İZDEMİR ENERJİ SANTRALİ-II PROJESİ

Transkript

1 PROJESİ İZMİR İLİ, ALİAĞA VE FOÇA İLÇELERİ TASLAK NİHAİ ANKARA- MART 2010 Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hiz. Ltd. Şti. Huzur Mah Sok. No:6/3 Çınar Apt Öveçler/ANKARA Tel: Faks:

2 MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZ. LTD. ŞTİ. Huzur Mah Sok. Çınar Apt. No: 6/3 Öveçler ÇANKAYA/ANKARA Tel : Faks: web: cinarmuhendislik.com cinar@cinarmuhendislik.com Bu raporun tüm hakları saklıdır. Raporun tamamı yada bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca, Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd. Şti. nin yazılı izni olmadıkça; hiçbir şekil ve yöntemle sayısal ve/veya elektronik ortamda çoğaltılamaz, kopya edilmez, çoğaltılmış nüshaları yayınlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yöntemlerle iletilemez, satılamaz, kiralanamaz, amacı dışında kullanılamaz ve kullandırılamaz.

3 PROJE SAHİBİNİN ADI Adresi Telefon ve Faks Numaraları PROJENİN ADI PROJE BEDELİ Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi: Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zonu Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI Adresi Telefon ve Faks Numaraları Rapor Sunum Tarihi İZDEMİR ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Şair Eşref Bulvarı No:23/ İZMİR Tel : 0 (232) Faks : 0 (232) PROJESİ (Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı Dahil) USD İZMİR İLİ, ALİAĞA VE FOÇA İLÇELERİ, 35 ZON, Koordinatlar Sayfa b de verilmiştir. Ek-1 Listesi 2/a Maddesi, 11/a Maddesi ve 12. Maddesi ÇINAR MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Yeterlik Belgesi Veriliş Tarihi: Yeterlik Belge No: 02 Huzur Mahallesi Sok. Çınar Apt. No: 6/ Öveçler/ANKARA Tel : 0 (312) Faks : 0 (312) Mart 2010 Karar No ve Tarihi a

4 Proje Üniteleri Santral Alanı Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Datum: ED-50 Türü: UTM D.O.M.: 27 Zon: 35 Ölçek Fak.: 6 derecelik , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Devamı diğer sütunda , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , KOORDİNATLAR , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: WGS-84 Türü: Coğrafik D.O.M.: - Zon: - Ölçek Fak.: , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Devamı diğer sütunda , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , b

5 ÖNSÖZ İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş.(İDÇ) uzun hadde mamulleri üretmek amacı ile 1975 yılında kurulmuştur. Modern haddehane tesisleri 1983 te, çelikhanesi ise 1987 yılında işletmeye alınmıştır. Aliağa ağır sanayi bölgesinde 500 bin m 2 nin üzerinde bir alanda üretimini sürdürmektedir. Teknoloji, kalitesi ve üretimini daha da ileriye taşımak için, 2006 ve 2007 yılındaki yeni yatırımları sonucunda çelikhane üretim kapasitesini ton/yıl, haddehane üretim kapasitesini de ton/yıla çıkartmıştır. Türkiye de ark ocakları ile üretim yapan firmalar arasında önde gelen kuruluşlardan biri olan İDÇ, Şirket kültürü, çağdaş yönetim prensipleri, nitelikli personeli, kalitesi, güçlü finans yapısı ve ulaştığı yıllık cirosuyla Ege nin ve Türkiye nin devleri arasinda yerini almıştır. Bu noktada İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. sürdürülebilir proje hedefleri çerçevesinde, yatırımların kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacını karşılamak üzere İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş. uhdesinde Enerji Santrali ni hayata geçirmeyi hedeflemiştir. Enerji Santrali nin temelini oluşturan bu rapor; gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları kapsamaktadır. Yatırımın çevresel el kitabı niteliğinde olan bu raporun hazırlanmasında; Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd.Şti den Genel Müdür, Sn. Selahittin HACIÖMEROĞLU na, İzmir Demir Çelik A.Ş. den Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Halil ŞAHİN e Yönetim Kurulu Başkan Yrd. Sn. Nuri ŞAHİN e Yönetim Kurulu Başkanı Yrd. Sn. Ahmet BAŞTUĞ a Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Serkan ŞAHİN e Proje Koordinatörü Sn.Bülent BARUT a Proje Danışmanı Sn.Cem BAHAR a Proje Mühendisi Sn. Kaan UZUNER e ÇED Komisyon üyelerine, katkılarından dolayı teşekkür ediyoruz. Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd.Şti. c

