiddetli su veya rüzgâr erozyonuna maruzluk 3. GeçmiĢteki erozyonun Ģiddetli olumsuz etkileri 4. Sığ toprak 5. DüĢük rutubet tutma kapasitesi 6. Ürüne zarar veren sık taģkınlar 7. Uzun süren göllenme veya yaģlık 8. ġiddetli tuzluluk ve sodiklik gibi özelliklerinden bir veya birkaçının sürekli etkilenmesi sonucu kültür bitkileri için kullanımı sınırlıdır. VII. Sınıf Topraklar: Bu sınıfa giren topraklar; 1. Çok dik eğim 2. Erozyon 3. Toprak sığlığı 4. TaĢlılık 5. YaĢlık 6. Tuzluluk 7. Sodiklik ve kültür bitkilerinin yetiģtirilmesini engelleyen çok Ģiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileģtirme, kontrol uygulamalarına elveriģli olmadığından çayır-mera ıslahı için kullanılma olanakları da oldukça sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aģılaması yapıldığı hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiģtirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. 1/25.000 ölçekli arazi kullanım haritası (Bkz. Ek-15) ve yukarıdaki Ģekilden de anlaģılacağı üzere proje sahasının üzerinde bulunduğu arazi sığ (50-20 cm) dır ve en önemli problemleri eğim ve erozyon zararı ile toprak yetersizliğidir. Bununla birlikte alanın bir kısmı nadassız kuru tarım için, diğer bir kısmı ise fundalık olarak kullanılmaya elveriģlidir. Proje sahası tapu senedi Ek-1 de verilmiģtir. Proje kapsamında 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu hükümlerine uyulacak. Nakliye güzergâhı ile kurulacak tesisin çevresinde yer alan tarımsal faaliyetlere zarar verilmemesi için gerekli her türlü tedbir alınacaktır. 100

IV.2.5. Tarım Alanları (Tarımsal GeliĢim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları Ġle Birim Alan Ġtibarıyla Verimi, Kullanılan Tarım Ġlaçları), Çanakkale; Türkiye nin Kuzeybatı yönüne düģen Balkan Yarımadasının Doğu Trakya topraklarına bir kıstakla bağlanmıģ Gelibolu Yarımadası ile Anadolu nun batı uzantısı olan Biga Yarımadası üzerinde toprakları bulunan bir ilimizdir. Ege Denizi ile Marmara Denizini birleģtiren su yolu olan Çanakkale Boğazı nın iki yakasında, yani Asya ve Avrupa da toprakları bulunan ilimiz; 25 derece 35 dakika ve 27 derece 45 dakika doğu boylamları ile 39 derece 40 dakika ve 40 derece 45 dakika kuzey enleri arasında 9.933 km karelik bir alanı kaplar. Çanakkale ilinin toprakları büyük kısmıyla Marmara Bölgesi nin Güney Marmara bölümüne, Edremit Körfezi Kıyısındaki küçük bir alanı ile de Ege Bölgesi ne girer. Anadolu Yarımadası nın en batı noktası Baba Burnu ile Ülkemizin en batı noktası olan Gökçeada daki Avlaka Burnu il sınırları içersindedir. Ġlin toplam kıyı uzunluğu 671 km dir. Ġlin en yüksek yeri 1.767 m yükseklikle kaz dağlarıdır. Gelibolu yarımadasındaki koru dağlarının yüksekliği ise 726 m dir. Ġldeki baģlıca ovalar Agonya Ovası, Batak Ovası, Bayramiç Ovası, Biga Ovası, EvreĢe Ovası, Tuzla Ovası, Umurbey Ovası dır. Ġldeki baģlıca akarsular Sarıçay, Ġpkaiye çayı, Biga Çayı, Karamenderes çayı, Tuzla Çayı, Büyükdere, Umurbey Çayı ve Kavak Çayı dır. Çanakkale ili 1 il merkezi, 11 Ġlçe Merkezi, 22 Belde, 568 köy olmak üzere toplam 602 yerleģim yerinden oluģmaktadır. Ġlin toplam nüfusu 2008 yılı Adrese Dayalı Nüfus verilerine göre 474.791 kiģi olup; bu nüfusun 248.008 (%52) kiģisi il ve ilçe merkezlerinde, 226.783 (%48) kiģisi köylerde yaģamaktadır. Okuma yazma bilen nüfus oranı % 90,7 dir. Bağlı ilçelerin Ġl Merkezine uzaklıkları, Ġlin idari yapısı ve nüfus bilgileri, tarım nüfusu aģağıdaki tabloda gösterilmiģtir. 101

ĠLÇELER Tablo 30 Ġlçelerin Ġl Merkezine Uzaklıkları, Ġlin Ġdari Yapısı ve Nüfus Bilgileri, Tarım Nüfusu Tarım Ġl e Nüfusunun Belde Köy ġehir Köy Toplam Tarım Belediye Uzaklık Toplam Sayısı Sayısı Nüfusu Nüfusu Nüfus Nüfusu Sayısı (Km.) Nüfusa Oranı (%) MERKEZ 0 3 50 90.653 28.554 119.207 17.732 15 4 63 AYVACIK 73 2 63 7.642 22.767 30.409 17.541 58 3 71 BAYRAMĠÇ 77 0 76 13.211 17.813 31.024 21.272 69 1 80 BĠGA 96 5 107 36.469 44.894 81.363 39.531 49 6 122 B.ADA 67 0 0 2.611 2.611 603 23 1 2 ÇAN 76 1 65 28.835 22.593 51.428 18.571 36 2 74 ECEABAT 5 0 12 5.469 4.090 9.559 3.895 41 1 14 EZĠNE 52 2 47 12.857 19.976 32.833 17.655 54 3 57 GELĠBOLU 51 3 25 27.160 17.463 44.623 18.193 41 4 38 G.ADA 60 0 9 5.497 1.978 7.475 987 13 1 12 LAPSEKĠ 33 2 40 10.727 16.422 27.149 18.601 69 3 46 YENĠCE 99 4 71 6.877 30.233 37.110 26.986 73 5 85 ĠL TOPLAMI 22 565 248.008 226.783 474.791 201.567 42 34 664 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Muhtarlık Sayısı Ġl genelinde tarım yapılan topraklar ortalama verilere göre 400.000 ha kadar bir alan kaplamaktadır. Tarım yapılan toprakların yaklaģık %15 inde sulu tarım, %85 inde ise kuru Ģartlarda bitkisel üretim yapılmaktadır. Kuru tarım yapılan alanlarda 2.000 ha kadar alan da nadasa bırakılmaktadır. Sulu tarım yapılan alanların 34.130 ha lık kısmında yetersiz Ģartlarda sulama yapılmaktadır. Bu durum Ġl in su kaynaklarının yeterince değerlendirilmediğini göstermektedir. 16.152 ha tutan bağ ve bahçeler Ġl içinde %1,7 lik bir oran teģkil etmektedir. Çanakkale Ġlinde 3.444 ha bağ, 12.708 ha bahçe olarak kullanılan arazi mevcuttur. Ġl yüzölçümünde 30.251 ha tutan özel ürün sahaları %3,1 lik bir alan kaplamakta olup, yetiģtirilen özel ürünler zeytin ve kestanedir. 30.251 ha. ın 29.087 ha. ında zeytin, 1.164 ha ında kestane yetiģtiriciliği yapılmaktadır. Çanakkale Ġlinde zeytincilik, Ġl Merkezi ile Balıkesir sınırı arasında kalan Ege kıyılarında yapılmaktadır. Ezine Ġlçesinin Geyikli, Ayvacık Ġlçesinin Gülpınar ve Küçükkuyu beldeleri Ġldeki diğer zeytincilik alanları olarak göze çarpmaktadır. Kestane üretimi ise Lapseki ve Merkez Ġlçede yapılmaktadır. Tarım Alanları: Tarım Çanakkale deki temel ekonomik etkinliktir. Ancak ilde kurulu sanayi yapısının büyük ölçüde tarıma dayalı olması Ġlin yaģamında tarımın önemini daha da artırır. DĠE köy bilgi anketine göre, Çanakkale Köylerinin %70 inden fazlasının en önemli gelir kaynağı tarım ürünleridir. Ġlin en önemli tarımsal ürünleri; buğday, ayçiçeği, domates, bakla ve elmadır. Ġl ekili alanları içinde genel bir yeri olmasına rağmen buğday üretiminin Ülke içindeki payı yüksek değildir. Buna karģılık, Ġl ekili alanı içinde daha küçük bir yer tutan bakla üretiminin payı, yıllara bağlı olarak Ülke üretiminin %25 i ile %40 ı arasında değiģmektedir. Dikili alanlarda, geleneksel bir tarımsal faaliyet olan bağcılık, 1870 li yıllarda floksera salgınından ve Cumhuriyet in ilk yıllarında, bu faaliyetle uğraģan nüfusun göç etmesi ile 102

gerilemiģ, 1950 yılına kadar bir duraklama geçirdikten sonra özellikle Lapseki ve Merkez Ġlçenin kıyı bölgelerinde tekrar geliģmeye baģlamıģtır. Bahçeciliğin ve sebzeciliğin en önemli gelir kaynağı oluģturduğu köyler ise toplam köylerin %5 ini oluģturmaktadır. 16.152 ha tutan bağ ve bahçeler Ġl içinde yaklaģık %1,7 lik bir oran teģkil etmekte, Ġl de 3.444 ha lık alan bağ, 12.708 ha lık alan ise bahçe olarak kullanılmaktadır. Yine bahçe olarak kullanılan alanların yaklaģık 6.200 hektarı sulanmaktadır. Ġlin büyük bölümü en verimli toprakların bulunduğu Güney Marmara Bölgesinde yer almaktadır. Bu yüzden Çanakkale Ġli Osmanlılar Döneminde de Anadolu nun önde gelen tarım alanlarından biri olmuģtur. Cumhuriyetin ilk yıllarında Ġl tarımını etkileyen en önemli etken, Yunanistan ile imzalanan antlaģmayla, Batı Anadolu da yaģayan Rumlar ile Batı Trakya ve Ege adaları Türklerinin karģılıklı değiģimi olmuģtur. Yüzyıllardan beri Çanakkale nin kıyı Ģeridinde zeytincilik ve bağcılıkla uğraģan Rumların göç etmesi ve yerlerine gelen Türk göçmenlerinin genellikle bu faaliyetlere yabancı oluģu, Ġlde bu sektörlerin duraklamasına yol açmıģ, bu durum 1950 li yıllara kadar sürmüģtür. YaklaĢık 30.000 ha Tutan özel ürün sahaları Ġl yüzölçümünün %3 lük kısmını oluģturmaktadır. Ġlde yetiģtirilen baģlıca özel ürünler zeytin ve kestanedir. Özel ürün sahalarının 27.175 hektarlık kısmında zeytin, 2.000 hektarlık kısmında ise kestane yetiģtirilmektedir. Çanakkale nin zeytincilik alanı Ġl Merkezi ile Balıkesir sınırı arasında kalan Ege kıyılarıdır. Ezine Ġlçesinin Geyikli Beldesi, Ayvacık Ġlçesinin Küçükkuyu ve Gülpınar Beldeleri ile kısmen Eceabat Ġlçesi Ġl zeytinciliğinin merkezi durumundadır. Ġl de 2000 yılı verilerine göre toplam 4.069.120 meyve veren zeytin ağacından 91.642 ton zeytin üretimi gerçekleģmiģ, bu miktarın 17.019 tonu sofralık zeytin olarak ayrılırken, 74.623 tonu yağı çıkarılmak üzere yağhanelere gönderilmiģtir. Ġl doğal ve su kaynakları açısından da zengin bir konumdadır. Ġl topraklarının %97 si kültüre elveriģli topraklardır. Ormanlık alanlar ise toprakların %54-%56 sını oluģturmaktadır. Çayır ve meralar ise %6,5 lik bir alan kaplamaktadır. Ġl sınırları içindeki tarım alanları kullanım durumu aģağıdaki tabloda verilmiģtir. BilirkiĢi heyetinin alan içinde yaptığı gözlem ve inceleme neticesinde, santral alanı olarak düģünülen arazi içinde yerlerģim yerleri olmadığı, çevredeki yöre halkının genelde kuru tarımla uğraģtığı, proje alanının çevresinde çok küçük ve dağınık birkaç bölümünde zeytin bahçeleri yer aldığı tespit edilmiģtir. Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilim Heyeti 6 tarafından projenin gerçekleģtirileceği alan çevresinde Zeytin (Olea europaea L.) ekosistemi ile yapılması düģünülen Termik Santralin etkileģimleri; arazide yapılan gözlemler ve alınan örnekler üzerinde yapılan analizler (bilimsel yöntemlerle) sayesinde değerlendirilmiģtir. Özetle; Şu an faaliyette bulunan İçdaş ve Çan Termik Santrallerinin yakınında yer alan arazilerdeki Zeytin bahçelerinde yapılan gözlemler ve alınan Zeytin (Olea europea L) yaprağı örnekleri üzerinde laboratuvarda yapılan ince kesit analizlerinden anlaşıldığı üzere Termik 6 Prof. Dr. Lokman Altun, Prof. Dr. Bilal Kutrup, Yrd. Doç. Dr. Arzu Ersoy, Atakan Demir ve Serkan Kant 103

Merkez Ayvacık Bayramiç Biga Bozcaada Çan Eceabat Ezine Gelibolu Gökçeada Lapseki Yenice ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. Santrallerin bacalarından atmosfere verilen toz ve diğer kirleticilerden etkilenmediği anlaşılmaktadır (Tarafımızca arazide yapılan gözlemler ve alınan örnekler üzerinde yapılan analizler (bilimsel yöntemlerle) sonucunda elde edilen veriler, şu an faaliyette bulunan termik santrallerden kaynaklanan kirleticilerin çevrelerindeki zeytin bahçelerinde zarar meydana getirmediğini ortaya koymuştur. Genel değerlendirme: Yaprağın kutikula ihtiva etmesi, stomaların yaprakta bulunduğu yerler ve şamdan şeklindeki tüylerin varlığı atmosfer kirleticileri (SO 2, NOx, Kül) tarafından zeytin yaprağının zarar görmesini engellemektedir. Yaprak üzerinde enine kesitte yapılan inceleme neticesinde şu an faaliyette bulunan Termik Santrallerde alınmış olan önlemlerin mevcut zeytin bahçelerinde herhangi bir zarar meydana getirmediğini ortaya koymuştur. Dolayısıyla yeni yapılacak olan Termik Santral için benzer önlemler alındığı takdirde kurulmasında herhangi bir sakınca bulunmadığı gibi ülke ekonomisine çok büyük katkılar sağlayacaktır. Bu analiz ve değerlendirmelerin detaylarına iģbu ÇED Raporu Bölüm IV.2.12 Flora ve Fauna da yer verilmiģtir. Ayrıca, Çanakkale Valiliği Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nün iģbu projeye dair uygun görüģü yazısı Ek-39 da sunulmuģtur. ARAZĠ KULLANIM ġeklġ Tablo 31 Çanakkale Ġli Tarım Alanları Kullanım Durumu ĠLÇELER TOPLAM Kuru Tarım Nadaslı 763 423 1593 Kuru Tarım Nadassız 22744 10720 33132 59427 30249 10997 14678 31986 2253 23329 17202 256717 Sulu Tarım 3507 605 290 3015 2033 2975 2152 724 16 5354 20671 Yetersiz Sulu Tarım 2595 1800 4203 10042 1609 3614 2509 3373 212 4173 34130 Bağ-Kuru 59 547 421 1854 384 179 3444 Bahçe-Sulu 1312 155 2814 91 1864 6236 Kestane 199 965 1164 Çayır 93 127 220 Mera 2835 13348 1815 4994 1763 2083 1814 9987 3297 18504 774 1577 62791 Orman 53955 37252 59049 25475 90 43334 19046 13047 21802 689 45794 93659 413192 Funda 6320 11174 8211 27530 6168 6105 12220 12717 688 11111 9688 111932 YerleĢim Yeri 2268 801 875 2754 25 2118 184 851 4366 388 815 1444 16889 Diğer Araziler 816 436 664 219 156 170 1496 302 2470 77 280 7086 Su Yüzeyleri 549 109 139 135 111 422 164 114 285 38 2066 TOPLAM 99388 87152 115553 134075 3951 87861 42352 72187 81547 28927 86657 134040 973690 Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 Tarımsal Üretim: Çanakkale arazi yapısının ekime elveriģli oluģu tarım dıģı alanların sınırlı oluģu tarımsal verimde oldukça büyük bir etken olmuģtur. Fazla geniģ olmamakla birlikte ovalar çeģitli türdeki bitkilerin ekimine elveriģlidir. Çanakkale ekili alanlarındaki geliģme 1950-1970 yılları arasında olmuģtur. Bu dönemde ekili alanlar 128.000 hektardan 183.000 hektara çıkarak %40 civarında bir artıģ göstermiģtir. Ġl içinde çeģitli Ģekilde tarım uygulanan arazi varlığı farklı 104

kaynaklardan elde edilen verilere göre 333.000 ha ile 359.000 ha arasında değiģmekte olup, Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün verilerine göre Ġl yüzölçümünün %24,2 ini teģkil eden 236.307 ha lık kısmı kuru tarıma ayrılmıģtır. Bu miktarın 21.365 hektarında nadas uygulanmaktadır. ĠĢlemeli tarım yapılan, sulanan ve Ġl genelinde %5,6 lık bir oran teģkil eden 54.801 ha. lık arazinin 34.130 hektarlık kısmında ise yetersiz sulama yapılmaktadır. Yetersiz sulama, kültür bitkilerinin ihtiyacı için gerekli suyu zamanında ve yeterince sağlayamayan veya birkaç yılda bir yapılan sulamadır. Çanakkale 2008 Yılı Tarımsal Ġstatistikleri: ĠLÇESĠ Tablo 32 Çanakkale Ġline Bağlı Ġlçelerin Yüzölçümleri ve Toprak Dağılımları (Hektar) ORMAN VE ĠġLENEBĠLĠR ÇAYIR-MER A FUNDALIK YÜZÖLÇÜMÜ ARAZĠ ARAZĠSĠ ARAZĠ 105 DĠĞER ARAZĠ (YerleĢim Yeri vb.) MĠKTAR % MĠKTAR % MĠKTAR % MĠKTAR % MERKEZ 92.800 24.301 26,2 64.159 69,1 511 0,5 3.829 4,2 AYVACIK 89.300 33.102 37,1 45.479 50,9 3.299 3,7 7.420 8,3 BAYRAMĠÇ 128.400 31.553 24,6 72.631 56,6 457 0,4 23.759 18,4 BĠGA 135.400 60.141 44,4 59.028 43,6 9.053 6,7 7.178 5,3 BOZCAADA 4.300 2.061 47,9 67 1,6 8 0,2 2.164 50,3 ÇAN 90.600 26.490 29,2 56.419 62,3 599 0,7 7.092 7,8 ECEABAT 46.500 18.500 39,8 19.797 42,6 666 1,4 7.537 16,2 EZĠNE 65.400 26.881 41,1 27.803 42,5 1.464 2,2 9.252 14,2 GELĠBOLU 82.000 39.732 48,5 36.744 44,8 2.326 2,2 3.198 4,5 GÖKÇEADA 28.700 3.350 11,7 6.869 23,9 3.344 11,6 15.137 58,8 LAPSEKĠ 88.200 36.020 40,8 50.760 57,5 147 0,2 1.273 1,5 YENĠCE 141.700 28.206 19,9 94.180 66,5 191 0,2 19.123 13,4 T O P L A M 993.300 330.337 33,2 533.936 53,8 22.065 2,2 106.962 10,8 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Tablo 33 Ġlde 2008 Yılın da ĠĢlenebilir Arazinin Ürün ve Kullanım Alanına Göre Dağılımı ĠĢlenebilir Arazi Dağılımı Alanı (Hektar) Payı (%) Tarla Arazisi (Nadas Dahil) 265.902 80,5 Sebze Arazisi (Örtü Altı Dahil) 19.154 5,8 Meyve Arazisi 9.753 2,9 Bağ Arazisi 5.177 1,6 Zeytin Arazisi 30.351 9,2 TOPLAM 330.337 100 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Tablo 34 Çanakkale Ġli 2008 Yılı ĠĢlenebilir Arazinin Ülke Tarım Alanı Ġçindeki (2007) Payı ĠĢlenebilir Arazi Dağılımı Türkiye(2007) (Ha.) Çanakkale (Ha.) Payı (%) Tarla Alanı (Nadas Dahil) 21.164.000 265.902 1,25 Sebze Alanı 815.000 19.154 2,35 Meyve Alanı 1.671.000 9.753 0,58 Bağ Alanı 485.000 5.177 1,06 Zeytin Alanı 753.000 30.351 4,03 TOPLAM 24.888.000 330.337 1,32 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Tablo 35 ĠĢlenebilir Arazinin Ġlçelere Göre Dağılımı (Ha.) ĠĢlenebilir Arazi Tarla Arazisi (Nadas Dâhil) Sebze Arazisi Meyve Arazisi Bağ Arazisi Zeytin Arazisi ĠLÇESĠ Alan % Alan % Alan % Alan % Alan % Alan % MERKEZ 24.301 7,4 18.994 7,2 2.561 13,4 1.243 12,7 312 6,0 1.191 3,9 AYVACIK 33.102 10,0 20.204 7,6 1.034 5,4 667 6,8 70 1,4 11.127 36,7 BAYRAMĠÇ 31.553 9,6 20.493 7,7 2.110 11,0 3.322 34,1 2.085 40,3 3.543 11,7 BĠGA 60.141 18,2 55.305 20,8 4.256 22,2 309 3,1 62 1,2 209 0,7 BOZCAADA 2.061 0,6 750 0,3 13 0,1 6 0,1 1.150 22,2 142 0,5

ÇAN 26.490 8,0 25.599 9,6 672 3,5 161 1,7 58 1,1 0 0,0 ECEABAT 18.500 5,6 15.562 5,8 931 4,9 164 1,7 282 5,4 1.561 5,1 EZĠNE 26.881 8,1 13.513 5,1 1.875 9,8 143 1,5 190 3,7 11.160 36,8 GELĠBOLU 39.732 12,0 36.864 13,9 1.867 9,7 213 2,2 635 12,3 153 0,5 GÖKÇEADA 3.350 1,0 2.417 0,9 117 0,6 30 0,3 71 1,4 715 2,3 LAPSEKĠ 36.020 10,9 30.381 11,4 1.512 7,9 3.347 34,3 230 4,4 550 1,8 YENĠCE 28.206 8,5 25.820 9,7 2.206 11,5 148 1,5 32 0,6 0 0,0 T O P L A M 330.337 100,0 265.902 80,5 19.154 5,8 9.753 2,9 5.177 1,6 30.351 9,2 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Ġlde 50.720 tarımsal iģletme mevcut olup, iģletme baģına düģen arazi miktarı 65,12 dekardır. Ülkemizde iģletme baģına düģen arazi miktarı 60,9 dekardır. Tablo 36 Tarımsal ĠĢletme Büyüklükleri ĠĢletmenin Durumu ĠĢletmenin Büyüklüğü (Da.) Küçük Aile ĠĢletmesi Orta Aile ĠĢletmesi Büyük Aile ĠĢletmesi 0-10 10-20 20-50 50-100 100-200 200 den Büyük Çiftçi Aile Sayısı 6.709 4.867 22.078 11.191 4.899 976 Tüm ĠĢletmeye Oranı (%) 66,3 31,7 2 Toplam Araziye % si 33 55 12 Bir ĠĢletmeye DüĢen Arazi (Da.) 32,3 112,9 409,6 T O P L A M 50.720 65,12 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ĠĢlenebilir Arazinin Sulama Durumu: Ġlde 330.337 hektar tarım arazisinin 111.047 hektarı (%34) sulanabilmektedir. Sulanabilir arazinin 73.643 hektarı (% 66,3) sulanmakta, bunun dıģında kalan 37.404 hektarı (% 33,7 ) ise kuru Ģartlarda kullanılmaktadır. En fazla sulanabilir arazi Biga (%23,4), Bayramiç (%13,7), Merkez (% 13) ve Yenice (%12,8) ilçelerinde bulunmaktadır. Tablo 37 Ġl ve Ġlçelerdeki ĠĢlenebilir ve Sualanabilir Araziler ĠLÇELER ĠĢlenebilir Arazi (Ha.) % Sulanabilir Arazi (Ha.) % MERKEZ 24.301 7,3 14.395 13,0 AYVACIK 33.102 10,0 5.999 5,4 BAYRAMĠÇ 31.553 9,5 15.201 13,7 BĠGA 60.141 18,2 26.000 23,4 BOZCAADA 2.061 0,6 465 0,4 ÇAN 26.490 8,0 5.900 5,3 ECEABAT 18.500 5,6 4.500 4,1 EZĠNE 26.881 8,1 9.811 8,8 GELĠBOLU 39.732 12,0 10.216 9,2 GÖKÇEADA 3.350 1,0 775 0,7 LAPSEKĠ 36.020 10,9 3.560 3,2 YENĠCE 28.206 8,8 14.225 12,8 TOPLAM 330.337 100 111.047 100 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü AĢağıdaki tabloda da görüleceği üzere, ilde mevcut sulanan arazinin 48.948 hektarı devlet imkânları ile (%66,4); 24.695 hektarı da (% 33,6 ) halkın kendi imkânları ile sulanmaktadır. 106

Tablo 38 Ġlde Sulama Türü ve Alanları Sulamanın Türü Sulanan Alan (Ha.) (%) DSĠ 31.963 Devlet Sulaması Köy Hizmetleri 16.446 Toplam 48.409 65,7 Halk Sulaması 25.234 34,3 TOPLAM 73.643 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Ġlde sulanan 73.643 hektarlık alanın; 45.762 hektarında Tarla Ürünleri (Çeltik, Dane Mısır, Silajlık Mısır, Kuru Fasulye, Pamuk, Yonca vb.), 16.796 hektarında Sebze (Domates, Biber, Taze Fasulye, Lahana vb.), 11.085 hektarında Meyve (Elma, ġeftali, Kiraz, Nektarin vb.) yetiģtiriciliği yapılmaktadır. Ġlde sulu tarım alanlarında en fazla yetiģtiriciliği yapılan ürünler Domates (10.268 Ha.), Silajlık Mısır (7.141 Ha.), Çeltik (3.139 Ha.) ve Salçalık Biber (2.541 Ha.) dir. Tablo 39 Çanakkale Ġlinde Sulanan Alanlar ve Ürünler Ürünler SulananAlan (Ha.) (%) Sulanan BaĢlıca Ürünler Tarla Ürünleri 45.762 62,1 Çeltik, Dane Mısır, Silajlık Mısır, K.Fasulye, Yonca Sebze 16.796 22,8 Domates, Biber, Taze Fasulye, Lahana Meyve 11.085 15,1 Elma, ġeftali, Kiraz, Nektarin Toplam 73.643 100 Kaynak: Çanakkale Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Ġlde sulu tarım alanlarının %90 ın da damlama ve yağmurlama sulama sistemleri kullanılmakta, salma sulama sistemi genelde çeltik alanlarında kullanılmaktadır. IV.2.6. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (Ġçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün ÇeĢidi ve Üretim Miktarları, Su Yolu UlaĢımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar), Ġçme suyu ve Barajlar: Çanakkale Ġl Merkezinin içme suyu Atikhisar Barajından sağlanmaktadır. Barajdan gelen su, Çanakkale Belediyesi arıtma tesislerinde ileri bir arıtımdan geçirilerek Ģehre verilmektedir. Bununla beraber Bayramiç, Gökçeada ve Gelibolu Yarımadasındaki Tayfur Barajları da içme ve kullanma suyu kaynağı olarak rol oynamaktadır. Ġl genelinde 494 memba, 32 keson kuyu ve l02 adet sondaj kuyusu içme suyu kaynağı olarak Çanakkale Ġlinde yaģayanların su ihtiyacını karģılamaktadır. Bununla beraber sulama amaçlı olarak yapılan Biga Ġlçesindeki Bakacak Barajı inģaatı 1999 yılında Umurbey ve Ayvacık Barajları ise 2007 yılında tamamlanmıģ olup, yine sulama amaçlı olarak projelendirilen; Biga Ovasında KocabaĢ Çayının sağ sahilindeki tarım alanlarını sulayacak olan TaĢoluk Barajı, Lapseki Bayramdere ovalarının sulanmasını amaçlayan Bayramdere Barajı, Ege-Tuzla projesi kapsamında Ayvacık, PaĢaköy ve Tuzla ovalarının sulanmasında ana sulama kaynağı teģkil edecek, Gelibolu Yarımadasında Kavak Ovası ve civarındaki tarım arazilerinin sulanmasını amaçlayan ve Gelibolu-Gökbüet projesi kapsamında yapılan Çokal Barajı inģaat çalıģmaları devam etmektedir. 107

Barajın Adı Atikhisar Gökçeada Tablo 40 Çanakkale Ġlindeki Barajlar Buulunduğu Üzerinde Tipi Ġlçe Kurulduğu Akarsu Atikhisar Köyü Gökçeada Büyük Zonlu Toprak Zeytinli Köy Dere Dolgu Zonlu Toprak Çayı Dolgu Gelibolu, Büyük Kil Çekirdek, Tayfur Köyü Dere Kaya Dolgu Biga, Bakacak Koca Çay Kil Çekirdek, Bayramiç Bayramiç Menderes Tayfur Bakacak Umurbey Köyü Umurbey Beldesi Yüzölçümü (km 2 ) Temelden Yükseklik (m) Talvegten Yükseklik (m) Kret Uzunluğu (m) Sarıçay Toprak Dolgu 3,662 43,20 33,2 407,76 54,9 Umurbey Çayı Ayvacık Ayvacık Geme Deresi Akarsular: Kaya Dolgu Kil Çekirdek, Kum-Çakıl Dolgu Kil Çekirdek, Kum-Çakıl Dolgu Kaynak: Çanakkale ili Çevre Durum Raporu, 2007 l,269 5l 33 3l8,l3 16,8 5,847 55,5 61 m. 685 86,5 0,6 37,75 39,2 4,3 9,1 50 65 424 139-84,1 64,1 456 2,6-49 53 424 2,2 Toplam Depolama Hacmi (hm 3 ) Çanakkale ili içerisindeki akarsuların düzenli rejimleri yoktur, hemen hepsi, sonbahar yağmurlarında ve yüksek kesimlerdeki karların erimeye baģladığı Nisan ve Mayıs aylarında kabarmaktadır. Bunun dıģındaki sürelerde akarsu debileri dakikada bir kaç litreye kadar düģmektedir. Gelibolu Yarımadasındaki (Avrupa Yakası ) Kavak Çayı hariç Ġldeki tüm akarsular Kazdağlarından doğmaktadır. Bunların baģlıcaları ; Tuzla Çayı (52 Km), Menderes Çayı (110 Km), Sarıçay (40 Km), KocabaĢ Çayı (80 Km), Mıhlı Çay (12 Km), Kavak Çayı (50 Km) dır. Bu akarsuların yanında Umurbey ve Bayramdere Çayları yaz akıģ rejimine sahip olan akarsu kaynaklarındandır. Ġl sınırları içindeki hemen hemen tüm akarsu kaynakları; DSĠ Genel Müdürlüğünün iģletmeye aldığı büyük su iģlerinde ana su kaynağı olarak rol oynamaktadır. Bununla beraber Merkez Ġlçeye içme suyu kaynağı teģkil eden Atikhisar Barajı Sarıçay üzerinde kurulmuģtur. Yine ileride yıllarda Bayramiç ilçesi ve civar yerleģim merkezlerine içme suyu sağlayacak olan Bayramiç Barajı da Menderes Çayı üzerinde bulunmaktadır. AĢağıdaki tabloda ilin baģlıca akarsuları ve su potansiyelleri belirtilmiģtir. Tablo 41 Çanakkale Ġlindeki Akarsular ve Su Potansiyelleri Akarsuyun Ġsmi Su Potansiyeli (hm3/yıl) Gönen Çayı (Ġl Dahili) 501 Biga Çayı 490 Karamenderes Çayı 460 Tuzla Çayı 110 Sarıçay 75 Uludere 77 Kavak Çayı (Ġl dahili) 39 Çınardere 24 Bayramdere 20 Tayfur Deresi 16 Büyükdere 13 Diğer Küçük Dereler 480 Kaynak: Çanakkale ili Çevre Durum Raporu, 2007 108

Ġl sınırları içinde bulunan akarsular ulaģım, taģımacılık ve su sporlarına uygun bir özellik göstermemektedir. Sadece tatlısu balıklarının varlığı, amatör olarak yöresel balıkçılık faaliyetlerine neden olmakta, ancak bu faaliyetler güçlü bir ekonomik potansiyel oluģturmamaktadır. Ġl sınırları içinde Biga Yarımadasında yer alan KocabaĢçayı, Bayramdere, Umurbey Çayı ve Sarıçay Kuzey Marmara Havzasında, Menderes Çayı, Tuzla Çayı ve Mıhlı Çayı ise Güney Marmara Havzasında yer almaktadır. Bu çaylardan özellikle Sarıçay, KocabaĢ Çayı ve Menderes Çayı drenaj alanları itibarı ile birçok yerleģim yeri ile etkileģim içinde bulunduğu için kirlilik tehdidi altında kalmaktadırlar. Göller ve Göletler: Çanakkale Ġli sınırları içinde kayda değer önemli bir göl yoktur. Gelibolu Yarımadasında son yıllarda kurumuģ durumda olan Tuz Gölü ile yine Biga yarımdasın da yer alan Yeniçiftlik Beldesi yakınlarındaki Acı Ece Gölü de Tuz Gölü gibi kuru durumdadır. Acı Ece Gölü, 1957-1960 yıllarında Bakanlar Kurulu kararı ile kurutulmuģ olup, Yeniçiftlik Beldesi ve civar köyler tarafından bahsekonu göl alanı tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Bununla beraber Acı Ece Gölü kıģ ayları da tamamen dolarak doğal bir göl görünümünü almaktadır. 29 Ġl sınırları içinde Köy Hizmetleri Ġl Müdürlüğünce ve D.S.Ġ. 252. ġube Müdürlüğü tarafından yapılmıģ toplam 32 adet gölet vardır. Bu göletlerden 22 tanesi Köy Hizmetleri (1984-1996 Yılları arasında), 10 tanesi Devlet Su ĠĢleri tarafından yapılmıģtır. Ayrıca Ġlin muhtelif yerlerinde; Köy Hizmetlerinin 3 adet, Devlet Su ĠĢlerinin de toplam 11 adet gölet inģaatı halen devam etmektedir. Ege Tuzla Projesi kapsamında Ayvacık Baraj Göleti inģaatı tamamlanmıģ olup, sulama kanalları tamamlandığında Kara Menderes Projesi kapsamında yapılan Bayramiç Barajı ve sulama üniteleri ile beraber Ġlimiz güneyinde yer alan verimli tarım arazilerinin 20.000 Ha. lık kısmı sulanmıģ olacaktır. Yine Biga ovası ve civarını sulamayı hedefleyen Bakacak ve TaĢoluk Barajları sulama üniteleri ile beraber tamamlandığında yaklaģık 17.100 Ha. alan sulanmıģ olacaktır. Gelibolu yarımadasında inģaatı devam eden projelerden olan Gelibolu- Gökbüvet projesi gerçekleģtirildiğinde ise EvreĢe-Kavak Ovasındaki toplam 9973 Ha. arazi cazibe ve pompaj marifetiyle sulanacaktır. Ġlimizde 2003 yılında inģa halinde olan projeler toplamı 55.942 Ha. olup, bu projelerin inģalarının %65 i tamamlanmıģtır. Ġlde 2002 yılı sonu itibarı Çanakkale Atikhisar Barajı ve sulama kanalları ile 6850 Ha., Gökçeada Ġlçesinde de Çınarlı Ovası sulama kanalları ile 820 Ha.,Bayramiç Tülüler Pompaj Sulaması ile 257 Ha., Bayramiç-Ezine ve Kumkale Ovası Sulaması ile 6.667 Ha., Biga Ovası Sulaması ile 2600 Ha. ve Küçüksu Gölet ve yerüstü sulaması ile de 2.693 Ha. Tarım arazisi sulanmaktadır. Bununla beraber Ġl genelinde; Topraksu Kooperatifinin pompaj ile aldığı yeraltı suları ile 380 Ha., Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü gölet ve yerüstü sulama Ģebekeleriyle 20.009 Ha. ve halkın kendi çabasıyla da 17.365 Ha. tarım arazisi cazibe ile sulanmaktadır. Ġl geneli toplam sulama miktarı 109.465 hektardır. 109

Tablo 42 Çanakkale Ġlindeki Göletler Çan Küçüklü GöletiU Yeri: Çan, Küçüklü Köyü Amacı: Sulama Tipi: Homojen Dolgu Gövde Dolgu Hacmi: l36.286,46 m 3 Depolama Hacmi: 4.480.000 m 3 Kret Uzunluğu: l42,5 m. Göl Alanı: 520.000 m. 2 Lapseki Alpagut Göleti Yeri: Lapseki, Alpagut Köyü Amacı: Sulama Tipi: Homojen Dolgu Yükseklik: 24 m. Kret Uzunluğu: 95 m. Göl Alanı: 266 dekar Ezine Uluköy Göleti Yeri: Ezine, Uluköy Amacı: Sulama Tipi: Homojen Dolgu Yükseklik: 24,5 m. Kret Uzunluğu: 334 m. Normal Depolama Hacmi: 2.296.000 m3 Normal Göl Alanı: 396.000 m2 Ezine Tavaklı AlemĢah Göleti Yeri: Ezine Ġlçesi, Tavaklı AlemĢah Köyü Amacı: Sulama Tipi: Kil çekirdekli kaya dolgu Yükseklik: 29 m. Kret Uzunluğu: 326 m. Kaynak: Çanakkale ili Çevre Durum Raporu, 2007 Biga KozçeĢme Göleti Yeri: Biga, KozçeĢme Beldesi Amacı: Sulama Tipi: Homojen Dolgu Gövde Dolgu Hacmi: 0,4 hm 3 Gölet Yüksekliği: 27,6 m. Depolama Hacmi: 4,9 hm 3 Çan Koyunyeri Göleti Yeri: Çan, Koyunyeri Köyü Amacı: Sulama Tipi: Kil çekirdekli kaya dolgu Yükseklik: 25 m. Kret Uzunluğu: 92 m. Max. Depo Hacmi: 2.693.380 m 3 Göl Alanı: 295.000 m 2 Gelibolu Fındıklı Göleti Yeri: Gelibolu, Fındıklı Amacı: Sulama Tipi: Homojen Dolgu Yüksekliği: 20,50 m. Kret Uzunluğu: 350.000 m. Gövde Dolgu Hacmi: l72.646.000 m3 Depolama Hacmi: 850.625.000 m3 Normal Göl Alanı: l24.000.000 m2 Yenice Çınar Göleti Yeri: Yenice, Çınar Köyü Amacı: Sulama Tipi: Homojen Dolgu Yükseklik: 22 m. Kret Uzunluğu: 352 m Atıksu Sistemi ve Arıtma Tesisleri: Çanakkale Ģehir merkezinin Evsel Atık Sularının çevre yapısını bozmadan Ģehirden uzaklaģtırılması ve Menderes Nehri, Sarı Çayı ve Gönen Çayı ile Marmara ve Ege Denizi kıyılarının doğal yapısının bozulmaması için Ġller Bankası Genel Müdürlüğü tarafından Çanakkale için 5 adet Atık Su Arıtma Tesisi yapılması planlanmıģtır. 2009 yılına kadar bu projelerden Kepez, Ayvacık ve Eceabat Atık Su Arıtma Tesisleri hayata geçirilmiģtir. Tamamlanan 3 Evsel Atık Su Arıtma Tesisi projesi haricinde kalan diğer 2 projeden 1 i inģaat aģamasında bulunan Çanakkale Evsel Atık Su Arıtma Tesisi ve proje aģamasında bulunan Gelibolu Evsel Atık Su Arıtma Tesisi vardır. Bu Tesisler bilgileriyle birlikte aģağıda bulunan Tablo da belirtilmiģtir. Tablo 43 Çanakkale Ġlindeki Atık Su Arıtma Tesisleri Tesisisin Adı Bulunduğu Tesis Türü EĢdeğer Kapasite ĠnĢaat Yılı Yer Nüfus (E.N.) (m 3 /gün) Kepez Belediyesi AAT Kepez Evsel Atık Su Arıtma Tesisi 25000 5600 2006 Ayvacık AAT Ayvacık Evsel Atık Su Arıtma Tesisi 5000 1000 2008 Eceabat AAT Eceabat Evsel Atık Su Arıtma Tesisi 10500 1500 2009 Çanakkale AAT Çanakkale Evsel Atık Su Arıtma Tesisi 210000 47250 Devam etmekte Kaynak: http://www.asmaritma.com.tr/canakkaleilce.html & http://www.cema.com.tr/referanslar.html (URL-1& URL-2) Gelibolu Evsel Atık Su Arıtma Tesisi hala proje aģamasında bulunmaktadır. 110

Deniz: Dünyanın en önemli su yollarından biri olan Çanakkale Boğazı, yaklaģık 670 km. lik kıyı Ģeridi, kendine has özellikleri olan körfezleri ile Ege ve Marmara Denizi Ġlin doğal çevresinin en belirgin zenginliklerindendir. Ġl deki deniz varlığı özellikle sahil kesimlerindeki yerleģim merkezlerini önemli ölçüde canlandırmakta, bu bölgelerin iklimini de etkileyerek, kıģ mevsiminin kıyı bölgelerde yüksek kesimlere nazaran daha ılık geçmesine neden olmaktadır. Çanakkale Ġli, kıyı Ģeridinin uzunluğu sebebiyle rekreasyonel alanlar açısından önemli bir özellik arzetmektedir. Yaz dönemlerinde halkın, Ġl e gelen yerli ve yabancı turistlerin, denizden yararlandıkları alanların sayısı olukça fazladır. Ancak, ülkemiz genelinde olduğu gibi, kıyı Ģeridindeki yerleģim birimlerinin birçoğunun evsel atık sularını derin deniz deģarjları veya direk olarak alıcı ortama vererek bertaraf etmeleri sebebiyle denizler önemli bir kirlilik tehdidi altındadır. Bununla beraber üst akıntılar ile Marmara Denizinden gelen kirli sular bölgenin kıyı Ģeridini önemli ölçüde etkilemektedir. Her ne kadar Çanakkale Boğazına alt akıntılarla gelen temiz Ege suyu, seyrelmelere neden olsa da, halkın yararlandığı ve su sirkülasyonunun yetersiz olduğu koylarda özellikle yaz aylarında ve lodoslu havalarda denizlerimizde kirlilik belirtileri ortaya çıkmaktadır. Çanakkale Boğazında, Marmara Denizin den Ege Denizine doğru üst akıntı, Ege Denizin den de Marmara Denizine doğru alt akıntı olmak üzere, birbirine ters iki akıntı sistemi vardır. Bu akıntı sistemi, iki deniz arasındaki düzey, tuzluluk ve yoğunluk farkından oluģmuģtur. Üst akıntının hızı, boğazın Karadeniz den gelen su miktarına, mevsimlere, rüzgarlara ve boğazın darlaģan ve geniģleyen yerlerine göre değiģiklik gösterir. Akıntı bakımından en tehlikeli yer, boğazın darlaģtığı Nara Burnu ve Kilye Koyu arasındadır. Burada akıntının hızı, kuvvetli kuzey rüzgarı estiğinde saatte 4 mili bulmaktadır. Koylarda akıntının hızı 1,5 mil/saat ya da daha altındadır. Elektrik Üretimi: Ġlde enerjiye dönüģtürülebilecek önemli bir su gücü bulunmamaktadır. Çanakkale Ġlinin en önemli akarsuları Eski Menderes (Karamenderes), KocabaĢ, Sarıçay (Kocaçay), Tuzla, Bayramdere ve Kavak ve Mıhlı çaylarıdır. Ġlde kullanılabilir içme suyu kaynakları olarak; Atikhisar Barajı, Bayramiç Barajı, Tayfur Barajı, Gökçeada Barajı ve çok sayıdaki gölet göze çarpmaktadır. Bunlardan en büyük olan Biga Ġlçesi sınırlarında Bulunan Bakacak Barajı da sulama amaçlı en büyük su rezervuarıdır. Ġlimiz sınırları içinde projelerinde enerji amacı olmayan ancak enerji potansiyeli bulunan barajlardan; Bayramiç Barajının 8,66 GWh, Bakacak Barajının 3,8 GWh, Umurbey Barajının 4,62 GWh ve Ayvacık Barajının 3,24 GWh yıllık enerji üretim potansiyeli bulunmaktadır. Ġlimizi çevreleyen Marmara Denizi, Ege Denizi ve Çanakkale Boğazında potansiyel dalga enerjisinin tespitine yönelik bilimsel bir çalıģmaya rastlanılmamıģtır. Ancak, 2000 yılı dahil son 11 yıllık meteorolojik rasatlarda yıllık; orta kuvvette rüzgarlı gün sayısının 190, fırtınalı gün sayısının ise 68 olduğu belirtilmektedir. Denizlerdeki dalga yüksekliğinin atmosferik Ģartlara önemli ölçüde bağlı olması nedeniyle; meteorolojik verilerde 10,8 17,1 m/sn olarak verilen orta kuvvette rüzgar esen günlerde denizlerimizdeki dalga yüksekliğinin 1,25 2,5 m., 17,1 m/sn nin üzerinde hızla esen fırtınalı günlerde ise dalga yüksekliğinin 2,5 4 m. arasında olduğu tahmin edilmektedir 111