6 İÇİNDEKİLER SAYFA İÇİNDEKİLER i TABLOLAR DİZİNİ... vi ŞEKİLLER DİZİNİ... x EKLER DİZİNİ... xiii ÖZET... xiv KISALTMALAR LİSTESİ... xv BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI ve AMACI (Projenin konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri)... 1 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 9 II.1. Proje Yerseçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/ ölçekli Çevre Düzen Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi)... 9 II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK ve SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı faaliyetleri III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için ihtiyaç duyulan ve yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi beklenen diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı faaliyetleri III.6. Diğer Hususlar BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ ve BU ALAN İÇERİSİNDEKİ ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, Etkilenecek Alanın Harita Üzerinde Gösterimi IV.2. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Bölgenin genel ve yerel iklim koşulları, projenin bulunduğu mevkiinin topografik yapısı, aylık, mevsimlik ve yıllık sıcaklık, yağış, bağıl nem ve buharlaşma rejimleri ve bunların grafikleri, enverziyonlu gün sayıları, kararlılık durumu, rüzgar yönü ve hızı, yıllık ve mevsimlik rüzgar gülü, fırtınalı günler sayısı, vb.) IV.2.2. Jeolojik Özellikler (Fiziko-kimyasal özellikler, tektonik hareketler, topografik özelikler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, 1/2.000 veya 1/5.000 Ölçekli Mühendislik haritalarında jeolojik birimlerin Litolojik özelliklerine göre- belirtilmesi, proje alanının jeolojik ve jeoteknik etüt raporları) IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler IV.2.4. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu IV.2.5. Tarım Alanları IV.2.6. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Planlanan Kullanımı IV.2.7. Hidrolojik Özellikler IV.2.8. Soğutma suyunun temin edileceği sulardaki canlı türleri ve diğer özellikler IV.2.9. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri, mevcut ve planlanan kullanımları) IV Koruma Alanları IV Orman Alanları IV Flora ve Fauna IV Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler i

7 IV Bölgenin (Hava, su, toprak ve gürültü açısından) Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi IV Mevcut Hava Kalitesi Tespit Çalışmaları, IV Yeraltı Suyu Mevcut Durum Tespit Çalışmaları, IV Yüzey Suyu Mevcut Durum Tespit Çalışmaları IV Deniz Suyu Mevcut Durum Tespit Çalışmaları IV Toprakta Mevcut Durum Tespit Çalışmaları IV Mevcut Gürültü Tespit Çalışmaları IV Diğer Özellikler IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler) IV.3.2. Nüfus IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları IV.3.5. Gelir ve İşsizlik IV.3.6. Diğer Özellikler BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.1.1. Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası için yapılacak işler kapsamında (ulaşım altyapısı dahil) nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere, nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları; kullanılacak malzemeler, araçlar ve makineler, kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, tozun yayılmasına karşı alınacak önlemler V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler V.1.3. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler V.1.4. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı V.1.5. Proje kapsamındaki su temini sistemi ve planı, kullanılacak su miktarı, özellikleri, nereden ve nasıl temin edileceği, ortaya çıkan atık suyun miktar ve özellikleri, nasıl arıtılacağı ve nereye deşarj edileceği, V.1.6. Proje Kapsamındaki Deniz Ortamında Yapılacak Çalışmaların Deniz Flora ve Faunası Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, V.1.7. Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları V.1.8. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşler (Ocaklar Dahil) Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi V.1.9. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, Oluşabilecek Emisyonlar V Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı V İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği V Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat ii

8 varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal yerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar V Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi V Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar, yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri v.b V Diğer faaliyetler V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler V.2.1. Proje kapsamında tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, her bir ünitenin ayrıntılı proses akım şeması, temel proses parametreleri, prosesin açıklanması, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler, kullanılacak makinelerin, araçların, aletlerin ve teçhizatın özellikleri V.2.2. Proje ünitelerinde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, nerelere, ne kadar ve nasıl pazarlanacakları, üretilecek hizmetlerin nerelere, nasıl ve ne kadar nüfusa ve/veya alana sunulacağı V.2.3. Proje İçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde Miktarı, Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları Vb), Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa ve Elementel Analizi, Isıl Değeri, V.2.4. Proje kapsamında kullanılacak kireç taşının miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı, karakteristikleri (reaktivitesi ve diğer özellikleri), ocak açılması planlanıyorsa açılacak ocağın alan büyüklükleri ve koordinatları, yıllara bağlı planlanan üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yükseklikleri, genişliği, şev açısı, basamak sayısı, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları üzerinde gösterimi, V.2.5. Proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler için ne miktarlarda kullanılacağı, nereden, nasıl temin edileceği, suya uygulanacak ön işlemler (arıtma birimleri ile katma-besleme suyu olarak katılacağı birimleri kapsayan), su hazırlama ana akım şeması, V.2.6. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atıksuların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atıksu Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atıksuyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği, Arıtma Sistemi Hakkında Bilgiler, V.2.7. Soğutma (ana ve yardımcı soğutma suyu) sistemine ilişkin bilgiler, soğutma suyu akım şeması, kullanılacak kimyasal maddeler ve miktarları, soğutma suyun deşarj edileceği alıcı ortama etkileri ve alınacak önlemler, V.2.8. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıtların ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Emisyonlar, Mevcut Hava Kalitesine Olacak Katkı Miktarı, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği vb.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu Da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Miktarı ve Özellikleri(Uçucu Kül ve Taban Külü), Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Depolama Sırasında Alınacak Önlemler, iii

9 V Depolama tesisinin tasarımı ve drenaj sistemi, zemin sızdırmazlığının sağlanması için yapılacak işlemler ve kontrol yöntemleri ve alınacak önlemler, kullanılacak olan geçirimsiz tabakanın tüm teknik özelliklerinin detaylı olarak açıklanması, nereden ve nasıl temin edileceği, depolama alanına ait her bir hücre için üst örtü ve zemin suyu drenaj tabakası plan ve kesit bilgileri, üst yüzey geçirimsizlik tabakasının teşkili V Drenaj sisteminden toplanacak suyun miktarı, sızıntı suyu toplama havuzunun toplama karakteristiği, arıtılma şekli, arıtma sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suyun hangi alıcı ortama nasıl deşarj edileceği, deşarj limitlerinin tablo halinde verilmesi, tesiste oluşacak sızıntı suyu ile ilgili değerlendirmenin şiddetli yağış analizlerine göre yapılması, alınacak izinler V Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Diğer Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler V Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması (Her bir tesis için ayrı ayrı hazırlanacak) V Radyoaktif atıkların miktar ve özellikler, gürültü kaynakları ve seviyeleri, muhtemel ve bakiye etkiler ve önerilen tedbirler V Proje ünitelerinde üretim sırasında kullanılacak tehlikeli, toksik, parlayıcı ve patlayıcı maddeler, taşınımları ve depolanmaları, hangi amaçlar için kullanılacakları, kullanımları sırasında meydana gelebilecek tehlikeler ve alınabilecek önlemler V Proje Etki Alanında Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Yerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi V Karasal Flora-Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler V Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler V Projenin tarım ürünlerine ve Toprak asitlenmesine olan etkileri, toprak asitlenmesinin tahmininde kullanılan yöntemler ve alınacak tedbirler V Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler V Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Tedbirler, V Santralın Olası Etkilerinin (Canlılar, Hava, Su ve Toprak Gibi Alıcı Ortama) Bölgenin Mevcut Kirlilik Yükü İle Kümülatif Olarak Değerlendirilmesi V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların (Deniz Trafiği Dahil) Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi V Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, V Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri V Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafe V Diğer Faaliyetler V.3. Projenin Sosyo Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Projeyle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları, Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Alt Yapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi iv

10 BÖLÜM VI: İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK ve SÜREN ETKİLER ve BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1. Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI ve ACİL EYLEM PLANI VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program BÖLÜM IX. SONUÇLAR BÖLÜM X: HALKIN KATILIMI EKLER NOTLAR VE KAYNAKLAR NU HAZIRLAYANLARIN LİSTESİ v

11 TABLOLAR DİZİNİ SAYFA Tablo I.1. Türkiye nin Elektrik Enerjisi Uzun Dönem Talep Tahmini... 3 Tablo I.2. Türkiye Brüt Elektrik Enerjisi Üretiminde Birincil Enerji Kaynak Paylarının Yıllar İtibariyle Gelişimi... 3 Tablo I.3. Enerji Kaynaklarının Karşılaştırılması (Potansiyel, Talep ve Alternatifler)... 5 Tablo III.1.1. Yatırımın Ekonomik Analiz Sonuçları Tablo III.2.1. Projenin Zamanlama Tablosu Tablo IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji Gözlem İstasyonlarına Ait Sıcaklık Değerleri Tablo IV Aliağa İlçesi ne Ait Yağış Rejimleri, Tablo IV Aliağa İlçesi ne Ait Bağıl Nem, Buharlaşma ve Basınç Verileri, Tablo IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları, Tablo IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları, Tablo IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları, Tablo IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları, Tablo IV Enerji Santral alanı Zemin Emniyetli Taşıma gücü Tablo IV Enerji santral alanı Nokta yükleme,tek Eksenli Basınç Deneyi Sonuçları Tablo IV Kül-Cüruf Sahası Zemin Emniyetli Taşıma Gücü Tablo IV Depolama Sahası Basınçlı Su Testi ve Sabit Seviyeli Sızma Deney Sonuçları Tablo IV Aliağa İlçesi Ve Çevresinde Kaydedilen Büyük Depremler Tablo IV Enerji Santral Ve Atık Depolama Alanları Yeraltısuyu Seviyeleri, Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi Şimdiki Arazi Kullanma Şekillerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı, Tablo IV İzmir İlinde Su Kaynakları Tablo IV İzmir İlinde Bulunan Barajlar, Tablo IV Güzelhisar Barajı Teknik Özellikleri Tablo IV İzmir ili Sulama Göletleri, Tablo IV CTD Sea-Bird SBE 9/11 Sistemi Sensör Özellikleri, Tablo IV Kuzey (C1) ve güney (C2) yüzey, orta ve taban akıntı hız istatistikleri (cm/s), Tablo IV İzmir İli ne Ait Jeotermal Su Kaynakları ve Özellikleri, Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik Bölgesi, IUCN Red Data Book Kategorileri ve Nispi Bolluk Dereceleri Tablo IV Fitoplankton Türleri Tablo IV Zooplankton Türleri Tablo IV Omurgasız Hayvan Türleri Tablo IV Balık Türleri Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri vi