Ayrıca uzunluğu 68 km. civarında olan Çanakkale Boğazında önemli bir akıntı potansiyeli bulunmaktadır. Anadolu kıyısında Dalyan, Nara Burnu, Çimenlik Kalesi Önü, Kepez ve Kumkale Burnu, Avrupa kıyısında ise Çankaya, Sütlüce, Karakova Burnu, Uzun Burun, AkbaĢ, Poyraz Feneri Önü, Çam Burnu, Zargana Plajı ile Çanakkale ġehirler Abidesi önüne kadar uzanan kıyı Ģeridi önemli akıntı lokasyonları olup, bu bölgelerdeki deniz akıntısı 2-4 knot (7,4 km/h) veya meteorolojik Ģartlara göre daha hızlı olabilmektedir. Bu nedenle dar bir suyolu olan Çanakkale Boğazındaki su gücünün ciddi bir Ģekilde bilimsel olarak araģtırılması gerekmektedir. Su Ürünleri: Su ürünleri, denizler, iç sular ve suni olarak yapılmıģ havuz, baraj, gölet, dalyan ve çiftlik gibi tesislerde tabii veya suni olarak yetiģtirilen su bitkileri, balıklar, süngerler ve diğer canlılarla bunlardan imal edilen ürünlerdir. Su ürünleri insan beslenmesinden, hayvan beslenmesine, ilaç sanayinden, kozmetik sanayine kadar kullanım alanına sahip olma özelliğinden dolayı tarım sektörü içinde en önemli yerlerden birine sahip bir alt sektördür ve bu nedenlerden dolayı il ve ülke ekonomisi doğrultusunda değerlendirilmesi ve korunması gerekmektedir. Ülkemiz, üç tarafı denizlerle çevrili, birçok doğal göl, baraj gölü, gölet ve binlerce kilometre uzunluğundaki akarsuları ile sahip olduğu bu zengin su ürünleri üretim kaynakları sayesinde Dünyanın en Ģanslı ülkeleri arasında olmasına rağmen henüz istenilen seviyeye ulaģmamıģtır. 24.000.000 ha deniz, 906.118 ha tabii göl, 343.377 ha baraj gölü ve 15.500 ha gölet alanıyla toplam 25.264.995 ha yüzey alanına sahip bir üretim alanı ve 117.714 km uzunluğa sahip akarsuları da bu alana ilave edersek ne kadar büyük bir üretim alanına sahip olduğumuz ortaya çıkmaktadır. 2001-2005 yıllarını kapsayan ve Türkiye nin gelecek beģ yıl içindeki önceliklerini belirleyen VIII. BeĢ Yıllık Kalkınma Planın da sektörle ilgili temel amaç, su ürünleri kaynaklarının korunarak sürdürülebilir kullanımı ilkesi çerçevesinde, üretimin artırılması olarak belirlenmiģtir. Bu amaç çerçevesinde, etkin bir koruma ve kontrol sisteminin oluģturulması ile denizlerdeki ve iç sulardaki doğal ortamların korunması, kontrolü ve geliģtirilmesi sağlanacak, kaynakların rasyonel kullanımı ile ilgili tedbirler alınacaktır. YetiĢtiricilikle yapılan üretimin çevre, turizm, orman, ulaģtırma ve diğer ilgili sektörlerle etkileģimi dikkate alınarak geliģtirilmesine ve yaygınlaģtırılmasına önem verilecektir. Ayrıca, gerekli altyapı ve teknik Ģartlar tamamlanarak açık deniz balıkçılığına geçilecek, bu konuyla ilgili uluslararası anlaģmaların yapılması için giriģimlerde bulunulacaktır. Türkiye dünya içerisindeki coğrafyası nedeniyle su ürünleri üretimi açısından önemli bir yere sahiptir Bu açılardan bakıldığında Çanakkale, Marmara Bölgesinin Ġstanbul dan sonra ikinci büyük balıkçılık merkezi olarak diğer sahil kentleri için iyi bir örnek teģkil etmektedir. Ġl suları balık bakımından oldukça zengindir. Ayrıca Avrupa pazarlarına yakınlığı ihracat olanağı ağlamaktadır. 112

Ġlin balıkçılıkta avlanma alanı Çanakkale Boğazıdır. Yerel balıklar olarak Sardalya, Lüfer, Palamut, Kolyos ve Kılıç avlanabilmektedir. Barınma olanağı veren doğal ve yapay limanlar, balıkçıların varlık-yokluk sorunudur. Gelibolu Limanı, Lapseki Limanı, Çanakkale Yat Limanı, Çardak Limanı ve dalgakıranı, Çanakkale ve Eceabat Limanları balıkçıların barındıkları baģlıca alanlardır. Ġlin karasularında 2006 yılı su ürünleri üretim miktarı 13.773 ton olarak gerçekleģmiģtir. Bu miktarın 10.967 tonu deniz balığı üretimi olup, bu üretimden 31.261.567.- YTL ekonomik girdi sağlanmıģtır. Ġlde 2006 yılı içinde tatlısu balığı üretimi 24 ton, kültür balıkçılığı üretimi ise 478 ton olarak gerçekleģmiģ olup, tatlısu balığı ekonomik getirisi 157.800.- YTL, kültür balıkçılığı ekonomik getirisi 3.658.070.- YTL olmuģtur. Yine Ġl sınırlarında 2006 yılı içinde 2.304 ton kabuklu ve yumuģakça üretimi yapılmıģ olup, bu üretimden 4.971.079.-YTL lık katma değer elde edilmiģtir. Ġl sınırları içinde tatlı sularda yapılan balık üretimi arasında alabalık üretimi daha ön planda olup, Bayramiç Ġlçesinde 6, Yenice Ġlçesinde 3, Biga Ġlçesinde 2 ve Çan Ġlçesinde 2 adet olmak üzere toplam 13 iģletmede, havuzlarda Ģartlarında alabalık yetiģtiriciliği yapılmaktadır. Turizm: Çanakkale, sahip olduğu tarihi, turistik ve kültürel zenginlikleri ile yerli ve yabancı turistlerin daima gözdesi olmuģ bir Ġldir. Ġl sahil Ģeridi genel olarak ele alındığında yapılaģmanın henüz çok yoğun Ģekilde yayılmamıģ ve sanayinin geliģmemiģ olmaması, bölgedeki deniz turizmini desteklemektedir. Deniz turizmi için uygun olan koyların baģında; boğazın doğusunda Lapseki-Dalyan ve Çardak Beldesi kumsalı, Çanakkale Merkez Ġlçe güneyinde yapılaģmanın yoğunlaģtığı Güzelyalı kıyısı, boğazın batısında Seddülbahir Köyü, Ertuğrul ve Morto koyları, Kilitbahir Zargana plajı ve Gelibolu Hamzakoy dur. Bu koylar güneģlenme, yüzme, su sporları gibi çeģitli rekreasyonel faaliyetler için uygundur. Bununla beraber boğazın dar bir yarımada ile bağlandığı Saroz Körfezi kıyıları da (Kum Limanı, Anafarta Limanı, Ece Limanı ve Yıldız Koyu) son yıllarda deniz turizimi açısından önemli geliģme gösteren rekreasyonel alanların baģında gelmektedir. Yine Ġlin Ege Denizi kıyılarında bulunan Geyikli Beldesi ve Dalyan Köy kıyıları, Gülpınar Beldesi sahil kıyıları, Bozcaada ve Gökçeada Ġlimizin deniz turizmi potansiyelinin bulunduğu önemli merkezlerdir. Çanakkale Boğazı koyları, yat turizminde Ġstanbul ile Ege ve Akdeniz koyları arasında geçiģ yolu özelliğindedir. Boğaz da akıntının hızı yat turizmi üzerinde etken olup, aynı zamanda rüzgara açık olan koylar, yat turizmi Ģartlarını uygun kılmamaktadır. Çanakkale SavaĢlarının cereyan ettiği Gelibolu Yarımadası, Tarihi Milli Park alanında bulunan Türk Anıt ve ġehitlikleri ile Yabancı Anıt ve Mezarlıkları özellikle l8 Mart ve 25 Nisan tarihleri arasında yoğun olarak yerli ve yabancı turist akınına uğramaktadır. Troya, Alexandria Troas ve Assos gibi nice eski uygarlık merkezlerinin beģiği olan Ġl, yerli ve yabancı ziyaretçileri kendine çekmektedir. Uygarlık tarihinin en eski el sanatlarından olan seramikçilik ve halıcılık, Çanakkale Folklorunun otantikliğini kaybetmeden en belirgin özelliklerini günümüze kadar taģımıģtır. Çanakkale adının, burada yapılan çanak-çömlekten geldiği kabul edilmektedir. Eski adı Kale-i Sultaniye olan Çanakkale nin l7. Yüzyılın sonlarında ipek, yelken bezi, çanak-çömlek imalatıyla ün yaptığı belirtilmektedir. Çevresi eģsiz doğa güzellikleri ve denizlerle çevrilmiģ olan Ġl sağlık turizminin en önemli faktörlerinden biri olan kaplıcalarla da hizmet vermektedir. 113

Ġldeki doğal güzellikler: Kazdağıları Ayazma: Merkez Ġlçeye 75 km uzaklıktaki Bayramiç Ġlçesinin, Evciler Köyünden sonra 5 km. mesafededir. Külcüler Kaplıcası: Bayramiç Ġlçesinin l8 km. Doğusunda, Kazdağların eteğinde Gedik Köy ile Külcüler Köyü yakınındadır. Çan Belediye Kaplıcası: Merkez Ġlçeye 75 km uzaklığındaki Çan Ġlçesi merkezindedir. Çan Tepeköy Kaplıcası: Çan Ġlçesine l6 km uzaklıktaki Tepeköy de bulunan kaplıcanın suları kükürtlüdür. Bardakçılar Kaplıcası: Çan Ġlçesine yaklaģık 20 km uzaklıkta bulunan Bardakçılar Köyü civarında olup, Çanakkale- Çan Devlet Yolunun Çan Ġlçesi tarafından 3. kilometreden bir yan yol ile Bardakçılar Kaplıcasına dönülmektedir Kirazlı ġifalı Suları : Çanakkale-Çan Devlet Yolu üzerinde ve Ġl Merkezine 35 km. uzaklıktaki Kirazlı Köyündedir. Kestanbol Kaplıcası: Merkez Ġlçeye 44 km. uzaklıktaki Ezine Ġlçesinin l8 km. güneybatısında, Alexanderia Troas ın kalıntılarının eteğinde bulunan kaplıcanın denize uzaklığı 2 km. dir. Gelibolu Yarımadası Milli Parkı: Doğal ve kültürel değeri olan Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Çanakkale SavaĢlarının izlerini ve anılarını korumak amacıyla l973 yılında Milli Park ilan edilmiģtir. Parkın kara sınırlarını Saroz Körfezindeki Ece Limanı ile Çanakkale Boğazında yer alan AkbaĢ Limanı arasında çizilen hat oluģturmaktadır. 114

Kazdağıları Ayazma: Kazdağı na özgü uzun ağaçları ve gürül gürül akan soğuk suları ve piknik yerleri ile Ġlimizin en güzel mesire yerlerinden birisidir. Mitolojiye göre dünyanın ilk güzellik yarıģması bu bölgedeki Ġda Dağında (Kazdağları) yapılmıģ olup, bu dağlarda çobanlık yapan Paris, Zeus tarafından gönderilen Altın Elmayı, kendisine en güzel kadının sevgisini vaadeden Afrodite vermiģtir. Bugün de bu efsaneye sadık kalınarak, Kazdağı Ayazmasında her yıl Ağustos ayı içinde geleneksel güzellik yarıģması düzenlenmektedir. Külcüler Kaplıcası: Mitolojide cüzzam hastalığına yakalanarak güzelliğini kaybeden Afroditin, çoban Paris yardımıyla kaplıcanın kaynağına getirilerek bu kaplıca suları ile her gün yıkanması sonucunda eski güzelliğine kavuģtuğu anlatılmaktadır. Bu nedenle bu kaplıca Afrodit Kaplıcası diye de anılmaktadır. Kaplıcada kür için banyo ve havuzlar vardır. Kaplıca suları sodyum sülfatlı ve kükürtlüdür. 29 Cº ile 34,5 C arasında sıcaklıkta olan kaplıcada 8,7 ile l4,1 oran değerinde radyoaktivite bulunmaktadır. Romatizmal, cilt, nefrit, kadın, solunum yolu hastalıkları ile felçlerde olumlu etki yaptığı saptanmıģtır. Çan Belediye Kaplıcası: Belediye tarafından iģletilmekte olup, Otel içinde kür için banyo ve havuzları vardır. Kaplıca suları sodyum sülfatlıdır. Kaplıca suları 46 C sıcaklıkta olup, l5 oran değerinde radyoaktiviteye sahiptir. Karaciğer, bağırsak, idrar ve safra yolları hastalıklarına iyi gelmektedir. Çan Tepeköy Kaplıcası: Sertlik derecesi 42 olan kaplıcanın kaynak sularının sıcaklığı 37 Cº ile 48.7 C arasında değiģmektedir. Kaplıcada otel, kür için banyo ve havuzlar bulunmaktadır. Bardakçılar Kaplıcası: Kaplıca suyu sıcaklığı 48 Cº ile 52 Cº arasında değiģmekte olup, suları kükürtlü olduğu bilinen kaplıcada konaklama imkanları mevcuttur. Kirazlı ġifalı Suları: Yörede, Kirazlı Maden (EkĢi) Suyu ve Kirazlı Balaban Suyu olmak üzere iki kaynak suyu bulunmaktadır. Kaynakların bulunduğu yerde herhangi bir tesis bulunmamakta, ancak bahsekonu kaynaklar yol üzerinde oldukları için yöre halkı ve yolcular tarafından yoğun Ģekilde kullanılmaktadır. Özellikle Kirazlı Köyü içinde bulunan ve ph sı 3,8-4,2 arasında değiģen ekģi suyun böbrek taģlarını düģürdüğü bilinmektedir. 115

Kestanbol Kaplıcası: Kaplıcanın suları doğal ve artezyen çıkıģlı olup, 82 C derece sıcaklıktaki kaplıca suları klorlu, sodyumlu, demirli, florürlü ve radyoaktif bir bileģime sahiptir. Gelibolu Yarımadası Milli Parkı: Seddülbahir Köyü çevresindeki Tekke ve Hisarlık Burunları, Ertuğrul, Morto, Ġkiz Koyları, Alçıtepe, Kerevizdere, Zığındere ile kuzeydoğuda yer alan Arıburnu, Conkbayırı, Kocaçimentepe, Kanlısırt, Anafartalar ve Suvla Koyları Çanakkale savaģlarının cereyan ettiği baģlıca alanları olup, Milli Park sınırları içinde yer almaktadır. Bununla beraber baģta, savaģlarda hayatını kaybeden 253.000 bin Ģehidimizin anısına dikilen Çanakkale ġehitler abidesi olmak üzere, Türklere ait 27 Ģehitlik, 17 anıt ve yabancılara (Ġngiliz, Fransız ve Anzak) ait 1 i anıt, 4 ü anıt-mezar ve 27 mezarlık milli park sınırları içinde bulunmaktadır. 1994 Temmuz ayı içinde meydana gelen yangın afetinde yaklaģık 4.070 hektar, çoğu Kızılçam olmak üzere bir çok bitki türünün yandığı tarihi Milli Parkta ağaçlandırma ve rekreasyon çalıģmaları devam etmekte olup, ġehitler Abidesinin gravür çalıģmaları tamamlanmıģtır. Kültürel Değerler: Bozcaada Kalesi: Adanın kuzeydoğu burnu üzerinde kurulmuģ olan Kalenin ilk önce kimler tarafından yapıldığı belli değildir. Venedik, Ceneviz ve Bizanslılar döneminde kullanılan Kale Çanakkale Boğazının önemi nedeniyle Fatih Sultan Mehmet tarafından esaslı bir Ģekilde onarılmıģtır. Saat Kulesi: Merkez Ġlçede l897 yılında Ġtalyan Konsolosluğu görevi yapan Vidalis isimli tüccar tarafından parası ödenerek inģaa edilen Saat Kulesi, Ayvalık taģından yapılmıģ olup, 4 cephesinde de birer adet saat bulunmaktadır. Aynalı ÇarĢı: Merkez Ġlçede l889 tarihinde Ġlya Hayo tarafından sıra dükkanlar Ģeklinde yaptırılan Aynalı ÇarĢı türkülere konu olmuģtur. Halen Aynalı ÇarĢının orijinal haline döndürülmesi ile ilgili restorasyon çalıģmaları Ġl Kültür Müdürlüğü tarafından devam ettirilmektedir. Dardanos Tümülüsü: Çanakkale Merkez Ġlçeye ll km.uzaklıkta olan ve tarihi Troya Kentinden daha öncelere dayanan ve M.Ö. 10 yy. da kurulan Dardanos ġehrinin yöneticisi için yapılan Anıt Mezarda koridor, ön oda ve mezar olmak üzere 3 bölüm bulunmaktadır. Bu tümülüste çok önemli arkeolojik eserler bulunmuģ, olup bu eseler Çanakkale Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. 116

Troia: Ġntepe Beldesi, Tevfikiye Köyü yakınında Çanakkale ye 25 km. uzaklıkta Hisarlık Mevkiindedir. Yapılan kazılar sonucu 9 kültür katı saptanmıģ ve 40 tan fazla yerleģim evreleri ortaya çıkarılmıģtır. Troia nın adına ilk defa Homeros a atfedilen Ġlyada Destanında rastlanılmaktadır. 1987 yılından bu yana Prof. Dr. Manfred Korfmann baģkanlığında uluslararası bir ekip tarafından kazı çalıģmaları yürütülen Troia kenti, dokuz kültür tabakasına sahip olması nedeniyle ziyaretçiler üzerinde karmakarıģ bir etki bırakmaktadır. Troia I : (M.Ö. 3000-2500) Ana toprak üzerine kurulmuģ olan ve çok ufak bir sahayı kaplayan bu dönem Ģehri sadece 90 m. çaplı bir sur ile çevrilmiģti. Bu dönemin halkı, Lesbos (Midilli) ve Lemnos (Limni) adaları halkları ile ticari iliģkiler kurmuģlardı. Troia I bir deprem ile yıkılmıģ olup, günümüzde çok az bir kalıntısı görülebilmektedir. Troia II : (M.Ö. 2500-2200) Ġlk kent üzerine kurulan ikinci Ģehir ise sadece 110 m. çapında bir sur ile çevrilmiģtir. Bu dönemin halkı kap kacaklarını çarkta yapmasını öğrenmiģlerdi. Schliemann bu kentin son evresine ait hazineyi bulmuģ ve bunu Priamos un hazinesi olarak düģünmüģtür. Kentte 1. kentten baģka bir de rampalı bir kapı giriģi sağlamaktadır. Troia III : (M.Ö. 2200-2050) Ġkinci kentin üzerine kurulan bu Ģehir bir öncekinden çok önemli bir fark göstermemektedir. Bu kentteki evler, birinci kentteki gibi megaron tarzında olup, altta taģ üstte kerpiç ile örülmüģ duvarlara sahiptirler. Troia III ün akibeti hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Troia IV : (M.Ö. 2050-1900) Bir önceki kent ile benzeģen IV. Troi da evler aynı tarzdadır. Kent halkı Güney Anadolu, Suriye ve Anadolu nun karģısındaki adalar ile ticari ve siyasi iliģki içinde bulunuyorlardı. Troia V : (M.Ö. 1900-1800) Üçüncü ve dördüncü kentten tek farklılığı daha büyük bir alan kaplıyor olmasıdır. Bununla beraber evlerin yapı ve duvar inģaa tekniğinde belirgin bir geliģme görülmektedir. Bu kent ikinci derecede bir sur ile çevrilmiģtir. Troia VI : (M.Ö. 1800-1300) Bu dönemde kent bir hayli büyümüģ olup, kente 5 kapı ile girilmektedir. 9 m yüksekliğe eriģen surlar 10 ar metrelik parçalar halinde inģa edilmiģlerdir. Çok iyi korunmuģ olarak günümüze kadar ulaģan 8x18 m. boyutlarındaki kule, Ģehrin savunmasında önemli bir rol üstleniyordu. VI. Troi da Orta Bronz Dönemi baģlamıģ olup, mimari uslubu diğer evrelerden belirgin farlılıklar göstermektedir. Evler megaro terzında değil surlara paralel bir biçimde yerleģtirilmeye çalıģılmıģtır. Kent bir depremle yıkılmıģtır. Troia VII: A Evresi (M.Ö. 1300-1260) Homeros un Ġlyada Destanında anlattığı savaģ bu evrede olmuģtur. Ayrıva bu kentte ele geçen ve Akalara verilen seramik türü bulgular ve bir yangın tabakası bu olayı destekler niteliktedir. B1 Evresi : (M.Ö. 1260-1190) A Evresinin 0,5-1 m. üstüne kurulmuģtur. Bir önceki dönemin gereç ve plan yapısı belirgindir. 117

B2 Evresi : (M.Ö. 1190-1100) Troia ya yeni gelenlerin tek odaları bu evrede birleģtirdikleri görülmektedir. Yapıların en belirgin özelliği, duvarların alt bölümlerinde bir dizi kabartmalı taģ bloklar (Ortasatlar) kullanılmasıdır. Troia VIII : ( M.Ö. 700-350) Bu kentte kazı ile bulunan en eski buluntu M.Ö. 7.yy dan daha geriye gitmemektedir. Bu sebeple 7. kent ile 8.kent arasında olasılıkla küçük bir yerleģme halinde yaģam devam etmiģ olabilir ya da Troia bu süre zarfında bir süre terkedilmiģ olabilir. Bu yerleģimin çok az bir kısmı kazı ile çıkarılabilmiģtir. Bunlar içinde rampalı kapının yanındaki iki altar ve Athena Tapınağı en önemli yapılardandır. Troia IX : (M.Ö. 350 - M.S. 4 yy.) En geniģ yerleģim alanını kaplayan Ģehir 9.Troia dır. Romalıların kendilerini Troia lı Aeneas ın soyundan geldiklerini kabul etmeleri yüzünden kent imparatorlar tarafından önemsenmiģ ve bu dönemde Athena Tapınağı eskisinin üzerine yeniden geniģletilerek yapılmıģ, bouleuterion ve tiyatro gibi binalar Troia kentine kazandırılmıģtır. Assos: Çanakkale Ġlinde bulunan çok sayıdaki antik yerleģme merkezlerinin en önemlilerinden birisidir. Ayvacık Ġlçesine 17 km. uzaklıktaki Behramkale Köyü sınrları içindedir. Kentin kurucuları Lesbos Adasında yaģayan Methmyna kentinden gelen Aeollerdir. Coğrafyacı Strabona göre ise Assos, M.Ö. 2000 yılında Lelegler tarafından kurulmuģtur. Assos taki kazı çalıģmaları 1980 yılından bu yana Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu baģkanlığındaki bir ekip tarafından yürütülmektedir. Kentin en önemli kalıntılarının baģında deniz ve kara yönünden kenti çevreleyen ve 3 km. den fazla bir uzunluğa sahip olan surlar gelmektedir. Bu surlar Anadolu nun bilinen en sağlam kent surlarıdır. Kentin batı ve doğu yönlerinde olmak üzere iki ana, yedi küçük giriģ kapısı bulunmaktadır. Kentin en önemli kalıntısı akropolisin en yüksek platformu üzerinde inģa edilmiģ olan Athena Tapınağıdır. Tapınağın bulunduğu akropolisin güney yamacında bir agora bulunmaktadır. Bu agoranın güneyinde tiyatro, batısında ise bir gymnasium vardır. Antik çağın bu önemli liman kenti en parlak zamanlarını M.Ö.7. yy. ile 4.yy. arasında sürdürmüģtür. Apollon Smintheus Tapınağı (Chrysa): Tapınak, Biga Yarımadasının güneybatı ucunda, Çanakkale Ġl sınırları içinde, eski adıyla Külahlı olarak bilinen Ayvacik Ġlçesi Gülpınar Beldesinde yer almaktadır. M.Ö. 7.yy. da antik çağın tanrı Apollon adına yapılmıģ en önemli kült merkezlerinden biri olması açısından önemlidir. Tapınağın yapıldığı Hellenistik Çağda yörede suyun bol olması Apollon kültürünün bir simgesidir, zira mitolojiye göre tanrı Apollon kehanette bulunmak için her zaman suya gereksinim duymuģtur. ġu anda mevcut olan kısım Hellenistik Dönemde (4.yy.) yapılmıģtır. Tapınak, friz kısmında iģlenmiģ olan ve Troia savaģını anlatan mitolojik sahneler ile ün kazanmıģtır. Kazı ve restorasyon çalıģmaları 1980 yılından bu yana Prof.Dr. CoĢkun Özgünel baģkanlığında bir ekip tarafından yürütülmektedir. 118

Lamponia: Ayvacık Ġlçesinin yaklaģık 7 km. güneydoğusunda bulunan yamaçlarında, Kozlu Köyünün kurulduğu (Asartepe) üzerindedir. Bölgede kazı çalıģmaları yapılmamıģtır. Gargara: Ġlimiz, Ayvacık Ġlçesinin kuzeyinde Kızılyar Mevkiinde bulunmaktadır. Ġlk kuruluģ tarihi M.Ö. 10.yy. a kadar dayanmaktadır. YerleĢim yeri M.Ö. 6.yy da en parlak dönemini yaģamıģ olup, bölgede kazı çalıģmaları yapılmamıģtır. Zeus Altarı: Ayvacık Ġlçesi, Küçükkuyu Beldesine bağlı Adatepe Köyünün üst tarafında bulunan, ön tarafı diklemesine uçurum olan mağara, Zeus un mağarası olarak bilinmektedir. Oda büyüklüğünde olup, eski taģ duvarlarla örülmüģ olan mağarada bir kaynak suyu bulunmaktadır. Alexandreia Troia: Ezine Ġlçesi, Dalyan Köyünde, Merkez Ġlçeye yaklaģık 65 km. uzaklıktadır. M.Ö. 3l0 yılında Sgia adlı küçük bir köyün üzerinde bölgedeki Ģehir devletçiklerinin bir araya getirilmesi ile kurulmuģtur. Kurucusu olan Ġskender in komutanı Antigonus un adına izafeten kente Antigonia denmiģtir. Ġskender in ölümünden sonra Lysimakos, yerleģmenin adını Ġskender in Troia sı anlamına gelen Alexandreia Troia olarak değiģtirmiģtir. Güçlü ve zengin bir ticaret merkezi olarak geliģen kent, Romalılar döneminde de önemini korumuģtur. 11 km. lik sur duvarı, doğal limanı, gymnasiumu, 20.000 kiģilik tiyatrosu, 100 metrelik stadyumu, tapınakları ile döneminde Anadolu nun en büyük kentlerinden biridir. Halen kazı çalıģmaları Çanakkale Müze Müdürlüğü baģkanlığında, Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ve uluslararası bir ekip tarafından yürütülmektedir. Sestos: Eceabat a 4 km. uzaklıkta, Yalova Köyündedir. AkbaĢ Limanının güneyinde kurulmuģtur. Fatih Sultan Mehmet Kilitbahir Kalesini yaptırırken Sestos Kalesinin taģlarını kullanmıģtır. Abydos: Merkez Ġlçe ye 2 km. uzaklıkta, Çanakkale Boğazının en kesin dönüģ yeri olan Nara Burnunun güneyinde kurulmuģ olan yerleģim alanında bugüne kadar ayrıntılı bir kazı yapılmamıģtır. Günümüzde askeri bölge içinde kalan yerleģim yerine ait ilk kalıntılar 1675 yılında bulunmuģtur. Neandria: Merkez Ġlçeye yaklaģık 65 km. uzaklıkta, Ezine Ġlçesi, Kayacık Köyü ile YavaĢlar Köyü arasında bulunan Çığrı Dağı üzerinde 1400 mt. uzunluğunda, 450 mt. geniģliğinde bir alan üzerinde M.Ö. 7 yy. da Aeoller tarafından kurulmuģ olan kentin yaģamı ancak 400 yıl sürmüģtür. 119

YerleĢim yeri, 3 m. kalınlığında ve 3200 m. uzunluğunda polygonal stildeki surlar ile çevrilmiģ olup, bu yapılar günümüzde dikkati çekecek Ģekilde iyi korunmuģtur. M.Ö. 300 lü yıllarda Alexandria Troia kurulduktan sonra kent tamamen terkedilmiģtir. Doğal çevresi günümüzde de tek tek ye da gruplar halinde granit türü kayalarla çevrili durumdadır. Yine Neandria eteklerinde Koçali ve AlemĢah köyleri civarında antik sütun ocakları bulunmaktadır. Sigeion: Merkez Ġlçe ye 34 km. uzaklıkta Yeniköy de bulunan yerleģim merkezinde bugüne kadar herhangi bir kazaı yapılmamıģtır. Antik kaynaklarda, Pisistratos ve oğlunun buraya yerleģtiği bildirilmektedir. Skepsis: Merkez Ġlçeye 88 km. uzaklıkta Bayramiç Ġlçesi, KurĢunlu Köyü sınırları içindedir. KuruluĢu M.Ö. 10.yy. a kadar uzanmaktadır. Kent parlak dönemlerini 6.yy. ile 4.yy. arasında yaģamıģ, ancak yörede ayrıntılı bir araģtırma yapılmamıģtır. Parion: Merkez Ġlçe ye 85 km. uzaklıkta, Biga Ġlçesi Kemer Köyünde bulunmaktadır. M.Ö. 7.yy.- 8.yy. lar arasında kurulan yerleģim yeri ismini Troia Kralı Priamos un oğlu Paris ten almaktadır. Kayda değer bir kazı yapılmayan antik kentte liman ve sur duvarları önemli yapılardandır. Kent, M.Ö. 6.yy. da en parlak dönemini yaģamıģtır. Priapos: Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesinde bulunan antik liman kentinde bugüne kadar önemli bir kazı çalıģması yapılmamıģtır. BilirkiĢi heyetinin ifadeleri doğrultusunda; Priapos Antik Kenti nin günümüze ulaģan kalıntılarının bulunduğu alanda 04.07.2012 tarih ve 392 sayılı kararı ile II. Derece Arkeolojik Sit Sınırı yeniden değerlendirilmiģ olup proje sahası 5230 sayılı parsel üzerindeki sit Ģerhi kaldırılmıģtır. (Ek-35: Ġmar Planı Onayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 04.07.2012 tarihli kararı) Enerji santralinin kurulacağı alan ve komģu parsellerde yapılan incelemeler sonucunda 2863 sayılı kanun kapsamına giren her hangi bir TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı na rastlanılmamıģtır. Ayrıca kuzeybatı yönü boyunca kıyı hattı karadan taranmıģ ve yien denizle iliģkilendirilecek herhangi bir yapı uzantısı veya kalıntısına rastlanılmamıģtır. Ayrıca, kıyı Ģeridinin yapısının darlığı ve küçük girintiler ile dolu olduğu, denizde kıyıya yakın noktalardaki doğal kayalıkların dikkat çekmesi, rüzgara açık ve korunmasız olduğu göz önüne alındığında Antik Çağlarda doğal liman olarak da tercih edilmesinin söz konusu olamayacağı düģünülmektedir. Bunlara dayalı olarak proje sahası içerisinde TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı nın bulunmadığı belirtilmektedir. 120

Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nün Kıyı Kesimi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamında Korunması Gerekli Kültür Varlığına Rastlanılmadığına Dair Yazısı Ek-40 da verilmiģtir. Çimenlik Kalesi (Kale-Ġ Sultaniye): l452 tarihinde Fatih Sultan Mehmet tarafından Çanakkale Boğazının kontrolu için Ġstanbul un fethinden önce Merkez Ġlçenin Anadolu yakasında inģaa ettirilmiģtir. 1551 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından onarılan yapı, dıģ surlar ve iç kale olmak üzere iki bölümden oluģmaktadır. Günümüze kadar oldukça iyi bir Ģekilde korunmuģ olan bu yapı, Askeri Müzenin bir parçası olarak Boğaz Komutanlığının sorumluluğundadır. Hadımoğlu Konağı: l7. Yüzyılda Konya nın Hadim Kasabasından gelerek, Bayramiç e yerleģen Mustafa ve Ahmet isimli iki kardeģin yaptırdığı ve günümüze kadar fazla tahrip olmadan gelebilen en güzel sivil mimarlık örneklerinden biridir. Konaktaki; haremlik, selamlık, misafir ve yayak odaları Topkapı Sarayı nın minyatürü niteliğindedir. Binanın bazı yerlerinde Bayramiç Ġlçesine l4 km. uzaklıkta yer alan KurĢunlutepe üzerinde Skepsiz Antik Kentinden gelen mimari parçalar dekorasyon unsuru olarak kullanılmıģtır. SeferĢah Camii: Ezine Ġlçesinde l6. Yüzyılda Yıldırım Beyazıt döneminde yapılmıģtır. Duvarlar moloz taģtan, saçaklar tuğladandır. Ayrıca çevreden getirilen antik yapı kalıntıları kullanılmıģtır. Caminin yanında Sefer ġahın mezarı bulunmaktadır. Kilitbahir Kalesi: Osmanlı Kaleleri içinde mimari yönden bir baģ yapıttır. 1452 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıģtır. Kanuni Sultan Süleyman, bir kapı kulesiyle sur eklemiģtir. Hiç bir yerde uygulanmamıģ özgün bir planı vardır. Surlara önem verilmemiģ, buna karģın yonca yaprağı biçimindeki üç avlulu iç kale, korunaklı olarak yapılmıģtır. Duvarlar düzgün moloz taģtandır. Hasan Mevsuf ġehitliği: Çanakkale Deniz SavaĢları sırasında inanılmaz cesaretiyle ün yapan ve Ģehit düģen Dardanos Bataryası Komutanı Üsteğmen Hasan ve Teğmen Mevsuf un hatıraları adına yapılmıģtır. Süleyman PaĢa Türbesi: Bolayır da denize bakan bir tepede, ġair Namık Kemal in mezarı yanındadır. 1356 yılında Rumeli ye ilk geçen Osmanlı komutanı Organ Gazi oğlu, Rumeli Fatihi ġehzade Süleyman PaĢa için yapılmıģ bir türbedir. Kalın duvarlı, kalın taģ ve tuğla ile sıralıdır. Binanın yapısı 4 köģeli olup, kubbesinin kasnağında 4 pencere bulunmaktadır. 121

Gelibolu Mevlevihanesi: Gelibolu Ġlçesinde bulunan mevlevihane, askeri hastanenin bulunduğu alandadır. Rumeli de bir eģi olmayan mevlevihane tekkesi plan bakımından Ġstanbul daki Galata Mevlevihanesine benzemektedir. 1656 yılında Ağazade Mehmet Dede adına yaptırılmıģtır. Mimarı saray mimarı Mustafa Ağa dır. 1906 yılında onarım gören bu yapının bulunduğu geniģ alanda, daha önceki yıllarda ana binaya ek olarak bir aģevi, derviģler için bir han, yoksullar için tembelhane olarak anılan yatakhane ve derviģlerin çocukları için bir okul bulunmaktaydı. 17 yy. da yapılan binada iki kubbe ile 13 kagir sütun vardır. YaklaĢık 900 m2 lik bir alanı kaplayan mevlevihane binasında, üç bölümde sema edilen iki kubbeli bir kısım bulunmaktadır. ġehitler Abidesi: Morto Koyu önündeki Hisarlıktepe üzerinde Çanakkale SavaĢlarında bu cennet vatan için canlarını veren 253.000 ġehidimizin anısına izafeten yaptırılmıģtır. Temeli l9 Nisan l954 tarihinde atılmıģve 2l Ağustos l960 tarihinde ziyarete açılmıģtır. Yüksekliği 4l,70 m.dir. Çanakkale ġehitleri anısına yapılan Anıtın altında SavaĢ Eserleri Müzesi bulunmaktadır. Abidenin giriģte sol tarafında Kültür Bakanlığınca 1992 yılında yaptırılan ve özellikle Nisan Eylül ayları arasında daha yoğun olmak üzere yurdumuzun dört bir aynından gelen binlerce ziyaretçiyi duygulandıran Ģehitlik bulunmaktadır. Yahya ÇavuĢ Anıtı: Seddülbahir Köyünün karģısında, Ertuğrul Koyuna hakim bir tepecik üzerinde yer alır. Anıt, 25 Nisan l9l5 günü çıkartma yapan Ġngiliz kuvvetlerine kahramanca karģı koyan ve büyük kayıplar verdiren Yahya ÇavuĢ ve Takımı adına T.C. Kültür Bakanlığınca l992 yılında yaptırılmıģtır. Mehmet ÇavuĢ Anıtı: Bu anıt, düģmanın hiç bir zaman ele geçiremediği ve bu nedenle Cesarettepe diye anılan bölgede bulunmaktadır. Silahı kırıldığında düģmana taģla ve yumrukla hücüm eden Mehmet ÇavuĢ un anısına izafeten, Mehmet ÇavuĢ Anıtı olarak adlandırılmıģtır. Nuri Yamut Anıtı: 26 Haziran - l2 Temmuz l9l5 tarihleri arasında yapılan Zığındere SavaĢlarında Ģehit düģen l0.000 kahramanımız adına yaptırılmıģtır. Alçıtepe Köyünün 2,5 km. batısındadır. Elliyedinci (57.) Alay ġehitliği: Çanakkale SavaĢları sırasında kahramanlıkları destanlaģan ve tümü ile Ģehit olan 57. Piyade Alayı ġehitleri anısına T.C. Kültür Bakanlığınca l992 yılında yapılmıģtır. Eceabat Ġlçesi l4.km. de Conkbayırı Mevkiinde bulunmaktadır. Conkbayırı Mehmetçik Anıtı: Bu Anıt, Conkbayırı ndaki savaģta hayatını kaybeden Türk askerleri adına dikilmiģtir. Milli tarihimize altın bir sayfa olarak eklenen Çanakkale SavaĢlarının odak noktası olan ve 122

düģmana ilk sillenin indirildiği Mehmetçik Parkı içerisinde yapılan Anıt, tepeyi tümüyle kaplayacak tarzda ve kademeli olarak yükselen 5 beton panelden oluģmaktadır. Bu 5 panel Allah a dua eden bir insanın beģ parmağını sembolize etmektedir. Kabatepe Tanıtma Merkezi: Eceabat Ġlçesi sınırlarında, Milli Park sahası içindedir. 1915 Çanakkale Kara SavaĢlarının cereyan ettiği bölgede yer alan müzede, harp sahasında bulunan çeģitli silah, mermi, giysi vb. malzemeler ile, Çanakkale SavaĢlarının çeģitli sahnelerini gösterir fotoğrafların sergilenmektedir. ġehitler Abidesi SavaĢ Eserleri Müzesi: Gelibolu Yarımadasının ucunda bulunan Çanakkale ġehitler Abidesinin altında bulunan müze 1971 yılında açılmıģtır. Müze içinde, Çanakkale SavaĢlarından kalma çeģitli harp malzemeleri ve eģyalar sergilenmektedir. Çanakkale Askeri Müzesi: 1982 yılında hizmete giren askeri müze, tarihi dokularına sadık kalınarak kullanılan üç ana bölümden oluģmaktadır. Birinci bölümdeki binada özellikle Çanakkale Deniz SavaĢının resim ve fotoğrafları sergilenmektedir. Ġkinci bölüm, açık alanda sergilenen ve Çanakkale Deniz SavaĢında çok önemli rol oynayan Nusret Mayın Gemisinin 1/1 ölçekli maketidir. Üçüncü bölümü ise Çimenlik Kalesi meydana getirmektedir. Çanakkale Arkeoloji Müzesi: Çanakkale Merkez Ġlçede 1873 yılında Ermeni Kilisesi olarak inģaa dilen bina, 1961 yılında arkeoloji müzesi olarak düzenlenmiģtir. Müze daha sonra 1983 yılında Barbaros Mahallesindeki kendi binasına taģınmıģtır. Müzede; Frank Calvert koleksiyonu, Dardanos, Troia, Assos ve diğer kazılardan elde edilen arkeolojik eserler sergilenmektedir. 123

IV.2.7. Hidrolojik Özellikler, (Yüzeysel Su Kaynaklarından Akarsu, Göl ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Mevsimlik DeğiĢimleri, Kıyı Ekosistemleri), Deniz Suyu: Deniz Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Santralde üretilen ısının büyüklüğüne bağlı olarak, büyük hacimlerde soğutma suyu gereklidir. Büyük hacimdeki su gereksinimi ise; ancak yüksek debili akarsular, büyük göller ve denizlerden sağlanabilmektedir. Deniz suyu, sınırsız hacimde soğutma suyu kaynağı olmasının yanı sıra, santralde ısınmıģ soğutma suyunun uzaklaģtırılması açısından da önemli avantajlara sahiptir. Deniz suyunun fiziksel ve kimyasal özelliklerinde yer ve zaman içinde oluģan değiģimlerin ve bu değiģimlere etkiyen faktörlerin bilinmesi, soğutma suyunun en yüksek verimle kullanılması açısından büyük önem taģımaktadır. Deniz suyunun fiziksel ve kimyasal özelliklerinin yer ve zaman içindeki değiģimi, su kütlesinin çevre ile olan ısı enerjisi alıģveriģi, yağıģ ve yüzey akıģ suyu ile ortama yeni su kütlesi giriģi, buharlaģma ile su kütlesi kaybı ve farklı fiziksel ve kimyasal karakterdeki deniz sularının karıģımı tarafından belirlenmektedir. Deniz Sıcaklığı: Çanakkale Boğazında, Marmara Denizinden Ege Denizine doğru üst akıntı, Ege Denizinden de Marmara Denizine doğru alt akıntı olmak üzere, birbirine ters iki akıntı sistemi vardır. Bu akıntı sistemi, iki deniz arasındaki düzey, tuzluluk ve yoğunluk farkından oluģmuģtur. Üst akıntının hızı, boğazın Karadeniz den gelen su miktarına, mevsimlere, rüzgarlara ve boğazın darlaģan ve geniģleyen yerlerine göre değiģiklik gösterir. Bu durum deniz yüzey sıcaklığındaki çok büyük değiģimleri engellediği gibi büyük değiģikliklere de neden olabilir. 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama deniz suyu sıcaklığı 15,91 C. Bugüne kadar gözlemlenen en yüksek aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı ise 27,2 ile Ağustos ayında, en düģük aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı 5 C ile Mart ayında gerçekleģmiģtir. Tablo 44 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Ortalama, Maksimum ve Minimum Deniz Suyu Sıcaklığı Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ortalama Deniz Suyu Sıcaklığı ( C ) 9,4 8,3 8,9 11,8 15,8 20,7 23,8 24,4 22,1 18,7 15,1 11,9 15,91 Maksimum Deniz Suyu Sıcaklığı ( C ) 13 11,6 13,5 16,6 21,9 25,2 26,1 27,2 26,2 24,2 20,6 16,6 27,2 Minimum Deniz Suyu Sıcaklığı ( C ) 5,8 5,5 5 7,6 11,2 15,1 20,3 26 16,6 14 11,5 7,5 5 Ġstasyon Adı: Çanakkale Merkez, Denizden Yüksekliği:6 M, Enlem:40 o 09, Boylam:26 0 25' 124