12 Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri, TabloIV Mevcut Durum Tespiti İçin Yapılan Ölçüm/Analiz Çalışmalarında Kullanılan Cihazlar, Referans Alınan Türk ve AB Standartları, Kullanılan Standart Metotlar ve Örnekleme-Ölçüm Talimatları, TabloIV Hava Kalitesi Ölçümü (Pasif Difüzyon Tüpleri İle Kirletici Ölçümü) Sonuçları ve HKDYY ve HKKY(Eski), Sınır Değerleri TabloIV Partikül Madde (PM10) Ölçüm Sonuçları, TabloIV Deniz Suyu Analiz Sonuçları ve SKKY Tablo 4 (Deniz Suyunun Genel Kriterleri) Sınır Değerleri TabloIV Proje Alanından Alınan Toprak Numunelerinin Ağır Metal Analiz Sonuçları ve Referans Sınır Değerler TabloIV Proje Alanı Yakın Çevresinden Alınan Toprak Numunelerinin Verimlilik Analizleri, Tablo IV Ölçüm Noktalarında Tespit Edilen Gürültü Düzeyleri Tablo IV İzmir İli Nüfus Verileri, Tablo IV Aliağa Merkez İlçe Ve Seçilmiş Köylere Ait Yılı Nüfus Değerleri Tablo IV İzmir İli Mali Göstergeleri, Tablo IV İktisadi Faaliyet Kolları İtibariyle 2001 Yılı GSYİH Değerleri ve Türkiye GSYİH sı İçerisindeki Payları, Tablo IV Aliağa İlçesi Mali Göstergeleri, Tablo V Arazi Hazırlama ve İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makina ve Tablo V Ekipman Listesi Modelleme Çalışmaları İle Elde Edilen Maksimum PM YSK Değerleri ve HKDYY Sınır Değerleri, Tablo V Modelleme Çalışmaları İle Elde Edilen Sonuçlara İlişkin Bilgiler, Tablo V Enerji Santral alanı Zemin Emniyetli Taşıma gücü Tablo V Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Çalışacak Kişilerden Kaynaklanması Muhtemel Evsel Nitelikli Atıksuların Toplam Kirlilik Yükleri Tablo V SKKY Tablo 21.1 Deşarj Standartları, Tablo V Motorinin Özellikleri, Tablo V Benzinin Özellikleri, Tablo V Emisyon Faktörleri, Tablo V Proje Kapsamında Çalışan Araçlardan Yayılan Toplam Emisyonların Kütlesel Debileri Tablo V Proje Kapsamında Yer Alacak Temel Teçhizat ve Özet Alt Birimleri Tablo V Kazanın İşletme Verileri, Tablo V Buhar Türbini İçin İşletme Verileri, Tablo V Rusya Bölgesi Kömür Özellikleri Tablo V Güney Amerika (Venezuella ve Kolombiya) Kömür Özellikleri Tablo V Güney Afrika Kömür Özellikleri Tablo V İthal Kömürlerdeki Eser Elementler Tablo V Santralda Kullanılacak Kömürün Özellikleri Tablo V Doğalgazın Hacimsel Bileşenleri Tablo V Kireçtaşı Ocağı Olarak Planlanan Sahalarının Ruhsat Numaraları, Ruhsat Alanları Ve Koordinatları Tablo V Santralda Kullanılacak Kireçtaşının Ölçüm ve Analiz Sonuçları vii

13 Tablo V CaO/S mol/mol oranları ile Reaktivite İndisi (RI) ve Kapasites İndisi (CI) Dönüşümleri Değişimi Tablo V Tesiste Kullanılacak Proses Suyu Miktarları ve Kullanım Amaçları, Tablo V Ultrafiltrasyon ve Ters Osmos Sistemlerinden Çıkacak Suyun Tahmini Karakteristikleri, Tablo V İşletme Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Özellikleri Tablo V SKKY Tablo Deşarj Standartları Tablo V Emisyon Faktörleri, Tablo V Tablo V Tablo V Proje Kapsamında Çalışan Araçlardan Yayılan Toplam Emisyonların Kütlesel Debileri Santral Yakma Kazanı Baca Gazı Emisyon Konsantrasyonları ve SKHKKY Sınır Değerleri, Santral Yakma Kazanı Baca Gazı Emisyon Kütlesel Debi ve SKHKKY Sınır Değerleri, Tablo V Proje İçin Baca Gazı Emisyonları İçin Hesaplanan Q/S Değerleri, Tablo V Bacanın Fiziksel Yapısı ve Baca Gazı Bilgileri Tablo V HKDYY nde Belirtilen UVS ve KVS Sınır Değerleri, Tablo V Pasquill Kararlılık Sınıfları, Tablo V Turner Yöntemine Göre Kararlılık Sınıfları, Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II Bacasının Fiziksel Yapısı ve Baca Gazı Bilgileri, Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II den Kaynaklanan Kirletici Kütlesel Debileri ve Konsantrasyonları Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II için Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar, Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II(Faaliyette Olan Tesislerin Tahmini Emisyonlar İlaveli) için Kötü Durum Senaryosundan Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar, Tablo V Kötü Durum Senaryosu, PM için HKDYY sınır değerleri aşan noktalara ait koordinatlar ve konsantrasyon değerleri, Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II den Kaynaklı Çöken Toz Modelleme Sonuçları(Maksimum 25 değer), Tablo V Atık(Kül-cüruf) Depolama Alanı ndan Kaynaklı PM e Ait Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar Tablo V Atık(Kül-cüruf) Depolama Alanı PM için HKDYY sınır değerleri aşan noktalara ait koordinatlar ve konsantrasyon değerleri, Tablo V Atık Depolama Alanın dan Kaynaklı Çöken Toz Modelleme Sonuçları(Maksimum 25 değer), Tablo V Atık Depolama Alanı için Kötü Durum Senaryosundan Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar, Tablo V Kötü Durum Senaryosu, PM için HKDYY sınır değerleri aşan noktalara ait koordinatlar ve konsantrasyon değerleri, Tablo V Modelleme Çalışmaları ile Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar Tablo V Santralda Yakma Sistemi Sonrası Oluşacak Kül Miktarları, Tablo V SKKY Tablo 9.3 Deşarj Standart Değerleri, Tablo V Almanya'daki Bir STEAG Santralı'nın Alçıtaşı Özellikleri, Tablo V Projede Kullanılacak Kimyasal Maddeler, Kullanım Miktarları, Kullanım Riskleri ve Alınacak Önlemleri ile İlgili Bilgiler, viii