30 25 20 15 10 Ortalama Deniz Suyu Sıcaklığı ( C ) Maksimum Deniz Suyu Sıcaklığı ( C ) Minimum Deniz Suyu Sıcaklığı ( C ) 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ġekil 42 Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu 1970-2010 Yılları Arası Ortalama, Maksimum ve Minimum Deniz Suyu Sıcaklığı Grafiği Özgül elektriksel iletkenlik AraĢtırmalar sonucunda Çanakkale Boğazı nın özgül elektriksel iletkenlik değerleri aģağıdaki Tabloda yüzey, dip ve sıcaklık değerlerine göre belirtilmiģtir. Tablo 45 Çanakkale Boğazı Özgün Elektriksel Ġletkenlik ve Tuzluluk Oranlarının Sıcaklığa Göre DeğiĢimi 20 C 25 C 30 C Dip Yüzey Dip Yüzey Dip Yüzey Ġletkenlik (simens/cm) 34,72 36,45 38,93 38,62 42,18 42,55 Tuzluluk Oranı (ppm) 24,45 25,41 24,65 24,44 24,32 24,51 Kaynak: Çanakkale Boğazında ÇeĢitli Bölgelerden Alınan Deniz Sularının Ġletkenliklerinin Ölçülmesi ve Sıcaklıkla DeğiĢimlerinin Ġncelenmesi, (E.Ö. Arman, N. Aydın, Z. ġahan, 2008, Kocaeli) Çanakkale Boğazından alınan numuneler üzerinde yapılan ölçümlerle elde edilen tablolar incelendiğinde iletkenliğin sıcaklıkla arttığı gözlenmiģtir. Örgev ve Ġnanç ın yaptığı çalıģma da iletkenliğin sıcaklık ile arttığını göstermiģtir. Bunun nedeni olarak çözünen tuz ve ağır metal oranının artması ön görülmüģtür. Hatta bu önerimizi destekleyen değerler Tabloda gösterilmiģtir. Sıcaklık artıģıyla beraber deniz suyu kalitesi azalmaktadır. Bu durum deniz suyunda yasayan canlıları etkilemektedir. Yoğunluk Yoğunluk değerlerinin yıl boyunca gösterdikleri değiģim, sıcaklık değiģimine paraleldir. Bu durum, yoğunluk değerleri üzerinde özgül elektriksel iletkenliğin yanı sıra, sıcaklığında oldukça etkin bir faktör olduğunu göstermektedir. ÇözünmüĢ Oksijen Çanakkale Boğazının Cenal Enerji Santrali, Limanı ve Kül Depolama Sahası projesi için kurulacak olan liman bölgesinde yapılan çalıģmalarda bölgedeki deniz suyu analizleri için, 2 125

istasyonda 2 farklı derinlikten (Yüzey ve Dip) Niskin tipi örnekleme cihazıyla numune alımı gerçekleģtirilmiģtir. Numunelerden elde edilen sonuçlar aģağıdaki Tabloda belirtilmiģtir. Tablo 46 Çanakkale Boğazı ndaki ÇözünmüĢ Oksijen Miktarları Ġstasyon Derinlik (m) ÇözünmüĢ Oksijen (%) ÇözünmüĢ Oksijen (mg/l) Ġstasyon-I Yüzey 108,93 8,29 Dip 112,33 8,58 Ġstanyon-II Yüzey 109,23 8,42 Dip 92,57 7,15 Kaynak: Çanakkale Ġli Biga Ġlçesi Karabiga Beldesi 1320mwe (2x660mwe) / 1380mwm / 2926mwt Kurulu Gücünde CENAL Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Çevresel Deniz AraĢtırmaları, 2011 (Ek-16) Deniz suyunun sucul yaģam kalitesi açısından önemli bir parametre olan çözünmüģ oksijenin çözünürlüğü; su sıcaklığı ve iyon içeriği ile ters, atmosferik kısmi basınç ile doğru orantılıdır. Hem yüzey, hem de derin deniz suyunda çözünmüģ oksijen içeriği 1-2 aylık bir gecikme ve su sıcaklığı ile ters orantılı olarak değiģmektedir ve Tabloda belirtilmiģtir. Buna bağlı olarak, hava sıcaklığının düģük olduğu kıģ aylarında çözünmüģ oksijen içeriğinin daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Oksijenin sudaki çözünürlüğü sıcaklıkla ters orantılı olduğundan, bu gözlem beklenen bir durumdur. Su kütlesinin tamamen karıģtığı durumlarda derinlik boyunca çözünmüģ oksijen içeriği beklendiği gibi değiģmektedir, Tabloda belirtilen yüzeydeki ve dipteki çözünmüģ oksijenin farklı miktarları bunu desteklemektedir. ph Deniz suyu, tampon çözelti karakterinde olduğundan, ph değerine etkiyen faktörleri hızlı bir biçimde etkisizleģtirme eğilimindedir. Atmosferle sürekli temas, karıģım, sıcaklık, foto sentetik aktivite gibi etkenler sonucunda deniz suyunun ph değerleri ortalama 8,3 ph birimi dolayında olmaktadır. Bu değer, çevre koģullarına bağlı olarak, zaman içinde zayıf bir salınım gösterebilmektedir. Redoks Potansiyeli Redoks potansiyeli bir sucul ortamın içerdiği kimyasal bileģen türleri açısından yükseltgeyici ya da indirgeyici eğilimde olup olmadığının göstergesidir. Günümüz teknolojisi ile bu ölçümün hassas olarak yapılması mümkün olmayıp, ölçülen değerler ancak ortamın indirgen, ya da yükseltgen olup olmadığını göstermektedir. Deniz suyu sürekli oksijen içermesi nedeniyle, beklendiği gibi yükseltgen karakterdedir. Deniz suyu 50 metre derinliğe kadar bu özelliğini korumaktadır. Deniz Suyu Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Derinlik Boyunca DeğiĢimi Deniz suyunun bazı fiziksel ve kimyasal (örneğin; ph, çözünmüģ oksijen, redoks potansiyeli) özelliklerinin yıllık değiģim eğiliminin derinlikten bağımsız olduğu görülmektedir. Diğer bir deyiģle, bu parametreler hem yüzey hem de derin deniz suyunda zamanla aynı yönde değiģim göstermektedirler. Ancak özellikle sıcaklık, yoğunluk ve özgül elektriksel iletkenlik parametrelerinin aynı ölçüm döneminde derinlikle değiģimleri göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür. 126

Çanakkale Boğazı Kepez Limanı nda seçilen istasyonda, 26 Nisan 2005 ve 25 Nisan 2006 tarihleri arasında yapılan haftalık örneklemelerin Fiziko-kimyasal analiz sonuçlarına göre, parametrelerin derinliğe ve zamana bağlı olarak önemli değiģimler gösterdiği belirlenmiģtir. Kepez Limanı 25 m maksimum derinliğe sahip olması ve açık bir liman olması nedeniyle, çift tabakalı akıntı sisteminin görüldüğü Çanakkale Boğazı nın özelliklerini yansıtmaktadır. Örnekleme yapılan 3 farklı derinlikteki tuzluluk ve sıcaklık verileri bu tabakalaģmayı desteklemektedir. Kepez Liman ında seçilen istasyonda 26 Nisan 2005 ve 25 Nisan 2006 tarihleri arasında haftalık yapılan örneklemelerde sıcaklık, tuzluluk, çözünmüģ oksijen (ÇO) ve ph değerleri derinliğe bağlı olarak farklılık göstermiģtir. Çanakkale Boğazı nda yapılan bir araģtırmada ölçülen tuzluluk ve sıcaklık değerleri, 25 Nisan, 10 Ekim, 21 Kasım 2006 ve 14, 28 Mart 2007 tarihleri hariç, Çanakkale Boğazı nın iki tabakalı akıntı sisteminin özelliklerine uygun olarak derinliğe bağlı değiģim göstermiģ ve derinlik arttıkça Akdeniz in çok tuzlu sularının etkisi belirginleģmiģtir. 25 Nisan, 10 Ekim, 21 Kasım 2006 ve 14, 28 Mart 2007 tarihlerindeki örneklemelerde, derinliğe bağlı olarak tuzluluk ve sıcaklık değerleri arasında farklılık görülmemesinin muhtemel nedeni, bu tarihlerde oluģan lodos ve poyraz gibi hakim rüzgarların yüzey suyu akıntı sistemlerinin akıģ hızını yavaģlatıp hızlandırması ve dolayısıyla Karadeniz karakterli soğuk ve az tuzlu yüzey sularıyla daha tuzlu ve sıcak Ege ve Akdeniz in çok tuzlu sularının karıģmasıdır. Ayrıca, bu araģtırma sonunda elde edilen sıcaklık ve tuzluluk değiģimlerinin nedenleri Çanakkale Boğazı nda, Marmara Denizi nin az tuzlu yüzey sularını Ege Denizi ne ve Akdeniz in çok tuzlu sularını Marmara ya taģıyan iki yönlü akıntı rejiminin mevsimsel değiģimler göstermesi ile açıklanabilir. Kirlilik: Ġlin bir sahil beldesi olması nedeniyle, Ġl sınırları içerisinde faaliyet gösteren bazı sanayi ve turizm tesislerinin atıksuları ve yerleģim yerlerinden kaynaklanan evsel atıksular, genelde alıcı ortam olarak görülen Çanakkale Boğazına deģarj edilmektedir. Sanayi ve turizm tesislerinden yapılan deģarjlar büyük ölçüde arıtma tesisleri ile kontrol altına alınmasına rağmen, yerleģim yerlerinden kaynaklanan evsel atıksuların denizlerimize zarar vermeden bertarafının sağlanması konusunda büyük güçlüklerle karģılaģılmaktadır Bununla beraber Çanakkale Boğazının deniz hareketleri açısından oldukça dinamik bir konumda olması ve bölgede bulunan yerleģik nüfusun Marmara nın diğer yerlerine göre oldukça az olması kirlilik tehdidini kısmen azaltmaktadır. Ancak üst Marmara Denizinden gelen üst akıntılarla daimi bir kirlilik tehdidi altında bulanan Çanakkale Boğazındaki deniz suyu kalitesinin korunması açısından yerleģim yerlerinden kaynaklanan evsel atıksuların bertarafı konusunda yerel yönetimlerin ve merkezi idarenin bir an önce köklü tedbirleri alması gerekmektedir. Göller ve Göletler: Ġl sınırları içinde kayda değer doğal bir göl bulunmamaktadır. Biga Ġlçesi, Yeniçiftlik Beldesi yakınlarındaki Acı Ece Gölü 1960 yıllarda kurutulduktan sonra civar yerleģim yerlerindeki çiftçiler tarafından yıllardır tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Ege Tuzla Projesi kapsamında Ayvacık Baraj Göleti inģaatı tamamlanmıģ olup, sulama kanalları tamamlandığında Kara Menderes Projesi kapsamında yapılan Bayramiç Barajı ve 127

sulama üniteleri ile beraber Ġl güneyinde yer alan verimli tarım arazilerinin 20.000 ha lık kısmı sulanmıģ olacaktır. Yine Biga ovası ve civarını sulamayı hedefleyen Bakacak ve TaĢoluk Barajları sulama üniteleri ile beraber tamamlandığında yaklaģık 17.100 Ha. alan sulanmıģ olacaktır. Gelibolu Yarımadasında inģaatı devam eden projelerden olan Gelibolu-Gökbüvet projesi gerçekleģtirildiğinde ise EvreĢe-Kavak Ovasındaki toplam 9973 Ha. arazi cazibe ve pompaj marifetiyle sulanacaktır. Ġlimizde 2003 yılında inģaa halinde olan projeler toplamı 55.942 Ha. olup, bu projelerin inģaalarının %65 i tamamlanmıģtır Ġlde 2002 yılı sonu itibarı Çanakkale Atikhisar Barajı ve sulama kanalları ile 6850 Ha., Gökçeada Ġlçesinde de Çınarlı Ovası sulama kanalları ile 820 Ha.,Bayramiç Tülüler Pompaj Sulaması ile 257 Ha., Bayramiç-Ezine ve Kumkale Ovası Sulaması ile 6.667 Ha., Biga Ovası Sulaması ile 2600 Ha. ve Küçüksu Gölet ve yerüstü sulaması ile de 2.693 Ha. Tarım arazisi sulanmaktadır. Bununla beraber Ġl genelinde; Topraksu Kooperatifinin pompaj ile aldığı yeraltı suları ile 380 Ha., Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü gölet ve yerüstü sulama Ģebekeleriyle 20.009 Ha. ve halkın kendi çabasıyla da 17.365 Ha. tarım arazisi cazibe ile sulanmaktadır. Ġl geneli toplam sulama miktarı 109.465 hektardır Akarsular: Çanakkale ili içerisindeki akarsuların düzenli rejimleri yoktur, hemen hepsi, sonbahar yağmurlarında ve yüksek kesimlerdeki karların erimeye baģladığı Nisan ve Mayıs aylarında kabarmaktadır. Bunun dıģındaki sürelerde akarsu debileri dakikada bir kaç litreye kadar düģmektedir Gelibolu Yarımadasındaki (Avrupa Yakası ) Kavak Çayı hariç Ġldeki tüm akarsular Kazdağlarından doğmaktadır. Bunların baģlıcaları ; Tuzla Çayı (52 Km), Menderes Çayı (110 Km), Sarıçay (40 Km), KocabaĢ Çayı (80 Km), Mıhlı Çay (12 Km), Kavak Çayı (50 Km) dır. Bu akarsuların yanında Umurbey ve Bayramdere Çayları yaz akıģ rejimine sahip olan akarsu kaynaklarındandır. Ġl sınırları içindeki hemen hemen tüm akarsu kaynakları; DSĠ Genel Müdürlüğünün iģletmeye aldığı büyük su iģlerinde ana su kaynağı olarak rol oynamaktadır. Bununla beraber Merkez Ġlçeye içme suyu kaynağı teģkil eden Atikhisar Barajı Sarıçay üzerinde kurulmuģtur. Yine ileride yıllarda Bayramiç ilçesi ve civar yerleģim merkezlerine içme suyu sağlayacak olan Bayramiç Barajı da Menderes Çayı üzerinde bulunmaktadır. AĢağıdaki tabloda ilin baģlıca akarsuları ve su potansiyelleri belirtilmiģtir. Tablo 47 Çanakkele ili Akarsuları Bilgileri Akarsuyun Adı, Mensabı Min. Debi Max. Debi MenĢei Menderes Çayı 60-70 1530 Kaz Dağı Çanakkale Boğ. Tuzla Çayı 10-15 1400 Kaz Dağı Ege Denizi Sarı Çayı 15 20 1300 Kaz Dağı Çanakkale Boğ. KocabaĢ Çayı 15-20 1345 Kaz Dağı Marmara Denizi Mıhlı Çayı - 75 Kaz Dağı Ege Denizi Kavak Çayı 10-15 1100 Koru Dağı Saroz Körfezi Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durumu, 2007 128

TaĢkınlar: Çanakkale Ġl Merkezi 1961 ve 1964 yıllarında iki sel felaketi atlatmıģ, bu nedenle kent dokusu kent merkezi içinden geçen Sarıçayı (Kocaçay) sınır alarak güney ve kuzey yönlerine doğru geliģmiģtir. Bir baģka deyiģle Sarıçay kentin yerleģim dokusunun geliģiminin belirlenmesinde önemli bir faktör olmuģtur. Bununla beraber kentin Sarıçay Deresi taģkın sahası içinde kalan 104 hanelik tek gecekondu bölgesi halen sel tehlikesi altında bulunmaktadır. Çanakkale yi taģkın açısından etkisi altında bulunduran su kaynakları Sarıçay deresinin; Ilıca Dere, ġeytan Deresi ve Araplı Dere kollarıdır. Eğimi az olan bölge havzası, bitki örtüsü açısından kısmen iyi durumda olmakla beraber bazı kesimlerde yetersiz kalmaktadır. Sarıçayın üzerinde Fatih Sultan Mehmet zamanında yapıldığı bilinen sedde ve duvarların yanında Çanakkale Köprüsünün memba ve mansabında ıslah amacıyla yapılmıģ kıyı koruma duvarlı bir kesim mevcuttur. Bu kesimin yatak kapasitesi 550 m3/sn olup, Araplı Deresiden (Çileder Dere) gelen 180 m3/sn ve Araplı Dere kavģağı ile mansab arasındaki ara havzadan gelebilecek 50 m3/sn lik debileri kaldırabilecek ölçüdedir. Bununla beraber 1973 yılında tamamlanarak sulama ve kontrol amaçlı olarak iģletmeye açılmıģ olan Atikhisar Barajı, 320 m3/sn lik debiden daha fazlasını mansaba bırakmayacak ve 500 yıllık taģkın akımlarını kontrol edebilecek Ģekilde boyutlandırılmıģtır. Çanakkale Merkez yerleģiminin taģkınlardan etkilenmesini kısmen de olsa önleyebilmek açısından; yapılmıģ olan taģkından korunma ve taģkın kontrolü amaçlı tesislerin bakımlarının titizlikle yapılması sağlanmalıdır. Özellikle çıkıl kesiti ile Atikhisar Barajı arasındaki kesimde doğal yatağın taģıma kapasitesini etkileyecek müdahaleleri önlemeye ve bu kesimde yapılmıģ olan ıslah çalıģmalarının bakımına özen gösterilmesi gerekmektedir. Çanakkale nin kent geliģimi; taģkınlar açısından potansiyel oluģturan bu kesimin dıģında planlanması gerekmektedir. Bu durum; ileride oluģabilecek can ve mal kaybının önlenebilmesi veya azaltılabilmesi açısından önem taģımaktadır. Drenaj havzalarındaki bitki örtüsünün iyileģtirilmesi amacıyla ağaçlandırma çalıģmalarına da önem verilmesi ve bu sahaların titizlikle korunması gerekmektedir. Böylelikle taģkından korunma ve taģkın kontrolü amacıyla yapılan yapılar arasında mevcut olan uyumsuzluğun etkisini azaltabilmek mümkün olabilecektir 129

IV.2.8. Soğutma Suyunun Temin Edileceği Sulardaki (Akdeniz) Canlı Türleri ve Diğer Özellikler (Bu Türlerin Tabii Karakterleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma ve YaĢama Ortamları; Bu Ortamlar Ġçin Belirlenen Koruma Kararları, Dalga Hareketleri, Sıcaklık, Derinlik, Tuzluluk vb.), Söz konusu proje ile ilgili olarak DERĠNSU Sualtı Mühendislik & DanıĢmanlık LTD.ġTĠ tarafından, 7 8 Haziran 2011 tarihleri arasında hidrografik ve jeolojik (sediman numunesi alımı) etütleri ve 29 30 Haziran 2011 tarihleri arasında da Çevresel, OĢinografik ve Jeofiziksel Ölçümler gerçekleģtirilmiģtir. ÇalıĢmalar sonucunda hazırlanan OĢinografik ve Jeofiziksel rapor Ek-8 de, Çevresel Deniz AraĢtırmaları raporu Ek-16 da verilmiģtir. AĢağıdaki Ģekilde uydu haritası üzerinde çalıģma yapılan alan gösterilmiģtir: ġekil 43 ÇalıĢma Yapılan Alanın Uydu görüntüsü Deniz suyu analizleri kapsamında; Belirlenen 2 noktada (Ġstasyon 1 ve 2) Secchi Disk ile yüzey ve dip sularında, toplam 4 noktada, Ġletkenlik, Sıcaklık ve Tuzluluk1 değerlerine ek olarak, Renk, Askıda Katı Madde, Yağ- Gres, Fenoller, Bakır, Kadmiyum, Krom, KurĢun, Nikel, Çinko, Civa, Arsenik ve Amonyak, ph ve ÇözünmüĢ Oksijen ölçümleri gerçekleģtirilmiģtir. 130

Sediman analizleri kapsamında; Belirlenen 2 noktada (Ġstasyon 1 ve 2) Yağ-Gres, Bakır, Kadmiyum, Krom, KurĢun, Nikel, Çinko, Civa ve Arsenik analizleri gerçekleģtirilmiģtir. Biyolojik çeģitlilik tespiti çalıģmaları kapsamında; Belirlenen 2 noktada (Ġstasyon 1 ve 2) Fitoplankton, Zooplankton ve Makrobentik örnekleme gerçekleģtirilmiģtir. Örnekleme istasyonları Ģu Ģekildedir: ġekil 44 Örnekleme Ġstasyonları Biyolojik çeģitliliğin tespiti kapsamında yapılan çalıģmalarda tespit edilen fitoplankton, zooplankton ve bentik canlı türleri, bolluk miktarları tablolar halinde ve detaylı açıklamalarıyla raporda belirtilmiģtir (Bkz. Ek-16). Raporun sonuç kısmında ise Ģu ifadeler yer almaktadır: GerçekleĢtirilen CTD ölçümlerinde, mevcut verilerin, mevsimsel olarak Batı Karadeniz için verilen literatür değerleriyle uyum içerisinde olduğu gözükmektedir. Çevresel Deniz AraĢtırmaları için seçilen 2 istasyonda da yüzeyde ve dipte ölçülen çözünmüģ oksijen değerleri Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Tablo 4 de belirtilen Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterlerine uygundur. 131

Proje bölgesinde ölçülen Amonyak değerleri metot dedeksiyon limitinin altında kalan tek ölçüm olan 2. İstasyonun dip numunesi dışında SKKY Tablo-4 de belirtilen 0.02 mg/l limit değerinin üzerinde ölçülmüştür. Araştırma bölgesinde ölçümü yapılan bir diğer parametre de Fenol dür. 1. İstasyonun yüzey suyunda ölçülen Fenol değeri SKKY Tablo-4 de belirtilen limit değeri olan 0.001 mg/l nin çok az üzerinde olup 0.0011 mg/l olarak ölçülmüştür. 2 no lu istasyonda ise değerler metot dedeksiyon limitinin altında kalmıştır. Bu çalışmada tespit edilen fitoplankton türlerinin yanı sıra Dinophyceae sınıfına ait Noctiluca scintillans türü yapılan mikroskobik değerlendirmede 1 numaralı istasyonda 1024 hücre.l-1 ve 2 numaralı istasyonda ise 472 hücre.l-1 olarak tespit edilmiştir. Bunun yanında her iki istasyonda siliatlara ait toplam 912 hücre.l-1 birey tespit edilmiştir. Fitoplankton tür kompozisyonu ve birey sayıları irdelendiğinde bölgenin besin girdisinin yüksek olduğu göze çarpmaktadır. Bunun yanında zengin besin girdisi olan bölgede fitoplankton tür çeşidinin azlığı; zooplankton, miksotrof Noctiluca ve Gyrodinium türlerinin fitoplankton türleri üzerine predatör baskısı olarak açıklanabilir. Zooplanktonik organizmalar bakımından yapılan örneklemede tespit edilen türler örnekleme mevsimi ile uygunluk göstermektedir. Bu çalışmada, incelenen istasyonlarda kirlilik kaynaklı stresin varlığına işaret eden çok fazla bulguya rastlanılmamıştır. Araştırma bölgesinde dağılım gösteren zoobentik canlı topluluğun tür sayısının bu raporda bildirilenin daha üzerinde olması muhtemeldir. Ülkemiz denizlerinin diğer bölgelerinde oldukça fazla zoobentik çalışma yapılmış olmakla beraber, çalışma sahasının yer aldığı kıyılarımızda bu konuda tamamlanmış az sayıda tez veya basılmış yayın bulunmaktadır. Proje bölgesi ile ilgili daha kesin sonuçların elde edilebilmesi için örneklemelerin yılda iki kere yapılması, jüvenil formların tayin güçlüğünden doğacak hataları ortadan kaldıracağı gibi daha sağlıklı sonuca ulaşılmasını da sağlayacaktır. 132

Proje alanında (Marmara Denizi) bulunması muhtemel balık türleri Ģunlardır: Tablo 48 Proje Alanında Bulunması Muhtemel Balık Türleri Bilimsel Ad Türkçe Ad Ġngilizce Ad IUCN Red List Bern Sözl. Lichia amia Akya Leer Fish - - Trachurus trachurus Ġstavrit Atlantic horse mackerel - - Mullus barbatus Barbunya Red Mullet - - Diplodus annularis Ġsparoz Annular seabream - - Merluccius merluccius Berlam European hake - - Maena smaris Ġzmarit Picarel - - Sparus aurata Çipura Gilthead seabream - - Sargus sargus Karagöz White seabream - - Solea solea Dil Balığı Common Sole - - Scopthalmus rhomus Kalkan Brill - - Atherina brama GümüĢ - - Mugil chelo Kefal Thick lipped mullet - - Engraulis encrasicolus Hamsi The European anchovy - - Serranus scriba Hani Painted Comber - - Xiphias gladius Kılıç Swordfish DD - Scomber colias Kolyos Atlanthic chub mackerel - - Thunnus thynnus Orkinos Bluefin Tuna DD - Boops boops Kupa bogue - - Sarda sarda Palamut Atlantic Bonito LC - Dicentrarchus labrax Levrek Sea Bass LC - Sardina pilchardus Sardalya European pilchard - - Pomatomus saltatrix Lüfer Bluefish - - Boops salpa Sarpa Cow Bream - - Oblada melanura Melanur Saddled seabream - - Dentex dentex Sinarit Common Dentex - - Pagellus erythrinus Mercan Common Pandora - - Mullus surmeletus Tekir Red Mullet - - Merlangius merlangus Mezgit - - - Scomber scombrus Uskumru Atlantic Mackerel - - Echelus myrus Mırmır Painted Eel - - Belone belone Zargana Garfish - - Kaynaklar: http://www.iucnredlist.org, www.fishbase.org, Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 Yukarıdaki tablodan anlaģıldığı üzere genelde proje alanı içerisinde nesli tehlike altında veya endemik olan balık türü bulunmamaktadır. Xiphias gladius (Kılıç balığı) ve Thunnus thynnus (Orkinos) türleri IUCN Red List kategorilerine göre DD (Yetersiz Verili); Sarda sadra (Palamut) ve Dicentrarchus labrax (Levrek) türleri ise LC (DüĢük riskli) sınıfındadırlar. Türlerin hiçbiri BERN SözleĢmesi Ek Listeleri nde yer almamaktadır. Bununla birlikte deniz faunası içerisinde önemli bir yer tutan diğer tür ise Derinsu Pembe Karidesi (Parapenaeus longirostris) dir. Parapenaeus longirostris (Pink Shrimp-derinsu pembe karidesi): TÜRÜN TAKSONOMĠDEKĠ YERĠ Class (Sınıf) Malacostraca Order (Takım) Decapoda Family (Familya) Penaeidae Kaynak: http://www.faoadriamed.org Dekapod krustaseler grubuna dâhil olan bu tür grubun genel özellikleri olan bentik yaģam ve hızlı hareket kabiliyetine sahiptir. Bu gruptaki türler 6.000 m. ye kadar değiģen derinliklerde yaģarlar. Parapenaeus longirostris in Marmara Denizi nde yaģadığı derinlik ortalama olarak 133

40-90 m dir 7. 2001-2003 yılları arasında Marmara Denizinde söz konusu tür üzerine yapılan saha çalıģmasında türün fiziksel özelliklerine dair Ģu bulgular elde edilmiģtir: Populasyonun boy dağılımı 5-16.5 (ortalama;10.9) cm dir. Mevsimlere ve derinliğe bağlı olarak karidesin ortalama boyu değiģmektedir. 100 m. ve daha derindeki bireyler, 100 m. den daha az derinliktekilere göre daha büyüktür. EĢey dağılımı, (diģi bireylerin erkek bireylere oranı D/E) 1.2 olarak tespit edilmiģtir. DiĢi bireylerin boy dağılımı erkeklere göre daha yüksektir. DiĢi karideslerin ortalama boyları 11.8 (5.0-6.5) cm, erkeklerin 9.7 (4.6-13.9) cm dir. Erkek ve diģi bireylerinin her ikisi de 0 ile 4 yaģ grupları arasında dağılım göstermektedir. Populasyonda en yüksek oranda 2 yaģ grubu bireyleri bulunmuģtur 8. Kaynak: http://www.chtipecheur.com Söz konusu tür bölge balıkçılığı açısından ekonomik öneme sahiptir. Ancak türün genel özelliği olan derin sularda ve dibe yakın(40-90 m.) bir habitatta yaģama özellikleri nedeniyle, türün projeden olumsuz yönde etkilenme riskinin asgari düzeyde kalacağı düģünülmektedir. Çünkü yapılacak Derin Deniz DeĢarjı Difüzöz derinliği yaklaģık 29 m. olacaktır. Bununla birlikte su içerisinde yapılacak çalıģmalar ve projenin iģletme aģaması sırasında yönetmeliklerde belirtilen sınır değerler aģılmayacaktır(su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Tablo 4, Su Ürünleri Yönetmeliği Ek 8). 7 Marmara denizinde Parapenaeus longirostris, (LUCAS 1846) Derin su pembe karidesi avcılığında kullanılan Manyat ağlarının öngörülen amaçları çerçevesince seçicilikleri, M. Levent ARTÜZ, Fisheries Advisory Comission Technical Paper, U.R.Dsc., Nr:123 8 Marmara Denizindeki Derin Su Pembe Karidesi (Parapenaeus longirostris, Lucas 1846)Balıkçılığının GeliĢtirilmesi Üzerine Bir AraĢtırma, Dr.Mustafa ZENGĠN, SUMAE 134

IV.2.9. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları (Bunların Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanımları), Çanakkale Ġli, Kuzey Anadolu Fay Zonu nun (KAFZ) batı bölümünde yer aldığından aktif tektonik hatlar ile yakından iliģkilidir. Bu nedenle de bölgede birçok sıcak su kaynağı barındıran çeģitli jeotermal sistemler bulunmaktadır. Çanakkale nin jeotermal su kaynakları aģağıdaki Tabloda verildiği gibidir. Tablo 49 Çanakkale Ġli Jeotermal Kaynakları ve Kullanımı KAPLICANIN YERĠ SICAKLIĞ DEBĠSĠ MERKEZE TESĠSLER VE ADI I ( O C) (LT/SN) UZAKLIĞI (KM) YAPILAġMA DURUMU Kızılca Tuzla Ayvacık- 87-90 4,5 100 Pansiyon-30 Yatak Kaplıcası Gülpınar Afrodit Ayvacık- 43 6,5 111 Pansiyon-10 Yatak Kaplıcası K.Çetmi Külcüler Bayramiç- 36-38 1,1 80 Pansiyon-10 Yatak Kaplıcası Külcüler Kırkgeçit Biga- 52 3,25 120 Pansiyon-40 Yatak Kaplıcası IlıcabaĢı Çan Kaplıcası Çan-Merkez 46 1,9 70 Pansiyon-20 Yatak Bardakçılar Çan- 57 0,7 92 Pansiyon-30 Yatak Kaplıcası Bardakçılar Karaılıca Çan-Etili 48 1,5 63 Çadır-80 Adet Kestanbol Ezine- 68-76 0,5 60 Pansiyon-80 Yatak Dalyan Hıdırlar Yenice- 84 4 129 Açık Çamur Banyo Kaplıcası Hıdırlar Kaynak: Çanakkale Ġl Çevre Durum Raporu, 2007 Proje alanı yakınlarında bulunan, Çanakkale ili Biga ilçesinin yaklaģık 15 km güneybatı kesiminde bulunan Kırkgeçit (Biga-Çanakkale) jeotermal kaynağı Biga Yarımadası ndaki önemli jeotermal alanlardan biridir. Bölgede termal suların ortalama debisi 3-5 lt/sn olup yüzeye çıktıkları IlıcabaĢı köyü mevkiinde kullanıma açık olan bir kaplıca bulunmaktadır. Kırkgeçit kaplıcasına ait kaynakların yüzeye çıkıģ sıcaklıkları 52-58 0 C arasında, ph değerleri 9-9.2 ve elektriksel iletkenlik (EC) değerleri 670-700 μs/cm arasında ölçülmüģtür. Ġnceleme alanındaki soğuk suyun yüzey sıcaklığı 12-130C, ph değerleri 7.7-8.3 ve EC değerleri 620-630 μs/cm arasında değiģmektedir. Sıcak sular bazik karakterli olup, düģük elektriksel iletkenlikleri akifer ile uzun süre temasa geçmediklerini göstermektedir. Kırkgeçit jeotermal sahasındaki sıcak su kaynaklarının ısıtıcı kayacı inceleme sahasının kuzeydoğusunda yüzlek veren granitoyidlerdir. Akifer kayacını ise kaplıcanın güney ve güneybatı kesiminde mostra veren bol kırıklı çatlaklı kireçtaģları ve mermerler oluģturmaktadır. Elde edilen veriler piper ve schoeller diyagramlarına yerleģtirildiğinde sıcak suyun Na-SO 4, soğuk suyun Ca-HCO 3 bakımından zengin olduğu saptanmıģtır. Sıcak sular, oksijen-18 ( 18 O) ve Döteryum (D) içeriklerine göre beslenme alanlarının aynı, sığ dolaģımlı, meteorik su bileģimindedir. Trityum (T) izotopu analiz sonuçlarına göre ise sıcak suların 50 yıldan daha yaģlı olduğu görülmektedir. 135

ġekil 45 Biga Yarımadası nın Tektoniği ve Jeotermal Alanlar 136

IV.2.10. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri ), ÇED Yönetmeliği nin EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alındığında, proje alanı ve çevresinde, 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, Söz konusu proje sahası içerisinde 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları bulunmamaktadır. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları Söz konusu proje sahası içerisinde 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı YerleĢtirme Alanları bulunmamaktadır. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a)bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Proje sahasına en yakın korunan alan yaklaģık 500 m mesafede bulunan Priapos Antik Kenti ne ait surlardır. Konu ile ilgili Arkeolog Muharrem ORAL ve Arkeolog Ġbrahim Ethem KOÇAK tarafından hazırlanan rapor Ek-17 de verilmiģtir. AĢağıda ise proje sahası ve sit alanının uydu haritası üzerindeki konumu gösterilmiģtir: 137

ġekil 46 CENAL Enerji Santralinin Kurulacağı Alanı ve Antik Kent Surlarını Gösteren Hava Fotoğrafı. CENAL Enerji Santralinin kurulması planlanan alan. Priapos Antik kentine (Pegai Kalesine) ait sur kalıntılarının hattı. Antik kentin bu hattan buruna doğru yerleģtiği ön görülmektedir. Hazırlanan rapora göre; Kırmızı çizgilerle belirtilmiş olan santralin kurulacağı alanda yapılan detaylı yüzey araştırmasında hiçbir bulguya rastlanılmamıştır. Bununla birlikte santralin üretime başladıktan sonraki baca gazlarının olası olumsuz etkileri düşünüldüğünde, bölgede hakim rüzgar yönünün Kuzeydoğu yönünden olması ve santral sahasının antik kent kalıntılarının güneybatısında olması sebebiyle oluşabilecek olumsuz etki kabul edilebilir ölçülerde olacaktır. Kaldı ki, 1982 yılında görece çok daha az teknoloji ile üretime başlamış olan Yatağan Termik Santrali ve hemen yakınındaki Lagina Hekate kutsal alanı örneğine bakarsak; 16 yıl boyunca desülfürizasyon filtresi olmadan üretim yapan Yatağan Termik Santralinden, hemen yakınındaki Lagina antik alanının, yıllardır arkeolojik kazı çalışmaları yapılmasına rağmen gözle görülür bir etkilenmesinin varlığı henüz tespit edilmemiştir. Bütün bu veriler ışığında Karabiga da yapılması planlanan CENAL Enerji Santralinin, gerek inşaat sahası olarak kurulacağı yerde korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olmaması sebebiyle, gerekse de hemen kuzeyinde yer alan priapos antik kentine olabilecek etkisinin 138

uluslararası öngörüler doğrultusunda kabul edilir ölçülerde olacağından (ya da hiç olmayacağından) yapılmasının bölge arkeolojisi açısından bir sakınca doğurmayacağı görüģüne varılmıģtır. BilirkiĢi heyetinin ifadeleri doğrultusunda; Priapos Antik Kenti nin günümüze ulaģan kalıntılarının bulunduğu alanda 04.07.2012 tarih ve 392 sayılı kararı ile II. Derece Arkeolojik Sit Sınırı yeniden değerlendirilmiģ olup proje sahası 5230 sayılı parsel üzerindeki sit Ģerhi kaldırılmıģtır. (Ek-35: Ġmar Planı Onayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 04.07.2012 tarihli kararı) Enerji santralinin kurulacağı alan ve komģu parsellerde yapılan incelemeler sonucunda 2863 sayılı kanun kapsamına giren her hangi bir TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı na rastlanılmamıģtır. Ayrıca kuzeybatı yönü boyunca kıyı hattı karadan taranmıģ ve yien denizle iliģkilendirilecek herhangi bir yapı uzantısı veya kalıntısına rastlanılmamıģtır. Ayrıca, kıyı Ģeridinin yapısının darlığı ve küçük girintiler ile dolu olduğu, denizde kıyıya yakın noktalardaki doğal kayalıkların dikkat çekmesi, rüzgara açık ve korunmasız olduğu göz önüne alındığında Antik Çağlarda doğal liman olarak da tercih edilmesinin söz konusu olamayacağı düģünülmektedir. Bunlara dayalı olarak proje sahası içerisinde TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı nın bulunmadığı belirtilmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nün Kıyı Kesimi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamında Korunması Gerekli Kültür Varlığına Rastlanılmadığına Dair Yazısı Ek-40 da verilmiģtir. Ayrıca 5231 nolu parsel için Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu hükümlerine uyulacak ve Kültür ve Turizm Bakanlığı görüģleri doğrultusunda inģaat baģlanmadan önce gerekli izinler alınacaktır. ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri Ġstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır. d) 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar, Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri, Söz konusu yönetmelik yürürlükten kaldırılmıģ olup, 6 Haziran 2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği uyarınca proje alanı ve çevresinde hassas kirlenme bölgesi bulunmamaktadır. 139

f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Proje alanı ve çevresinde Özel Çevre Koruma Bölgesi bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, Proje alanı ve çevresinde Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınmıģ alan bulunmamaktadır. ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler Söz konusu proje sahasının içerisinde Rafet ATAÖV Özel Ormanı dıģında orman sayılan alan bulunmamaktadır. Rafet ATAÖV Özel Ormanı nın orman kadastrosu, tapulama yılı, ilk geldi kayıtları, tapulama tutanağı, mahkeme süreci, ifraz tarihi ve nedeni hususlarını içeren Orman Ġnceleme Değerlendirme Formu Ek-18 de verilmiģtir. Alanın meģceresi BM (Bozuk MeĢe) Ģeklindedir. h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanı ve çevresinde yapı yasağı getirilmiģ alan bulunmamaktadır. ı) 26/1/1939 tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, Proje alanı içerisindekanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. BilirkiĢi heyetinin alan içinde yaptığı gözlem ve inceleme neticesinde, santral alanı olarak düģünülen arazi içinde yerlerģim yerleri olmadığı, çevredeki yöre halkının genelde kuru tarımla uğraģtığı, belirlenen alanın çevresinde çok küçük ve dağınık birkaç bölümünde zeytin bahçeleri yer aldığı tespit edilmiģtir. Karadeniz Teknik Üniversitesinden Bilim Heyeti 9 tarafından projenin gerçekleģtirileceği alan çevresinde Zeytin (Olea europaea L.) ekosistemi ile yapılması düģünülen Termik Santralin etkileģimleri; arazide yapılan gözlemler ve alınan örnekler üzerinde yapılan analizler (bilimsel yöntemlerle) sayesinde değerlendirilmiģtir. Özetle; Şu an faaliyette bulunan İçdaş ve Çan Termik Santrallerinin yakınında yer alan arazilerdeki Zeytin bahçelerinde yapılan gözlemler ve alınan Zeytin (Olea europea L) yaprağı örnekleri üzerinde laboratuvarda yapılan ince kesit analizlerinden anlaşıldığı üzere Termik Santrallerin bacalarından atmosfere verilen toz ve diğer kirleticilerden etkilenmediği anlaşılmaktadır (Tarafımızca arazide yapılan gözlemler ve alınan örnekler üzerinde yapılan analizler (bilimsel yöntemlerle) sonucunda elde edilen veriler, şu an faaliyette bulunan termik santrallerden kaynaklanan kirleticilerin çevrelerindeki zeytin bahçelerinde zarar meydana getirmediğini ortaya koymuştur. Genel değerlendirme: Yaprağın kutikula ihtiva etmesi, stomaların yaprakta bulunduğu yerler ve şamdan şeklindeki tüylerin varlığı atmosfer kirleticileri (SO 2, NOx, Kül) tarafından zeytin 9 Prof. Dr. Lokman Altun, Prof. Dr. Bilal Kutrup, Yrd. Doç. Dr. Arzu Ersoy, Atakan Demir ve Serkan Kant 140

yaprağının zarar görmesini engellemektedir. Yaprak üzerinde enine kesitte yapılan inceleme neticesinde şu an faaliyette bulunan Termik Santrallerde alınmış olan önlemlerin mevcut zeytin bahçelerinde herhangi bir zarar meydana getirmediğini ortaya koymuştur. Dolayısıyla yeni yapılacak olan Termik Santral için benzer önlemler alındığı takdirde kurulmasında herhangi bir sakınca bulunmadığı gibi ülke ekonomisine çok büyük katkılar sağlayacaktır. Bu analiz ve değerlendirmelerin detaylarına iģbu ÇED Raporu Bölüm IV.2.12 Flora ve Fauna da yer verilmiģtir. Ayrıca, Çanakkale Valiliği Ġl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nün iģbu projeye dair uygun görüģü yazısı Ek-39 da sunulmuģtur. i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde 4342 sayılı Mera Kanunu nda belirtilen alanlar bulunmamaktadır (Bkz. Ek-14 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası). j) 17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde (26/08/2010 tarihli ve 27684 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) belirtilen alanlar, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde sulak alan bulunmamaktadır. Sahaya en yakın yüzeysel su kaynağı Marmara Denizi dir. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleģmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları, Proje sahası ve çevresinde bu sözleģme gereği koruma altına alınmıģ alan bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar Proje sahası ve çevresinde bu sözleģme gereği koruma altına alınmıģ alan bulunmamaktadır. ı) 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete!de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar, Proje sahası ve çevresinde bu sözleģme gereği koruma altına alınmıģ alan bulunmamaktadır. 141

ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, Proje sahası ve çevresinde bu sözleģme gereği koruma altına alınmıģ alan bulunmamaktadır. ııı) Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, Proje sahası ve çevresinde Cenova Deklerasyonu kapsamına giren kıyısal alan bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, Proje alanı ve çevresinde bu sözleģme gereği koruma altına alınmıģ alan bulunmamaktadır. ç) 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, Proje sahası ve etki alanı sınırları içerisinde Özellikle Su KuĢları YaĢama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi (RAMSAR SözleĢmesi) uyarınca koruma altına alınmıģ alanlar bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi Söz konusu proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde Avrupa Peyzaj SözleĢmesi kapsamına giren alanlar bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.), Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde Çevre Düzeni Planında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaģma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) bulunmamaktadır(bkz. Ek-10)). b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, 142

Söz konusu proje sahasının gösterildiği 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ekte verilmiģtir (Bkz. Ek-15). Proje sahasının üzerinde bulunduğu toprak, arazi kullanma kabiliyet sınıfları açısından incelendiğinde IV. ve VII. sınıf toprak özelliği göstermektedir. Proje sahası içerisindeki tarımsal kullanıma elveriģli IV. sınıf araziler kuru tarım (nadassız) yapılmaya elveriģlidir. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, (26/08/2010 tarihli ve 27684 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik gereği) Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde sulak alan bulunmamaktadır. Sahaya en yakın yüzeysel su kaynağı Marmara Denizi dir. ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları, Göller: Ġl sınırları içerisinde kayda değer bir göl bulunmamaktadır. Akarsular : Ġlin baģlıca akarsuları: Gönen Çayı, Biga Çayı, Karamenderes Çayı, Tuzla Çayı, Sarıçay, Uludere, Kavak Çayı, Çınardere, Bayramdere, Tayfur Deresi, Büyükdere d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar, Proje sahası içerisinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 143

IV.2.11. Orman Alanları (Orman Alanı Miktarları, Bu Alanlardaki Ağaç Türleri ve Miktarları, Ne Kadar Ağaç Kesilecek, Kesilecekse Bu Ağaçların Mesçere Tipi, Kapalılığı vs., Kapladığı Alan Büyüklükleri, Kapalılığı ve Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Proje Alanı Orman Alanı Değil Ġse Proje ve Ünitelerinin En Yakın Orman Alanına Mesafesi, 1/25.000 Ölçekli MeĢcere Haritası, vb.), Çanakkale Ġli nin orman varlığı Türkiye ortalamasının üzerindedir. AĢağıdaki Ģekilde Türkiye ve Çanakkale Ġli nin orman varlığı grafik üzerinde karģılaģtırılmıģtır: ġekil 47 Türkiye ve Çanakkale Ġli Orman Varlığı Ġlin ormanlarını genel olarak kızılçam, saf karaçam, saf meģe ve kayın yapraklı ormanları ile karaçam ve meģeden oluģan karıģık ormanlar meydana getirmiģtir. Ġlde Kazdağları ormanlık alanların büyük bir kısmını üzerinde taģır. Çanakkale Merkez, Eceabat, Gelibolu, Gökçeada Ġlçeleri ile Ayvacık ve Bayramiç Ġlçeleri nin alçak rakımlı, ıģığı ve sıcaklık oranı daha fazla olan yerlerinde kızılçam ormanları oluģmuģtur. Kazdağları nın Ayvacık, Bayramiç, Yenice Ġlçeleri dâhilinde yüksek rakımlı (800 m 1200 m) yerlerinde çoğunlukla saf karaçam ormanları oluģmuģtur. Bu kısımlarda toprak, nem, ıģık faktörleri ekolojik açıdan karaçamın yetiģme ortamlarına daha uygun olduğundan bu tip ormanlar meydana gelmiģtir. Çan Ġlçesi Katrandağı nda da aynı Ģekilde saf karaçam ile karaçam-meģe karıģık ormanları bulunmaktadır. Marmara Denizi ne bakan toprak ve rutubet faktörünün çok uygun olduğu Lapseki ve Biga Ġlçeleri nde ise 600 m rakımın üzerinde saf kayın ormanları oluģmuģtur. Bu ormanlar yine bu faktörlerin uygun olduğu Bayramiç ve Yenice Ġlçelerinin yüksek rakımlı, kuzeye bakan yamaçlarında da yer almaktadır. Söz konusu proje ile ilgili olarak Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED Ġnceleme Değerlendirme Formu, konu ile ilgili hazırlanan inceleme raporu ve proje sahasına ait 1/25.000 ölçekli MeĢcere Haritası Ek-18 de verilmiģtir. ÇED İnceleme ve Değerlendirme Raporu na göre: Meşcerenin mevcut ağaç cinsleri M (meşe), Dy (diğer yapraklı) olup meşcere tipleri Z (ziraat) ve BM-1 (bozuk meşe-1 kapalı) şeklindedir. ÇED raporuna konu sahanın alanı 471.025 m 2 dir. 144

İzin sahanın alanı: 2002 yılında yapılıp kesinleşen Karabiga Beldesi Orman Kadastrosu sonuçlarına göre bu saha Rafet ATAÖV Özel Ormanı sahası içerisinde kalmaktadır. Talep sahasına başka bir müracaat yapılmamıştır. Talep sahası 6831 sayılı Orman Kanunu nun 18.maddesindeki yangın görmüş orman alanı, gençleştirmeye ayrılmış veya ağaçlandırma sahalarıyla baraj havzalarında kalmamaktadır. Talep sahası tohum meşceresi, milli park, av yaban hayatı, av üretme sahası, turizm alanı, özel çevre koruma bölgesi, askeri yasak bölge ve sit alanı içerisinde kalmamaktadır. Faaliyetin ormancılık çalışmaları ve orman-halk münasebetleri açısından mahsuru yoktur. Müracaat sahasının mülkiyetinin incelenmesi: Müracaat sahası, 766 sayılı yasaya göre yapılan tapulama çalışmaları esnasında 3991 no lu parsel olarak tespit edildi. Askı ilanında idaremizin de taraf olduğu Biga Tapulama Mahkemesi nde dava konusu oldu. 1971/215 Esas, 1978/141 karar sayılı mahkeme kararı yargıtayın da onayından geçerek tarla vasfı ile şahıs adına tapuya tescil edildi. 2002 yılında 6831 sayılı Orman Kanunu na göre yapılan Orman Kadastrosu çalışmalarında 3991 no lu parsel olarak kuzeydoğu kısmında 10,668606 ha lık kısmı orman vasıflı değerlendirilerek Rafet ATAÖV Özel Ormanı olarak sınırlandırıldı. Ancak, Orman Kadastro Tespitleri nin kesinleşmesinden bu zamana kadar Orman Kanunu nun Özel Ormanlarla ilgili hükümleri gereği özellikle olur onayı, mesul müdür tespiti, amenajman planı tanzimi ve onayı, tapu siciline şerhlerin konulması gibi işlemler yapılmamıştır. Dolayısıyla özel orman kuruluşu tamamlanmamıştır. Daha sonra satış yoluyla sahip değişikliğine uğramıştır. Bu defa 6831 sayılı Orman Kanunu hükümlerine aykırı olarak parçalara bölünmemesi gerekirken 5229, 5230, 5231 no lu parsellere bölünmüştür. Bu bölünme ile orman vasıflı kısım 5230, 5231 no lu parseller içinde kalmıştır. 5229 no lu parsel içinde özel orman kısmı kalmamaktadır. Netice ve Kanaat: Biga Orman İşletme Müdürlüğü, Karabiga Orman İşletme Şefliği dâhilinde Biga İlçesi, Karabiga Beldesi sınırlarında eski hali 3991 no lu tapulama parseli yeni hali 5229, 5230, 5231 no lu parseller olarak bölünüp bu müracaata konu edilen 5229 ve 5230 no lu parsellerle ilgili olarak öncelikle orman kadastrosu çalışmalarında Rafet ATAÖV Özel Ormanı olarak sınırlandırılan bu yerin Özel Orman Kuruluşu tamamlanmalıdır. Hem mülkiyet sahibi hem de tesis kurmak isteyen aynı şirket olması nedeniyle Özel Orman Kuruluşu nun tamamlanması zor olmayacaktır. Özel Orman Kuruluşu tamamlandıktan sonra Çevre Orman Bakanlığı nın onayı ile Rafet ATAÖV Özel Ormanı ndan izin irtifak tesis edilmelidir. Yukarıda belirtilen Özel Orman konusu dışında 5229, 5230 parsel üzerinde Alcen Enerji Santrali, Limanı ve Kül Depolama sahası tesis edilmesinde idaremizce bir sakınca yoktur. görüģü yer almaktadır. Ġnceleme Değerlendirme Raporu na göre ise: Biga Orman İşletme Müdürlüğü sınırları içinde kalan Çanakkale İli, Biga İlçesi, Karabiga Beldesi, 3991 parsel no lu taşınmazın kuzeydoğu bölümünde kalan 10,6 ha Rafet ATAÖV Özel Ormanı nın orman kadastrosunun kesinleşmesi sonucunda orman kanununun özel 145

ormanlarla ilgili 45, 46, 47, 48 ve 49 maddelerinin uygulanması işlemleri yapılmamıştır. 3991 parsel no lu taşınmaz Karabiga Belediye encümen kararı ile 135000 m 2 si yola terk edilerek 7 parça şeklinde ifraz edilmiştir. Rafet ATAÖV Özel Ormanı ifraz sonucu oluşan 5231, 5229 parsel no lu taşınmazlar içinde kalmaktadır. Hisseli olan taşınmazlar satış sureti ile el değiştirerek Alarco Enerji Üretim A.Ş. firmasına geçmiştir. ifadesi yer almaktadır. Proje sahasının özel ormana isabet eden kısmı için 6831 sayılı Orman Kanunu nun özel ormanlara iliģkin hükümleri gereği yapılacaktır. Söz konusu projenin orman alanları için kamulaģtırma söz konusu olmayıp bu alanlarda 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17.maddesi gereği gerekli izinler alınacaktır. Bu izin ve iģlemler Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün 17.06.2011 tarihli ve 52289 sayılı yazısı ile yayımlanan 2011/10 sayılı genelgesi kapsamında yürütülecektir. Projede kullanılacak orman alanının kesin miktarı, kesilecek ağaç miktarı ve ağaç türleri v.s. izin aģamasında hazırlanacak 1/1000 ölçekli ağaç röleve planları ile belirlenecektir. 146

IV.2.12. Flora ve Fauna (Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Nadir ve Nesli Tehlikeye DüĢmüĢ Türler ve Bunların Alandaki BulunuĢ Yerleri, Bunlar Ġçin Belirlenen Koruma Kararları; Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu Ġle YaĢama Ortamları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterimi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar Ġçin Alınacak Koruma Önlemleri (ĠnĢaat ve ĠĢletme AĢamasında) Arazide Yapılacak Flora ÇalıĢmasının Vejetasyon Döneminde GerçekleĢtirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi, FLORA Proje alanı, Davıs in grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman A-1 karesinde, Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi), Batı Anadolu bölgesine girmektedir. AĢağıda Ģekillerde sırası ile grid sistem üzerinde Türkiye nin fitocoğrafik bölgeleri, ġekil 49 da ise proje sahasının vejetasyon formasyonları görülmektedir: Proje alanı ġekil 48 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South- West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) Kısaltmalar: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col: Öksin alt bölgesinin KolĢik sektörü. MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A. : Batı Anadolu bölgesi; T. : Toros bölgesi; A. : Amanus bölgesi IR.-TUR. : Ġran-Turanien Bölgesi; C.A. : Ġç Anadolu; E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi - - - -> Avrupa-Sibirya penetrasyonları. --- -- --> Akdeniz penetrasyonları 147

Proje alanı Vejetasyon: ġekil 49 Proje Sahası Vejetasyon Formasyonları Bitki Coğrafyası, bitki türlerinin dünyadaki dağılıģ biçimleri ile coğrafi özellikler arasındaki iliģkileri araģtıran bilim dalıdır. Bu bilim dalına göre dünya 37 ayrı flora bölgesine ayrılmıģtır. Türkiye, bu açıdan incelendiğinde 3 farklı floristik bölgenin kesiģtiği ender coğrafyalardan biridir. Bu floristik bölgeler Akdeniz, Ġran-Turan ve Avrupa-Sibirya dır. Faaliyet sahasının içerisinde bulunduğu bölge, Akdeniz Bölgesi nin Batı Anadolu alt bölgesinde yer almaktadır. Yukarıdaki Ģekilden anlaģılacağı üzere alanın hakim bitki örtüsü meģedir. ÇalıĢma Yöntemi Proje alanı ve çevresinin karasal florasını tespit edebilmek için Mart 2011 tarihinde arazi gözlemi yapılmıģ, ve bu arazi gözlemi literatür taraması ile desteklenmiģtir. Yapılan bu çalıģmalar sonucu faaliyet alanı ve yakın çevresinde tespit edilen türler aģağıdaki tablolarda verilmiģtir. Bu çalıģmada, türlerin hangi fitocoğrafik bölge elementine ait olduğu, endemizm durumu, yaģama ortamı (habitatları) ve alanda ne sıklıkta bulunduğu belirtilmiģ; ulusal ve uluslararası tehlike kategorilerine göre değerlendirilmesi yapılmıģtır. Literatür çalıģmaları esas olarak Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TUBĠVES) (http://wwweski.tubitak.gov.tr/tubives) ve Davis.P.H, Flora Of Turkey And The East Aegean Islands, Vol.1-10,Edinburg(1965-1988) adlı kaynaklardan yararlanılarak yapılmıģtır. Ulusal ve uluslararası ölçekte koruma altına alınmıģ türleri belirleyebilmek için 148

Red Data Book of Turkish Plants (Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı-Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Van 100. Yıl Ünv./Ankara, 2000), isimli eser kullanılmıģ; BERN, Avrupa Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi(1984), CITES SözleĢmesi, IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi, 2008 (http://www.iucnredlist.org) sözleģme ve listelerinden tarama yapılmıģtır. Bitkilerin Türkçe karģılıkları ise Türkçe Bitki Adları Sözlüğü (Baytop,1994) adlı eserlerden faydalanılarak verilmiģtir. 149

FLORA TABLO FAMĠLYA Tablo 50 Flora Listesi TÜR TÜRKÇE ĠSĠM YÖRESEL ĠSĠM FĠTOCOĞRAFĠK BÖLGE LOKALĠTE BERN E GÖRE BĠTKĠNĠN TESPĠT ġeklġ HABĠTAT ÖRTÜġ BOLLUK (Braun- Balanquet Metodu) 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 L B Y ROSACEAE Rubus sanctus Böğürtlen - - 0-1250 m - L X X X X END. TEHLĠKE SINIFI ROSACEAE Sarcopoterium spinosum Aptes bozan otu Çakır dikeni Akdeniz 0-1000 m - L, A X X X X RANUNCULACEAE Consolida orientalis Mor çiçek Mevzek otu Ġran-Turan 0-1900 m - L X X RANUNCULACEAE Adonis flammea Kızıl kanavcı otu Çin lalesi Akdeniz 0-1900 m - L X X RANUNCULACEAE Ranunculus arvensis Düğün çiçeği - Akdeniz 0-1850 m - L, A X X CRUCĠFERAE Thlaspi perfoliatum - Avrupa-Sibirya 0-2570 m - L X X X CRUCĠFERAE Cardaria draba Kedi otu - Avrupa-Sibirya 0-1300 m - L, A X X X CRUCĠFERAE Raphanus raphanistrum Turp otu - Avrupa-Sibirya 0-400 m - L, A X X X BORAGĠNACEAE Anchusa azurea ssp. azurea Sığır dili Güriz Ġran-Turan 0-2500 m - L X X X CARYOPHYLLACEAE Cerastium glomeratum - - Avrupa-Sibirya 0-850 m - L, A X X X COMPOSĠTAE Bellis perennis Koyungözü Çayır papatyası Avrupa-Sibirya 0-2000 m - L, A X X X COMPOSĠTAE Calendula arvensis Nergis Altıncık Avrupa-Sibirya 0-2000 m - L X X COMPOSĠTAE Cirsium creticum - - Akdeniz 0-1300 m - L X X X COMPOSĠTAE Cichorium intybus Hindiba Yabani Hindiba Akdeniz 0-3050 m - L X X X X COMPOSĠTAE Crepis sancta - - - 0-2450 m - L X X X X COMPOSĠTAE Artemisia campestris Kara yavģan - - 0-1500 m - L, A X X X 150

FLORA TABLOSU FAMĠLYA TÜR TÜRKÇE ĠSĠM YÖRESEL ĠSĠM FĠTOCOĞRAFĠK BÖLGE LOKALĠTE BERN E GÖRE BĠTKĠNĠN TESPĠT ġeklġ HABĠTAT ÖRTÜġ BOLLUK (Braun- Balanquet Metodu) END. 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 L B Y CUPRESSACEAE Juniperus oxycedrus ssp.oxycedrus Katran ardıcı - - 0-1800 m - L, A X X X X BETULACEAE Alnus glutinosa Kızıl ağaç Kızıl söğüt Avrupa-Sibirya 0-1600 m - L X X X TEHLĠKE SINIFI BORAGĠNACEAE Heliotropium hirsutissimum Siğil otu - Akdeniz 0-2200 m - L X X X CĠSTACEAE Cistus creticus Pamuk otu Karağı Akdeniz 0-1000 m - L, A X X ERĠCACEAE Arbutus andrachne Hartlap Sandal ağ Akdeniz 0-800 m - L X X X ERĠCACEAE Erica manipuliflora Piren Süpürge ağ Akdeniz 0-1530 m - L X X X ERĠCACEAE Erica arborea Süpürge ağ Funda Akdeniz 0-900 m - L, A X X X X UMBELLĠFERAE Eryngium campestre Göz dikeni - Akdeniz 0-750 m - L, A X X X X UMBELLĠFERAE Ammi visnaga DiĢ otu - Akdeniz 0-700 m - L, A X X UMBELLĠFERAE Ferulago humilis KiĢniĢ - Akdeniz 0-900 m - L, A X X X UMBELLĠFERAE Torilis arvensis ssp.elongata - - Akdeniz 0-800 m - L X X DĠPSACACEAE Dipsacus laciniatus Fesçi tarağı Çiğ Ġran-Turan 50-1808 - L X X X X GERANĠACEAE Erodium ciconium - - - 0-1500 m - L X X X X LEGÜMĠNOSAE Lathyrus cicera - - - 5-2000 m - L X X X LEGÜMĠNOSAE Melilotus alba Kokulu yonca - Avrupa-Sibirya 0-1760 m - L X X LEGÜMĠNOSAE Medicago falcata - - - 100-2150 m - L X X X X 151

FLORA TABLOSU FAMĠLYA TÜR TÜRKÇE ĠSĠM YÖRESEL ĠSĠM FĠTOCOĞRAFĠK BÖLGE LOKALĠTE BERN E GÖRE BĠTKĠNĠN TESPĠT ġeklġ HABĠTAT ÖRTÜġ BOLLUK (Braun- Balanquet Metodu) END. 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 L B Y LEGÜMĠNOSAE Trifolium angustifolium - - - 0-700 m - L, A X X X X TEHLĠKE SINIFI LEGÜMĠNOSAE Trifolium campestre Kır üçgülü - Akdeniz 0-2200 m - L, A X X X SOLANACEAE Atropa belladonna Avrat otu - Avrupa-Sibirya 0-1800 m - L, A X X LABĠATAE Ziziphora capitata - - Ġran-Turan 0-2200 m - L X X LABĠATAE Marrubium vulgare Köpek Otu Boz ot Avrupa-Sibirya 0-1400 m - L, A X X X X LABĠATAE Prunella vulgaris Yara otu - Avrupa-Sibirya 0-2900 m - L X X X X X LĠLĠACEAE Asphodelus aestivus ÇiriĢ otu Yalancı çiriģ Akdeniz 0-900 m - L, A X X LĠLĠACEAE Muscari comosum Dağ sümbülü Akdeniz 0-2000 m - L X X X X LĠLĠACEAE Asparagus acutifolius TilkiĢen KuĢkonmaz Avrupa-Sibirya 0-1525 m - L X X X X GRAMĠNEAE Alopecurus setarioides - - Akdeniz - - L, A X X GRAMĠNEAE Avena barbata Yabani yulaf - Ġran-Turan 0-1300 m - L, A X X X GRAMĠNEAE Bromus tectorum - - Avrupa-Sibirya 0-2000 m - L X X GRAMĠNEAE Hordeum bulbosum - - - 0-2250 m - L X X X X GRAMĠNEAE Koeleria cristata - - - 10-3000m - L X X X GRAMĠNEAE Lolium perenne - - Avrupa-Sibirya 0-2050 m - L X X X GRAMĠNEAE Phragmites australis - - Avrupa-Sibirya 0-2400 m - L X X 152

FLORA TABLOSU FAMĠLYA TÜR TÜRKÇE ĠSĠM YÖRESEL ĠSĠM FĠTOCOĞRAFĠK BÖLGE LOKALĠTE BERN E GÖRE BĠTKĠNĠN TESPĠT ġeklġ HABĠTAT ÖRTÜġ BOLLUK (Braun- Balanquet Metodu) END. 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 L B Y RHAMNACEAE Paliurus spina-cristi Karaçalı Çalı dikeni Akdeniz 0-1400 m - L, A X X TEHLĠKE SINIFI SALĠCACEAE Salix alba Ak söğüt Köy söğüdü Avrupa-Sibirya 10-1100 m - L X X FAGACEAE Quercus coccifera Kermes meģesi - Akdeniz 0-1500 m - L, A X X X X FAGACEAE Quercus ilex Pırnal meģesi - Akdeniz 0-450 m - L, A X X X PĠNACEAE Pinus brutia Kızılçam - Akdeniz 0-1200 m - L, A X X X X HABİTAT SINIFLARI TEHLİKE SINIFLARI ÖRTÜŞ BOLLUK DERECELERİ END. (ENDEMİZM) 1. Kültür Alanları(Bağ, bahçe v.b.) Ex : TükenmiĢ-Extinct Endemik Türler(TükenmiĢ) 1. Çok Nadir L : Lokal Endemik 2.Yol kenarı Ew : Doğada Yok OlmuĢ Endemik Türler (Doğada TükenmiĢ) 2. Nadir B : Bölgesel End. 3.Maki-çalı CR : Kritik Olarak Tehlikede Olan Endemik Türler 3. Orta Derecede Bol Y : Yaygın End. 4.Orman EN : Tehlike Altında Endemik Olmayan Türler (Tehlikede) 4. Bol 5. Kuru çayır, taģlık alan VU : Hasar Görebilir Türler 5. Çok Bol veya Saf Populasyon OluĢturmakta 6. Su kenarı, nemli alan LR : DüĢük Riskli Bitkiler (Az Tehdit Altında) cd : Yukarıdaki Kategorilerin herhangi Birine Girmeyen Fakat Bunun Yanında Taksona Özgü veya Habitata Özgü Koruma Programı Olan Bitkiler (Koruma Önlemi Gerektiren) nt : Tehdit Altına Girebilir BĠTKĠ TESPĠTĠNĠN NASIL YAPILDIĞI LOKALĠTE : Bitkinin tam adresi lc : En Az EndiĢe verici (Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olmayan) A : Arazi ÇalıĢması Sonucu ve yüksekliği DD : Bitkinin tehdit altında olmasından çok bitki hakkında daha fazla bilgi toplanması gerekli bitkiler L : Literatür Taraması Sonucu NE : Değerlendirilmeyen A, L : Arazi ÇalıĢması ve Literatür Taraması YÖRESEL ĠSĠM : Türk Dil Kurumu Yayını Türkçe Bitki Adları Sözlüğü refarans olarak alınabilir KAYNAK :- Davıs, P.H. Flora Of Turkey 1-8, Josef Donner Linz - Red Data Book Of Turkısh Plants Türkiye Tabiatı Koruma Derneği ve Van 100. Yıl Üniversitesi 2000 - TÜBĠVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi) 153

Yukarıdaki listeden belirtilen türlerden endemik ve nesli tehlikede olan bitki türlerini tespit etmek için Red Data Book Of Turkish Plants Türkiye Tabiatı Koruma Derneği ve Van 100. Yıl Üniversitesi 2000 adlı yayın taranmıģ ve nesli tehlikede olan bitki türüne rastlanmamıģtır. Ayrıca Ulusal ve Uluslararası SözleĢmelere göre koruma altına alınmıģ türler de bulunmamaktadır. FAUNA Faaliyet alanının dahil olduğu bölgede yaģaması muhtemel/tespit edilen yaban hayatı grupları aģağıdaki listelerde belirtilmiģtir: 154

AVES Tablo 51 Fauna Tablosu/ KuĢ Türleri Listesi Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı EVRDB IUCN END BERN SözleĢmesi KUġLAR MAK (2011-2012) KAYNAK TAKIM : GAVĠĠFORMES DalgıçkuĢları FAM : GAVĠĠDAE DalgıçkuĢlarıgiller Sp : Gavia arctica Kara gerdanlı dalgıç Arctic Loon A.3 LC - Ek-II Ek Liste II L, A TAKIM : PROCELLARĠIFORMES Fırtına kuģları FAM : PROCELLARĠDAE YelkovankuĢugiller Sp : Puffinus puffinus Siyah gagalı yelkovan Manx Shearwater A.2 LC - Ek-II Ek Liste I L, A TAKM : CHARADRĠĠFORMES Yağmur kuģları FAM : LARĠDAE Martıgiller Sp : Larus melanocephalus KarabaĢ martı Mediterranean Gull A.4 LC - Ek-II Ek Liste I L, A Sp : Larus ridibundus KarabaĢ martı Black Headed Gull B.3 LC - Ek-III Ek Liste II L, A, G Sp : Larus argentatus Kuzey gümüģ martısı Herring Gull - LC - - Ek Liste II L, A, G TAKIM : FALCONĠFORMES Doğanlar FAM : FALCONĠDAE Doğangiller Sp : Falco tinnunculus Kerkenez Kestrel A.4 LC - Ek-II Ek-II L Sp : Falco naumanni Küçük kerkenez Lesser Kestrel A.3 VU - Ek-II Ek Liste II L TAKIM : CORACĠĠFORMES Kuzgun kuģları FAM : CORACĠIDAE Kuzgungiller Sp : Coracias garrulus Gök kuzgun Europaean Roller A.2 NT - Ek-II Ek Liste I L FAM : UPUPĠDAE ÇavuĢkuĢugiller Sp : Upupa epops Ġbibik Eurasian Hoopoe A.2 LC - Ek-II Ek Liste I L, A TAKIM : GALLĠFORMES Tavuklar FAM : PHASĠANĠDAE Tavuksular Sp : Coturnix coturnix Bıldırcın Quail A.4 LC - - Ek Liste I L TAKIM : STRĠGĠFORMES Gece Yırtıcıları FAM : STRĠGĠDAE BaykuĢgiller Sp : Athene noctua Kukumav Little Owl A.4 LC - Ek-II Ek Liste II L, A Sp : Otus scops Cüce baykuģ Scops Owl A.3 LC - Ek-II Ek Liste II L, A 155

AVES Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı EVRDB IUCN END BERN SözleĢmesi KUġLAR MAK (2011-2012) KAYNAK TAKIM : COLUMBĠFORMES Güvercinler FAM : COLUMBĠDAE Güvercingiller Sp : Columba livia Kaya Güvercini Domestis Pigeon A.4 LC - - Ek Liste I L, A, G Sp : Streptopelia decaocto Kumru Türkentaube: A.4 LC - - Ek Liste II L, A Collarede Dove Sp: Streptopelia senegalensis Küçük kumru Laughing Dove A.2 LC - - Ek Liste II L TAKIM : PASSERĠFORMES Ötücü KuĢlar FAM : CORVĠDAE Kargagiller Sp : Pica pica Saksağan Elster : Magpie Sp : Corvus corax Kara Karga Koikraba : Raven FAM : STURNĠDAE Sığırcıkgiller Sp : Sturnus vulgaris Sığırcık Star: Starling FAM : PASSERĠDAE Serçegiller - LC - Ek Liste III L, A, G - LC - - Ek Liste II L, A - LC - - Ek Liste II L, A, G Sp : Passer domesticus Ev serçesi Hausperling : House Sparrow - LC - - Ek Liste II L, A, G FAM : ALAUDĠDAE TarlakuĢugiller Sp : Galerida cristata Tepeli toygar Crested Lark - LC - Ek-III Ek Liste II L, A Sp : Eremophila alpestris Kulaklı toygar Horned Lark A.3 LC - Ek-II Ek Liste I L FAM : HĠRUNDĠNĠDAE Kırlangıçgiller Sp : Hirundo rustica Kır kırlangıcı Barn Swallow - LC - Ek-II Ek Liste I L, A, G Sp : Delichon urbica Ev kırlangıcı Northern House-martin A.4 LC - Ek-II Ek Liste I L, A, G FAM : PRUNELLĠDAE Bozboğazgiller Sp : Prunella modularis Çit serçesi Hedge Accentor - LC - Ek-II Ek Liste I L, A, G FAM : TURDĠDAE ArdıçkuĢugiller Sp : Saxicola torquata TaĢkuĢu Common Stonechat - LC - Ek-II Ek Liste I L, A, G Sp : Turdus merula Karatavuk Eurasian Blackbird - LC - Ek-III Ek Liste III L FAM : SYLVĠIDAE Ötleğengiller Sp : Hippolais olivetorum Zeytinlik mukallidi Olive-tree Warbler - LC - Ek-II Ek Liste I L, A 156

AVES Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı EVRDB IUCN END BERN SözleĢmesi KUġLAR MAK (2011-2012) KAYNAK FAM : SYLVĠIDAE Ötleğengiller Sp : Sylvia melanocephala Maskeli ötleğen Sardinian Warbler - LC - Ek-II Ek Liste I L Sp : Sylvia communis Çalı ötleğeni Common Whitethroat - LC - Ek-II Ek Liste I L, A, G FAM : REMĠZĠDAE ÇulhakuĢları Sp : Remiz pendulinus ÇulhakuĢları A.2 LC - - Ek Liste II L FAM : EMBERĠZĠDAE KirazkuĢugiller Sp : Emberiza cia KayakirazkuĢu Rock Bunting - LC - Ek-II Ek Liste I L Sp : Emberiza hortulana KirazkuĢu Ortolan Bunting A.3 LC - Ek-III Ek Liste II L EVRDB MAK (2011-2012) END KAYNAK A G L : European Vertabrate Red Data Book : Merkez Av Komisyonu Kararı : Endemik : Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler) : Gözlem : Literatür 157

Tablo 52 Sürüngen, ĠkiyaĢamlılar ve Memeliler Tür Listesi Latince Adı Türkçe Adı END IUCN BERN SözleĢmesi MAMMALĠA MEMELĠLER TAKIM : INSECTIVORA Böcekçiller FAM : ERINACEIDAE Kirpiler 158 MAK (2011-2012) KAYNAK HABĠTAT Sp : Erinaceus concolor Kirpi - LC - Ek Liste-I L, A, G Fundalık ve çalılıklar TAKIM : CHIROPTERA Yarasalar FAM : RHINOLOPHIDAE Nalburunlu Yarasalar Sp : Rhinolophus hipposideros Küçük Nalburunluyarasa - LC Ek-II Ek Liste-I L, A Orman, ağaçlık, çalılık FAM : VESPERTĠLĠONĠDAE Düz Burunlu Yarasalar Sp : Myotis myotis Dev yarasa - LC - Ek Liste-I L, A Açık araziler, yerleģim yerleri Sp : Nyctalus noctula AkĢamcıyarasa - LC Ek-II Ek-II L Her tarafta, orman ve dıģı alanlarda FAM : MOLOSSĠDAE Kuyruklu Yarasalar Sp : Tadorida teniotis Kuyruklu Yarasa - - Ek-II - L Kayalık yerler, taģ ocakları, kovuklar, yerleģim yerleri TAKIM : RODENTĠA Kemiriciler FAM : SPALACĠDAE Kör fareler Sp : Spalax leucodon Kör fare DD - - L, A Verimli alanlarda, bağ ve bahçelerde REPTĠLĠA SÜRÜNGENLER TAKIM : CHELONĠA Kaplumbağalar FAM : TESTUDĠNĠDAE Tosbağalar Sp : Testudo graeca Tosbağa VU Ek II - G, A, L Kumlu, taģlı araziler, bazen de bağ ve bahçe içinde FAM : EMYDĠDAE Nehir kaplumbağaları Sp : Emys orbicularis Benekli kaplumbağa LR/nt Ek-II Ek Liste-I A, L, G Durgun ve akar sular TAKIM : SQUAMATA Kertenkeleler ALT TAKIM : LACERTĠLĠA Kertenkeleler FAM : LACERTĠDAE Asıl Kertenkeleler Sp : Lacerta saxicola Kaya kertenkelesi LC Ek-III - L Orman içlerindeki çıplak ve açık araziler, taģlık, kayalık yerler FAM : ANGUINIDAE Yılanımsı Kertenkeleler Sp : Ophisaurus apodus apodus Oluklu Kertenkele - - Ek-II Ek Liste-I L Fundalık ve taģlık bölgeler, özellikle yamaçlarda ALT TAKIM : OPHĠDĠA Yılanlar FAM : COLUBRĠDAE Sp : Natrix natrix persa Küpeli Suyılanı - LR/lc Ek-III Ek Liste-I L, A Suya yakın taģlık ve çayırlık

yerlerde Sp : Coluber caspius Hazer Yılanı - - Ek-III Ek-IV L Karasal yaģayan yılanlardır. FAM : GEKKONĠDAE Ev Kelerleri CĠNS Sp : Hemidactylus : Hemidactylus turcicus turcicus GeniĢ Parmaklı Keler - - Ek-III Ek-IV L TaĢların altında, kayalar arasında, evlerde de yaģarlar MAK KAYNAK HABĠTAT SözleĢmesi (2008-2009) Latince Adı Türkçe Adı END IUCN BERN AMPHIBIA AMFĠBĠLER TAKIM : ANURA Kuyruksuzkurbağalar ALTTAKIM : PROCOELA FAM : BUFONĠDAE Karakurbağaları CĠNS : Bufo Sp : Bufo bufo Siğilli Kurbağa - LC Ek-III - L, A, G Karada, taģların altında, toprakların içinde yaģarlar ALTTAKIM: SALAMANDROĠDEA FAM : SALAMANDRĠDAE Sp : Triturus karelinii Pürtüklü semender - LC Ek-II - L Durgun, çok yavaģ akan, bitkisi bol yerler ALTTAKIM : ANOMOCOELA FAM : PELOBATĠDAE Sarımsaklı kurbağalar Sp : Pelobates syriacus Toprak kara kurbağası LC Ek-II - L, G Toprak içerisinde gizlenerek yaģar ALTTAKIM : DĠPLASĠOCOELA FAM : RANĠDAE Su kurbağaları Sp : Rana ridibunda ridibunda Esas su kurbağası LC - - L, G Bitkisi bol, durgun ve sığ suların içinde, kıyılarında, su üzerine çıkmıģ yaprakların üzerinde Gözlem Ġstasyonu HABĠTAT : Faaliyet Alanı ve Çevresinde Yapılan Arazi ÇalıĢmalarında Türlerin Tespit edildiği Noktalar veya Alanlar : Tespit Edilen Türün YaĢadığı Alan Özelliği 159

Yukarıda belirtilen türlerin uluslararası ticareti ile ilgili Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine ĠliĢkin SözleĢme (CITES) incelenmiģtir. Bölgenin flora listesi içerisinde bu sözleģmede yer alan tür veya alttürler bulunmamaktadır. Yine bölgenin fauna listesi içerisinde ise bu sözleģmede yer alan ve bölgede de yaģama ortamı bulunan 1 tür tespit edilmiģtir. Bu tür:columba livia (kaya güvercini) (Ek III) dır. Buna göre; Ek III Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı Madde V - 1. Ek III kapsamındaki türlerin örneklerini konu alan her türlü ticaret, iģbu Madde nin Ģartlarına uygun olarak yapılacaktır. 2. Herhangi bir türü Ek III kapsamında dahil etmiģ olan bir Devlet ten söz konusu türü herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden ihracat izni alınması ve bu iznin ibraz edilmesi Ģarttır. Bu ihracat izni ancak, aģağıdaki Ģartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) Ġhracat iģlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, söz konusu örneğin ilgili Devlet in hayvan ve bitki varlığının korunmasına iliģkin yasaları ihlal edilmeksizin elde edilmiģ olduğuna kanaat getirmesi; (b) Canlı bir örnek söz konusuysa, ihracat iģlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii ni sözkonusu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranıģa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek Ģekilde hazırlanacağına ve sevk edileceğine kanaat getirmesi. 3. Ek III kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithal edilebilmesi için, iģbu maddenin 4üncü paragrafının uygulandığı durumlar hariç, menģe Ģahadetnamesi ile söz konusu örnek ilgili türü Ek III kapsamına dahil etmiģ olan bir Devlet ten ithal edilecekse ihracat izninin öncede ibraz edilmesi Ģarttır. 4. Reeksport durumunda, o örneğin reeksportu yapan Devlet te iģlem gördüğüne veya Devlet ten reeksport edildiğine iliģkin olarak reeksport yapan Devlet in Yönetim Mercii tarafından verilen bir belge, ithalatı yapan Devlet tarafından söz konusu örnek bakımından iģbu SözleĢme nin hükümlerine uyulmuģ olduğunun kanıtı olarak kabul edilecektir. Yukarıda belirtilen türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek için Türk Çevre Mevzuatı Avrupa nın Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi ve ekleri incelenmiģtir. Bern sözleģmesine göre koruma altına alınmıģ türler gösterilmiģtir. Bern SözleĢmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıģtır. II III Kesin olarak koruma altına alınan türler Korunan türler Bern SözleĢmesi Madde 6 hükümleri Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aģağıdaki hususlar yasaklanacaktır: a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme Ģekilleri; b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; c) Yabani faunayı, bu SözleĢmenin amacına ters düģecek Ģekilde, özellikle üreme, geliģtirme ve kıģ uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; 160

d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boģ dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiģ hayvanlar ve hayvandan elde edilmiģ kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti Bern SözleĢmesi Madde 7 hükümleri 1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü iģletme Ģekli, 2. maddenin Ģartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düģürmeyecek Ģekilde düzenlenmiģ olacaktır. 3 - Alınacak önlemler; a)kapalı av mevsimlerini ve/veya iģletmeyi düzenleyen diğer esasları, b)yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaģtırmak amacıyla, uygun durumlarda, iģletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, c)yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satıģının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satıģa çıkarılmasının uygun Ģekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır. IUCN e göre koruma altına alınan fauna türleri Ģu Ģekilde sınıflandırılmıģtır EX (Extınct) EW (Extinct in the Wild) CR (Critically Endangered) EN (Endangered) VU(Vulnerable) NT(Near Threatened) LC(Least Concern) DD (Data Deficient) NE (Not Evaluated) Nesli tükenmiģ olan takson (TükenmiĢ) Doğada yok olmuģ takson(doğada TükenmiĢ) Kritik olarak tehlikede olan takson(kritik) Tehlike altında olan takson(tehlikede) Neslinin doğada tükenme riskinin yksek olduğu takson(duyarlı) Tehdit altına girebilir (Tehdite Yakın) GeniĢ yayılıģlı ve nüfusu yüksek olan takson (DüĢük Riskli) Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılıģına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine iliģkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı takson (Yetersiz Verili) DeğerlendirilmemiĢ takson (DeğerlendirilmemiĢ) Türkiye nin KuĢları (KĠZĠROĞLU, 1989) adlı esere dayanarak Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan ve proje alanı çevresinde tanımlanan bazı kuģ türleri Red Data Book (ERZ, 1977; HEINWALD et all., 1981; BAYERISCHE STAATSMINISTEIUM 1982 a and b; GEEP 1984) kategorilerine göre Ģu Ģekilde sınıflandırılmıģtır: A.1 Nesli tehlikede olanlar A.2 ġiddetli tehdit altında olanlar A.3 Tehdit altındakiler A.4 Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler B Kategorileri Geçici-Transit türler Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün 18.06.2011 gün ve 27968 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu nun 2011-2012 Av Dönemi kararına göre aģağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandırılmıģtır. 161

Ek Liste- I Ek Liste-II Ek Liste-III Çevre ve Orman Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanları Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilim Heyeti 10 tarafından yapılan gözlem ve analizlere bağlı bilimsel çalıģmalar ile Çanakkale Ġli, Biga Ġlçesi, Karabiga Beldesi nde CENAL Elektrik Üretim A.ġ. nin Enerji santrali, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin DeĢarj Projesinin tesis edilmesi ve iģletilmesi planlanmaktadır. Projenin gerçekleģtirileceği alan ve çevresinde Zeytin (Olea europaea L.) ve Orman alanları olmak üzere iki ekosistem yer almaktadır. Bu iki ekosistem ile yapılması düģünülen Termik Santralin etkileģimleri konusu aģağıda iģlenmiģtir. Zeytin (Olea europaea L.) Ekosistemleri; Zeytin ağacının yaprakları ve meyvesi. Zeytin ağacı, yaz-kıģ yapraklıdır. Hastalığa uğramazlarsa yapraklar, ortalama 18-30 ay yaģarlar. Dökülenin yerine yenilenen yapraklar, dayanıklıdır. Bundan dolayı, zeytin ağaçları, sanki yapraklarını, hiç dökmezmiģ gibi daima yeģil görünür. Yaprakların, bir kısmı çıkarken, bir kısmı döküldüğünden bu durumun farkına varılmaz. Yapraklar, küçük, yuvarlak veya hafifçe uzun, etli ve koyu yeģil bir renge sahip olmalarına sebep olacak kadar yüksek bir klorofil içeriğine sahiptirler. Zeytin yaprağı, yaklaģık 5-6 cm uzunluğunda ve orta kısmı 1-1,5 cm geniģliğindedir. Birçok çeģidin yapraklarının büyüklüğü; bitkinin yaģı, kuvveti ve çevresel Ģartlara göre önemli derecede değiģiklik göstermektedir. Yapraklar, zeytin ağacının sağlık göstergesidir. Kurumaları, sararmaları, düģmeleri; ağacın iyi bakılmadığının, yeterli su almadığının, toprağın gübreye ihtiyacı olduğunun göstergesidir. Zeytin yaprakları, ıģık, yüksek veya düģük sıcaklık gibi, ekstrem çevre Ģartlarına karģı hassastırlar. GeliĢmesinde ve fotosentez eğiliminde, belirgin bir azalma görülür. Zeytin ağacının, yalnızca meyvesi ve ondan elde edilen yağı değil; yaprağı da, insan sağlığı yönünden önemlidir. Bugüne kadar zeytin yaprağında, 100 e yakın madde elde edilmiģtir. Yaprakta bulunan bu maddeler, zeytin çeģidine uygulanan kültürel tedbirlere, yetiģtiği bölgeye ve hasat zamanına göre farklılıklar gösterir. Ġki tip çiçek vardır. 1.Normal çiçekler: Hem diģi hem de erkek organları vardır. Erselik, yani tam çiçek. 2.Erkek çiçekler: Sadece erkek organları vardır. DiĢi organlar körelmiģtir. DiĢi organ, iki karpellidir. Her karpelde döllenmeye ve geliģmeye elveriģli, iki normal tohum taslağı bulunur. Fakat geliģmiģ meyvelerde, yalnız bir karpel bulunmakta olup ve içinde geliģmiģ bir tohum bulunur. Tam çiçeklenme, 15 Nisan-15 Mayıs arasında gerçekleģir. Çiçekler, baharın sonlarına doğru yaprakların altından, küçük beyazımsı-sarı renkli, kokulu, seyrek salkımlar halinde açar. Çiçeklenme, hemen hemen önceki mevsimde geliģen sürgünler üzerinde olmaktadır. Her salkımda, ortalama 10-15, en çok ise 25 kadar çiçek mevcuttur. Zeytin çeģitlerinin çoğunda, iki tip çiçek bulunmaktadır. Ġyi çiçeklenmenin olduğu yıllarda, çiçeklerin % 1-2 sinin meyve tutması, iyi bir ürün elde etmek için yeterlidir. Zeytin, anemofil bir bitkidir. Yani, çiçeklerinin tozlanması, genellikle rüzgârla gerçekleģir. Rüzgârların taģıdığı çiçek 10 Prof. Dr. Lokman Altun, Prof. Dr. Bilal Kutrup, Yrd. Doç. Dr. Arzu Ersoy, Atakan Demir ve Serkan Kant 162

tozlarıyla döllenen çiçekler, etli ve yağlı meyve verir. Ortalama, yüz çiçekten, yalnızca beģi, meyve verir. Zeytin çiçekleri Termik Santrallerin yer aldığı bölgede zeytin bahçelerinde meyve görüntüleri ġu an faaliyette bulunan ĠçdaĢ ve Çan Termik Santrallerinin yakınında yer alan arazilerdeki Zeytin bahçelerinde yapılan gözlemler ve alınan Zeytin (Olea europea L) yaprağı örnekleri üzerinde laboratuvarda yapılan ince kesit analizlerinden anlaģıldığı üzere Termik Santrallerin bacalarından atmosfere verilen toz ve diğer kirleticilerden etkilenmediği anlaģılmaktadır (ġekil 2, 3, 4). Laboratuvar verilerine iliģkin değerlendirme aģağıda özetlenmiģtir. Zeytin (Olea europea L) ağacının yaprağının bifasiyal yapraktır. Yani üstte palizat paranģimi altta ise sünger paranģimi yer almaktadır. Stomalar alt epidermiste yer almaktadır, stomların bu konumuna göre de hipostamatik yapmaktadır. Yaprak damarı olarak adlandırılan iletim demetlerinde ksilem üstte floem alttadır. Ġletim demetlerinde ksilemin kapladığı alan oldukça fazladır. Yaprak alt ve üst epidermislerinin dıģ 163

kısmındaki kutikula tabakası kalındır. Kutikula tabakası epidermis hücrelerinden daha kalın konumdadır. Yaprak alt epidermisinde oldukça fazla oranda Ģamdan tüylerde bulunmaktadır. Yaprak mezofil tabakasında palizat paranģimi ve sünger paranģimi hücreler arasında oldukça uzun sklereid (Osteoslilegpeidler Ģeklinde) hücreler bulunmaktadır. Bu özellikleri ile Zeytin (Olea europea L) yaprakları oldukça sert yapıdadır. ġekil 50 Olea europea L. Yaprağından alınan enine kesitte Bifasiyal, hipostomatik yaprakta palizat paranģimi hücreleri arasında sklereidler X425 ġekil 51 Olea europea L. Yaprağından alınan enine kesitte alt kesit epidermiste Ģamdan tüyler X425 164