14 Tablo V Çinko, Çelik ve Alüminyum'da Değişik S0 2 Konsantrasyonlarına Karşılık Gelen Korozyon Miktarları Tablo V Bölgelere Göre Türkiye Topraklarında ph* Dağılımı Tablo V Toprakların Asitlenme Hassasiyeti için Kriterler Tablo V Yüzey Sularının Asitifikasyona Duyarlılık Parametreleri Tablo V Projenin İnşaat ve İşletme Aşamalarında Potansiyel Çevre Etkileri Matrisi, Tablo VII.1. Yakıt Türlerine Göre Uygun Teknikler Ve Birim Isıl Verim Yüzdeleri Tablo VII.2. Emisyon Kontrolü İçin Birincil Önlemler Tablo VII.3. PM Giderim Teknikleri ve Bu Tekniklerin Kullanılmasıyla Elde Edilebilecek Emisyon Değerleri TabloVII.4. PM Giderim Teknolojileri, Azaltma Verimleri, Performans Parametreleri ve Diğer Özellikleri Tablo VII.5. SO 2 Giderim Teknikleri ve Bu Tekniklerin Kullanılmasıyla Elde Tablo VII.6. Tablo VII.7. Tablo VII.8. Edilebilecek Emisyon Değerleri SO 2 Giderim Teknolojileri, Azaltma Verimleri, Performans Parametreleri ve Diğer Özellikleri NO x Giderim Teknikleri ve Bu Tekniklerin Kullanılmasıyla Elde Edilebilecek Emisyon Değerleri NO x Giderim Teknolojileri, Azaltma Verimleri, Genel Uygulanabilirlik Kısıtlamaları ve Diğer Özellikleri Tablo VIII.1.1. Önlemler Planı, Tablo VIII.1.2. İzleme Programı ix

15 ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil I.1. Türkiye Enerji Sektörü Dağılım Haritası,... 5 Şekil II.1.1. Yer Bulduru Haritası, Şekil II.1.2. Santral Alanı ile Kül-Cüruf Depolama Alanı Ulaşım Durumunu Gösterir Hava Fotoğrafı, Şekil II.1.3. İzmir Demir Çelik Liman İşletmeleri A.Ş. ve İDÇ Sanayi Tesisi ile Liman Santral Arası Ulaşım Durumunu Gösterir Hava Fotoğrafı, Şekil II.1.4. İzmir Enerji Santrali Tesis Alanlarına Ait Hava Fotoğrafı, Şekil II.1.5. İzmir Enerji Santral Alanına Ait Hava Fotoğrafı, Şekil II.1.6. İzmir Enerji Santral Kül-Cüruf Depolama Alanından Görünüm, Şekil II.1.7. İzmir Demir Çelik Liman İşletmeleri A.Ş. İskelesinden ve Su Alma Noktasından Görünüm, Şekil II.1.8. Enerji Santral Alanından Görünüm, Şekil II.1.9. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanından Görünüm,.. 20 Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Ortalama Sıcaklık Değerlerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Ortalama Yağış Miktarlarının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Ortalama Kar Örtülü, Sisli, Dolulu, Kırağılı ve Orajlı Günler Sayısının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Bağıl Nem Verilerinin Grafiksel Gösterimleri, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Yıllık Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Verilerinin Şekil IV Şekil IV Şekil IV Grafiksel Gösterimi, Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Kış Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Ocak Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Şubat Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Mart Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Nisan Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Mayıs Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Haziran Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Temmuz Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Ağustos Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Eylül Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Ekim Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, x

16 Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Kasım Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Aralık Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Yıllık Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Kış Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Ocak Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Şubat Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Mart Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Nisan Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Mayıs Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Haziran Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Temmuz Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Ağustos Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Eylül Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Ekim Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Kasım Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Aralık Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Şekil IV Proje alanı ve çevresi genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesiti Şekil IV Batı Anadolu nun tektonik kuşakları (Erdoğan ve Güngör, 1992) Şekil IV Proje Alanı ve Çevresi Diri Fay Haritası Kaynak: MTA, Şekil IV İzmir İli Depremsellik Haritası Şekil IV İzmir ve yakın çevresinin diri fay haritası Şekil IV Aliağa Ve Çevresinde Kaydedilen Büyüklükleri 4 İle 7 Arasındaki Depremler Şekil IV Proje Alanı Ve Çevresi Mevcut Su Kullanım Durumu, Planlanan Ve Mevcut Sulama Tesisleri Şekil IV İzmir İli Su Yüzeyleri, Şekil IV Şubat Ayı, Sıcaklık, Tuzluluk, Yoğunluk ve Işık Geçirgenliği Derinlik Boyunca Dikey Profili, Şekil IV Temmuz Ayı, Sıcaklık, Tuzluluk, Yoğunluk ve Işık Geçirgenliği Derinlik Boyunca Dikey Profili, Şekil IV Horozgediği Liman Batimetrisi, xi

17 Şekil IV H1 Nolu Noktada Pasif Difüsyon Tüplerin Takılma Anından Görünümler, Şekil IV H2 Nolu Noktada PM 10 Ölçümünden Görünümler, Şekil IV Deniz Suyu Numune Alımından Görünümler, Şekil IV Toprak Numunesi Alımından Görünümler, Şekil IV G2 Nolu Noktada(Çakmaklı Köyü) Gürültü Ölçümünün Yapılmasından Görünümler, Şekil V Atıksu Arıtma Tesisi Akım Şeması, Şekil V İzmir Bölgesi Otoyol ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası,, Şekil V Proje Kapsamında Ana Proses Akım Şeması Şekil V Soğutma Suyu Akış Çizelgesi Şekil V Yağ Soğutma Akım Şeması (Su Sistemli) Şekil V Yardımcı Soğutma Suları Akım Şeması Şekil V BGD Ünitesi Proses Akım Şeması Şekil V DeNOx (SCR) Ünitesi Proses Akım Şeması Şekil V Santraldan Oluşacak Küllerin İş Akım Şemaları Şekil V Endüstriyel Atık(Kül-Cüruf) Düzenli Depolama Alanı Boşaltım İstasyonu Şekil V Genel Şeması, Proje Sahası ve Çevresini Gösterir Türkiye Üretim-İletim Sistem Haritası Şekil V Kömür Nakil Sisteminin Akış Diyagramı Şekil V Su Arıtımında Filtrasyon Uygulamaları, Şekil V Osmos ve Tres Osmos Akış Diyagramları, Şekil V Deniz Suyu Arıtımı Akış Diyagramı, Şekil V İyon Değiştirici Sisteminin Genel Proses Şeması Şekil V Su Hazırlama Proses Akım Şeması, Şekil V Baca Yüksekliğinin Belirlenmesinde Kullanılan Abak, Şekil V J Değerinin Belirlenmesi için Kullanılan Diyagram Şekil V Dikili İlçesine Ait 2005 Yılı Rüzgar Gülü Şekil V Dikili İlçesi ne Ait 2005 Yılı Rüzgar Hızı Dağılımları Şekil V Dikili ilçesine Ait 2005 Yılı Kararlılık Sınıfı Frekans Dağılımı Şekil VIII.1.1. Acil Müdahale Planı Koordinasyon Şeması Şekil IX.1. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, Şekil IX.2. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, Şekil IX.3. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, Şekil IX.4. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, Şekil IX.5. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, xii

18 EKLER DİZİNİ Ek-1 Resmi Yazılar, Ek-2 Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgeleri Proje Alanını Gösterir Onanlı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı (Lejant ve Plan Notları Dahil 5 Pafta) Ek-3 Ek-4 Ek-5 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Orman Mescere Haritası Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Arazi Varlığı Haritası Ek-6 Proje Alanını Gösterir Onanlı Kyme-Bozhöyük 1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı (Lejand ve Plan Notları Dahil) (2 Pafta) Ek-7 Proje Alanı Gösterir Onanlı 1/1000 Ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulanan İmar Planı (Lejant ve Plan Notları Dahil) (4 Pafta) Ek-8 Santral Alanı Genel Yerleşim Planı Ek-9 Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Sahası Genel Yerleşim Planı ve Kesitler(5 Pafta) Ek-10 1/ Ölçekli Mevcut Durum Tespitine Yönelik Ölçüm Noktalarını Gösteren Harita Ek-11 Mevcut Çevresel Durum Tespiti İçin Yapılan Analiz ve Ölçüm Raporları Ek-12 Meteorolojik Bültenler ve Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri ve Dikili Meteoroloji İstasyonu Yağış-Şiddet-Süre Tekerrür Eğrileri Ek-13 İzdemir Enerji Santrali-II Hava Dağılım Modellemesi (ISCST3) Dökümanları (CD), Ek-14 İzdemir Enerji Santrali-II, Hava Kalitesi Modelleme Raporu(Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığının vermiş olduğu formatına göre hazırlanmıştır.) CD ile Ek-15 Akustik Rapor, Ek-16 Proje Alanı Gösterir 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası, Ek-17 Santral Alanı ve Kül Sahası(Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı) Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporları(CD), Ek-18 A-İzmir ili Aliağa İlçesi Çakmaklı Köyü Nemrut Körfezinde Yapımı Planlanan Liman Gemi Hizmet Alanı ve Rıhtım Dolgu Proje Sahası ve Civarına Ait İmar Planı ile İlgili Deniz Ortamının Oşinografik Özelliklerini Değerlendirme Raporu, B-1X350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi Deniz Alanı Batimetri, Deniz Jeolojisi ve Jeofizik Etütler Raporu Ek-19 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Vejetasyon Haritası, Ek-20 Santral, Deniz Suyu İsale Hattı, Hayıtlı Deresi Proje Alanını Gösterir 1/5.000 Ölçekli Kadastral Pafta Ek-21 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları Ek-22 Atık Yönetimi İş Termin Planı Ek-23 Kireçtaşı Arama Ruhsat Sahalarını Gösterir 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita, Ek-24 1x350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi, Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılım Raporu xiii