X425 ġekil 52 Olea europea L. Yaprağından alınan enine kesitte iletim demetinde ksilem elemanları ve kapladığı alan Termik Santral alanı ile kül depolama sahasının bulunduğu alanın 3 km yarıçapında bulunan yerleģim yerleri ve zeytin bahçelerinin söz konusu iģletmeye göre konumu ve hâkim rüzgâr durumu incelendiğinde özellikle toz ve dumandan etkilenme olasılıklarının olacağı ve bölgede yer alan zeytin ağaçları için santralden kaynaklanabilecek toz, SO 2 ve NO x değerlerinin ağaçları etkileme olasılığı zarar verecek düzeyde olabileceği iddiasına karģılık Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilim Heyeti 11 tarafından arazide yapılan gözlemler ve alınan örnekler üzerinde yapılan analizler (bilimsel yöntemlerle) sonucunda elde edilen veriler, Ģu an faaliyette bulunan termik santrallerden kaynaklanan kirleticilerin çevrelerindeki zeytin bahçelerinde zarar meydana getirmediğini ortaya koymuģtur. Yaprağın kutikula ihtiva etmesi, stomaların yaprakta bulunduğu yerler ve Ģamdan Ģeklindeki tüylerin varlığı atmosfer kirleticileri (SO 2, NOx, Kül) tarafından zeytin yaprağının zarar görmesini engellemektedir. Yaprak üzerinde enine kesitte yapılan inceleme neticesinde Ģu an faaliyette bulunan Termik Santrallerde alınmıģ olan önlemlerin mevcut zeytin bahçelerinde herhangi bir zarar meydana getirmediğini ortaya koymuģtur. Dolayısıyla yeni yapılacak olan Termik Santral için benzer önlemler alındığı takdirde kurulmasında herhangi bir sakınca bulunmadığı gibi ülke ekonomisine çok büyük katkılar sağlayacaktır. 11 Prof. Dr. Lokman Altun, Prof. Dr. Bilal Kutrup, Yrd. Doç. Dr. Arzu Ersoy, Atakan Demir ve Serkan Kant 165

Projeden ve ÇalıĢmalardan Etkilenecek Canlılar Ġçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri ĠnĢaat AĢaması Faaliyetin inģaat aģaması sırasında yapılacak faaliyetler (kazı, dolgu, yol açma vb.) nedeniyle bir miktar bitki örtüsü kaybı söz konusu olacaktır. Proje sahasında tespit edilen bitki türleri yukarıdaki tablolarda verilmiģtir. Buna göre alanda endemik bitki türü tespit edilmemiģtir. Projenin inģaat aģaması sırasında oluģacak toz nedeniyle vejetasyon yapısında bozulmalar meydana gelebilecektir. Bunu önlemek için çalıģma süresince çalıģma yapılan alanlarda, kamyonların hareket alanlarında ve iģ makinelerinin çalıģma alanlarında arazöz ile spreyleme sulama yapılarak alanlar ve yol güzergâhı nemlendirilecektir. Kamyonların üstü kapatılacak ve belirli hız limitlerini aģmamaları sağlanacaktır. Bu sayede inģaat sırasında, yükleme-taģımadökme kaynaklı toz emisyonları minimize edilecektir. Ayrıca proje kapsamında, oluģacak toz emisyonları ile ilgili olarak, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Faaliyetin inģaat aģamasında oluģacak gürültü nedeniyle karasal fauna elemanları alandan geçici olarak uzaklaģacaktır. Ancak gürültü seviyelerinden etkilenmesi beklenen memeli ve kuģ türlerinin kullanabileceği alternatif habitatlar proje alanının yakın çevresinde mevcuttur. Tespit edilen Reptilia (sürüngenler) elemanları ise genel olarak bölgede yayılım gösteren türlerdir. Faaliyet kapsamında BERN SözleĢmesi, CITES SözleĢmesi hükümlerine ve 2011-2012 Merkez Av Komisyonu Kararları na riayet edilecektir. Bunların yanı sıra; Projenin inģaat aģamasında oluģacak evsel nitelikli katı atıklarla ilgili 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiģ olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. ĠnĢaat çalıģmaları sırasında çıkacak hafriyat, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapımı iģlemlerinde kullanılacaktır. Proje sahasında hafriyat atığı malzemeler olması durumunda ise 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Kıyıda yapılacak dolgu alanı için kullanılacak Çekirdek Dolgu Malzemesi santral sahasından kazısından çıkacak hafriyat malzemesi ile yapılacaktır. Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Çekirdek Dolgu Malzemesi için kullanılması planlanan santral sahası hafriyat malzemesi için 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik in Ek 2 si kapsamında yapılan analizler Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyasının Ek-4 ünde verilmiģtir. Üç (3) farklı noktadan alınan 166

ve analizi yapılan numune sonuçlarına göre; numune inert atık sınıfında değerlendirilmiģtir. Arazi hazırlama ve inģaat aģamasında; yapıların temelleri için kazı iģlemi yapılacaktır. Kazı iģlemlerinde toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacak olup, bu toprak geçici olarak ilgili yönetmeliklerde verilen standartlara göre depolanarak inģaat iģlemlerinin tamamlanmasından sonra peyzaj amaçlı olarak kullanılacaktır. Faaliyet sahasında iģ makinelerinin çalıģması sonucu kullanacakları yakıta bağlı emisyon oluģumu söz konusu olacaktır. ĠĢ makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri çok küçük olduğundan mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje sahasında çalıģacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan 4 Nisan 2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında santralin tesisi için yapılacak arazi hazırlık ve kazı çalıģmalarında parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde kullanılmayıp, sadece iģ makineleri, kazma, kürek vb. aletlerle çalıģılacaktır. 167

IV.2.13. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut ve Planlanan ĠĢletilme Durumları, Yıllık Üretimleri ve Bunun Ülke veya Yerel Kullanımlar Ġçin Önemi ve Ekonomik Değerleri), Projenin Maden Ocakları Ġle Olan EtkileĢimleri, Sanayi Madenleri: KireçtaĢı ve mermer yatakları Ġlin çeģitli yörelerine dağılmıģtır. Yenice, Bayramiç, Ezine Ġlçelerinde kaolin, kalsit ve kuarsit endüstriyel hammaddeleri vardır. Tablo 53 Çanakkale Ġli Endüstriyel Hammaddeleri CĠNSĠ YERĠ REZERVĠ (Ton) Kaolen Çan-Yayaköy Bahadırlı Akpınar Çan-Çaltıkara TaĢağıl Yat. Bayramiç- Söğütgediği Görünür Gör.+Muh. Mümkün 4.500 620.000 2.687.970 168 5.050.000 2.000.000 44.180 Bentonit Ayvacık-Misvak 30.000 Kil Yenice-YarıĢköy 463.950 293.750 Candere Yatağı Yenice-Yağanköy Bayramiç- AncakörüktaĢı 1.313.000 Kuvars Mermer Çan Ezine-Ahlatoba Kemerdere Akköy Yatakları Ezine-Bergaz Geyikli Tavaklı Bayramiç-Akpınar Biga-Karabiga 22.650 (Muhtemel) Barit Lapseki-Kurudere 91.000 Yatağı Kalsit Ezine Ezine-Geyikli Fosfat Ayvacık-Arıklı Belirsiz Diyatomit Çan-Keçialan Belirsiz Merkez-ġapçı Feldspat Bayramiç-KurĢunlu Belirsiz Yenice-Oğlanalanı Kaynak: Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu, 2007 30.000 28.118.000 5.000.000 2.000.000 8.200.000 18.250.000 Ġlde seramik sanayinde ürün direncini arttırıcı olarak kullanılan Wollastonit madeni de belirli miktarda çıkarılmaktadır. Boya seramik, kaplama ve böcek öldürücü ilaç üretiminde kullanılan talk ise Çan Ġlçesi, Karapınar köyünde üretilmektedir. Sanayi madenlerine ait ruhsatlar tamamen özel sektöre ait olup, Ġl sınırlarında Kalemaden A.ġ., Troas Mineral San.A.ġ., Omya A.ġ., Akçansa A.ġ., Esan EczacıbaĢı End.Ham.San.A.ġ., ĠÇDAġ A.ġ. ve Assos Mermer San.Tic.Ltd.ġti. iģletmelerinin elinde çok sayıda ruhsat bulunmaktadır. Özellikle Kalemaden A.ġ. Ġl deki en büyük endüstriyel hammadde üreticisi konumunda olup, iģletmenin Ġl ve Ülkemiz sınırları içinde maden ve taģ ocağı ruhsatlı çok sayıda sanayi madeni üretim sahası mevcuttur. Ġl sınırları içinde bu iģletme adına kayıtlı (AR, ÖNĠR ve ĠR olmak üzere) toplam 250 civarında ruhsat bulunmaktadır. Kalemaden in Ġl

sınırları içinde kaolen, mermer, kuvars, feldspat, dolamit, wallostonit ve kil ocakları, Troas Mineral in kuvars, pegmatit ve sileks ocakları, Omya A.ġ. nin ana üretim konusu gereği mermer ocakları, Akçansa A.ġ. nin kalker, tras taģı ve kil ocakları, Assos Mermer in ise mermer ocakları mevcuttur. 2007 yılı itibarı ile Ġlimizde 15 trastaģı, 1 pegmatit, 4 kil ocağı, 32 kireç taģı ocağı ve kalker ocağı ruhsatı bulunmakta olup, Maden ĠĢleri Genel Müdürlüğünden ruhsatlı ocaklara dair sağlıklı bir bilgi bulunmamaktadır. Sanayi madenlerinin katma değerine iliģkin kesin bir rakam olmamakla birlikte DĠE nin 1998 yılı istatistikleri incelendiğinde, bahsekonu madenlere ait katma değerin 31 trilyon, Ġlin bu sektördeki payının ise %4 ila %5 arasında olduğu anlaģılmaktadır. Bu açıklamalardan Ġlin kireçtaģı, mermer, kil ve mermer dıģında kalan sanayi madenlerinde (kalsit, granit, tras, kaolen, pegmatit vb.) katma değerin 1999 yılı itibarı ile 1 trilyon 370 milyar civarında olduğu görülmektedir. Bu sektörde DĠE nin 1998 yılları istatistiklerine göre ortalama olarak Ġlde 69 iģyeri sayısı, üretimde çalıģan 212 kiģi, idari ve diğer iģlerde çalıģan sayısı 27 olmak üzere toplam 256 kiģi istihdam edilmektedir. Metalik Madenler: Ġlde en önemli metalik maden yatakları olarak Bakır-KurĢun-Çinko yatakları göze çarpmaktadır. Bu madenler özellikle Yenice ve Lapseki ilçelerinin muhtelif mevkilerinde lokalize olmuģlardır. Ġl genelindeki Bakır-KurĢun-Çinko yataklarının görünür ve mümkün rezervleri 6.250.000 ton civarındadır. Bu bileģik metalik maden yataklarında tenör ve kalite açısından daha çok KurĢun cevheri baskın durumdadır. Ġlde iģletilen en önemli KurĢun-Çinko yatakları Lapseki Ġlçesi Umurbey Beldesi Koru mevkiindedir. Yenice Ġlçesi, Arapuçan, Bağırkaç, Değirmentepe ve Sametelinde kurģun yatakları bulunmaktadır. Bununla beraber Lapseki Ġlçesi, Umurbey Beldesi civarında Çanakkale Madencilik tarafından iģletilen KurĢun Çinko ile Yenice Karaydın Köyündeki Oreks Madene ait kurģun-bakır-çinko-gümüģ tesisleri de Ġldeki maden varlığı olarak göze çarpmaktadır. Bununla beraber Merkez Ġlçe Kirazlı Köyü civarında Altın, Bayramiç Ġlçesi KuĢçayırı ve Yenice Ġlçesi Çamoba mevkiinde Demir, Çan Ġlçesi Kumarlar Köyü civarında Manganez ve Yenice Ġlçesi Hamdibey Beldesi dolaylarında Wolfram yataklarının varlığı litaratürlerde yer almaktadır. Ancak bu madenlerin rezervleri iģletmeye alınacak bir zenginlik arzetmemektedir. Çanakkale Ġli Metalik Madenleri aģağıdaki tabloda verilmiģtir. 169

Tablo 54 Çanakkale Ġli Metalik Maden Yatakları CĠNSĠ YERĠ TENÖR REZERVĠ (TON) Altın Merkez-Kartaldağ Ezine-Yeniköy Çan-Söğütalan Kirazlı 1,2-6,8 gr/ton 1,8 gr/ton 64.889 (Muhtamel) Belirsiz ------- Belirsiz KurĢun Çinko Bakır Biga-Maden, Sarkat Dereleri Yatağı Yenice-Kulfa, ndere,kuttaģı, Kalkım,Arapuçan Yatakları Bayramiç-KuĢtepe Yatağı Lapseki-Doğancılar Değirmendere Kundakçılar %26 Pb, %7 Zn %1,74-20 Pb %0,8-8 Zn %0,8-1,35 Cu %11,72 Zn, %0,97 Pb, %0,49 Cu 444.450.000 (tuvenan cevher) 41.300 (Görünür) 1.364.000 +Muh. 183.897 Muhtemel 3.869.500 Mümkün GümüĢ Demir Yenice-Handeresi Arapuçan Yatakları Yenice-Çamova Bayramiç-KuĢçayır Ezine-Uluköy Çan-Yuvalar %10 Pb, %9 Zn 15.500 (tuvenan cevher) %1 Cu 110.000 Gör.+Muh. ----------- 1.143.000 Görünür --------- %40 Fe %37,15 1.400.000 Mümkün 200.000 (ĠĢletilmiĢ) 370.000 Belirsiz Manganez Çan-Kumarlar Lapseki-Ġlyaslı Yat. Beyçayır Bayramiç-Bezirgan %48,26 %19,6 Mn,%6Fe2O3 %30,9 Mn %43,7 Mn Belirsiz 7.000 Gör.+Muh. 100.000 Görünür Belirsiz %9,6 Mn Belirsiz Molibden Biga-Dikmen Köy %0,015-0,44 MoS2 Belirsiz Kaynak: Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu, 2007 Ġl de faal olarak iģletilen metalik maden ocaklarına tek örnek kurģun-çinko ocaklarıdır. Yenice-Arapuçan bölgesinde Gesom A.ġ. ne, Lapseki-Koru bölgesinde de Çanakkale Madenciliğe ait kurģun-çinko ocakları faal durumdadır. Lapseki-Koru mevkiinde Çanakkale Madenciliğe ait ocaklardan alınan cevherler flotasyon tesislerinde iģlenmektedir. Bu iģletmenin konsantre kurģun cevherindeki kurulu kapasitesi 5.000 ton, fiili üretimi 2.000 tondur. Konsantre Çinko cevherinde ise kurulu kapasite 10.000 ton, fiili üretim ise 6.000 tondur. ĠĢletmenin flotasyon tesislerinde tüvenan cevher istenilen boyutta kırıldıktan ve öğütüldükten sonra çeģitli kimyasallar kullanılarak, istenilen mineral türü yüzdürülüp toplanarak stok edilmektedir. Gesom A.ġ. ise Karaköy, Arapuçandere Mevkiinde kurmayı planladığı flotasyon tesisi mevcuttur. Yine Ġlin Kalkım Beldesi, Karaydın Köyü civarında Oreks Madencilik tarafından iģletilen planlanan KurĢun Madeni ZenginleĢtirme tesisi bulunmaktadır. 170

Ġl sınırları içinde 13 tane iģletme ruhsatlı kurģun-çinko madeni bulunmakta olup, bunlardan birkaç tanesi faal durumdadır. Bu ocaklarda tenör içeriği % 0.5-% 1.3 arasında değiģen bakır da bulunmakta olup, asıl metal bileģenler kurģun ve çinkodan oluģmaktadır. Ġlde MTA tarafından tespit edilen kurģun-çinko rezervi 11.400.000 ton civarındadır. Bu sektörde vasıfsız iģçilerle beraber 60 kadar eleman istihdam edilmektedir. Enerji Madenleri: Çanakkale Ġlinde en önemli enerji hammaddesi linyit kömürüdür. Ġldeki linyit yataklarının büyük bir bölümü Çan Ġlçesinde bulunmakta olup, bu linyitlerin çoğu devlet tarafından iģletilmektedir. Bununla beraber Yenice Ġlçesi Örencik ve Çırpılar mevkilerin de önemli miktarda linyit yatakları mevcuttur. Çan Ġlçesinde bulunan linyit rezervleri yaklaģık 100 milyon ton, Yenice Ġlçesinde bulunan linyit rezervleri ise yaklaģık 79,2 milyon tondur. Ġl deki linyit rezervi ortalama 179 milyon ton olup, bu değer Türkiye deki toplam linyit rezervinin yaklaģık % 3 nü oluģturmaktadır. Bununla beraber Ayvacık Ġlçesi Küçükkuyu Beldesi civarlarında mümkün rezervi 250 ton ve tenörü % 0,08 U3O8 olan Uranyum yatağı, Ayvacık Çetmi-Tuzla, Ezine Kestanbol, Biga Kırıkgeçit, Bayramiç Külcüler, Çan Merkez-Bardakçılar ve Etili, Yenice Hıdırlar da Jeotermal enerji sahaları bulunmaktadır. TaĢ Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler: Ġlin jeolojik ve jeomorfolojik yapısı nedeniyle oldukça zengin tabii malzeme ocakları potansiyeline sahip olması, Ġl sınırları içinde önemli sayıda tabii malzeme ocağının iģletmeciliğinin bulunmasında önemli bir rol oynamıģtır. Ġlde bulunan tabi doğal malzeme ocaklarının baģında muhtelif yapı taģları ( desenli yapı taģı, granit, andezit vb.), sileks, mermer, moloz mermer, kalker, pegmatit, kireçtaģı ve kumçakıl ocakları gelmektedir. 171

IV.2.14. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları bulunmamaktadır. Proje sahasına en yakın korunan alan ise yaklaģık 500 m mesafede bulunan Priapos Antik Kenti ne ait surlardır. Bununla ilgili Arkeolog Muharrem ORAL ve Arkeolog Ġbrahim Ethem KOÇAK tarafından hazırlanan rapor Ek-17 de verilmiģtir. Rapora göre projenin priapos antik kentine olabilecek etkisinin uluslararası öngörüler doğrultusunda kabul edilir ölçülerde olacağından (ya da hiç olmayacağından) yapılmasının bölge arkeolojisi açısından bir sakınca doğurmayacağı görüģü belirtilmiģtir. Ayrıca, bilirkiģi heyetinin ifadeleri doğrultusunda; Priapos Antik Kenti nin günümüze ulaģan kalıntılarının bulunduğu alanda 04.07.2012 tarih ve 392 sayılı kararı ile II. Derece Arkeolojik Sit Sınırı yeniden değerlendirilmiģ olup proje sahası 5230 sayılı parsel üzerindeki sit Ģerhi kaldırılmıģtır. (Ek-35: Ġmar Planı Onayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 04.07.2012 tarihli kararı) Enerji santralinin kurulacağı alan ve komģu parsellerde yapılan incelemeler sonucunda 2863 sayılı kanun kapsamına giren her hangi bir TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı na rastlanılmamıģtır. Ayrıca kuzeybatı yönü boyunca kıyı hattı karadan taranmıģ ve yien denizle iliģkilendirilecek herhangi bir yapı uzantısı veya kalıntısına rastlanılmamıģtır. Ayrıca, kıyı Ģeridinin yapısının darlığı ve küçük girintiler ile dolu olduğu, denizde kıyıya yakın noktalardaki doğal kayalıkların dikkat çekmesi, rüzgara açık ve korunmasız olduğu göz önüne alındığında Antik Çağlarda doğal liman olarak da tercih edilmesinin söz konusu olamayacağı düģünülmektedir. Bunlara dayalı olarak proje sahası içerisinde TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı nın bulunmadığı belirtilmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nün Kıyı Kesimi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamında Korunması Gerekli Kültür Varlığına Rastlanılmadığına Dair Yazısı Ek-40 da verilmiģtir. IV.2.15. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve KuruluĢlarına Belirli Amaçlarla Tahsis EdilmiĢ Alanlar, 7/16349 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Ġle SınırlandırılmıĢ Alanlar vb.), Proje alanında; Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve KuruluĢlarına Belirli Amaçlarla Tahsis EdilmiĢ Alanlar, 7/16349 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Ġle SınırlandırılmıĢ Alan) bulunmamaktadır. 172

IV.2.16. Bölgenin (Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından) Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Hava Tesisin kurulacağı bölgede mevcut hava kalitesi tespiti için 8 noktada 2 ay süresince gerçekleģtirilen NO 2, SO 2, HCL, HF, VOC ve Toz ölçümleri yapılmıģtır. Ölçüm sonuçları aģağıdaki tablolarda verilmiģtir. Tablo 55 NO 2 Ölçüm Sonuçları ĠNCELEME ĠSTASYONU NO 2 KONSANTRASYONU ( g/m 3 ) 04.03.2011-04.04.2011 04.04.2011-04.05.2011 ORTALAMA 1 Nolu Ġstasyon * 5,20 5,20 2 Nolu Ġstasyon 5,34 * 5,34 3 Nolu Ġstasyon * 11,31 11,31 4 Nolu Ġstasyon 12,68 * 12,68 5 Nolu Ġstasyon 7,94 9,11 8,525 6 Nolu Ġstasyon 5,73 6,84 6,285 7 Nolu Ġstasyon 10,08 9,37 9,725 8 Nolu Ġstasyon 7,34 9,88 8,61 ORTALAMA 8,459 * Tüplerin Kaybolması Nedeniyle Sonuç AlınamamıĢtır Tablo 56 SO 2 Ölçüm Sonuçları ĠNCELEME ĠSTASYONU SO 2 KONSANTRASYONU ( g/m 3 ) 04.03.2011-04.04.2011 04.04.2011-04.05.2011 ORTALAMA 1 Nolu Ġstasyon 1,87 * 1,87 2 Nolu Ġstasyon * 3,04 3,04 3 Nolu Ġstasyon 4,80 * 4,80 4 Nolu Ġstasyon * 5,19 5,19 5 Nolu Ġstasyon 6,75 1,87 4,31 6 Nolu Ġstasyon 3,24 4,22 3,73 7 Nolu Ġstasyon 0,51 1,48 0,995 8 Nolu Ġstasyon 2,26 2,46 2,36 ORTALAMA 3,287 * Tüplerin Kaybolması Nedeniyle Sonuç AlınamamıĢtır Tablo 57 HCL Ölçüm Sonuçları ĠNCELEME HCL KONSANTRASYONU ( g/m 3 ) ĠSTASYONU 04.03.2011-04.04.2011 04.04.2011-04.05.2011 ORTALAMA 1 Nolu Ġstasyon 6,66 * 6,66 2 Nolu Ġstasyon * 3,58 3,58 3 Nolu Ġstasyon 9,87 * 9,87 4 Nolu Ġstasyon * 13,61 13,61 5 Nolu Ġstasyon 57,26 6,91 32,09 6 Nolu Ġstasyon 3,51 6,93 5,22 7 Nolu Ġstasyon 99,31 28,11 6371 8 Nolu Ġstasyon 7,39 4,73 6,06 ORTALAMA 17,599 * Tüplerin Kaybolması Nedeniyle Sonuç AlınamamıĢtır 173

2 No lu Cihaz 1 No lu Cihaz 2 No lu Cihaz 1 No lu Cihaz ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. Tablo 58 HF Ölçüm Sonuçları ĠNCELEME ĠSTASYONU HF KONSANTRASYONU ( g/m 3 ) 04.03.2011-04.04.2011 04.04.2011-04.05.2011 ORTALAMA 1 Nolu Ġstasyon 0,43 * 0,43 2 Nolu Ġstasyon * 0,20 0,20 3 Nolu Ġstasyon 0,43 * 0,43 4 Nolu Ġstasyon * 0,43 0,43 5 Nolu Ġstasyon 0,51 0,65 0,58 6 Nolu Ġstasyon 0,28 0,44 0,36 7 Nolu Ġstasyon 0,65 0,57 0,61 8 Nolu Ġstasyon 0,47 0,56 0,515 ORTALAMA 0,444 * Tüplerin Kaybolması Nedeniyle Sonuç AlınamamıĢtır Tablo 59 VOC Ölçüm Sonuçları VOC KONSANTRASYONU ( g/m 3 ) 04.03.2011-04.04.2011 04.04.2011-04.05.2011 ORTALAMA Toplam BileĢikler Toplam BileĢikler Toplam Organik (Karbon Organik (Karbon Organik BileĢikler Cinsinden) BileĢikler Cinsinden) BileĢikler ( g/m 3 ) ( g/m 3 ) ( g/m 3 ) ( g/m 3 ) ( g/m 3 ) ĠNCELEME ĠSTASYONU BileĢikler (Karbon Cinsinden) ( g/m 3 ) 1 Nolu Ġstasyon 35,50 32,88 * * 35,50 32,88 2 Nolu Ġstasyon * * 29,27 28,89 29,27 28,89 3 Nolu Ġstasyon 29,62 29,31 * * 29,62 29,31 4 Nolu Ġstasyon * * 26,58 28,70 26,58 28,70 5 Nolu Ġstasyon 24,63 30,87 35,99 38,30 30,31 34,59 6 Nolu Ġstasyon 6,81 7,37 30,67 30,58 18,74 18,89 7 Nolu Ġstasyon 37,82 42,44 33,96 36,26 35,89 39,35 8 Nolu Ġstasyon 29,42 23,87 24,06 28,40 26,74 26,14 * Tüplerin Kaybolması Nedeniyle Sonuç AlınamamıĢtır. Tablo 60 Çöken Toz Ölçüm Sonuçları 1.AY (04.03.2011-04.04.2011) 2.AY (04.04.2011-04.05.2011) Cihaz Tartım Farkı Alan (m 2 Tartım Farkı ) Gün No (g) (g) Alan (m 2 ) Gün A B C A B C 0,0481 0,015453 31 0,0368 0,015453 30 0,0734 0,014997 31 0,0992 0,014997 30 0,0233 0,015156 31 0,0446 0,015156 30 0,0350 0,015535 31 0,0476 0,015535 30 0,0968 0,015109 31 0,0569 0,015109 30 0,0437 0,015003 31 0,0657 0,015003 30 0,0257 0,015216 31 0,0359 0,015216 30 0,0324 0,015320 31 0,0397 0,015320 30 ÖLÇÜM SONUCU Cihaz Yönü (mg/m 2 -gün) ORTALAMA 1.AY (04.03.2011-04.04.2011) 2.AY (04.04.2011-04.05.2011) (mg/m 2 -gün) D 1 No lu Kap 100 79 90±2,06 2 No lu Kap 158 221 190±2,06 3 No lu Kap 50 98 74±2,06 4 No lu Kap 73 102 88±2,06 1 No lu Kap 207 125 166±2,06 2 No lu Kap 94 146 120±2,06 3 No lu Kap 55 79 67±2,06 4 No lu Kap 68 86 77±2,06 D = (A * 1000) / (B*C) 174

1 No lu Ölçüm Noktası 2 No lu Ölçüm Noktası Tablo 61 Ortam Havası Solunabilir Toz Ölçüm Sonuçları Ölçüm Yapılan Nokta Tanımı 1.Ölçüm (04.03.2011-18.03.2011) 2.Ölçüm (18.03.2011-04.04.2010) 1.Ölçüm (04.04.2011-18.04.2011) 2.Ölçüm (18.04.2011-04.05.2011) Çekilen Toplam Hacim (Nm 3 ) A Tartım Farkı (mg) B Ölçüm Sonucu (µg/nm 3 ) C 798 44,12 55,29 845 41,09 48,63 828 37,08 44,78 861 43,20 50,17 Ortalama (µg/nm 3 ) 51,96 44,48 C = B*1000/A Tesisin kurulacağı bölgede 8 noktada 2 ay süresince gerçekleģtirilen NO 2, SO 2, HCL, HF, VOC ve Toz ölçümlerinin yapıldığı noktaları gösterir uydu görüntüsü aģağıda verilmiģtir. 175

ġekil 53 Bölgenin Mevcut Hava Kalitesinin Belirlenmesi ÇalıĢmalarında Örnekleme Tüpleri ve Toz Ölçüm Noktaları Tesisin için yapılan Emisyon Dağılım Modellemesi Ek-19 da verilmiģtir. Yapılan Hava Kalitesi ölçümleri ve modelleme sonucunda; Hava kalitesi ölçümleri neticesinde UVD ve KVD değerleri hesaplanmıģ ve bu değerler UVS ve KVS değerleri ile karģılaģtırılmıģtır. KarĢılaĢtırma sonunda tespit edilen NO 2, SO 2, HCl, HF, Pm10 ve Çöken Toz değerleri verilen sınır değerlerin altında olup, Yönetmelikte istenen Ģartlar sağlanmıģtır. Tesisin kurulacağı bölgede gerçekleģtirilen NO 2, SO 2, CO, HCl, HF, ve Toz hava kalitesi modelleme sonuçları sınır değerleri sağlamaktadır. 176

Ayrıca toplam organik bileģikler (karbon cinsinden) için UVS ve KVS değerleri hesaplanmıģ sınır değerlerin sağlandığı görülmüģtür. Su Proje kapsamında proses suyu alımı ve deģarjı denize yapılacağından mevcut deniz suyu kalitesini belirlemek amacı ile yapılan analiz Ek-12 de ve aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği Ek 1 inde(yüzme ve Rekreasyon Amacıyla Kullanılan Suların Sağlaması Gereken Kalite Tablosu) belirtilen analiz bu konuda Bakanlık tarafından akretide olmuģ labaratuar olmadığından Çevre Mevzuatı kapsamı dıģında yaptırılmıģ olup sonuçlar Ek-27 de ve aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo 62 Proje Sahası ndan Alınan Deniz Suyu Analiz Sonuçları NUMUNE ADI ve NO: Deniz suyu Sample Name and Number Parametre-Birim Parameter-Unit Analiz Sonucu Test Result SKKY Tablo 4 Sınır Değerleri ph 7,92 6 ph 9 Askıda Katı Madde (mg/l) <10 30 ÇözünmüĢ Oksijen (mg/l) / % 7,8 / 91 Doygunluğun %90 nından fazla Parçalanabilir Organik Kirleticiler (mg/l) <4 - Klorofil-a (Üretkenlik) (mg/l) <0,001 - Fenol (mg/l) <0,001 0,001 Bakır (Cu) (mg/l) <0,01 0,01 Kadmiyum (Cd) (mg/l) <0,003 0,01 KurĢun (Pb) (mg/l) <0,05 0,1 Nikel (Ni) (mg/l) <0,02 0,1 Çinko (Zn) (mg/l) 0,02 0,1 Cıva (Hg) (mg/l) <0,001 0,004 Arsenik (As) (mg/l) <0,001 0,1 Amonyak (mg/l) <0,01 0,02 Renk (CU) 4 Doğal Bulanıklık (NTU) 1,03 Doğal Toplam Krom (Cr) (mg/l) <0,001 0,1 Ham Petrol ve Petrol Türevleri (mg/l) <0,003 0,003 Radyoaktivite Alfa Aktivitesi (Bq/L) <6,66 Radyoaktivite Beta Aktivitesi (Bq/L) 7,77 - Numune Alınan Koordinaatlar; Y: 527935, X: 4474055 SKKY Tablo 4 e göre deniz suyu numunesinde yapılan analiz sonucu ağır metal konsantrasyonları yönetmelikte belirtilen sınır değerleri sağlamaktadır. - 177

Tablo 63 Proje Sahası Yüzme ve Rekreasyon Amacıyla Kullanılan Suların Sağlaması Gereken Kalite Kriterleri Analizi Parametreler Analiz Sonuçları (mg/lt) Yönetmelik Değerleri(K) Toplam Koliform/100 ml 0 1000 Fekal Koliformlar/100 ml 0 200 Fekal Streptokok/100 ml 0 100 Salmonella/1 litre 0 0 ph 8,28 / 21,7 0 C 6 ila 9 Renk (Pt-Co) 7,27 Renkte olağan dıģı bir değiģiklik olmamalı Mineral Yağ mg/l <0,003 Su yüzeyinde görünür film tabaka ve koku olmamalı IĢık Geçirgenliği (m) -* 2 ÇözünmüĢ Oksijen Oksijene Doygunluk Yüzdesi 7,17 / 102,6% 80-100 Yüzer Madde Yok Bulunmamalı Amonyum mg/l NH 4 <0,012 - Arsenik (As) <0,01 - Kadmiyum (Cd) <0,01 - KurĢun (Pb) 0,01 - Civa (Hg) <0,001 - Nitrat mg/l NO 3 2,66 - Toplam Fosfor Fosfat mg/l PO 4 0,086 - Toplam Pestisid <0,006 ppb - Toplam Kjedahl Azotu mg/l N 1,33 - Toplam Siyanür mg/l CN <0,02 - *Arazi ġartları Nedeni ile IĢık Geçirgenliği ÖlçülememiĢtir. K: Kılavuz Proje kapsamında Derinsu Firmasının yapmıģ olduğu Çevresel Deniz AraĢtırmaları Raporu Ek-16 da verilmiģtir. Toprak Söz konusu proje ile ilgili olarak proje alanından 25 noktadan kompozit toprak numunesi alınmıģtır(bkz Ek-20). Alınan toprak numunelerinin kimyasal analizi yapılmıģtır. Yapılan kimysal analizde Civa (Hg), Arsenik (As), Bor (B), Kadmiyum (Kd), Krom (Cr), Bakır (Cu), Molibden (Mo), KurĢun (Pb), Antimon (Sb), Selenyum (Se), Çinko (Zn) ve Toplam Organik Karbonlar ve TOX parametrelerinin değerleri bulunmuģtur. AĢağıdaki tablolarda, toprakta bulunan metal elementlerin sınır değerleri ve analizi yapılan parametrelerin sonuçları verilmiģtir: Tablo 64 Toprakta Bulunan Metal Elementlerin Sınır Değerleri 12 Metal Topraktaki Ortalama Konsantrasyon (mg/kg) EĢik Sınır Değeri (mg/kg) Doğal Kökenli Olmayan Anomali Değeri (mg/kg) Cr 50-200 75 3500 Cu 15-40 75 250 Zn 50-100 200 900 As 0,1-15 15 - Se 0,1-3 1 120 Mo 1-2 7 101 Cd 0,01-2 1 - Ba 100-500 250 3000 Hg 0,01-5 0,5-12 Threshold Limit Values for Heavy Metals in Soils in the Function of Spatial and Temporal Variation of Geochemical Factors, P.SIPOS and T.PÓKA, Laboratory for Geochemical Research, Hungarian Academy of Sciences, H-1112 Budapest, Budaörsi út 45., Hungary 178

Pb 15-30 100 1200 Tablo 65 Toprak Numunesi (Kimyasal Analiz) Sonuçları Parametre Birim Kimyasal Analiz Sonuçları Civa mg/kg <0,2 Arsenik mg/kg k.ton 7,44 Bor mg/kg <11 Kadmiyum mg/kg <0,1 Krom mg/kg 18,01 Bakır mg/kg 6,35 Molibden mg/kg k.ton <0,8 KurĢun mg/kg 30,29 Antimon mg/kg <1 Selenyum mg/kg k.ton 1,12 Çinko mg/kg 32,06 Toplam Organik Karbon(TOK) mg/kg 9825 Yukarıdaki değerlere bakıldığında proje sahasından alınan toprak numunelerinden yalnızca KuĢun (Pb) un ortalama konsantrasyon değerinin üzerinde olduğu görülmektedir. Normalde topraktaki ortalama konsantrasyonu 15-30 mg/kg olan kurģunun eģik sınır değeri 100 mg/kg dır. Doğal kökenli olmayan anomali değeri ise 1200 mg/kg Ģeklindedir. Analizi yapılan toprak numunesinde ölçülen KurĢun (Pb) değeri ise 30,29 mg/kg dır. Standart değerler göz önüne alındığında ortalama konsantrasyon değerler çok yakındır ve bu sınır aģımı, aģırı düzeyde değildir. Toprakta doğal olmayan herhangi bir anomalinin varlığı söz konusu değildir. Bunun dıģındaki bütün parametrelerin ölçülen değerleri standart değer aralıkları içerisindedir ve toprağın kimyasal yapısında herhangi bir anomalilik yoktur. Gürültü Planlanan Proje Alanında yapılan arka plan gürültü ölçümleri aģağıda verilmiģtir. Tablo 66 Tesis Arka Plan Gürültü Ölçüm Sonuçları Ölçün No Koordinatlar L GÜNDÜZ (dba) E N 1 1 NOLU ÖLÇÜM 527341 4474271 35,8 2 2 NOLU ÖLÇÜM 527609 4473890 38,9 3 3 NOLU ÖLÇÜM 527292 4473514 40,4 4 4 NOLU ÖLÇÜM 526935 4473450 52,7 Tablo 67 Ölçüm Noktalarının Proje Alanına Olan Mesafeleri ÖLÇÜM NOKTASI YER PROJE ALANINA UZAKLIK (m) 1 NOLU ÖLÇÜM Tesis Alanı 0 2 NOLU ÖLÇÜM Antik Kent 250 3 NOLU ÖLÇÜM Konut 350 4 NOLU ÖLÇÜM Konut 330 Yapılan ölçümlerden görüldüğü üzere en yakın yerleģim birimi olan 150 m. mesafedeki inģaatı devam eden meskene ulaģacak çevresel gürültü değeri 60 dba olup, yönetmelikte belirtilen gündüz sınır değeri 70 dba nın altında kalmaktadır(bkz. Ek-21). IV.2.17. Diğer Özellikler Bu konuda bahsedecek herhangi bir husus bulunmamaktadır. 179

IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri Ġl ekonomisinde tarım en önemli faaliyet olmakla beraber son yıllarda tarıma dayalı sanayi kolları geliģme göstermekte ve buna bağlı olarak ekonomide sanayinin payı artmaktadır. 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre istihdam edilen nüfusun (237.699), 133.140 ı (%56) tarım, 21.839 u (%9) sanayi, 8.470 i (%4) inģaat ve 73.563 ü (%31) hizmetler sektöründe çalıģmaktadır. Ġlde iģsizlik oranı %3.6 olarak tespit edilmiģtir. Devlet Ġstatistik Enstitüsü verileriyle 2001 yılı cari fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla illerin payına göre sıralamada Çanakkale ili 32. sırada, KiĢi BaĢına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla cari fiyatlarla iller sıralamasında ise 2.335 $ dolar ile 19. sıradadır. Ġl yüzölçümünün % 54'ünü ormanlar, % 34'ünü tarım yapılan arazi, % 5'ini çayır ve mera lar, % 7'sini kültür dıģı araziler kaplamaktadır. Tarım arazisinin % 81'i tarla arazisi, % 6'sı sebze, % 2'si meyve, % 2'si bağ, % 9'u zeytinliktir. Ġlin toplam tarım alanı 333.573 Ha. olup, 120.600 Ha. alanı sulanabilir arazidir. Toplam 50.511 ha. (%42) alan sulanmakta olup, bu sulamanın 14.245 ha. (%28) devlet tarafından gerçekleģtirilmektedir. YetiĢtirilen tarım ürünleri arasında en önemli yeri oransal olarak sebze, ekim sahası olarak hububat almaktadır. 2003 yılı itibarıyla 376.153 ton Buğday, 456.220 ton Domates, 74.397 Ton Elma, 40.210 Ton ġeftali, 43.352 Ton Üzüm, 47.409 ton Zeytin, 33.462 ton Ayçiçeği üretimde ilk sıraları almıģtır. Çanakkale köylüsünün önemli geçim kaynaklarının baģında hayvancılık gelmekte olup, Ġl'de 115.853 adet BüyükbaĢ hayvan, 557.303 adet KüçükbaĢ hayvan vardır. Hayvansal ürünler olarak 1.842 ton et, 249.471 ton süt, 39 Milyon 787 bin adet yumurta, 785 ton Bal, 29.132 ton civarında deniz ürünleri üretimi gerçekleģmiģtir. Ġlde 25'in üzerinde iģçi çalıģtıran 38 adet sanayi tesisinde 8.000 civarında iģçi çalıģmaktadır. Ġlde toprağa dayalı sanayide, Çan'da kurulu bulunan Seramik ve Kalebodur Fabrikaları, Ezine'de bulunan Çimento Fabrikası, Merkezde dondurulmuģ gıda sebze ve su ürünlerini değerlendiren fabrikalar önemli gıda üretim birimleridir. Mevcut sanayi kuruluģlarında üretilen dondurulmuģ ve kurutulmuģ gıda, su ürünleri, bakliyat, çimento, maden cevheri, seramik ve karo fayans en çok ihraç edilen ürünlerdir. Biga ve Çanakkale Organize Sanayi Bölgesi nde altyapı çalıģmaları tamamlanmıģ olup yatırımcılara yönelik parsel tahsisi devam etmektedir. Ayrıca 7 adet küçük sanayi sitesinde toplam 886 iģyeri faaliyet göstermektedir. Ġlde 13 ü merkezde olmak üzere 49 adet banka Ģubesi bulunmaktadır. Ayrıca ilde 235 Anonim ġirket, 1.735 Limited ġirket, 45 Kollektif ġirket ve 7 Komandit ġirket vardır. Tablo 68 Ġl ve Ġlçelerin GeliĢmiĢlik Sırası, Grubu, Endeksi ĠLÇELER ĠLÇELERĠN GELĠġMĠġLĠK SIRASI GELĠġMĠġLĠK GRUBU GELĠġMĠġLĠK ENDEKSĠ BOZCAADA 36 2 2,05888 MERKEZ 39 2 1,95451 GÖKÇEADA 118 2 0,99118 ÇAN 121 2 0,97671 GELĠBOLU 141 2 0,77882 ECEABAT 172 3 0,58507 EZĠNE 187 3 0,49619 BĠGA 201 3 0,42349 LAPSEKĠ 283 3 0,11279 AYVACIK 292 3 0,08642 BAYRAMĠÇ 367 3-0,09300 YENĠCE 530 4-0,37841 180

IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını OluĢturan BaĢlıca Sektörler, Yöre ve Ülke Ekonomisi Ġçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler), Ġl ekonomisinde tarım en önemli faaliyet olmakla beraber son yıllarda tarıma dayalı sanayi kolları geliģme göstermekte ve buna bağlı olarak ekonomide sanayinin payı artmaktadır. 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre istihdam edilen nüfusun 133.140 ı tarım, 21.839 u sanayi, 8.470 i inģaat ve 73.563 ü de hizmetler sektöründe çalıģmaktadır. Ġldeki iģsizlik oranı ise %3.6'dır. Ġl yüzölçümünün % 54'ünü ormanlar, % 34'ünü tarım yapılan arazi, % 5'ini çayır ve meralar, % 7'sini kültür dıģı araziler kaplamaktadır. Tarım arazisinin % 81' i tarla arazisi, % 6'sı sebze, % 2'si meyve, % 2'si bağ, % 8'i zeytinliktir. Ġlin toplam tarım alanı 330.337 Ha. olup, 120.000 Ha. sulanabilir arazidir. Toplam 60.711 ha.(% 50,6) alan sulanmakta olup, bu sulamanın 39.457 ha.(% 65) alanı devlet tarafından gerçekleģtirilmektedir. YetiĢtirilen tarım ürünleri arasında en önemli yeri gerek oransal olarak gerekse de ekim sahası olarak hububat almaktadır. Biga Ġlçesinin Ekonomik Yapısı: Ġlçe ekonomisi tarıma dayalıdır. Küçük el sanatları geliģmiģ durumdadır. Eski bir yerleģim merkezi olması, büyük merkezlere iyi yollarla bağlanması ise ticaretin geliģmesini sağlamıģtır. Sanayi: Ġlçede sanayi tarıma dayalı geliģme göstermekte olup, sanayi kuruluģları olarak ĠÇDAġ A.ġ., DOĞTAġ Mobilya Fabrikaları, ÇavuĢköylü Mobilya Fabrikaları, Çeltik Fabrikaları, DEMKO Salça Fabrikası, Yem Fabrikaları, Aydınlar Tuğla Fabrikası, Yalçın Tesisat Plastik Malzemeleri A.ġ., GüneĢ Gıda Sebze Kurutma Fabrikası, Biga Kalsit Sanayi, Bulteks Tekstil Ltd.ġti., Omya Madencilik A.ġ, Un fabrikaları, Süt iģleme tesisleri, Deri iģleme tesisleri olarak dağılım göstermiģtir. Tarım: Yüzölçümü 133.100 Hektar olan tarım arazisi ve 5.299 Hektarı kültür dıģı arazidir. Tarım genellikle makine ile yapılmakta olup, tekniğe uygun gübre kullanılmaktadır. Hayvancılık: Ġlçede hayvancılık, tarımdan sonra ikinci sırada yer alır. Hayvancılık süt ve besiye yöneliktir. Hayvansal ürün yönünden ilçemiz istenilen düzeydedir. Kooperatifler: Ġlçemiz merkez ve köylerinde 12 adet Tarım Kredi Kooperatifi vardır. Bunların dıģında yine ilçede kurulu diğer kooperatifler aģağıya çıkarılmıģtır. 181

Tablo 69 Biga Ġlçesinde Bulunan Kooperatifler Tarım Kredi Kooperatifi Üretim Pazarlama Kooperatifi Yapı Kooperatifi Zirai Sulama Kooperatifi Su Ürünleri Kooperatifi Tarım SatıĢ Kooperatifi Kefalet Kooperatifi Motorlu TaĢıyıcılar Kooperatifi Tüketici Kooperatifi Küçük Sanat Kooperatifi Toplam Kaynak: www.bigamuftulugu.gov.tr 46 Adet 15 Adet 18 Adet 5 Adet 3 Adet 1 Adet 2 Adet 3 Adet 5 Adet 1 Adet 98 Adet Karabiga nın bugünkü ekonomik faaliyetleri baģlıca çiftçilik, balıkçılık, hayvancılık ve sanayi olmak üzere 4 ana grupta toplanabilir. Bunun dıģında memurlar, esnaf ve iģçiler diğer ekonomik grubu oluģturur. Son yıllarda yapılan sanayi yatırımlarıyla sanayileģme yolunda önemli adımlar atmaktadır. Özellikle tersane ve demir-çelik sanayi yatırımları ile ilgili talep fazladır. Uluslararası Limana sahip olan Belde yolcu, kamyon ve yük taģımacılığı yönünden cazibe merkezidir. 182

IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus ArtıĢ Oranları, Diğer Bilgiler), Nüfus Yapısı ve Dağılımı 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre, Çanakkale ili toplam nüfusu ise 477.735 kiģi ile Türkiye nüfusu içerisinde yüzde 0,66 lık paya sahiptir. 2009 ADNKS verilerine göre, Çanakkale ili, 48 kiģi ile 56. sırada bulunmaktadır. Tablo 70 ADNKS Verilerine Göre Ġller Bazında Temel Nüfus Göstergeleri (2009) Çanakkale Türkiye Toplam Nüfus (KiĢi) 477.735 72.561.312 ġehir Nüfusu (KiĢi) 255.220 54.807.219 Köy Nüfusu (KiĢi) 222.515 17.754.093 Yıllık Nüfus ArtıĢ Hızı 2009 (binde) 6,2 14,5 Nüfus Yoğunluğu (KiĢi) 48 94 Kaynak: TÜĠK, ADNKS Verileri, 2009 2009 yılı nüfus artıģ hızı Türkiye genelinde binde 14,5 olarak gerçekleģirken, Çanakkale ilinin ise binde 6,2 ile 48. sırada olduğu görülmektedir. Bölgede yüzde 58 olan ĢehirleĢme oranıyla yüzde 76 olan Türkiye ortalamasının altındadır. ġehir nüfusu açısından il düzeyinde, Çanakkale ili 62. sırada bulunmaktadır. Biga'nın Nüfusu: 2009 yılı itibariyle Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ile yapılan nüfus sayımına göre; - Ġlçe Merkezi : 36.520 - Köyler : 44.329 - Toplam : 80.849 dur. Nüfus artıģı ve değiģim grafiği gözlemlendiğinde; köylerde nüfusun azaldığı, ilçe merkezinde kısmen arttığı, köylerden ilçe merkezine hızlı göç olduğu görülmektedir. Ġlçe Nüfus Müdürlüğünde kayıtlı nüfusun 345.000 olmasına karģın mevcut nüfusun 80.849 olması ve nüfus artıģ hızının çok düģük olması ilçeden dıģarıya önemli bir göç hareketinin olduğunu düģündürmektedir. Nüfusun ÇeĢitli Mesleklere Göre Dağılımı: - Çiftçi : % 70 - Esnaf-Sanatkar : % 4,70 - ĠĢçi : % 16,78 - ÇeĢitli Meslek : % 5,82 - Kamu Görevlisi : % 2,70 Ģeklindedir. 183

Göç 2008-2009 döneminde Türkiye içinde gerçekleģen 2.069.262 göçün 45.503 adedini TR22(Balıkesir, Çanakkale) Bölgesi almıģtır. Bölgenin verdiği göç adedi ise 42.909 dur. Bu durumda, Bölge için net göç adedi 2.594 olmuģtur. Balıkesir ili Çanakkale iline göre daha fazla göç almıģ ve yine aynı doğrultuda Çanakkale ye göre daha fazla göç vermiģtir. Bölgedeki net göç hızının yüzde 76,84 ü Balıkesir de, geriye kalan yüzde 23,16 sı Çanakkale de gerçekleģmiģtir. Bölgenin aldığı göç verdiği göçten daha fazladır. Bölge, 2009 yılı net göç hızı binde 1,6 dır. Bölgeden göç edenlerin ağırlıklı olarak bölgenin yakın çevresindeki sanayi altyapısı güçlü büyük illere yöneldiği görülmektedir. Bölgenin Ġstanbul, Ġzmir ve Bursa illerine çok yakın olmasının, bölgedeki nüfus dolaģımında en önemli etkenlerden biri olduğu söylenebilir. 184

IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Bölgede Mevcut Endemik Hastalıklar, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), Eğitim DPT tarafından 2003 yılında hazırlanan Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması nda toplam altı adet eğitim değiģkeni, bir bölgenin eğitim düzeyinin geliģmiģliğini anlamada yardımcı olarak kullanılmıģtır. Bu değiģkenler okur yazar nüfus oranı, okur-yazar kadın nüfusunun toplam kadın nüfusuna oranı, üniversite bitirenlerin yaģ ve üstü nüfusa oranı, ilköğretimde okullaģma oranı, ortaöğretimde okullaģma oranı ve teknik-meslek liselerinde okullaģma oranıdır. Bu göstergelerin ıģığında eğitim sektöründe Çanakkale 15. sırada yer almaktadır. Tablo 71 6 YaĢ ve Üzeri Nüfusun Okuma Yazma Durumu ve Cinsiyete Göre Dağılımı (2009) (KiĢi) Cinsiyet Toplam Okuma Yazma Bilen Okuma Yazma Bilmeyen Bilinmeyen Çanakkale Toplam 446.145 406.692 23.271 16.182 Erkek 227.573 212.121 6.090 9.362 Kadın 218.572 194.571 17.181 6.820 Türkiye Toplam 65.049.093 56.793.188 4.640.948 3.614.957 Erkek 32.612.307 29.743.015 910.395 1.958.897 Kadın 32.436.786 27.050.173 3.730.553 1.656.060 Kaynak: TÜĠK, Bölgesel Göstergeler TR22 Balıkesir, Çanakkale 2009, Ankara, 2010 Çanakkale de net ilköğretim okullaģma oranı yüzde 99,40 iken, net ortaöğretim okullaģma oranı yüzde 80,32 dir. ĠL nüfusunun neredeyse tamamı ilköğretim düzeyinde okullaģırken, ilköğretimden ortaöğretime geçiģte bir düģüģ dikkat çekmektedir. Mesleki ve teknik eğitim seviyesindeki oranların Türkiye ortalamalarının oldukça üzerinde olup net okullaģma oranı Çanakkale için yüzde 42 dir. Tablo 72 Çanakkale Ġli OkullaĢma Oranları (2008-2009 Öğretim Yılı BaĢı) Net OkullaĢma Oranı Okul Öncesi (yüzde) Ġlköğretim (yüzde) Ortaöğretim (yüzde) Mesleki ve Teknik Ortaöğretim (yüzde) Çanakkale 43 99,40 80,32 42,42 Türkiye 33 98,17 64,95 29,30 Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim Ġstatistikleri Örgün Eğitim 2009-2010, Resmi Ġstatistik Programı Yayını, Ankara, 2010, Sağlık DPT tarafından 2003 yılında yapılan Ġllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması AraĢtırması na göre bir bölgenin sağlık göstergeleri illerde on bin kiģiye düģen hekim, diģ hekimi, eczane ve hastane yatak sayılarıdır. Özellikle eğitimli iģgücü olarak nitelendirilen sağlık personelinin görev yeri olarak bölge illerini tercihinin sosyo-ekonomik geliģmiģlik düzeyiyle doğrudan iliģkili olduğu, bahsi geçen araģtırma raporunda değinilen noktalardan biridir. Çanakkale, 100.000 kiģiye 241 yatak kapasitesi ile 43. sırada yer almaktadır. Uzman Hekim Pratisyen Hekim DiĢ Hekimi Sağlık Memuru HemĢire Ebe Çanakkale 210 254 120 444 730 561 Türkiye 57.882 56.701 18.213 67.649 87.327 43.301 Kaynak: TÜĠK 185

Merkez Ayvacık Bayramiç Biga Bozcaada Çan Eceabat Ezine Gelibolu Gökçeada Lapseki Yenice ELEKTRĠK ÜRETĠM A.ġ. IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları Ülkemizde toplam 973.690 hektarlık bir alana yayılan Ġlde, tarım yapılan topraklar 338.094 hektarlık alan ile Ġlin yaklaģık %34.7 sini kaplamaktadır. Tarım topraklarının 44.967 hektarında sulu (%13,3), 293.123 hektarında da (%86,7) kuru Ģartlarda bitkisel üretim yapılmaktadır. Ġlin topraklarının %44 ünü dağlar, %39.5 ini platolar, %14,8 ini ovalar ve %1,7 sini yaylalar oluģturmaktadır. Bu topraklar üzerinde %54 ormanlık arazi, %36,5 ekili-dikili alan, %6,5 çayır-mera arazisi ve %3 lük kültüre elveriģsiz arazi bulunmaktadır. Ġl topraklarının %15 i meskûn yerleģme alanı olup, bunun da % 38 i fabrika, havaalanı ve askeri saha vb. dir. Çanakkale Ġli, ilçelerine göre arazi kullanım durumu aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo 73 Çanakkale Ġli, Ġlçelere Göre ġimdiki Arazi Kullanma ġekillerinin Dağılımı ( Ha) ARAZĠ KULLANIM ĠLÇELER ġeklġ TOPLAM Kuru Tarım Nadaslı 763 423 407 1593 Kuru Tarım Nadassız 22744 10720 33132 59427 30249 10997 14678 31986 2253 23329 17202 256717 Sulu Tarım 3507 605 290 3015 2033 2975 2152 724 16 5354 20671 Yetersiz Sulu Tarım 2595 1800 4203 10042 1609 3614 2509 3373 212 4173 34130 Bağ-Kuru 59 547 421 1854 384 179 3444 Bahçe-Kuru 1379 969 1429 282 761 1434 218 6472 Bahçe-Sulu 1312 155 2814 91 1864 6236 Zeytin 757 9020 1962 13876 459 2926 87 29087 Kestane 199 965 1164 Çayır 93 127 220 Mera 2835 1815 4994 1763 2083 1814 9987 3297 18504 774 1577 62791 13348 Orman 53955 37252 59049 25475 90 43334 19046 13047 21802 689 45794 93659 413192 Funda 6320 11174 8211 27530 6168 6105 12220 12717 688 11111 9688 111932 YerleĢim Yeri 2268 801 875 2754 25 2118 184 851 4366 388 815 1444 16889 Diğer Araziler 816 436 664 219 156 170 1496 302 2470 77 280 7086 Su Yüzeyleri 549 109 139 135 111 422 164 114 285 38 2066 TOPLAM 99388 87152 115553 134075 3951 87861 42352 72187 81547 28927 86657 134040 973690 Kaynak: Çanakkale Ġli Çevre Durum Raporu, 2007 186

IV.3.5. Gelir ve ĠĢsizlik (Bölgede Gelirin ĠĢ Kollarına Dağılımı ĠĢ Kolları Ġtibariyle KiĢi BaĢına DüĢen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir), Ġl ekonomisinde tarım en önemli faaliyet olmakla beraber son yıllarda tarıma dayalı sanayi kolları geliģme göstermekte ve buna bağlı olarak ekonomide sanayinin payı artmaktadır. 2000 yılı nüfus sayımlarına göre istihdam edilen nüfusun 133.140 ı tarım, 21.839 u sanayi, 8.500 i inģaat ve 75.563 üde hizmet sektöründe çalıģmaktadır. Ġldeki iģsizlik oranı ise % 3,6 dır. Ġlde DĠE verilerine göre 2001 yılı cari fiyatları ile Gayri Safi Yurtiçi hasıla illerin payına göre sıralamada Çanakkale ili 32. sırada, kiģi bazında ise 2.335 $ ile 19. sıradadır. 2006 yılı Türkiye de kiģi baģına düģen GSMH 5.477 $ olarak açıklanmıģ olup,,il için kiģi baģına düģen GSMH verisine iliģkin bir açıklama olmamakla birlikte Türkiye ortalamasının üzerindedir. Ġl GSMH içerisinde tarım (%24,7), sanayi (% 23,5), ticaret (%17) sektördeleri almaktadır. (DĠE, 2001) Yine DPT tarafından yapılan Ġllerin sosyo-ekonomik GeliĢmiĢlik sıralaması sonuçlarına göre tüm illerimiz arasında 24. sırada yer almaktadır. Çanakkale de Göç kapasite Miktarı: Ġmalat sanayi güç kapasitesi kullanımı açısından, Marmara ve Türkiye standartlarının oldukça altında yer alan ilimiz 126 BG. Ġle Türkiye iller sıralamasında 26. sırada yer almak da ve bu güç kapasitesi ağır sanayi alanında değil de çoğunlukla tarımsal sanayi alanında kullanılmaktadır. Fert baģına elektrik tüketim imalat sanayinde 1045 Kwh lik rakamla Türkiye (550 kwh) ortalamasının oldukça üzerinde ve iller sıralamasında 12. sıradadır. Ġmalat sektöründe fert baģına katma değer iģletme, iģyeri ve istihdam sayıları göz önüne alındığında Türkiye ortalamalarının altında ve Türkiye iller sıralamasında da 15. sıradadır. 2000 yılında; Türkiye de 23.740.000.000 milyon TL. katma değer üretilmiģ olup, bu değer içerisinde Çanakkale ilin,n payı 207.800.000 milyon TL. olmuģtur. Ġlde Kurulu Küçük Sanayi Siteleri: Sanayi Sitesinin Adı ĠĢyeri Sayısı Merkez Küçük Sanayi Sitesi 244 Çan Küçük Sanayi Sitesi 150 Gelibolu Küçük Sanayi Sitesi 120 Gökçeada Küçük Sanayi Sitesi 50 Biga (1) Küçük Sanayi Sitesi 192 Biga (2) Küçük Sanayi Sitesi 103 Lapseki Küçük Sanayi Sitesi 70 Toplam 929 Çanakkale den 2006 yılında 55 firma toplam 92.205.000 $ lık ihracat yapmıģtır. Ġlin merkez, Çan, Gelibolu, Gökçeada, Lapseki ve Biga da iki adet olmak üzere toplam 929 iģyeri kurulmuģ ve faaliyettedir. 187

Ġlde Merkez ve Biga ilçesinde olmak üzere toplam 2 adet OSB bulunmaktadır. Ġlin jeolojik yapısı nedeniyle özellikle Çan Ġlçesi ve yöresinde Desenli Yapı TaĢı ocakları bulunmaktadır. AĢağıda Çanakkale ilinin genel iģ durumu ile ilgili tablo verilmiģtir. Tablo 74 Genel ĠĢ Durumu (2009) (KiĢi) Çanakkale Türkiye Yıl Ġçinde Yapılan BaĢvuru Erkek 4.605 922.244 Kadın 3.001 512.780 Toplam 7.606 1.435.024 Alınan Açık ĠĢ Toplam 763 165.890 Yıl Ġçinde ĠĢverenlere Yapılan Takdim Erkek 2.093 580.999 Kadın 525 135.767 Toplam 2.618 716.766 Yıl Ġçinde ĠĢe YerleĢtirme Erkek 472 88.825 Kadın 102 29.453 Toplam 574 118.278 Kayıtlı ĠĢgücü Erkek 8.146 1.319.829 Kadın 2.976 539.026 Toplam 11.122 1.858.855 Kayıtlı ĠĢsizler Erkek 6.350 1.186.219 Kadın 2.666 503.130 Toplam 23.448 1.689.349 Kaynak: ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü 2009 Ġstatistik Yıllığı IV.3.6. Diğer Özellikler Bu konuda bahsedilecek baģka bir özellik bulunmamaktadır. 188

Bölüm V: Projenin Bölüm IV'te Tanımlanan Alan Üzerindeki Etkileri ve Alınacak Önlemler (Bu Bölümde Projenin Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri, Bu Etkileri Önlemek, En Aza Ġndirmek ve ĠyileĢtirmek Ġçin Alınacak Yasal, Ġdari ve Teknik Önlemler V.I V.2. BaĢlıkları Ġçin Ayrı Ayrı ve Ayrıntılı ġekilde Açıklanır.) V.1. Arazinin Hazırlanması, ĠnĢaat ve Tesis AĢamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.1.1. Arazinin Hazırlanması ve Ünitelerin ĠnĢaası Ġçin Yapılacak ĠĢler Kapsamında (UlaĢım Altyapısı Dâhil) Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Toprak, TaĢ, Kum vb. Maddelerin Nerelere, Nasıl TaĢınacakları veya Hangi Amaçlar Ġçin Kullanılacakları; Kullanılacak Malzemeler, Araçlar ve Makineler, Kırma, Öğütme, TaĢıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik ĠĢlemler, Tozun Yayılmasına KarĢı Alınacak Önlemler, Proje kapsamında termik santral alanı için 2.903.000 m 3 olacaktır. hafriyat çalıģması söz konusu Tahmini Hafriyat miktarı Kazı miktarları Santral Sahası için :2.903.000 m 3 ÇalıĢma sahasında arazi hazırlığı ve inģaat aģamasında ekskavatör, greyder, dozer, kamyon, kompresör, silindir, mobil vinç, mikser ve kaynak jeneratörü gibi çeģitli ağır iģ makineleri kullanılacaktır. Santral alanında yapılacak kazı iģlemi, zeminin tesviye edilmesine yönelik olacaktır. Sahadan çıkacak malzeme, deniz dolgusunda kullanılacaktır. Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Santral alanı hafriyatının dolgu malzemesi olarak kullanılacağı Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyasında belirtilmektedir. Hafriyat faaliyeti; santral sahasındaki malzemenin kepçelerle sökülmesi ile baģlamaktadır. Sökülen malzeme doğrudan kamyonlara yüklenerek dolgu sahasına taģınacak, burada uygun yerlere boģaltılacaktır. Söz konusu çalıģmaların 2 yıl (24 ay) sürmesi planlanmaktadır. Kazı iģleminden oluģacak toz emisyon değerleri aģağıda hesaplanmıģtır. Toz emisyonları oluģumlarının hesaplanmasında kullanılacak toz emisyon faktörleri: (Emisyon faktörleri (www.cevreorman.gov.tr.) alınmıģtır. Sökme emisyon faktörü TaĢıma (yollardan kalkan tozlar) Malzemenin yüklenmesi = 0.025 kg/ton = 0,7kg/km-araç = 0,01kg/ton 189

Malzemenin boģaltılması = 0,01kg/ton Santral Alanında OluĢacak Hafriyat Miktarı: Her cins zemin kazısı = 2.903.000 m 3 Yoğunluk = 1,6 ton/m 3 OluĢacak hafriyat miktarı = 2.903.000 m 3 x1,6 ton/m 3 = 4.644.800 ton Termik Santral Alanında Mekanik Kazı (Hafriyat) Sırasında OluĢacak Toz Miktarı: Santral alanında saatte yaklaģık 465,2 ton (290,76 m 3 ) kazı yapılacak olup, alanın tesviyesinin sağlanabilmesi için engebeli yerlerden sökülen toprak çukur yerlere boģaltılarak dolgu iģlemi gerçekleģtirilecektir. Sahada çalıģmalar esnasında saatte yaklaģık 465,2 ton malzeme 50 tonluk kamyonlarla taģınacak olup, günde 149 sefer yapılacaktır. Tablo 75 Santral Alanı Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Arazi Hazırlık AĢaması) Toz Faktörleri Emisyon Değerleri Emisyon Debileri Sökme 0,025 kg/ton 465,2 ton/sa x 0,025 kg/ton= 11,63 kg/sa TaĢıma 0,7 kg/km-araç (149 sefer/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,01 km)/ 16 saat = 0,07 kg/saat BoĢaltma 0,01 kg/ton 465,2 ton/sa x 0,01 kg/ton = 4,65 kg/sa Toplam Emisyon Miktarı 16,35 kg/saat Proje kapsamında termik santral alanında yapılacak kazı iģlemlerinde oluģacak toz emisyon debisi, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerinde verilen 1 kg/saat sınır değerin üzerindedir. Bu nedenle proje alanında oluģacak toz emisyonu ile ilgili ISCST modeli kullanılarak toz modelleme çalıģması yapılmıģtır (Bkz.Ek-22). Yapılan toz modellemesi raporuna sonucuna göre; Toz kaynağına en yakın yerleģim birimi olan proje alanının yaklaģık 0,15 km. güneybatısındaki ve yaklaģık 0,5 km. güneyinde bulunan konutlarda tozdan dolayı oluģabilecek olumsuz bir etki beklenmemektedir. Proje kapsamında, oluģacak toz emisyonları ile ilgili olarak, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Toz modellemesi raporunda verilen değerler teorik hesaplamalarda bulunan ve tüm faaliyetlerin aynı anda yapılması durumu göz önüne alınarak hesaplanmıģtır. Ancak proje alanının topoğrafik yapısı ve toz etkisine karģı alınacak önlemler düģünüldüğünde toz değerleri daha alt seviyede gerçekleģecektir. ÇalıĢma süresince çalıģma yapılan alanlarda, kamyonların hareket alanlarında ve iģ makinelerinin çalıģma alanlarında arazöz ile spreyleme sulama yapılarak alanlar nemlendirilecektir. Yükleme-boĢaltma iģlemlerinde savurma yapılmadan dikkatli bir Ģekilde çalıģma yapılacaktır. Bulunan değerler hiçbir önlem alınmadığı ve iģ makinelerinin aynı anda çalıģtığı varsayılarak en kötü ihtimal üzerinden yapılmıģtır. Bu sebeple alınacak önlemlerle toz emisyonunun %80 190

oranında azalacağı düģünülmektedir. Alınacak önlemler; çalıģma yapılan alanlarda, kamyonların hareket alanlarında ve iģ makinelerinin çalıģma alanlarında arazöz ile spreyleme sulama yapılarak alanlar ve yol güzergâhı nemlendirilecektir. Kamyonların üstü kapatılacak ve belirli hız limitlerini aģmamaları sağlanacaktır. Bu sayede inģaat sırasında, yükleme-taģımadökme kaynaklı toz emisyonları minimize edilecektir. Dolayısı ile projenin inģaat çalıģmaları kapsamında yakın yerleģim yerlerine olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Proje alanında hafriyat atıkları oluģması durumunda, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı ile ĠnĢaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. Söz konusu Cenal Atık Depolama Sahası Nihai ÇED Raporu; IV.1 Arazinin hazırlanması aģamasında yapılacak iģler kapsamında nerelerde, ne miktarda ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı malzemenin nerelere taģınacakları, nerelerde depolanacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, baģlığı altında detay bilgiler sunulmuģtur. Ayrıca aynı baģlık altında yapılan toz modellemesi ve sonuçlarına yer verilmiģtir. Özetle; Çanakkale Meteoroloji İstasyonu 41 yıllık (1970-2010 arası) rüzgar hızı ve yönü meteorolojik verileri kullanılarak yapılan dispersiyon modellemesine göre, her rüzgar yönü için ayrı ayrı hesaplanmış olan havada asılı partikül madde miktarlarının faaliyet alanına her yönde 830 m ötede SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2 de ve HKDYY de belirtilen ve yukarıda da verilmiş olan KVS (60 μg/m3) ve UVS (100 μg/m3) sınır değerlerinin altında kalacağı, çöken toz emisyonun da SKHKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m2-gün) ve UVS (210 mg/m2-gün) (450 mg/m2-gün) sınır değerlerinin altında kalacağı tespit edilmiştir. Alçıtaşı depolama sahasına en yakın konut; sahanın güney istikametinde kuşuçuşu yaklaşık 830 m mesafede Zeytinlik Mahallesi dahilinde bulunan konuttur. Yukarıda yapılmış olan toz dağılım modellemesi sonuçlarına göre; S (güney) yönünde oluşacak havada asılı partikül madde miktarları 830 m mesafede; 1,19μg/m3 çöken toz emisyonu 19,81 mg/m2-gün havada toz olarak hesaplanmıştır. Dolayısı ile faaliyet alanına 830 m mesafede bulunan Zeytinlik Mahallesindeki konut üzerinde, oluşacak toz emisyonları nedeniyle olumsuz herhangi bir etki oluşmayacaktır. 191

Bununla birlikte, alanda yapılacak çalışmalarda arazöz ile düzenli olarak sulama yapılacak ve gerçekte oluşacak emisyon değerleri çok daha düşük olacaktır. Yukarıda yapılan dispersiyon modellemesine göre, her rüzgar yönü için ayrı ayrı hesaplanmış olan havada asılı partikül madde miktarlarının faaliyet alanına her yönde 930 m ötede SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2 de ve HKDYY de belirtilen ve yukarıda da verilmiş olan KVS (60 μg/m3) ve UVS (100 μg/m3) sınır değerlerinin altında kalacağı, çöken toz emisyonun da SKHKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m2-gün) ve UVS (210 mg/m2-gün) (450 mg/m2-gün) sınır değerlerinin altında kalacağı tespit edilmiştir. Kül depolama sahasına en yakın konut; sahanın güney istikametinde kuşuçuşu yaklaşık 930 m mesafede Zeytinlik Mahallesi dahilinde bulunan konuttur. Yukarıda yapılmış olan toz dağılım modellemesi sonuçlarına göre; S (güney) yönünde oluşacak havada asılı partikül madde miktarları 930 m mesafede; 2,84 μg/m3, çöken toz emisyonu 43,80 mg/m2-gün havada toz olarak hesaplanmıştır. Dolayısı ile faaliyet alanına 930 m mesafede bulunan Zeytinlik Mahallesindeki konut üzerinde, oluşacak toz emisyonları nedeniyle olumsuz herhangi bir etki oluşmayacaktır. Bununla birlikte, alanda yapılacak çalışmalarda arazöz ile düzenli olarak sulama yapılacak ve gerçekte oluşacak emisyon değerleri çok daha düşük olacaktır. BelirtilmiĢtir. V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin ĠnĢaasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların TaĢınımları, Depolanmaları, Hangi ĠĢlem Ġçin Nasıl Kullanılacakları, Bu ĠĢler Ġçin Kullanılacak Alet ve Makineler, Proje kapsamında santralin tesisi için yapılacak arazi hazırlık ve kazı çalıģmalarında parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde kullanılmayıp, sadece iģ makineleri, kazma, kürek vb. aletlerle çalıģılacaktır. 192

V.1.3. Zemin Emniyetinin (Kara ve Deniz Ortamında) Sağlanması Ġçin Yapılacak ĠĢlemler (TaĢıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları vb.), Sahanın hazırlanması ve kazı iģlerinde zemin güvenliğinin sağlanması, zemin emniyeti açısından önemli yer tutmaktadır. Proje kapsamında yapılan zemin etüdünün sonuç ve önerileri aģağıdaki gibidir; 1. ÇalıĢma alanı eğimi % 5- % 20 arasında değiģmektedir. Ġnceleme alanı eğimi genelde Doğu-Batı istikametindedir. Eğim artıģı düzenli değildir. 2. Ġnceleme alanında zeminin genel parametrelerini belirlemek ve litolojik birimlerin yatay-düģey iliģkilerini tespit etmek amacıyla 3 adet temel araģtırma sondajı açılmıģtır. 3. Tek eksenli basınç dayanımı ve kaya kalitesinden hareketle inceleme alanında inģa edilecek yapıların güvenli tarafta kalınması için birimin en düģük serbest basınç dayanımı: Qu= 25 kg/cm 2 değeri kullanılmıģtır. Buna göre ana kayacın emniyetli taģıma gücü: 25 x 0,10=2,50 kg/cm 2 olarak bulunmaktadır. 4. Sahayı oluģturan kayaçların genelde gevģek çimentolu olması, sondaj esnasında sondaj suyunun etkisi ile kayaç matriksinin ayrıģması ve kayacın kum-çakıl görünümü alması nedeni ile deniz dolgusunda kullanılmayacaktır. 5. Ġnceleme alanında oturma, ĢiĢme, göçme, sıvılaģma gibi zeminden kaynaklanan olumsuzluklar beklenmemektedir. 6. Ġnceleme alanının zemin profili mühendislik jeolojisi açısından 2 birime ayrılabilir. Bunlardan kalınlığı 0 ile 0.30 metre olan nebati topraktır. Ġnceleme alanındaki zemin profilinin en alt birimi ise düģük dayanımlı kaya niteliğindeki metakumtaģı ve meta çamurtaģından oluģan Karakaya Formasyonudur. 7. Ġnceleme alanının yerel zemin Gurubu B, Yerel zemin sınıfı Z2, Zeminin Spektrum karakteristik periyotları: T A = 0.12 sn., TB= 0.40 sn. dir. 8. Ġnceleme alanında etkin yer ivmesi katsayısı (A O) en az, 0,4 g olarak alınacaktır. ĠnĢaat aģamasında proje alanında yapılan bu etüdün sonuçlarına göre gerekli önlemlerin alınarak hareket edilecektir. Proje alanında yapılan jeolojik etüt çalıģması Ek-23 de verilmektedir. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Mülga Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı nın (Afet ĠĢleri Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının Çevre ve ġehircilik Bakanlığı (Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü) nın 28.09.2011 tarih ve 102732 sayılı genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılmıģtır. (Ek-34) 5229 ve 5230 parsel numaraların kayıtlı taģınmazlar için hazırlanan Enerji Santrali ve Kül Depolama Sahası amaçlı 1/5000 Nazır Ġmar Planı ve 1/1000 Uygulama Ġmar Planı Karabiga Belediyesi Meclis Kararı ile kabul edilmiģtir. Ek-35 de Cenal Enerji Santrali alanı; tapunun 193

5229 ve 5230 13 parsel numaralarında kayıtlı taģınmazlar için hazırlanan Enerji Santrali ve Kül Depolama Sahası amaçlı 1/5000 Nazım Ġmar Planı ve 1/1000 Uygulama Ġmar Planlarının Karabiga Belediyesi Meclis Kararı ile Onayı ve ilgili paftalar sunulmuģtur. ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. Zemin emniyeti Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu içerisinde irdelenmiģtir. Cenal Atık Depolama Sahası Ġmar Planına Esas Jeolojik - Jeoteknik Etüt Raporu Ek-41 de sunulmuģtur. Deniz tabanında yapılan çalıģmaların sonuçları ise aģağıdaki gibidir; Boru hatları montajı öncesinde, deniz tabanı tarama iģlemleri gerçekleģecektir. Dalga hareketi ve dip akıntısı nedeniyle taranan bölgenin tekrar kapanmaması için, bu projede 1:3 lük bir Ģev alınacaktır. Deniz tabanın da istenilen kotlarda ve Ģevlerde tarandığının kontrolü için, tarama iģleri öncesinde, esnasında ve sonrasında deniz tabanının Çok Bimli Ġskandil Sistemi (Multibeam Echosounder) ile yüksek çözünürlüklü derinlik haritalarının çıkartılacaktır. Bu sayede, tarama iģlemleri öncesi ve sonrası uygun bir Ģekilde karģılaģtırılıp, tarama kotları ve Ģevler son derece hassas bir Ģekilde kontrol edilecektir. Borular sualtında önceden kazılmıģ olan hendeğin içine, hassas sualtı konumlandırma cihazları aracılığı ile yerleģtirilecektir. Difüzörlerin yerleģtirileceği bölge, deģarj seyrelme çalıģmaları kapsamında oluģturulan sayısal model çıktılarından faydalanarak seçilmiģtir. Model sonuçlarına göre, hem Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Derin Deniz DeĢarjı Kriterleri sağlanmaktadır, hem de deģarj edilen ısıtılmıģ deniz suyunun tekrar sualma yapılarına ulaģarak resirkülasyona sebep olmadığı görülmektedir. Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 13 5229 ve 5230 nolu parseller birleģerek 6759 parsel no ve Enerji Üretim ve Depolama Alanı niteliğini ile Arlarko Enerji Üretim A.ġ. den Cenal Elektrik Üretim A.ġ.tarafıdnan satın alınmıģtır. Bununla ilgili detay bilgiye Ek-1 Tapu senedi nden ulaģılabilir. 194

25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Zemin emniyeti Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyası içerisinde irdelenmiģtir. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Deniz yapıları alanı Sondaja Dayalı Zemin ve Etüt Raporu Ek-33 de sunulmuģtur. V.1.4. TaĢkın Önleme ve Drenaj Ġle Ġlgili ĠĢlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, Proje alanı ve yakın çevresinde bir adet mevsimsel akıģlı dere bulunmaktadır. Ġnceleme alanında açılan temel araģtırma sondajlarında da yer altı suyuna rastlanmamıģtır. Dolayısı ile proje alanı ve yakın çevresinde taģkın durumu beklenmemektedir. Tesis için projelendirilecek taģkın önleme, drenaj kanalları, yer altı ve yerüstü yapıları 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağıģ olan 135,41 mm. değerine göre planlanacaktır. Tesis alanını oluģturan taģınmazlardan 5229 no.lu parselin yakınından geçen dere yatağında DSĠ tarafından ileriki yıllarda yapılması muhtemel ıslah çalıģmaları ile buna bağlı olarak bakım ve iģletme çalıģmalarını engellememesi bakımından parselin dere tarafındaki sınırından itibaren yaklaģık 10 m boģluk bırakılması istenmektedir. (Ek-35: Ġmar Planı Onayı, DSĠ %. Bölge Müdürlüğü yazısı). Proje kapsamında parsel sınırından içeri 20 m. Sağlık Koruma Bandı mesafesi bırakılacağından (Ek-35: Ġmar Planı Onayı, Çanakkale Ġl Özel Ġdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü yazısı); bu alanda yapı yapılması planlanmamaktadır. Proje kapsamında yapılacak tüm çalıģmalarda 09.09.2006 Tarih ve 26284 Sayılı Dere Yatakları ve TaĢkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 nolu BaĢbakanlık Genelgesi hükümlerine uyulacaktır. 195

V.1.5. Proje Kapsamındaki Su Temini Sistemi ve Planı, Kullanılacak Su Miktarı, Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Ortaya Çıkan Atık Suyun Miktar ve Özellikleri, Nasıl Arıtılacağı ve Nereye DeĢarj Edileceği, Kurulması planlanan enerji santralinin arazi hazırlık ve inģaat aģamasında; çalıģacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı ile çalıģma alanında tozlanmayı önlemek amacıyla su gereksinimi olacaktır. Projenin arazi hazırlama-inģaat aģamasında çalıģacak personel için gerekli içme suyu piyasada satılan izinli ve ruhsatlı petsu ve damacanalar ile sağlanacaktır. ĠnĢaat ve iģletme aģamasında kullanma suyu DSĠ 25. Bölge Müdürlüğü nden CENAL Elektrik Üretim A.ġ. tarafından alınan yeraltı suyu kullanma izinli yatırımcı tarafından açılan kuyudan temin edilecektir. Söz konusu Yeraltı suyu Kullanma Belgesi Ek-42 de sunulmuģtur. Projenin her aģamasında personelin tüketeceği suyla ilgili olarak; 17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Ġnsani tüketim amaçlı sular hakkında yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Projenin inģaat aģamasında, çalıģacak personel kaynaklı evsel nitelikli atıksudan baģka herhangi bir atıksu oluģumu söz konusu değildir. Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuların Cins Ve Miktarları, Deşarj Edileceği Ortamlar Proje kapsamında çalıģacak personel sayısı 800 kiģi olup, kiģi baģına gerekli olan su miktarı 150 lt/gün alınırsa; (Kaynak: Su Temini ve Atıksu UzaklaĢtırılması Uygulamaları ĠTÜ-1998, Prof.Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) Tablo 76 ĠnĢaat AĢamasında OluĢacak Sıvı Atık Miktarı ĠnĢaat AĢaması ÇalıĢacak iģçi sayısı = 800 kiģi Kullanılacak su miktarı = 150 lt/kiģi-gün = 0,15 m 3 /kiģi-gün Toplam su ihtiyacı = 0,15 m 3 /kiģi-gün x 800 kiģi = 120 m 3 /gün Toz oluģumunun önlenmesi esnasında önemli ölçüde atık su oluģumu beklenmemektedir. Sadece inģaat esnasında çalıģacak olan personelin kullanımı sonucunda evsel nitelikli atıksu oluģacaktır. Kullanılan suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edildiğinde; proje kapsamında; inģaat aģamasında personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su miktarı toplam 120 m 3 /gün olacaktır. Projenin inģaatı süresince farklı mesleki branģlardan olmak üzere toplam 800 kiģi çalıģacaktır. Proje kapsamında çalıģacak personel için merkezi Ģantiye kurulacaktır. ĠnĢaat aģamasında oluģacak evsel nitelikli atıksular için paket arıtma tesisi kurulacaktır. Paket arıtma tesisinin iģletilmesi ile elde edilecek arıtılmıģ atık suyun, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı ile 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Tablo 21.1, Tablo 4 ve Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak Marmara ya yapılacak boru sistemi üzerinden deģarj edilmesi planlanmaktadır. Biyolojik 196

arıtma tesisi piyasada satılan TSE onaylı ve uygun kapasiteye sahip olarak seçilecektir. Arıtma tesisi proje onayı 2005/5 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. Alıcı ortam ile ilgili olarak 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken Ġzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (25.04.2010 tarih ve 27562 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken Ġzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte DeğiĢiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik) hükümleri doğrultusunda Çevre Izin Belgesi alınacaktır. Proje kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı ile 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) hükümlerine riayet edilecektir. 197

V.1.6. Proje Kapsamındaki Deniz Ortamında Yapılacak ÇalıĢmaların Deniz Flora ve Faunası Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, Söz konusu proje kapsamında yapılması planlanan sualma yapısı ve sualtı boru hattı ile deģarj boru hattının uzunlukları Ģu Ģekilde olacaktır: Sualma Yapısı Ve Sualtı Boru Hattı (m) Hat 1 475 Hat 2 505 Hat 3 535 DeĢarj boru hattı (m) D Hat 1 910 D Hat 2 950 D Hat 3 990 Tüm sualtı montaj iģleri bittikten sonra, tüm boru hattı üzeri geri dolgu ile kapatılacaktır. Geri dolgu malzemesi olarak, Sualma ve DeĢarj Hatları Tip Kesiti paftasında belirtilen malzemeler kullanılacaktır. Bu malzemeler, yataklama malzemesi, kaliteli geri dolgu malzemesi ve hendek taramasından çıkan doğal malzemelerdir. Tüm geri dolgu iģlemi tamamlandıktan sonra, dalgaların ve akıntıların dipte yaratacağı türbülans nedeni ile geri dolgu malzemesinin taģınmaması için, tüm boru hattı üzeri ve sualma yapıları çevresi, beton hasırlarla kapatılacaktır. Tüm bu çalıģmalar sırasında deniz suyunda kısa süreli bulanıklık oluģabilecektir. Bunun için etki azaltıcı bir önlem bulunmamakla birlikte, kazı iģleri çok kısa bir zaman süresince tamamlanacağından kalıcı ve değiģtirilmez bir etkiden söz etmek mümkün değildir. Denizel fauna içerisinde endemik veya nesli tehlike altına girebilecek herhangi bir tür bulunmamaktadır. Suda oluģacak kısa süreli bu etkiden dolayı türlerin neslinin tükenmesi veya tehdit altına girmesi düģünülmemektedir. Deniz ekosistemi içerisindeki hareketli fauna elemanları ise bulanıklık nedeniyle ortamdan uzaklaģarak yakın habitatlarda yaģamlarını sürdürebilecektir. ÇalıĢmalardan etkilenmesi beklenen bir diğer canlı türü ise bölgede ekonomik yönden önem taģıyan derinsu kırmızı karidesi dir. Yoğun bir Ģekilde avcılığı yapılan bu türün yaģama ortamı denizlerin 40 ile 90 m. arasındaki derinliklerinin bentik (deniz dibi) kısımlarıdır. Oldukça derinde yaģama ortamı bulan bu türün projenin inģaat aģamasında kısa süreli oluģacak bulanıklık etkisinden olumsuz yönde etkilenmesi düģünülmemektedir. Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Deniz Flora ve Faunası Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Cenal Yeni Dolgu Alanı Proje Tanıtım Dosyası içerisinde irdelenmiģtir. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT 198

ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Deniz Flora ve Faunası Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları ÇED Raporu içerisinde detaylandırılacaktır. V.1.7. Arazinin Hazırlanmasından Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek ĠĢler Sonucu Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere TaĢınacakları veya Hangi Amaçlar Ġçin Kullanılacakları, (Kül-Cüruf Depolama Tesislerinin Plan Üzerinde Gösterimi, Niteliği, Ömürleri Konusunda Detaylı Bilgi Verilmesi, ÇED Yönetmeliği Kapsamında Alınan Ġzinlerin Rapor Ekinde Yer Alması) Arazi hazırlama ve inģaat aģamasında, çalıģacak personel kaynaklı evsel nitelikli katı atık ve inģaat çalıģmalarından kaynaklanacak çeģitli inģaat artıklarının (parça demir, çelik, sac, ambalaj malzemesi vb. katı atıkların) oluģması söz konusu olacaktır. Arazinin hazırlanması ve inģaat aģamasında farklı mesleki branģlardan olmak üzere toplam 800 kiģi çalıģacaktır. Proje kapsamında çalıģacak personelden meydana gelecek evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kiģi baģına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1,15 kg değeri kullanılarak (www.tüik.gov.tr-belediye katı atık istatistikleri, 2008) Ģu Ģekilde hesaplanmaktadır: Tablo 77 ĠnĢaat AĢamasında OluĢacak Katı Atık Miktarı ĠnĢaat AĢaması ÇalıĢacak iģçi sayısı = 800 kiģi Kullanılacak katı atık miktarı = 1.15 kg/gün OluĢacak Katı Atık Miktarı = 1.15 kg/günx800kiģi=920 kg/gün-kiģi Proje kapsamında; inģaat aģamasında oluģacak evsel nitelikli katı atık miktarı toplam 920 kg/gün-kiģi olarak hesaplanmıģ olup, bu atıklarla ilgili 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiģ olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaģtırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin katı atıkların toplanması ve taģınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 20. Maddesine uygun olarak, görünüģ, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek Ģekilde firmaya ait kapalı araçlarla Ġlgili Belediye nin çöp döküm sahasına götürülerek bertaraf edilecektir. ĠnĢaat çalıģmaları sırasında çıkacak hafriyat, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapımında kullanılacaktır. Ayrıca Santral alanında yapılacak kazı iģlemi, zeminin tesviye edilmesine yönelik olacaktır. Sahadan çıkacak malzeme, deniz dolgusunda kullanılacaktır. Kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl 199

Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. Hafriyat faaliyeti; santral sahasındaki malzemenin kepçelerle sökülmesi ile baģlamaktadır. Sökülen malzeme doğrudan kamyonlara yüklenerek dolgu sahasına taģınacak, burada uygun yerlere boģaltılacaktır. Proje sahasında hafriyat atığı malzemeler olması durumunda ise 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Tesis içinde yapılacak yolların yapımı sırasında ekskavatörle yamaçlardan aģağı toprak kaydırmayacak Ģekilde yapımı sağlanacaktır. Arazi hazırlama ve inģaat aģamasında; yapıların temelleri için kazı iģlemi yapılacaktır. Kazı iģlemlerinde toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacak olup, bu toprak geçici olarak ilgili yönetmeliklerde verilen standartlara göre depolanarak inģaat iģlemlerinin tamamlanmasından sonra peyzaj amaçlı olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak dıģında alınacak hafriyat, dolgu ve arazi tesviye iģlemlerinde kullanılacak, arta kalan kısım ise yine çevre düzenleme ve peyzaj çalıģmalarında değerlendirilecek ve bitkisel toprak erozyona karģı korunacaktır. Kazı fazlası malzeme, atık veya herhangi baģka bir malzeme kesinlikle orman sayılan alanlara dökülmeyecektir. Hafriyat sırasında parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde kullanılmayıp; sadece iģ makineleri, kazma ve kürek vb. ile çalıģılacaktır. Hafriyat için kullanılacak iģ makinelerinin bakım ve onarımından kaynaklanabilecek atık yağ, gres yağı ve yakıtlarının insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak en aza düģürülecek Ģekilde atık yönetimi sağlanacaktır. Proje kapsamında 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı KirlenmiĢ Sahalara Dair Yönetmelik deki ilgili hükümlere uyulacaktır. Proje kapsamında inģaat aģaması boyunca 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Kül Depolama Tesisi: ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. 200

Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. ĠnĢaat aģaması boyunca tesis faaliyette bulunmayacağından kül oluģumu söz konusu değildir. Cenal Atık Depolama Sahası Nihai ÇED Raporu kapsamında irdelenen Kül depolama Alanı ve AlçıtaĢı Depo Alanı 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerine gösterilmiģtir. (Ek-3) V.1.8. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak ĠĢler Nedeni Ġle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Arka Plan Gürültü Ölçümleri, Proje kapsamında arazi hazırlama ve inģaat aģamasında; kazı, inģaat, montaj vb. iģlemlerde çalıģacak araç ve ekipmanlardan dolayı gürültü oluģumu söz konusu olacaktır. OluĢması muhtemel gürültü ile ilgili tüm hesaplama ve değerlendirmelerin yer aldığı Akustik Rapor ÇGDYY ne göre hazırlanmıģ olup, ekte verilmektedir(bkz. Ek-21). 201

V.1.9. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak ĠĢlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, OluĢabilecek Emisyonlar, Planlanan faaliyetin inģaat aģaması (arazi hazırlık, inģaat ve montaj aģamaları) yaklaģık 4 yıl sürecektir. ĠnĢaat faaliyetlerinden kaynaklanacak hava emisyonları geçici ve aralıklı olacaktır. Sahada ekskavatör, dozer, silindir, kompresör, yükleyici v.b. ağır iģ makineleri kullanılacaktır. Faaliyet sahasında iģ makinelerinin çalıģması sonucu emisyon oluģumu söz konusu olacaktır. Sahada kullanılan iģ makinelerinde yakıt olarak TüpraĢ-404 dizel yakıtı kullanılacak olup, dizel yakıtın genel özellikleri aģağıdaki tabloda verilmektedir. Arazinin hazırlanmasından baģlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek çalıģacak iģçiler için kurulacak Ģantiyede, elektrik enerjisinden faydalanılacak olup, ısınma amaçlı yakıt kullanımı olmayacaktır. Tablo 78 TüpraĢ-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri Özellik Birim Değer Sınır Deney Yöntemi Yoğunluk (15 0 C ta) kg/m3 820-845 TS 1013 EN ISO3675 TS EN ISO 12185 Polisiklik aromatik hidrokarbonlar % ağırlık 11 Parlama Noktası 0 C 55 En az TS EN ISO 2719 Soğuk Filtre Tıkanma 0 C TS EN 116 Noktası (SFTN) KıĢ (a) -15 En çok Yaz (b) 5 En çok Damıtma TS 1232 EN ISO 3405 250 0 C ta elde edilen % hacim 65 En çok 350 0 C ta elde edilen % hacim 85 En az % 95 in(hacim/hacim) elde edildiği sıcaklık 0 C 360 En çok Kükürt mg/kg 11-1000 TS 6838 EN ISO 8754 Karbon Kalıntısı (% 10 % ağırlık 0,3 En çok TS 6148 EN ISO 10370 damıtma kalıntısında) Viskozite (40 0 C) cst 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Bakır ġerit Korozyon No.1 En çok TS 2741 EN ISO 2160 (50 0 C ta 3 saat) Kül % ağırlık 0,01 En çok TS 1327 EN ISO 6245 Setan sayısı 51 En az TS 10317 EN ISO 5165 TS EN 15195 Setan Ġndisi hesapla 46 En az TS 2883 EN ISO 4264 Su mg/kg 200 En çok TS 6147 EN ISO 12937 Toplam Kirlilik mg/kg 24 En çok TS EN 12662 Oksitlenme Kararlılığı g/m3 25 En çok TS EN ISO 12205 Yağlayıcılık özelliği, düzeltilmiģ aģınma izi µm 460 En çok çapı (wsd 1,4), 60 0 C) ta TS EN ISO 12156-1 Kaynak: www.tupras.com.tr Sahada çalıģan iģ makineleri için gerekli yakıt ihtiyacı yaklaģık 50 lt/h olacaktır. Buna göre; Q=50 lt/h x 0,835kg/lt = 41,75 kg/h (0,04 t/h) 202

Tablo 79 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t) KĠRLETĠCĠ DĠESEL Karbonmonoksitler 9.7 Hidrokarbonlar 29 Azot Oksitler 36 Kükürt oksitler 6.5 Toz 18 Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, 1991 Buna göre iģ makinelerinden kaynaklanması beklenen kirletici tahmin değerleri: Tablo 80 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/h) Karbon monoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt oksitler Toz :9,7kg/tx0,04t/h=0,39 kg/h :29kg/tx0,04/h=1,16 kg/h :36kg/tx0,04t/h=1,44 kg/h :6,5kg/tx0,04t/h=0,26 kg/h :18kg/tx0,04t/h=0,72 kg/h Faaliyet sahasında iģ makinelerinin çalıģması sonucu kullanacakları yakıta bağlı emisyon oluģumu söz konusu olacaktır. ĠĢ makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri çok küçük olduğundan mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje sahasında çalıģacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek, 4.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 203

V.1.10.Arazinin Hazırlanması ve ĠnĢaat Alanı Ġçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu ĠĢlerin Yapılacağı, Söz konusu proje ile ilgili olarak Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED Ġnceleme Değerlendirme Formu, konu ile ilgili hazırlanan inceleme raporu ve proje sahasına ait 1/25.000 ölçekli MeĢcere Haritası Ek-18 de verilmiģtir. ÇED İnceleme ve Değerlendirme Raporu na göre: Meşcerenin mevcut ağaç cinsleri M (meşe), Dy (diğer yapraklı) olup meşcere tipleri Z (ziraat) ve BM-1 (bozuk meşe-1 kapalı) şeklindedir. ÇED raporuna konu sahanın alanı 471025 m 2 dir. İzin sahanın alanı: 2002 yılında yapılıp kesinleşen Karabiga Beldesi Orman Kadastrosu sonuçlarına göre bu saha Rafet ATAÖV Özel Ormanı sahası içerisinde kalmaktadır. Talep sahasına başka bir müracaat yapılmamıştır. Talep sahası 6831 sayılı Orman Kanunu nun 18.maddesindeki yangın görmüş orman alanı, gençleştirmeye ayrılmış veya ağaçlandırma sahalarıyla baraj havzalarında kalmamaktadır. Talep sahası tohum meşceresi, milli park, av yaban hayatı, av üretme sahası, turizm alanı, özel çevre koruma bölgesi, askeri yasak bölge ve sit alanı içerisinde kalmamaktadır. Faaliyetin ormancılık çalışmaları ve orman-halk münasebetleri açısından mahsuru yoktur. Müracaat sahasının mülkiyetinin incelenmesi: Müracaat sahası, 766 sayılı yasaya göre yapılan tapulama çalışmaları esnasında 3991 no lu parsel olarak tespit edildi. Askı ilanında idaremizin de taraf olduğu Biga Tapulama Mahkemesi nde dava konusu oldu. 1971/215 Esas, 1978/141 karar sayılı mahkeme kararı yargıtayın da onayından geçerek tarla vasfı ile şahıs adına tapuya tescil edildi. 2002 yılında 6831 sayılı Orman Kanunu na göre yapılan Orman Kadastrosu çalışmalarında 3991 no lu parsel olarak kuzeydoğu kısmında 10,668606 ha lık kısmı orman vasıflı değerlendirilerek Rafet ATAÖV Özel Ormanı olarak sınırlandırıldı. Ancak, Orman Kadastro Tespitleri nin kesinleşmesinden bu zamana kadar Orman Kanunu nun Özel Ormanlarla ilgili hükümleri gereği özellikle olur onayı, mesul müdür tespiti, amenajman planı tanzimi ve onayı, tapu siciline şerhlerin konulması gibi işlemler yapılmamıştır. Dolayısıyla özel orman kuruluşu tamamlanmamıştır. Daha sonra satış yoluyla sahip değişikliğine uğramıştır. Bu defa 6831 sayılı Orman Kanunu hükümlerine aykırı olarak parçalara bölünmemesi gerekirken 5229, 5230, 5231 no lu parsellere bölünmüştür. Bu bölünme ile orman vasıflı kısım 5230, 5231 no lu parseller içinde kalmıştır. 5229 no lu parsel içinde özel orman kısmı kalmamaktadır. Netice ve Kanaat: Biga Orman İşletme Müdürlüğü, Karabiga Orman İşletme Şefliği dâhilinde Biga İlçesi, Karabiga Beldesi sınırlarında eski hali 3991 no lu tapulama parseli yeni hali 5229, 5230, 5231 no lu parseller olarak bölünüp bu müracaata konu edilen 5229 ve 5230 no lu parsellerle ilgili olarak öncelikle orman kadastrosu çalışmalarında Rafet ATAÖV 204

Özel Ormanı olarak sınırlandırılan bu yerin Özel Orman Kuruluşu tamamlanmalıdır. Hem mülkiyet sahibi hem de tesis kurmak isteyen aynı şirket olması nedeniyle Özel Orman Kuruluşu nun tamamlanması zor olmayacaktır. Özel Orman Kuruluşu tamamlandıktan sonra Çevre Orman Bakanlığı nın onayı ile Rafet ATAÖV Özel Ormanı ndan izin irtifak tesis edilmelidir. Yukarıda belirtilen Özel Orman konusu dışında 5229, 5230 parsel üzerinde Alcen Enerji Santrali, Limanı ve Kül Depolama sahası tesis edilmesinde idaremizce bir sakınca yoktur. GörüĢü yer almaktadır. Ġnceleme Değerlendirme Raporu na göre ise: Biga Orman İşletme Müdürlüğü sınırları içinde kalan Çanakkale İli, Biga İlçesi, Karabiga Beldesi, 3991 parsel no lu taşınmazın kuzeydoğu bölümünde kalan 10,6 ha Rafet ATAÖV Özel Ormanı nın orman kadastrosunun kesinleşmesi sonucunda orman kanununun özel ormanlarla ilgili 45, 46, 47, 48 ve 49 maddelerinin uygulanması işlemleri yapılmamıştır. 3991 parsel no lu taşınmaz Karabiga Belediye encümen kararı ile 135000 m 2 si yola terk edilerek 7 parça şeklinde ifraz edilmiştir. Rafet ATAÖV Özel Ormanı ifraz sonucu oluşan 5231, 5229 parsel no lu taşınmazlar içinde kalmaktadır. Hisseli olan taşınmazlar satış sureti ile el değiştirerek Alarco Enerji Üretim A.Ş. firmasına geçmiştir. Ġfadesi yer almaktadır. Söz konusu projenin orman alanları için kamulaģtırma söz konusu olmayıp bu alanlarda 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17.maddesi gereği gerekli izinler alınacaktır. Bu izin ve iģlemler Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün 17.06.2011 tarihli ve 52289 sayılı yazısı ile yayımlanan 2011/10 sayılı genelgesi kapsamında yürütülecektir. Projede kullanılacak orman alanının kesin miktarı, kesilecek ağaç miktarı ve ağaç türleri v.s. izin aģamasında hazırlanacak 1/1000 ölçekli ağaç röleve planları ile belirlenecektir. Ortadan kaldırılacak tabi bitki türleri ise alanda yapılan arazi gözlemleri ve literatür taramaları neticesinde oluģturulan Flora Listesi tablosunnda verilmiģtir. Listelere göre sahada korunması gerekli veya endemik bitki türü bulunmamaktadır. ġekil 54 Rafet ATAÖV Özel Ormanı 205

V.1.11. ĠnĢaat Esnasında Kırma, Öğütme, TaĢıma ve Depolama Gibi Toz Yayıcı ĠĢlemler, Kümülatif Değerler, Projenin inģaat çalıģmalarında herhangi bir kırma ve öğütme iģlemi yapılmayacak olup, çalıģmalarda kullanılacak olan taģ, çakıl, kum, çimento vb. maddeler inģaat alanına hazır olarak getirilecektir. Proje kapsamında yapılacak inģaat çalıģmaları esnasında taģıma ve depolama iģlemlerinden toz oluģması söz konusu olup, yapılacak hafriyat çalıģmaları santral sahasındaki yapılar için yapılacak inģaat çalıģmalarıdır. Bu çalıģmalarla ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1. de verilmiģtir. Ayrıca, ĠĢ bu Cenal Enerji Santralı, Limanı, Kül Depolama Sahası ve Derin Deniz DeĢarjı Projesi Nihai ÇED Raporu aģamasında planlanan ve 09.05.2012 tarihli ve 2506 kararı ile ÇED Olumlu Belgesi almıģ kül depolama sahasının; yapılan kati proje çalıģmaları sonucunda yetersiz kalacağı anlaģılmıģ olup yeni bir atık depolama sahası alanına ihtiyaç duyulmuģtur. Bu sebeple Cenal Atık Depolama Sahası projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Listesi Madde 28. Bent ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirmeye alınmıģtır. Bu kapsamda; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Müdürlüğü tarafından 15.05.2013 Tarih ve 8068 Sayı ile verilen ÇED Raporu Özel Formatına istinaden Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporu (Ek-5) hazırlanmıģ olup, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Ġzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce 10.09.2013 tarih ve 3153 karar numarası ile ÇED Olumlu Belgesi verilmiģtir. Cenal Atık Depolama Sahası ÇED Raporunda belirtilen toz emisyonu oluģumuna dair özet bilgiler iģbu ÇED Raporu Bölüm V.1.1 de verilmiģtir. Proje kapsamında yapılacak kazı çalıģmalarında toprak yüzeyinden 50 cm. kalınlığındaki bitkisel toprak sıyrılarak "Hafriyat Toprağı, ĠnĢaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"nde belirtilen hükümlerine göre proje sahası içerisinde eğimi % 5ten fazla olmayan bir yerde geçici olarak depolanacak ve inģaatın tamamlanmasından sonra yapılacak çevre düzenleme iģlemleri ve yeģil alan oluģturulmasında kullanılacaktır. ÇalıĢmalarda alanda oluģabilecek tozumayı minimuma indirgemek için emisyon kaynağında sulama, savurma yapmadan doldurma ve boģaltma iģlemlerinin yapılması, malzeme taģınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Bulunan değerler hiçbir önlem alınmadığı ve iģ makinelerinin aynı anda çalıģtığı varsayılarak en kötü ihtimal üzerinden yapılmıģtır. Bu sebeple alınacak önlemlerle toz emisyonunun %80 oranında azalacağı düģünülmektedir. Dolayısı ile projenin inģaat çalıģmaları kapsamında yakın yerleģim yerlerine olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. 206

V.1.12. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yerine Getirilecek ĠĢlerde ÇalıĢacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı Ġhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, Enerji Santralı inģaatı sırasında yaklaģık 800 kiģi çalıģacak olup, personelin (özellikle vasıfsız iģçiler) mümkün olduğu kadar yöreden temin edilmesi planlanmaktadır. Bölge dıģından gelecek yatırımcı firma personeli için ise her türlü ihtiyaçlarının (yemek, barınma, soyunma odası, banyo-wc vb.) karģılanacağı idari/sosyal tesisler proje alanı içerisinde yer alacaktır. V.1.13. Proje ve Yakın Çevresinde Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin ġiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi, Söz konusu proje alanı içerisinde herhangi bir kültür ve tabiat varlığı bulunmamaktadır. Alana en yakın korunan varlık ise yaklaģık 500 m mesafede bulunan Priapos Antik Kenti ne ait surlardır. Konu ile ilgili Arkeolog Muharrem ORAL ve Arkeolog Ġbrahim Ethem KOÇAK tarafından hazırlanan rapor Ek-17 de verilmiģtir. AĢağıda ise proje sahası ve sit alanının uydu haritası üzerindeki konumu gösterilmiģtir: 207

ġekil 55 Enerji Santralının Kurulacağı Alanı Ve Antik Kent Surlarını Gösteren Hava Fotoğrafı CENAL Enerji Santralinin kurulması planlanan alan. Priapos Antik kentine (Pegai Kalesine) ait sur kalıntılarının hattı. Antik kentin bu hattan buruna doğru yerleģtiği ön görülmektedir. Hazırlanan rapora göre: Kırmızı çizgilerle belirtilmiş olan santralin kurulacağı alanda yapılan detaylı yüzey araştırmasında hiçbir bulguya rastlanılmamıştır. Bununla birlikte santralin üretime başladıktan sonraki baca gazlarının olası olumsuz etkileri düşünüldüğünde, bölgede hakim rüzgar yönünün Kuzeydoğu yönünden olması ve santral sahasının antik kent kalıntılarının güneybatısında olması sebebiyle oluşabilecek olumsuz etki kabul edilebilir ölçülerde olacaktır. Kaldı ki, 1982 yılında görece çok daha az teknoloji ile üretime başlamış olan Yatağan Termik Santrali ve hemen yakınındaki Lagina Hekate kutsal alanı örneğine bakarsak; 16 yıl boyunca desülfürizasyon filtresi olmadan üretim yapan Yatağan Termik Santralinden, hemen yakınındaki Lagina antik alanının, yıllardır arkeolojik kazı çalışmaları yapılmasına rağmen gözle görülür bir etkilenmesinin varlığı henüz tespit edilmemiştir. Bütün bu veriler ışığında Karabiga da yapılması planlanan CENAL Enerji Santralinin, gerek inşaat sahası olarak kurulacağı yerde korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olmaması sebebiyle, gerekse de hemen kuzeyinde yer alan priapos antik kentine olabilecek etkisinin 208

uluslararası öngörüler doğrultusunda kabul edilir ölçülerde olacağından (ya da hiç olmayacağından) yapılmasının bölge arkeolojisi açısından bir sakınca doğurmayacağı görüģüne varılmıģtır. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı görüģleri doğrultusunda inģaata baģlanmadan önce gerekli izinler alınacaktır. BilirkiĢi heyetinin ifadeleri doğrultusunda; Priapos Antik Kenti nin günümüze ulaģan kalıntılarının bulunduğu alanda 04.07.2012 tarih ve 392 sayılı kararı ile II. Derece Arkeolojik Sit Sınırı yeniden değerlendirilmiģ olup proje sahası 5230 sayılı parsel üzerindeki sit Ģerhi kaldırılmıģtır. (Ek-35: Ġmar Planı Onayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 04.07.2012 tarihli kararı) Enerji santralinin kurulacağı alan ve komģu parsellerde yapılan incelemeler sonucunda 2863 sayılı kanun kapsamına giren her hangi bir TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı na rastlanılmamıģtır. Ayrıca kuzeybatı yönü boyunca kıyı hattı karadan taranmıģ ve yien denizle iliģkilendirilecek herhangi bir yapı uzantısı veya kalıntısına rastlanılmamıģtır. Ayrıca, kıyı Ģeridinin yapısının darlığı ve küçük girintiler ile dolu olduğu, denizde kıyıya yakın noktalardaki doğal kayalıkların dikkat çekmesi, rüzgara açık ve korunmasız olduğu göz önüne alındığında Antik Çağlarda doğal liman olarak da tercih edilmesinin söz konusu olamayacağı düģünülmektedir. Bunlara dayalı olarak proje sahası içerisinde TaĢınır veya TaĢınmaz Kültür Varlığı nın bulunmadığı belirtilmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nün Kıyı Kesimi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamında Korunması Gerekli Kültür Varlığına Rastlanılmadığına Dair Yazısı Ek-40 da verilmiģtir. V.1.14. Arazinin Hazırlanmasından BaĢlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek ĠĢlerden, Ġnsan Sağlığı Ve Çevre Ġçin Riskli Ve Tehlikeli Olanlar, Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inģa aģamasından baģlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek gerçekleģtirilecek faaliyetlerden kaynaklı olarak oluģacak insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli iģler, hemen her türlü inģaat çalıģmasında meydana gelmesi muhtemel olaylardır. Bu bağlamda inģa aģamasında iģçi sağlığı açısından yaralanma, Ģantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan düģmesi, iģ makineleri kazaları vb. olayların meydana gelmesi muhtemeldir. Söz konusu olayların engellenmesi amacıyla çalıģma alanına uyarıcı levhalar konulacak ve çalıģanlara iģ güvenliği eğitimi verilecektir. Projenin tüm aģamalarında; 4857 sayılı ĠĢ Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmıģ olan tüzük hükümlerine uyulacak ve olası kaza ve risklerinin en aza indirilmesi için gereken tüm önlemler alınacaktır. Proje kapsamında Bölüm VIII.1 de ayrıntıları verilen acil eylem planına uyulacak olup, gerekli tedbirler inģaat çalıģmaları baģlamadan alınacaktır. 209

V.1.15. Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis Ġçi ve Tesis DıĢı TaĢımaların Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi, Enerji Santralı için düģünülen alan, Bursa-Çanakkale karayolunun yaklaģık 170. kilometresinin, yaklaģık 22 km. kuzeyindedir. Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve Ġzleme Dairesi BaĢkanlığı UlaĢım ve Maliyet Etütleri ġubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleģtirilen Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalıģma kapsamında E 90 (D 200) Karayolundaki trafik hacmi; Otomobil :4066 taģıt/gün Orta Yüklü Ticari TaĢıt :662 taģıt/gün Otobüs :181 taģıt/gün Kamyon :770 taģıt/gün Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork :423 taģıt/gün Toplam :6102 taģıt/gün olarak verilmiģtir. Proje yeri ġekil 56 2010 Yılı Trafik Hacim Haritası Kaynak: www.kgm.gov.tr Söz konusu faaliyetin inģaat aģamasında kullanılacak iģ makineleri karayolu üzerinden çalıģma alanına getirilecek ve iģ bitimine kadar trafiğe çıkmayacaktır. Alanda en fazla (iģ makineleri ile birlikte) 50 adet araç bulunacaktır. Bu duruma göre projeden kaynaklı, bölgenin mevcut karasal trafiğini olumsuz etkileyecek bir durum söz konusu değildir. ĠnĢaat aģamasında kullanılacak kamyon ve iģ makinaları; Karabiga beldesinden geçmeyecek ve alternatif yol güzergahı için Karayolları Bölge Müdürlüğü ile görüģülerek trafiği minimize edecek çalıģmalar ve tedbirler alınacaktır. 210

ĠnĢaat ve iģletme aģamasında taģıma faaliyetlerinde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, 19.07.2003 tarih ve 25173 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren 4925 sayılı TaĢıma Kanunu, 25.02.2004 tarih ve 25384 sayılı (son değiģiklik: 19.11.2006 tarih ve 26351 sayılı R.G.) Karayolu TaĢıma Yönetmeliği, 18.07.1997 tarih ve 23053 sayılı (son değiģiklik: 22.03.2008 tarih ve 26824 sayılı R.G.) Karayolları Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Ayrıca 15 Mayıs 1997 tarih ve 22990 sayılı (son değiģiklik 6 Ocak 1998 tarih ve 23222 sayılı R.G.) Resmi Gazete de yayımlanmıģ olan Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. V.1.16. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, YeĢil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı, Bunun Ġçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri vb. Arazi hazırlama ve inģaat aģamasında; yapıların temelleri için kazı iģlemi yapılacaktır. Kazı iģlemlerinde toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacak olup, bu toprak geçici olarak ilgili yönetmeliklerde verilen standartlara göre depolanarak inģaat iģlemlerinin tamamlanmasından sonra peyzaj amaçlı olarak kullanılacaktır. Peyzaj çalıģmaları kapsamında yapılacak olan bitkilendirme çalıģmalarında alanda doğal olarak yetiģebilen, peyzaja uygun, yaygın bitkiler kullanılacaktır. Bölgede tespit edilen bitki türleri Bölüm IV.2.12 de verilmiģtir. Faaliyet sahasında yapılacak ağaçlandırma çalıģmaları sırasında ise Karabiga Orman ĠĢletme ġefliği ile koordineli çalıģılacaktır. 211

V.1.17. Proje Nedeniyle OluĢacak Atıklar Ġrdelenirken Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Çerçevesinde Değerlendirme Yapılması, Proje kapsamında gemilerden oluģacak atıklarla ilgili olarak; 26.12.2004 tarih ve 25682 sayılı(değiģik: 18.03.2010 27525 R.G.) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacak ve ilgili yönetmelik kapsamında, tesis iģletmeye alınmadan önce Atık Kabul Tesisi kurulması ve onay belgelerinin alınması kapsamında Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na gerekli müracaatlarda bulunulacaktır. Ġskele sadece Cenal Enerji Santrali ne yük getiren gemiler tarafından kullanılacaktır. Ġskeleye yanaģacak yük gemilerinden kaynaklanacak atıkların bertaraf edilmesine iliģkin deniz yapıları sahası içerisinde Atık Kabul Tesisi kurulacağı beyan edilmiģtir. Atık Kabul Tesisleri; Çevre Kanununca Alınması Gereken Ġzin Ve Lisanslar Hakkındaki Yönetmeliğe tabi olup, bu yönetmeliğe göre çevre izni ve lisanslı alınması gerekmektedir. Lisans alma durumunda ilgili yönetmelik Ek-3B Geçici Faaliyet Belgesi Ġçin Ġstenilen BaĢvuru Belgeleri arasında Atık Kabul Tesisi için Acil Durum/Müdahale Planı (Ġtfaiye Müdürlüğü Belgesi dâhil) ve Atık Kabul Tesisi Onay Belgesi istenmektedir. Atık kabul tesisi onay belgesi için Çevre ve ġehircilik Bakanlığına baģvuruda bulunulur. Bu baģvuru belgesi alabilmek için Atık Kabul tesisi proje raporu hazırlanır. Bu rapor formatı Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği EK-1 de yer almaktadır. Bu format kapsamında atık kabul tesisinin özellikleri alınacak atıkların ve limana gelecek atık miktarıyla ilgili bilgiler yer almaktadır. Dolayısıyla Atık Kabul Tesisinin iģbu ÇED Raporu kapsamında değerlendirilmeyerek izin ve lisans aģamasında yönetmelikler kapsamında hem Bakanlık hem de Bakanlığın gerek gördüğü takdirde istenilen kurumlar tarafından değerlendirme yapılacaktır. 212

V.1.18. Projenin Tamamlanması Sonucunda, Proje Sahasının Batimetrik ve OĢinografik Özellikleri ne ĠliĢkin Bilgiler Dikkate Alınarak, Akıntı Sirkülasyonu Su Kirliliği ĠliĢkisinin Ġrdelenmesi, Proje için oluģturulan model 24 saatlik bir zaman aralığını temsil edecek Ģekilde çalıģtırılmıģ ve sonuçlar belirtilmiģtir. DeĢarj edilen sıcak suyun seyrelmesi, pek çok etmene bağlı olarak değiģmektedir. Bu etmenlerin baģlıcaları; akıntı yönü ve hızı, bölge batimetrisi, difüzör çıkıģı yerleģim düzeni (çıkıģ aralıkları, yönleri, derinlikleri vs.) ve difüzör çıkıģ hızlarıdır. Akıntı hızı, çıkıģ aralıkları, çıkıģ derinlikleri ve çıkıģ hızlarındaki artıģlar genellikle toplam seyrelme oranlarını artırmaktadır. Modelde akıntı hızları sabit tutulup, difüzör parametreleri (çıkıģ aralıkları, çıkıģ derinlikleri ve çıkıģ hızları) değiģtirilerek, difüzörün fiziksel olarak sağladığı birinci seyrelme (S1) değerleri Çevre ve ġehircilik Bakanlığı kriterlerini sağlayıncaya kadar çeģitli kombinasyonlar denenmiģtir. Toplam Debi :270,000 m 3 /saat Sualma Hatları Yapısı :3x ϕ3000 mm DeĢarj Hatları Yapısı :3x ϕ2600 mm Etkin Diffüzör ÇıkıĢı Sayısı :15 Difüzör ÇıkıĢ Yapısı :15x ϕ1800 mm Difüzör ÇıkıĢ Debisi :5 m 3 /sn Difüzör ÇıkıĢ DeĢarj Hızı :1.964 m/sn Ortam Sıcaklığı :21.5 C DeĢarj Suyu Sıcaklığı :31.5 C Difüzör Civarındaki Akıntı Hızı :10-20 cm/sn Simülasyon 24 saat için çalıģtırılmıģtır ve akıntı paterninin sabit bir duruma ulaģtığı gözlemlenmiģtir. 213

ġekil 57 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 6 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD ġekil 58 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 12 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD 214

ġekil 59 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 18 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD ġekil 60 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 24 saat sonra, Akıntı Yönü: KB-GD 215

ġekil 61 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 6 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB ġekil 62 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 12 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB 216

ġekil 63 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 18 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB ġekil 64 Tabaka: Yüzey, Süre: BaĢlangıçtan 24 saat sonra, Akıntı Yönü: GD-KB 217

Yukarıdaki Ģekillerde 2 farklı akıntı senaryosunun çıktıları sunulmuģtur. Yapılması planlanan mendireğin kuzeybatısına ve yaklaģık 29 metre su derinliğine yerleģtirilen difüzörlerden çıkan ısıtılmıģ deniz suyu, her iki senaryoda da yüzey ortam sıcaklığıda 0.8 C den daha fazla bir artıģa neden olmamaktadır. Bu değer en fazla 1.0 C sıcaklık artıģına izin veren Çevre ve ġehircilik Bakanlığı kriterine uymaktadır. ġekil 65 Kıyıya Paralel DüĢey Profil, Akıntı Yönü: KB-GD Süre: 24. Saat 218

ġekil 66 Kıyıya Paralel DüĢey Profil, Akıntı Yönü: GD-KB Süre: 24. Saat Yukarıdaki 2 ġekilde görüldüğü üzere, difüzörlerden çıkan ısıtılmıģ deniz suyu, hızlıca seyrelmekte ve kısa bir mesafe içerisinde ortam sıcaklığında gerçekleģen artıģ 1 C nin altına inmektedir. Sonuçlar aģağıdaki tabloda verilmiģtir. Tablo 81 Seyrelme Sonuç Tablosu Akıntı Yönü KB-GD Akıntı Yönü GD-KB Ortam Sıcaklığı 21.5 C 21.5 C Maksimum Ölçülen Sıcaklık 22.0 C 22.3 C Fark 0.5 C 0.8 C Seyrelme Kriteri Sağlanıyor! Sağlanıyor! Akıntı yapısı incelendiğinde, her iki akıntı yönü senaryosunda da, mendireğin mansabında yer alan bölgelerde, mendireğe bağlı olarak geliģtiği değerlendirilen siklonik ve anti-siklonik bir akıntı paterni gözlenmektedir. Bu siklonik ve antisiklonik akıntı yapısı, belli bir ölçüde ısıtılmıģ deģarj suyunun kıyıda bir sirkülâsyona girmesine neden olmaktadır. Ancak sirkülâsyona giren ısıtılmıģ su oldukça seyrelmiģ ve ortam sıcaklığından ihmal edilebilecek düzeyde daha sıcaktır. Dolayısıyla sualma yapılarına, ısıtılmıģ deģarj suyunun tekrar girme olasılığı düģüktür. Konu ile ilgili olarak DERĠNSU Sualtı Mühendislik ve DanıĢmanlık Ltd. ġti. tarafından hazırlanan rapor sunulmuģtur (Bkz. Ek-7). Ayrıca söz konusu proje ile ilgili olarak DERĠNSU Sualtı Mühendislik & DanıĢmanlık LTD.ġTĠ tarafından, 7 8 Haziran 2011 tarihleri arasında hidrografik ve jeolojik (sediman numunesi alımı) etütleri ve 29 30 Haziran 2011 tarihleri arasında da Çevresel, OĢinografik ve Jeofiziksel Ölçümler gerçekleģtirilmiģtir. ÇalıĢmalar sonucunda hazırlanan OĢinografik ve 219

Jeofiziksel rapor Ek-8 de, Çevresel Deniz AraĢtırmaları raporu Ek-16 da verilmiģtir. Bu raporlara göre deniz suyu sıcaklığı SKKY ye göre istenilen deģarj standartları içerisinde kalacaktır. ĠĢletme aģamasında yapılacak analizlerle raporda belirtilen verilerin sağlaması yapılması mümkün olacaktır. Deniz suyundan soğutma amaçlı olarak sağlanacak suyun herhangi bir Ģekilde kimyasal ilavesi yapılmayacağı ÇED Raporu Bölüm V.2.6 da belirtilmektedir. Denizden alınacak ve herhangi bir kimyasal katkı madde ilave edilmeden direk soğutma amaçlı olarak kullanılacak sular, SKKY Tablo 9.3, Tablo 21.1, Tablo 22, Tablo 23, Tablo 20.7, Tablo 4 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre analiz yaptırılacak ve deşarj standartlarına uygun olarak diğer proses suları ile birlikte deşarj edilecektir. Proje Sahası ndan alınan Deniz Suyu Analizleri Bakanlık tan yeterlik belgesi almıģ laboratuara yaptırılan analiz sonuçları Ek-12 de verilmiģtir. SKKY Tablo 4 e göre deniz suyu numunesinde ağır metal konsantrasyonları yönetmelikte belirtilen sınır değerleri sağlamaktadır. 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama deniz suyu sıcaklığı 15,91 C. Bugüne kadar gözlemlenen en yüksek aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı ise 27,2 ile Ağustos ayında, en düģük aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı 5 C ile Mart ayında gerçekleģmiģtir. Çanakkale Boğazından alınan numuneler üzerinde yapılan ölçümlerden elde edilen verilere bakıldığında iletkenliğin sıcaklıkla arttığı görülmektedir. Bu artıģ üzerinde çözünen tuz ve ağır metal oranının artmasının etkili olduğu anlaģılmaktadır. Sıcaklık artıģıyla beraber deniz suyu kalitesinin olumsuz yönde etkileneceği unutulmamalıdır. Bu durum deniz suyunda yaģayan canlıları etkileyebilecektir. Yoğunluk değerlerinin yıl boyunca gösterdikleri değiģim, sıcaklık değiģimine paraleldir. Bu durum, yoğunluk değerleri üzerinde özgül elektriksel iletkenliğin yanı sıra, sıcaklığında oldukça etkin bir faktör olduğunu göstermektedir. Deniz suyunun sucul yaģam kalitesi açısından önemli bir parametre olan çözünmüģ oksijenin çözünürlüğü; su sıcaklığı ve iyon içeriği ile ters, atmosferik kısmi basınç ile doğru orantılıdır. Hem yüzey, hem de derin deniz suyunda çözünmüģ oksijen içeriği 1-2 aylık bir gecikme ve su sıcaklığı ile ters orantılı olarak değiģmektedir Hava sıcaklığının düģük olduğu kıģ aylarında çözünmüģ oksijen içeriğinin daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Oksijenin sudaki çözünürlüğü sıcaklıkla ters orantılı olduğundan, bu gözlem beklenen bir durumdur. Su kütlesinin tamamen karıģtığı durumlarda derinlik boyunca çözünmüģ oksijen içeriği beklendiği gibi değiģmektedir, Tabloda belirtilen yüzeydeki ve dipteki çözünmüģ oksijenin farklı miktarları bunu desteklemektedir. Deniz suyu, tampon çözelti karakterinde olduğundan, ph değerine etkiyen faktörleri hızlı bir biçimde etkisizleģtirme eğilimindedir. Atmosferle sürekli temas, karıģım, sıcaklık, foto sentetik aktivite gibi etkenler sonucunda deniz suyunun ph değerleri ortalama 8,3 ph birimi dolayında olmaktadır. Bu değer, çevre koģullarına bağlı olarak, zaman içinde zayıf bir salınım gösterebilmektedir. 220

Çanakkale Boğazında, Marmara Denizinden Ege Denizine doğru üst akıntı, Ege Denizinden de Marmara Denizine doğru alt akıntı olmak üzere, birbirine ters iki akıntı sistemi vardır. Bu akıntı sistemi, iki deniz arasındaki düzey, tuzluluk ve yoğunluk farkından oluģmuģtur. Üst akıntının hızı, boğazın Karadeniz den gelen su miktarına, mevsimlere, rüzgârlara ve boğazın darlaģan ve geniģleyen yerlerine göre değiģiklik gösterir. Bu durum deniz yüzey sıcaklığındaki çok büyük değiģimleri engelleyebilmektedir. Suyun ısınma ve soğuma iliģkileri üzerinde durmadan suyun bazı özellikleri hakkında bilgi vermekte yarar vardır. Suyun önemi, fiziksel ve kimyasal özelliklerinden (Özellikle su moleküllerinin yapısından) kaynaklanmaktadır. Su molekülü, oksijen atomunun iki yanında 104.5 o C lik açı oluģturacak Ģekilde kovalent olarak bağlanmıģ iki hidrojen atomundan oluģmuģtur. Molekülün oluģumunda, hidrojen atomlarının bu bağlanıģ asimetrisi, su moleküllerine dipolar (çift kutupluluk) özellik kazandırmaktadır. Diğer bir ifadeyle su polar bileģik olup, hidrojenlerin bağlandığı yön pozitif, oksijen atomunun bağlandığı yön negatif yüklüdür. Elektriksel yüklerin asimetrik dağılımı nedeniyle, su molekülleri birbirleriyle bağlantı oluģtururlar. Böylelikle bir su molekülündeki pozitif yüklü hidrojen atomunun, diğer bir su molekülündeki negatif yüklü oksijen atomuna bağlanması ile hidrojen bağı oluģmaktadır. Hidrojen bağları kovalent bağlara göre daha zayıf durumdadır. Örneğin su molekülleri arasındaki hidrojen bağının ortalama bağ enerjisi 4.5 kcal/mol iken, O-H kovalent bağı için bu değer 110 kcal/mol dür. Su, yüksek bir buharlaģma ısısına sahiptir. BuharlaĢma ısısı, 20 o C de 1 gr suyun tamamen buhar haline dönüģtürmek için gerekli olan ısı miktarıdır. Bilindiği gibi 100 o C de bir gram suyu bir gram su buharına dönüģtürmek için 540 kaloriye ihtiyaç vardır. Bu yüksek, buharlaģama ısısı, sudaki hidrojen bağlarının diğer moleküllerdeki bağlara oranla daha kuvvetli olması ile açıklanmaktadır. Suyun buharlaģma ısısının yüksek olması canlı sitemin kararlı halde bulunmasında büyük rol oynadığı gibi, bitkisel ve diğer organizmaların transpirasyon ile serinlemesinde çok büyük bir önem taģımaktadır. Yani bitki yüzeylerinden suyun buharlaģması, bitkide soğutucu bir etki yapar. Su ısıtıldığında yavaģ yavaģ buharlaģır ve böylece ortama enerji dağılımı sağlanır. Bu olay termodinamik yönden önemli olup, canlılar bu yolla bünyelerindeki aģırı ısıyı kaybederler. Bu Ģekildeki bir ısı kaybı, yoğun güneģ ıģığı altındaki bitkilerin yapraklarındaki sıcaklığı düzenleyen önemli bir mekanizmadır. Su yüksek bir erime ısısına sahip bulunmaktadır. Erime ısısı, 0 o C de 1 gram suyu eritmek için gerekli olan ısı miktarıdır. Suyun erime ısısı 80 cal dir. Suyun erime ısısının yüksek olması, yine hidrojen bağları ile iliģkili olup, suyun donmasını geciktirici ve biyolojik sistemin düģük sıcaklığa dayanıklılık kazanmasını sağlayıcı bir özelliktir. Suyun özgül (spesifik) ısı da yüksektir. Spesifik ısı denildiğinde, o maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 o C artırmak için verilmesi gerekli olan ısı miktarı olarak bilinir. 1 gram suyun sıcaklığını artırmak için yaklaģık olarak 1 kalori gerekmektedir. Suyun özgül ısısı amonyak dıģında diğer bütün organik çözücülerinkinden yüksektir. Bu durum su içerisinde su moleküllerinin yerleģimiyle iliģkili olup, moleküldeki oksijen ve hidrojen atomlarının bağımsız iyonlar gibi hareket edebilme yeteneklerinden kaynaklanmaktadır. Böylece su, sıcaklığında fazla artıģ olmadan fazla miktarda enerji depolayabilmektedir. Bu nedenle suyun yüksek spesifik ısıya sahip olması, dokuların sıcaklığının kolay değiģtirilmesini engeller. Su görünür ıģınlardan, kırmızı ıģınları kısmen absorbe ederek, mavi ıģınları ise yansıtarak mavimsi bir görünüm kazanır. Hidrojen bağının yaklaģık 3 mikron dalga boyundaki kırmızı 221