19 ÖZET Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir. Bu ihtiyaçtan yola çıkarak İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine, ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MW kurulu güçte, İzmir Demir Çelik A.Ş. ile bölgenin ve ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak üzere İzdemir Enerji Santrali-II nin inşa edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan kömüre dayalı enerji santralinde ana işlem; kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan Enerji Santrali nde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile deniz suyundan temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Bu rapor çerçevesinde, planlanan projenin, çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkileri belirlenmiş, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemler, seçilen yer ile teknoloji alternatifleri, göz önünde bulundurularak değerlendirilmiş ve projenin uygulamasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar detaylı olarak anlatılmıştır. xiv

20 AB AKK AKM AME A.Ş. BERN SÖZLEŞMESİ BGD BOİ 5 CITES SÖZLEŞMESİ ÇED ÇGDYY ÇINAR Mühendislik ÇO ÇYS DeNOx DEÜ DİE DLHİ DPT DS DSİ DWT EPA EPDK ESF EÜAŞ HKKY İDÇ İTÜ KİT KOBİ KOİ KVS Max Min MTA MWe ODTÜ Ort OSB PM SKKY SKHKKY SCR TCDD TKİ TTK TÜRKAK USD YAS YS : Avrupa Birliği KISALTMALAR LİSTESİ : T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları : Askıda Katı Madde : Acil Müdahale Ekibi : Anonim Şirket : Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi : Baca Gazı Desülfürizasyon : 5 Günlük Biyolojik Oksijen İhtiyacı : Biyolojik Çeşitlilik ve Endemik ve Nadir Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme : Çevresel Etki Değerlendirme : tarihli ve sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği : Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd. Şti. : Çözünmüş Oksijen : Çevre Yönetim Sistemi : NOx Giderim : Dokuz Eylül Üniversitesi : Devlet İstatistik Enstitüsü : Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı : Devlet Planlama Teşkilatı : Deniz Suyu : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü : Dead Weight Ton : Environment Protection Agency : Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu : Elektrostatik Filtre : Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü : Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği : İzmir Demir Çelik : İstanbul Teknik Üniversitesi : Kamu İktisadi Teşebbüsü : Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler : Kimyasal Oksijen İhtiyacı : Kısa Vadeli Sınır : Maksimum (En Fazla) : Minimum (En Az) : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Mega watt elektriksel : Orta Doğu Teknik Üniversitesi : Ortalama : Organize Sanayi Bölgesi : Partikül Madde : tarih ve sayılı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği : Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği : Selective Katalitik Reaksiyon (Seçilmiş Katalitik Tepkime) : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları : Türkiye Kömür İşletmeleri : Türkiye Taşkömürü Kurumu : Türk Akreditasyon Kurumu : United States Dollar : Yeraltı Suyu : Yüzey Suyu xv

21 BÖLÜM I PROJENİN TANIMI ve AMACI

22 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI ve AMACI (Projenin konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) Günümüzde, pek çok ülkede sürdürülebilir kalkınmayı sürdürülebilir enerji yolu ile elde etmeye yönelik ulusal programlar tatbik edilmesi ve belirlenmiş sürdürülebilir hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Enerji konusunun giderek globalleşmesi, değişen piyasa şartları ile izlenen liberal ekonomik modeller, ekonomik canlanmaya en üst düzeyde katkıda bulunacak enerji politikalarının uygulanmasını gerekli hale getirmektedir. Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir. Bu düşünce dahilinde, İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine, ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MWe (920,5 MW ısıl güç) kurulu güçte, İzmir Demir Çelik A.Ş. ile bölgenin ve ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak üzere İzdemir Enerji Santrali-II nin inşa edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır yılı başı itibariyle Türkiye de kişi başına elektrik enerjisi tüketimi brüt kwh ye ulaşmış olmasına rağmen, bu rakamın Avrupa da yaklaşık kwh/kişi ve dünya ortalamasının ise kwh/kişi olduğu dikkate alınırsa; ülkemiz için kişi başına düşen elektrik enerjisi tüketiminin oldukça düşük seviyede olduğu gözlenmektedir. Bu nedenle, elektrik enerjisi arzının artırılmasının gereği ortadadır. Özellikle ülkemizde, gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır. Dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta bu ve benzeri yatırımları hayata geçirmek ile mümkündür. Nitekim, Dokuzuncu Kalkınma Planı( ), İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji ( ) çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu bağlamda planda: Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli, güvenli ve asgari maliyetle temini temel amaçlanmıştır. Enerji talebi karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu şekilde kullanılması istenmiştir. VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. Plan döneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir. Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının yüzde 34 e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37 den yüzde 31 e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama yüzde 8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir. Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin yükseltilmesi amacıyla elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyetle enerji üretecek bir sistem oluşturulması hedeflenmiştir. 1