ötesi ıģınları etkin Ģekilde absorbe ettiği bilinmektedir. Ayrıca su molekülleri tarafından uzun dalga boylu (10-30 mikron) termal ıģınlar da güçlü bir Ģekilde absorbe edilmektedir. Bu durum atmosferdeki su buharının ya da bitkilerdeki suyun ıģığın ısı enerjisini absorblamasında büyük bir öneme sahiptir. Suyun görünür ıģınları belirli oranda absorbe etmesi, su içerisinde yaģayan bitkilerin hayatlarını devam ettirebilmeleri için çok büyük önem taģımaktadır. Eğer görünen ıģınların hepsi su tarafından yansıtılsaydı, göl, dere, nehir, deniz ve okyanuslarda yaģayan bitkiler tarafından ıģığın kullanımı büyük oranda azalacak ve fotosentez sadece yüzeydeki tabaklarda gerçekleģebilecektir. Suyun nehir, deniz ve okyanuslarda hareketi kitle akımı Ģeklinde olmaktadır. Kitle akımı, bir basınç gradiyenti (farklılığı) sonucu moleküllerin gruplar halinde hareketini ifade etmektedir. Bunun için kitle akımı ancak dıģarıdan yerçekimi, basınç gibi kuvvetler uygulandığında meydana gelir. Kitle akımı yardımıyla suyun hareketi günlük hayatta her gün karģılaģtığımız bir olaydır. Örneğin nehrin akıģı ve yağmurun yağıģı yerçekimi tarafından oluģturulan hidrostatik basınca cevap olarak meydana gelir. Yukarıda suyun özellikleri ile ilgili verilen bilgiler dikkate alındığında; Suyun, sıcaklığında fazla artıģ olmadan fazla miktarda enerji depolayabildiği bilinmektedir. Suyun bu özelliği yanında hareket halindeki suyun ısınması da durgun olan suya göre daha uzun zaman almaktadır. Geceleyin karasal radyasyonla suyun soğuması, hareket ettiği zeminin soğumasına sebep olmaktadır. Ayrıca karasal radyasyonla geceleyin soğuyan havada asılı bulunan su zerrecikleri yoğunlaģarak zemine inmektedir. Bu ise karasal zeminlere/su yüzeylerine inerek temas ettikleri yüzeyleri soğutmaktadırlar. Sıcaklığın düģmesi suyun ısınmasını ve buharlaģmasını zorlaģtıracaktır. Yukarıda da ifade edildiği gibi Su, yüksek bir buharlaģma ısısına sahiptir. BuharlaĢma ısısı, 20 o C de 1 gr suyun tamamen buhar haline dönüģtürmek için gerekli olan ısı miktarıdır. Bilindiği gibi 100 o C de bir gram suyu bir gram su buharına dönüģtürmek için 540 kaloriye ihtiyaç vardır. Görüldüğü üzere sıcaklıktaki değiģim suyun buharlaģmasını ve diğer özelliklerini de etkilemektedir. Suyun özgül ısısının yüksek olması suyun geç ısınıp geç soğumasına sebep olmaktadır. Bu açıdan bakıldığında denizler geç ısınıp geç soğumaktadır. Yukarıda da belirtildiği üzere 1970-2010 yılları arası Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama deniz suyu sıcaklığı 15,91 C. Bugüne kadar gözlemlenen en yüksek aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı ise 27,2 ile Ağustos ayında, en düģük aylık ortalama deniz suyu sıcaklığı 5 C ile Mart ayında gerçekleģmiģtir. Bu verilere tesisin bulunduğu bölgedeki deniz suyu sıcaklıklarının 40 yıllık zaman dilimi içerisinde maksimum 27.2 o C yi geçmediği görülmüģtür. ÇED raporu içerisinde deniz suyunda yapılan analizler, denizde yapılan sıcaklık ölçümleri ve Çanakkale Meteoroloji Ġstasyonu gözlem kayıtlarından derlenen veriler ve denize deģarj edilecek soğutma suyunun sıcaklıkları göz önüne alınarak yapılan modellemeler (Ek-7) sonucu ısı artıģının 1 0C nin altında olacağı görülmüģ olup ilgili yönetmelik hükümlerini sağladığı anlaģılmıģtır. Termik santrallerde tüketilen soğutma sularının santralin makinelerine zarar vermelerini engellemek amacıyla, kullanılmadan önce çeģitli kimyasal iģlemlerden geçirileceğine iliģkin bir uygulamanın proje kapsamı içerisinde yer almadığı ÇED Raporu içerisinde açıkça belirtilmektedir. 222

Sonuç olarak sistemde kazanlarda kullanılacak su gerekli arıtmaya tabi tutulduktan sonra sisteme dâhil edilecek ve ısınan kazan suyunun nihai noktada soğutulmasında kullanılacak deniz suyunun herhangi bir iģleme tabi tutulmadan borular içerisinden geçirilerek soğutma iģlevini tamamladıktan sonra deģarj edileceği belirtilmiģtir. ĠĢletme aģamasında tesis tam kapasite ile çalıģır durumda iken Derin Deniz DeĢarjı Projesine istinaden Çevre Kanununca Alınması Gereken Ġzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında Çevre Ġzni alınması sürecinde deģarj hattından alınacak numunelerde yapılacak analizler sonucunda deģarj edilen atıksuyun kirletici unsur taģıyıp taģımadığı tespit edilecektir. Ayrıca bu tip tesisler sürekli izleme ve kontrol iģlemlerine tabi olduklarından Çevre Ġzni ve Ġzin süreci sonrası izleme amaçlı alınacak numunelerde kirletici unsurların tespitinde iģletmenin durdurulması mümkün olacaktır. Deniz suyundan alınacak soğutma suyunun herhangi bir kimyasal ilavesi olmadan deģarj edileceği ÇED dosyasında taahhüt edilmiģtir. Dolayısı ile tesis tasarımı bu haliyle gerekli koģulları sağlamaktadır. V.1.19. Proje Kapsamında Kıyı Kenar Çizgisinin Deniz Yönündeki Ġskele ve Su Alma Boru Hatlarını Ġçerisine Alan ve Deniz Kısmında Yapılacak ÇalıĢmalar (Planlanan Su Alma Boru Hatları Uzunlukları, Adedi, Su Alma Kapasitesi m 3 /h), Koordinatları, Can, Mal ve Çevre Güvenliği Açısından Alınması Gereken Önlemler Planlanan termik santral koordinatları yaklaģık olarak (40 25' 12''N, 27 19' 25''E- WGS84) olup sualma ve deģarj hatları kara kısmı bu alan üzerinden döģenecek bir boru sistemi ile denizdeki sualma ve deģarj hatlarına bağlanacaktır. Proje kapsamında, 270.000m 3 /saat denizden soğutma suyu alımı ve 270.000m 3 /saat santral soğutma suyunun denize deģarjı planlanmaktadır. (Bkz. Ek-3: Topografik harita, Ek-7: Sualma ve DeĢarj Boruhatları Tasarım Raporu) Ġthal edilecek olan kömürün elleçlenmesi amacı ile de kazıklı iskele inģa edilecek olup, gemilerden iskele üzerine boģaltılan kömür konveyörler ile karaya taģınacaktır. Yılda yaklaģık 2.650.000 ton kömür ithal edilmesi planlanmaktadır. Tasarlanan kazıklı iskele, 180.000 DWT luk gemilere yanaģma ve manevra yapma imkânı tanıyacak kapasitede olacaktır. Gerekçe Raporunda (Ek-31) belirtilen sebepler ile yapımından vazgeçilen mendirek yerine yapılacak kazıklı iskele için; Cenal Enerji Santrali Deniz Yapıları projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (son değiģiklik: 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 10 bent b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç) kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıģtır. Söz konusu proje ile ilgili 22.04.2013 tarihinde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı na ÇED BaĢvuru Dosyası sunulmuģ olup, 25.06.2013 tarihinde özel formatı verilmiģtir. ÇED süreci halen devam etmektedir. Ayrıca, kıyıda yapılacak dolgu alanı için Cenal Yeni Dolgu Alanı ismi ile Proje Tanıtım Dosyası (Ek-32) hazırlanmıģ olup, Çanakkale Valiliği Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü nün 25.06.2013 tarih ve 7594 sayılı yazısı ile ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiģtir. 223

Ek-7 de verilen Su Alma ve DeĢarj Boru Hatları Konsept Tasarımı Raporu kapsamında çevre mevzuatlarına uygun, denizel ekosisteme en az zara verecek Ģekilde dizayn yapılabilmesi için yapılan çalıģmalar; - Deniz araģtırmaları sonuçlarının incelenmesi ve yorumlanması, - Dizayn dalga değerlerinin hesaplanması, - Sualma ve DeĢarj Boru hatları genel yerleģimi, - Sualma ve deģarj yapısı genel yerleģimleri, seyrelme hesapları olup, bu çalıģmalar rapor kapsamında detaylıca irdelenmiģtir. Konsept Tasarım çalıģmasının Proje hesapları bölümünde, denizden sualma yapısı ve sualtı boru hattı tasarım hesapları ile havuzlarda toplanan ısıtılmıģ suyun tekrar sağlıklı olarak denize deģarj edilmesi için gerekli deniz deģarjı sualtı boru hattı ve difüzör tasarımları yapılmıģtır. Sualtı boru hatlarının özellikleri, etki eden yükler, montaj teknikleri, karada toplama havuzlarına bağlandığı noktadaki detayları, toplam boru hatları enerji kayıpları yine ilgili rapor kapsamında incelenmiģtir. Deniz tarafında yapılacak inģaat çalıģmaları ile ilgili olarak inģaat baģlanmadan önce ilgili Liman BaĢkanlığı na bilgi verilecektir. Deniz tarafında yapılacak inģaat çalıģmalarının tamamlanmasına müteakip tesisin iģletmeye açılabilmesi için Kıyı Tesislerine ĠĢletme Ġzni Verilmesine ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik gereği Denizcilik MüsteĢarlığı ndan iģletme izni alınacaktır. - Sualtı Boru Hattı Tasarım Hesapları Sualma yapısı ve Deniz DeĢarjı sistemi için planlanan toplam debiler aģağıdaki gibidir. Buna göre sualtı boru hatlarındaki toplam enerji kayıpları, boru çapları ve boruya etki eden yükler hesaplanmıģtır. Qsualma :270,000 m 3 /saat 75,000 lt/sn QdeĢarj :270,000 m 3 /saat 75,000 lt/sn - Sualma Yapısı Ve Sualtı Boru Hattı HAT-1 (475m) Boru Malzemesi :GRP 3000mm SN5000 Boru Ġç Çapı :3000mm Internal roughness :0,0001mm Boru Uzunluğu :475m Debi :270.000 m³/saat * 1/3 HAT: 90.000 m³/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 20 C (68 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :10568057 Sürtünme Katsayısı :0,008 AkıĢ Hızı :3,537 m/s Enerji Kaybı.0,815 m hd 224

HAT-2 (505m) Boru Malzemesi :GRP 3000mm SN5000 Boru Ġç Çapı :3000mm Internal roughness :0,0001mm Boru Uzunluğu :505m Debi :270.000 m³/saat * 1/3 HAT : 90.000 m³/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 20 C (68 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :10568057 Sürtünme Katsayısı :0,008 AkıĢ Hızı :3,537 m/s Enerji Kaybı :0,866 m hd HAT-3 (535m) Boru Malzemesi :GRP 3000mm SN5000 Boru Ġç Çapı :3000mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :535m Debi :270.000 m³/saat * 1/3 HAT : 90.000 m³/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 20 C (68 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :10568057 Sürtünme Katsayısı :0,008 AkıĢ Hızı :3,537 m/s Enerji Kaybı :0,918 m hd DeĢarj Boru Hattı Ve Difüzörler DHAT-1 Boru malzemesi :GRP 2600mm SN5000 Boru Ġç Çapı :2600mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :910 m Debi :270.000m³/saat * 1/3: 90.000m3/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 30 C (86 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :15265197 Sürtünme Katsayısı :0,008 DeĢarj Hızı :4,709 m/s Enerji Kaybı :3,034 m hd DHAT-2 Boru malzemesi Boru Ġç Çapı Internal roughness :GRP 2600mm SN5000 :2600mm :0,0001 mm 225

Boru Uzunluğu :950 m Debi :270.000m³/saat * 1/3: 90.000m3/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 30 C (86 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :15265197 Sürtünme Katsayısı :0,008 DeĢarj Hızı :4,709 m/s Enerji Kaybı :3,167 m hd DHAT-3 Boru malzemesi :GRP 2600mm SN5000 Boru Ġç Çapı :2600mm Internal roughness :0,0001 mm Boru Uzunluğu :990 m Debi :270.000m³/saat * 1/3: 90.000m3/saat DeĢarj :Yoğunluklu Deniz Suyu @ 30 C (86 F) AkıĢ Türü :Turbulent Reynold's numarası :15265197 Sürtünme Katsayısı :0,008 DeĢarj Hızı :4,709 m/s Enerji Kaybı :3,300 m hd Kullanılan Borunun Yapısal Özellikleri Sualma yapısı ve deģarj hattı için sualtı borusu olarak sırasıyla GRP ϕ3000mm Sn5000 Pn4 ve GRP ϕ2600mm Sn5000 Pn6 boru kullanılmıģtır. Boru et kalınlığı ϕ3000mm için 65mm ve ϕ2600mm için 57mm`dir. ϕ3000mm ve ϕ2600mm boruların birim uzunluktaki ağırlıkları karada sırasıyla yaklaģık olarak 940 kg/m ve 710 kg/m dir. GRP borular, çelik borulara göre 1/4 oranında daha hafiftir. ManĢonlu bağlantıları ortalama olarak 3 ye kadar esneme imkân vermektedir. Bu sebeple, düzensiz dip yapısına sahip bölgelerde zemine yerleģtirilebilir. Yine sualtı montajına özel hazrlanmıģ Marine Lug adı verilen özel bağlantı parçaları ile sualtında montajı kolaydır. Boru iç yüzeyinin son derece pürüzsüz olması, sürtünmeden doğan enerji kayıplarını minimuma indirir. Korozyona karģı sağlam olması, borunun kullanım süresinin 50 yıl olarak hesaplanmasında önemlidir. Koç darbesi diye adlandırılan anlık basınç artıģlarına, borunun basınç sınıfının 1.4 katına kadar dayanıklıdır. Sualtında Boruya Etki Eden Yükler Ve Boru Koruma Alanı Sualtında kullanılan borular, sığ sularda dalga hareketlerinin yarattığı dinamik yüklenmelere maruz kalmakla beraber, hacimsel olarak deniz suyunun kaldırma kuvvetiyle de karģılaģırlar. Projede kullanılan GRP borular negatif bir yüzerliğe sahiptir, yani suda yüzmezler. Sistemin dalga ve akıntı etkisine karģı sualtında sabitlenmesi için özel olarak tasarlanmıģ beton ağırlıklara ihtiyacı; ancak boru hattı deniz tabanında açılan bir hendeğe yerleģtirip üzeri kapatılmazsa; vardır. Karabiga Termik Santral Projesi nde sualma ve deģarj hatları tümüyle zeminin altına gömüleceği için boru hattı üzerinde dalga ve akıntı etkisi olmayacaktır. 226

Boru üzerine etki eden düģey hidrostatik su kolonu basıncı, boru içindeki hidrostatik su basıncı ile minimum değerde aynı, maksimum deģarj günlerinde ise daha fazla olmasından dolayı dikkate alınmamıģtır. Boru hattı içinde ilerleyen atık su basıncı, deniz seviyesinden daha yukarıda bir cazibeye sahip olacak Ģekilde, maksimum debide yaklaģık olarak + 5.47m eģdeğer basınç yüksekliğinden baģlayarak difüzör ucunda +1.30m ye kadar düģer. Sualma ve DeĢarj Borusuna Etkiyen Hidrodinamik Yükler CENAL Termik Santralı Sualtı boru hatlarının tamamının zeminin altına yerleģtirilmesi gerekmektedir. Dalga kırılma derinliği ile kıyı konturu arasında kalan dip yapısının soluğanlardan ve türbülanstan dolayı aģınmaya maruz kalabileceği hesabıyla yatay ve düģey dip hareketlerine karģı korunaklı olması gerekmektedir. Dalga kırılma derinliğine kadar olan bölgede deniz yatağında meydana gelebilecek oyulma ve birikme mekanizmasından dolayı boru hattı üzerinde ilave bir yük oluģması mümkündür. Bunun verebileceği zararların ortadan kaldırılabilmesi için, boru hattının en azından dalga kırılma derinliğinin olduğu noktaya kadar zeminin oyulma derinliğinin de altından gömülerek geçmesi gerekmektedir. Bu nedenle tüm hatlar boyunca GRP Ø3000 ve Ø2600 boruların üzeri, koruma yüksekliğine kadar sırasıyla kaliteli geri dolgu malzemesi ve kazıdan çıkan malzeme ile daha sonrada tek sıra beton hasır ile kapatılmalıdır. Aynı Ģekilde deģarj hattı difüzör yerleģimlerine kadar olan bölgede de, aynı beton hasırlar tek sıra olarak kullanılmalıdır. Deniz tabanına yerleģtirilen sualma ve deģarj borusuna, dipteki akıntıların ve yüzeydeki dalgaların etkisiyle hidrodinamik yükler etki etmektedir. Derin denizde yapılan projelerde, dalgaların yarattığı hidrodinamik yükler hesaba alınmazken sadece dip akıntılarının yarattığı yükler dikkate alınır. Sığ suda yapılan projelerde açıkta giden yapının üzerinde hem dalga etkisi hem de akıntıların etkisi dikkate alınır. Bu durumda Karabiga da yapılan sualtı boru hattı projesinde yaklaģık 30 m. su derinliğine kadar olan mesafede boru hattı zeminin altına gömüldüğünden dalgaların yarattığı dinamik yüklerden etkilenmemektedir. Tüm boruların üst kotunun zeminin en az 1.0m alt derinliğine gömüldüğü projede dalgalardan dolayı oluģacak ilave yükler yoktur. Bu durumda borular üzerinde ilave tespit kütlesi montajı yapılmayacaktır. ġekil 67 Hasır Beton 227

ġekil 68 Hasır Beton YerleĢtirilmesi ĠĢaret ġamandıraları Sualma Yapıları bölgesinde 1 adet, difüzör baģlangıç ve bitiģinde 1 er adet olmak üzere (kıyıdan yaklaģık olarak 400 m., 625 m. ve 620 m.) bölgede mevcut bir sualtı boru hattının bulunduğunun anlaģılması için iģaret Ģamandıraları bulunmalıdır. 3 ayaklı olarak tanımlanabilecek sabitleme metodu ile Ģamandıralar deniz dibine 3 farklı noktadan (1200 açılar tercih edilir) bağlanacaktır. ĠĢaret Ģamandırası, su derinliğinin üç katı kadar uzunluğundaki 3 ayrı galvanizli zincir sistemi ile dipteki beton bloklara bağlanacaktır. Bu durumda, örnek olarak, 20 m. su derinliği için, her yöndeki zincir uzunluğu (3*20) 60 m. olacaktır. Seçilen zincir 19 mm. et kalınlığında halka zincirdir. Askıda kalan zincir ağırlıkları ve Ģamandıranın kendi ağırlığı hesaplandığında, dubanın sahip olduğu kaldırma kuvvetinin sistemi yüzdüreceği görülmüģtür. Yatay deplasmanların engellenmesi için deniz dibinde 3 farklı noktada ve her biri 1m 3 olan beton bloklar tasarlanmıģtır. ĠĢaret Ģamandıraları, ıģıklı ve gece görülebilir bir yüksekliktedir. Ġkaz Ģamandıralarının lokasyonu ile ilgili olarak Deniz Kuvvetleri Komutanlığı na baģvuru yapılacaktır. 228

ġekil 69 ĠĢaret ġamandırası Kesit ve YerleĢim Detayları Sualma Yapısının Kayma ve Devrilme Güvenliği Sualma yapısı, tabii zemin kotunun 5.10 metre altına kadar zemine gömülecektir. Zemin üstünde kalan kısmı ise çoğunlukla ızgaralı bir yapıya sahip olan sualma yapısı üzerinde, suyun içinden rahatça geçebilmesi dolayısıyla dalga veya akıntı kaynaklı Drag Force diye tabir edilen sürükleme kuvveti minimum düzeyde oluģacaktır. Dört bir tarafı, tabii zemin kotunun 5.10 metre altına kadar gömülü olan sualma yapısının devrilmesi veya kayması için, zemine uygulaması gereken ve pasif zemin basıncı diye adlandırılan bu basınç kuvveti çok fazladır. Dolayısıyla sualma yapısının kayması veya devrilmesi söz konusu değildir. Proje kapsamında can, mal ve çevre güvenliği açısından gerekli olan eğitimler personele verilecek, çevre emniyetini almak için gerekli olan teçizat temin edeilecek ve çalıģmalar esnasında alanda mutlak süretle bulundurulacak ve 4857 sayılı ĠĢ Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmıģ olan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği ile ilgili Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Projenin kıyı tesisi olması nedeniyle, tesis faaliyete geçmeden önce 5312 sayılı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun ve Uygulama Yönetmeliği kapsamında Acil Müdahale Planı Bakanlık tarafından bu konuda yetkilendirilmiģ kuruluģlara hazırlatılarak gerekli izin ve onaylar alınacaktır. V.1.20. Diğer Faaliyetler, Bu hususda bahsedilecek baģka bir faaliyet bulunmamaktadır. 229

V.2. Projenin ĠĢletme AĢamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde GerçekleĢtirileceği, Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım ġeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet Üniteleri DıĢındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri CENAL Enerji Santralı 660 MW büyüklükte 2 (iki) üniteden oluģan bir Pulvarize Kömür Santralı olacaktır. Santral, 1.320 MWe maksimum net santral güç çıktısı ile % 43 net bir santral verimliliğine sahip olacaktır. Prosesi kısaca tanımlamak gerekirse; kömürün pulvarize kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile denizden elde edilecek ve bir takım arıtma iģlemleri sonrası saflaģtırılacak su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüģtürülmesi sağlanacaktır. CENAL Enerji Santralındaki ünitelerin özellikleri aģağıda verilmiģtir: Tablo 82 Proje Kapsamında Yer Alacak Temel Ekipman ve Özellikleri TÜRBĠN EKĠPMAN/SĠSTEM ÖZELLĠKLER ADET Buhar Türbini Ana buhar basıncı: 242 barg Ana buhar sıcaklığı: 566 C Tekrar KızdırılmıĢ buhar basıncı: 40,3 barg 2 Tekrar KızdırılmıĢ buhar basıncı: 566 C Jeneratör Güç: 660 MW Stator Voltajı: 20000 V 2 Kondenser Soğutma suyu 2 Jeneratör Statoru SIVI Soğutma Sistemi 2 Jeneratör Sızdırmazlık Yağlama Ünitesi 2 Jeneratör Gazı Kontrol Ünitesi 2 Ana Yağ Tankı Normal Kapasite: 50,4 m³ 2 Yağ Soğutma Sistemi Yüzey Alanı: 400 m² 4 Kondens Suyu Transfer Pompası Basınç: 100 mh2o Motor: 11 kw, 2 Besleme Voltajı: 380 V Motor Tahrikli Gezer Tavan Vinçleri 2 Elektro Hidrolik Yağ Sistemi Ekipmanı 2 Buhar Türbini Yağ Temizleme Sistemi 2 Yağ Transfer Pompa Sistemi 4 Besi Suyu Pompası Türbini Yağ Temizleme Sistemi 2 Kondens Pompası Drenaj Pompa Sistemi Basınç: 10 mh2o Motor: 5 kw, 2 Besleme Voltajı: 380 V Döngü Borusu Drenaj Pompa Sistemi Basınç: 10 m H2O Motor: 5 kw, 4 Besleme Voltajı: 380 V Drenaj FlaĢ Tankı 2 Kondens Suyu Pompası Basınç: 3,59 MPa Motor: 2200 kw 4 Besleme Voltajı: 6 kv Degazör Sistemi 2 Besi Suyu Pompası Türbini Yağlama Sistemi 2 Türbin Tahrikli Kazan Besi Suyu Pompası Basma Basıncı: 35 MPa 4 Kazan Besi Suyu Pompası Buhar Türbini 4 230

Kazan Besi Suyu Ġtici Pompası Basınç: 141 mh2o Motor: 580 kw 4 Besleme Voltajı: 6 kv Motor Tahrikli Kazan Besi Suyu Pompası Basınç: 3295 mh2o Motor: 7.900 kw 2 Besleme Voltajı: 6 kv Kondenser Vakum Pompası 6 Kapalı Devre Soğutma Suyu Soğutucusu 4 KAZAN EKĠPMAN/SĠSTEM ÖZELLĠKLER ADET Pulverize Kömür Kazanı Ana buhar basıncı: 254 barg Ana buhar sıcaklığı: 571 C Tekrar kızdırıcı buhar basıncı: 40,3 barg 2 Tekrar kızdırıcı buhar sıcaklığı: 569 C Değirmen Sistemi Tip: Orta Hızlı Öğütücü 12 Kömür Besleme Sistemi Tip: Elektronik Gravimetrik Bant Tipi 12 Birincil Hava Fanı Aksiyel akıģ 4 Basma Fanı Aksiyel akıģ 4 ÖğütülmemiĢ Kömür Sistemi 12 Emme Fanı Ayarlanabilir giriģ ağzı, aksiyel akıģ 4 Sızdırmazlık Havası Fanı Basma Basıncı: 9.000 Pa Motor: 180 kw 4 Besleme Voltajı: 380 V Ġkincil Hava Sistemi Buharlı Hava Isıtıcısı 4 Birincil Hava Sistemi Buharlı Hava Isıtıcısı 4 Elektrosatik Filtre Sistemi 2 Baca Yükseklik: 135 m. 2 Asansör 2 Hava Önısıtıcısı Yıkama Pompası 2 Hava Önısıtıcısı Yıkama Tankı 2 Drenaj Pompası 4 Drenaj FlaĢ Tankı 2 Hava Kompresörü 8 Değirmen Sistemi Çapraz Raylı Vinç Sistemi 2 Basma Fanı Vantilatörü Çapraz Raylı Vinç Sistemi 2 Basma Fanı Motoru Çapraz Raylı Vinç Sistemi 2 Birincil Hava Fanı Vantilatörü Çapraz Raylı Vinç Sistemi 4 Birincil Hava Fanı Motoru Çapraz Raylı Vinç Sistemi 4 Emme Fanı Vantilatörü Çapraz Raylı Vinç Sistemi 2 Emme Fanı Motoru Çapraz Raylı Vinç Sistemi 2 De-NOx Sistemi 2 BGD Sistemi 2 Ana Üniteler: - Pulverize Kömür Kazanı: Proje kapsamında kurulacak olan super kritik kazan tek geçiģli ve bir adet tekrar kızdırıcılı olacak, dıģ ortama açık ve tepeden asılacak Ģekilde tamamen çelik konstrüksiyon tasarlanacak ve üstü kapalı olarak kurulacaktır. Pulverize edilmiģ kömürün brülörler vasıtasıyla yakılarak ısının su duvarlarına aktarıldığı ve süperkritik koģullarda buhar elde edildiği kazana ait tasarım verileri aģağıdaki Tabloda verilmiģtir: 231

Tablo 83 Kazan Tasarım Verileri * BIRIM MAKSĠMUM YÜK NORMAL YÜK Kızdırıcı çıkıģında debi t/st 1.827 1.685 Kızdırıcı çıkıģında basınç MPa (g) 25,4 25,26 Kızdırıcı çıkıģında sıcaklık C 571 571 Tekrar kızdırıcı çıkıģında debi t/h 1.515 1.404 Tekrar kızdırıcı çıkıģında sıcaklık C 569 569 Tekrar kızdırıcı çıkıģında basınç MPa (a) 4,22 3,97 Tekrar kızdırıcı giriģinde sıcaklık C 313 306 Tekrar kızdırıcı giriģinde basınç MPa (a) 4,41 4,15 Besi suyu sıcaklığı C 283 279 Hava sıcaklığı (birincil/ikincil) C 327/335 323/331 Hava giriģ sıcaklığı C 23 23 Baca gazı sıcaklığı C 130,0 128,3 Kazan verimliliği (Alt Isıl Değere gore) % 93,45 93,45 * Değerler tek bir kazana aittir. Ġki kazan da aynı özelliklerde olacaktır. - Buhar Türbini Jeneratörü: CENAL Enerji Santralında 2x660 MW elektrik gücü üretecek olan jeneratörü çeviren buhar turbini, süper kritik basınçta çalıģacak, tek kademe tekrar kızıdırıcılı, tümleģik yüksek basınç ve alçak basınç türbinden oluģan, kondenserli türbin olacaktır. Buhar Türbini kapalı alanda yer alacaktır. Sistem; Türbini yüksek basıncı, ara basıncı ve düģük basınç gövdesi içersinde buhar geniģletilir ve buharın termal enerjisi mekanik enerjiye dönüģtürülür. Daha yüksek bir verimlilik için, HP(Yüksek Basınç) türbininden çıkan buhar kazan içersinde yeniden ısıtılır ve IP(Orta Basınç) türbinine geri döner. YoğunlaĢık madde iģlem görür ve besleme suyu ısıtma tesisinde ön ısıtması yapıldıktan sonra yüksek basınç besleme suyu olarak kazana pompalanır, su buhar döngüsünü kapatır. Türbindeki ısı tüketimi yaklaģık 7.600 kj/kwh olarak öngörülmekte olup, bu değer ve tesisle ilgili diğer tasarım verileri kullanılarak, santralın genel çevrim verimliliğinin % 43 olacağı belirlenmiģtir. Buhar türbini üzerinde kondens suyu, besi suyu ve degazörde kullanılacak olan buhar için ara kademe çekiģleri bulunacaktır. Bu çekiģlerdeki buhar debisi, kazan giren besi suyu sıcaklığını tutturmak üzere belirlenecektir. Buhar türbini için tasarım verileri aģağıdaki Tabloda verilmiģtir: Tablo 84 Buhar Türbini Ġçin Tasarım Verileri * Üretilen güç 660 MW Ana buhar basıncı 24,2 MPa Ana buhar sıcaklığı 566 C Ana buhar debisi 1.685,5 ton/saat Tekrar kızıdırma buhar basıncı 3,839 MPa Tekrar kızıdırma buhar sıcaklığı 566 C Tekrar kızıdırma buhar sıcaklığı 1422,51 ton/saat Soğutma suyu sıcaklığı 20 C ÇıkıĢ basıncı 4,9 kpa 232

* Değerler tek bir türbine aittir. Ġki türbin de aynı özelliklerde olacaktır. - Kondenser ve Soğutma Sistemi: Santralın aģırı ısısı, yaklaģık 270.000 m³/sa deniz suyu kullanmak suretiyle bir açık devre soğutma suyu devresi ile atılacaktır. Deniz suyu pompalama istasyonu, sahil yakınındaki kıyı üzerinde yer alacaktır. ĠĢlem görmüģ ve yoğunlaģmamıģ su ile birlikte sıcak soğutma suyu, SKKY hükümlerine uyularak tasarlanmıģ bir Derin Deniz DeĢarjı Hattı ile deģarj edilecektir. Termal deģarjı dağıtmak amacıyla derin deģarj borulamasının etrafına difüzörler yerleģtirilecektir. Kül depolama alanında toplanan kirlenmemiģ akıģ suyu mümkün olduğu kadar sulama veya toz bastırma iģlemlerinde kullanılacaktır. Bu suyun kalitesi SKKY hükümleri ile uyumlu olacaktır. Kül Depolama(düzenli depolama) alanında toplanan kirlenmiģ su arıtılacak ve mümkün olduğu kadar BGD katma suyu olarak tekrar kullanılacaktır. Kondenser; Çapraz yerleģimli, çift ceketli, bölünmüģ su hazneli, iki geçiģli ve yüzey tipi olacaktır. Kondenser ve ekipmanların da kullanılacak malzeme, soğutma suyu olarak tercih edilen deniz suyuna karģı dayanıklı olacaktır. Kondens Pompaları; 3 adet kondens pompası kurulacak, kondenserde türbin çıkıģ buharının yoğuģturulması sonucu oluģan suyun, düģük basınç besi suyu ısıtıcıları ve degazöre beslenmesi sağlanacaktır. Yardımcı Üniteler: - Kömür Hazırlama Sistemi: CENAL Enerji Santralı projesi kapsamında hammadde olarak kullanılacak kömür; Santrale yapılacak olan iskele ile farklı kaynaklardan gemilerle tedarik edilecektir. Bu kaynaklar; Güney Afrika, Kolombiya, Avustralya, Rusya dır. Tam kapasite üretimde CENAL Enerji Santralı yaklaģık yılda 2,65 Milyon Ton kömüre gereksinim duyacaktır. Ġhtiyaç duyulan kömür; yaklaģık 180.000 DWT (Brüt Yük TaĢıma Kapasitesi) luk yük gemileri (ayda 2 gemi) ile santrale getirilecektir. Ġthal kömürün transferi için; yine yatırımcı firma CENAL Elektrik Üretim A.ġ. tarafından planlanan kazıklı iskele kullanılacaktır. Ġthal edilen kömürün özellikleri; Kuru bazda 6.876 kcal / kg, Kuru bazda sülfür içeriği % 0,53; Kuru bazda uçucu madde içeriği % 37,38 dir. 233

Kullanılacak ithal kömüre ait analiz sonuçları Ek-24 de verilmiģtir. Ġskeledeki kömür boģaltma sistemi, günde 24 saat çalıģan iki kapmalı vinç kullanmak suretiyle günde 30.000 ile 60.000 ton aralığında olacaktır. Sistem, oluģabilecek tozu minimize etmek için kapalı biçimde olacak olan bir veya iki bantlı konveyör ile iskele baģından açık hava kömür sahasına taģınacaktır. Tam kapasitede kömür sahası, santralin 30 ile 60 günlük ihtiyacına eģdeğer minimum kapasiteye sahip olacaktır. Buna ek olarak, kullanım ve depolama esnasındaki oluģabilecek tozu minimize etmek için kömür sahasında ıslak toz giderme sistemi ve rüzgâr paneli kurulacaktır. Yardımcı yakıt sistemi; yakıtı yanma odasına ve tutuģturuculara sağlayan sistemdir. Yardımcı yakıt, soğuk kazan aģamasından kömür veriģinin baģlamasına kadar kullanılır. Yardımcı yakıt olarak, doğalgaz veya kükürt yüzdesi düģük olan % 1 S içerikli light fuel oil kullanılacaktır. DüĢük kükürt içerikli light fuel oil, CENAL Enerji Santralı projesi kapsamında planlanan akaryakıt tankında depolanacaktır. Tank; daldırma ısıtıcı, seviye kontrolü, yangın algılayıcıları ve otomatik yangın söndürme gereçlerinden oluģacaktır. - KireçtaĢı Hazırlama ve Besleme Sistemi: BGD Ünitesinde kömürün yakılması iģlemi sonucunda oluģan SO 2 gazının tutulması amacıyla 31,5 ton/saat kireçtaģı kullanımı olacaktır. KireçtaĢının temini, yapılan anlaģma kapsamında KÜKĠRTAġ firmasından alınacaktır(bkz Ek-4). Islak bilyeli değirmenlerde toz haline getirilecek ve kireçtaģı harcı BGD emicilerine enjekte edilmeden önce su ile karıģtırılacaktır. - Su Hazırlama ve Arıtma Sistemi: CENAL Enerji Santralında iģletme aģamasında santralda yer alacak çeģitli iģlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi için su kullanımı söz konusudur. ĠĢletme aģamasında Santralın tüm su gereksinimleri, soğutma suyu, BGD suyu, proses suyu ve içme suyu da dâhil olmak üzere denizden karģılanacak ve bu miktar 270.000 m 3 /sa olacaktır. ĠĢletme aģamasında Kömür Santral sahasındaki bir tuzdan arındırma tesisi, tuzdan arındırılmıģ suyun BGD nin, demineralizasyon tesisinin ve içme suyu ünitesinin ve Kömür Santralının diğer dâhili tüketicilerinin su ihtiyacını sağlayacaktır. Tuzdan arındırma tesis membran tipinde olacaktır(ultra filtrasyonu takiben ters geçiģim). Demineralizasyon tesisi karıģık yataklarla veya elektro-iyon giderme ile donatılacaktır. Tuzlu suyu ters geçiģimde iletecek bir yukarı akıģı da içerecektir. - Toz Tutma Sistemi: Toz tutma sistemi; kazandan çıkan baca gazının içinde bulunan toz parçacıklarını ayırarak, baca gazında emisyon limitlerinin altında toz bulunmasını sağlamaktır. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan uygulamalardan biri olan Elektro statik Filtre (ESF) sistemi kurulacaktır. 234

ESF; yüksek voltajda doğru akımla yüklenmiģ olan plakalar arasından geçen baca gazının içindeki parçacıklar statik elektriğin çekim gücüyle plakalara doğru yönelerek, bunlara çarpacak ve akıģ yönüne dik olarak, aģağı doğru düģüp bunkerlere doluran sistemdir. ESF sistemi dıģ ortama uygun olacak ve birbirinden bağımsız iki ayrı set olarak tasarlanacaktır. Emisyon limit değerleri baz alınarak yapılan tasarım çalıģmaları sonucunda ESF setlerinin her birinde en az 4 adet elektrik alanı olması gerektiğine karar verilmiģtir. Bu tasarıma göre, ESF sistemi için; herhangi bir elektrik alanının hizmet dıģı kalması durumunda bile, filtre çıkıģında, baca gazındaki toz içeriğinin 20 mg/nm³ü aģmaması garanti edilmektedir. Toz tutma sisteminin arızalanması durumundan 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürülüğe giren Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği nin aģağıda belirtilen; Baca gazı arıtma donanımının arızası veya devre dışı kalması MADDE 17 (1) Baca gazı arıtma donanımının arızası veya devre dışı kalması durumunda, 24 saat içinde normal çalışma şartlarına dönüş sağlanamazsa, işletmeci kapasiteyi düşürür ya da işletmeyi durdurur ya da tesisi düşük kirlilik yayan yakıtlar kullanarak işletir. İşletmeci her durumda yetkili mercii 48 saat içinde bilgilendirir. Hiç bir durumda 12 aylık bir süreç içinde arıtmasız çalışma süresi 120 saati geçemez. (2) Yetkili merci enerji talebinin aciliyet göstermesi veya arızanın yaşandığı tesisin yerine, kısıtlı bir süre faaliyet gösterecek olan bir başka tesisin, genel emisyonlarda bir artışa yol açacak olması hallerinde, birinci fıkrada belirtilen süreleri uzatabilir. Ancak süre uzatımları birbirini takip eden 72 saat veya bir takvim yılı içinde 240 saati geçemez. hükmüne uyulacaktır. AĢağıda örnek ESP sistemi verilmiģtir. ġekil 70 Örnek ESP Sistemi 235

- Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) Sistemi: Kazana beslenen kömürün içindeki kükürtten kaynaklanan SO 2 yi gidermek üzere, yüksek giderme verimliliği sağlayan ıslak kireçtaģı sistemi kurulacaktır. BGD sisteminde kazandan çıkan baca gazının tamamı iģlemden geçirilecekdir. Absorber kolonunda püskürtme nozulları aracılığıyla atomize olarak beslenen yıkama sıvısı, çok küçük damlalar halinde dağılarak absorberin tüm kesit alanını kaplayacaktır. Baca gazı ile ters akım olarak hareket edecek olan sıvı damlaları SO 2 gazını soğuracaktır. SO 2 gazını soğuran sıvının oksitlenme ve nötralizasyon reaksiyonları, absorber kolonunun sıvı havuzunun bulunduğu alt bölümünde hızlanacak ve sonuç olarak alçıtaģı oluģacaktır. KireçtaĢı tüketimini azaltmak ve sıvının ph değerini sabit tutmak amacıyla, absorber kolonundaki sıvı, karıģtırıcı, oksitleme havası ve absorber sirkülasyon pompası aracılığıyla güçlü bir Ģekilde karıģtırılacaktır. GerçekleĢecek iģlemdeki kimyasal reaksiyonlar aģağıdaki gibi olacaktır: 2CaCO 3 + H 2 O + 2SO 2 2CaSO 3.1/2H 2 O + 2CO 2 2CaSO 3.1/2H 2 O + O 2 + 3H 2 O 2CaSO 4.2H 2 O BGD ünitesi aģağıdaki belirtilen ünitelerden oluģacaktır: - Absorber Sistemi - Baca Gazı Sistemi(Baca Gazı Isıtma Ünitesi ve Ġtici Fan) - AlçıtaĢı DeĢarj Sistemi - KireçtaĢı hazırlama sistemi(boģaltma, Depolama, Öğütme ve Bulamaç Besleme Sistemleri) - Atık Su Arıtma Sistemi - Yardımcı Sistemler BGD ünitesinin arızalanması durumundan 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürülüğe giren Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği nin aģağıda belirtilen; Baca gazı arıtma donanımının arızası veya devre dışı kalması MADDE 17 (1) Baca gazı arıtma donanımının arızası veya devre dışı kalması durumunda, 24 saat içinde normal çalışma şartlarına dönüş sağlanamazsa, işletmeci kapasiteyi düşürür ya da işletmeyi durdurur ya da tesisi düşük kirlilik yayan yakıtlar kullanarak işletir. İşletmeci her durumda yetkili mercii 48 saat içinde bilgilendirir. Hiç bir durumda 12 aylık bir süreç içinde arıtmasız çalışma süresi 120 saati geçemez. (2) Yetkili merci enerji talebinin aciliyet göstermesi veya arızanın yaşandığı tesisin yerine, kısıtlı bir süre faaliyet gösterecek olan bir başka tesisin, genel emisyonlarda bir artışa yol açacak olması hallerinde, birinci fıkrada belirtilen süreleri uzatabilir. Ancak süre uzatımları birbirini takip eden 72 saat veya bir takvim yılı içinde 240 saati geçemez. hükmüne uyulacaktır. Santralde kurulacak BGD ünitesi için örnek proses akım Ģeması aģağıda verilmiģtir 236

ġekil 71 Örnek BGD Sistemi - Baca Gazı Azot Oksit Giderme (DeNOx) Sistemi: Yanma esnasında nitrojen oksitler üretilir (NO ve NO 2, ayrıca NO x olarak da adlandırılır), özellikle yüksek sıcaklıklarda ve %95 NO ve %5 NO 2 oranlarında. Bu gazlar atmosfere zarar vericidir ve emisyonları kontrol edilecektir. Baca çıkıģlarındaki NO x emisyonlarını BYT Yönetmeliği hükümlerinde belirtilen sınırlara düģürmek için (200 mg/nm³, %6 O 2, kuru), sulu amonyak bazlı DeNO x sistemi uygulanacaktır. Katalizör katmanları ile birlikte bir Seçici Katalitik Ġndirgeme Reaktörü(SCR) kazan çıkıģına aģağıdaki Ģekilde gösterildiği gibi kurulacaktır. ġekil 72 Örnek Seçici Katalitik Ġndirgeme Reaktörü Sistemi Kömür yanması sırasında üretilen NO x büyük bir bölümü, atmosferde genel olarak bulunan ve yeryüzü çevresine zararsız olan nitrojene (N 2 ) ve suya (H 2 O) dönüģtürülür. 237