23 Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı olarak özel sektörün, doğacak açığı zamanında ikame etmesi ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları paralelinde bir an önce başlaması için gerekirse mevzuat düzenlemeleri ile uygun ortam sağlanacağı; böylece, mevcut tesislerin özelleştirilip yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalmamasına özen gösterileceği ifade edilmiştir. Kamu, düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde arz güvenliğini yakından takip edecek ve tedbir alacak şekilde donatılması öngörülmektedir. Kömür, dünyada en yaygın şekilde bulunan, güvenilir, aynı zamanda düşük maliyetlerle elde edilen temiz bir fosil yakıttır. Dünyada mevcut kömür rezervleri oldukça önem arz etmektedir. Kömür, dünyada 50 den fazla ülkede üretilmektedir. Kömür rezervleri, diğer fosil yakıtlar gibi (petrol ve doğalgaz) dünyanın belli bir bölümünde değil, tüm dünyada yaygın bir şekilde bulunmaktadır. Ayrıca kömür kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından en emniyetli fosil yakıtıdır. Kullanımı, depolanması ve nakliyesi açısından yatırım maliyetleri diğer enerji kaynaklarına göre daha azdır. Endüstriyel ve diğer alanlarda elektrik enerjisinin rekabetçi fiyatlarla ve güvenilir olarak temini açısından kömürün dünyada yaygın şekilde bulunuşu ve birçok ülke tarafından üretilebilir oluşu tedarikte güvenirliği sağlamaktadır. Kömür aynı zamanda iyi kullanıldığı takdirde temiz bir yakıttır. Günümüzde temiz kömür teknolojileri kullanılarak kömür tüm dünyada doğayı kirletmeden kullanılabilmektedir. Ülkemizde ulusal enerji kaynaklarımızın etkin bir şekilde ve çevreye zarar vermeden değerlendirilmesi gereklidir. Ülkemizde yapılan en büyük yanlışlık, hava ve çevre kirliliğinin tek nedeni olarak kalitesiz kömürlerin gösterilmiş olmasıdır. Dünya üzerinde kötü ya da kalitesiz kömür yoktur. Sorun sadece doğru yakma tekniklerinin uygulanıp uygulanmadığıdır. Dünyada enerji ihtiyacının 1/4 ünden fazlası, elektrik enerjisi üretiminde ucuz ve rekabetçi bir yakıt olması nedeniyle dünya elektrik üretiminin ise yaklaşık % 40 ı kömür ile karşılanmakta olup, bilinen rezervlerin 1990 lı yıllara ait üretim verileri temel alındığında kömürün 200 yıldan fazla bir süre yeterli olacağı tahmin edilmektedir. Bu süre, doğal gaz veya petrol için geçerli sürenin yaklaşık dört katıdır. Dolayısı ile tüm ülkelerde kömürün önemi daha da önem kazanmaktadır. Avrupa ülkelerinde kişi başına yıllık ortalama elektrik enerjisi tüketimi yaklaşık kwh civarında olup; batının önde gelen gelişmiş ülkelerinde bu değerin yılda ile kwh civarında olduğu görülmektedir. Karşılaştırma yapmak açısından, Türkiye de kişi başına düşen elektrik enerjisi tüketiminin Almanya ve Fransa nın beşte biri, İngiltere ve İtalya nın dörtte biri seviyesindedir (WEC,1998). Almanya elektrik enerjisinin % 50 sini, ABD % 60 ını, Polonya % 96 sını, Güney Afrika % 90 ını kömürden karşılamaktadır. Aynı zamanda 2020 yılına kadar dünya enerji ihtiyacına paralel olarak elektrik enerjisinin kömürden sağlama oranı % 20 lik bir artışla, % 48 seviyelerine çıkacağı tahmin edilmektedir. 2

24 Türkiye nin elektrik enerjisi uzun dönem talep tahmini Tablo I.1. de verilmiştir. Tablo I.1. Türkiye nin Elektrik Enerjisi Uzun Dönem Talep Tahmini YIL PUANT TALEP ENERJİ TALEBİ MW ARTIŞ (%) GWh ARTIŞ , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 * Talep brüt olup iletim ve dağıtım hatlarındaki kayıplar, iletim ve dağıtım sistemine bağlı santrallarin iç ihtiyaçları bu miktarlara dahildir. Kaynak: Tablo I.1. de belirtilen durumlar ve talep tahminleri dikkate alındığında, enerji ihtiyacını karşılamak için elektrik üretim kapasitesinin artırılmasının zorunlu olduğu açıkça görülmektedir. Ayrıca, artan enerji taleplerinin karşılanmasında, kaynak çeşitliliğinin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Türkiye brüt elektrik enerjisi üretiminde birincil enerji kaynak paylarının yıllar itibariyle gelişimi Tablo I.2 de, Türkiye enerji sektörü dağılım haritası Şekil I.1 de, enerji kaynaklarının karşılaştırılmalı tablosu ise Tablo I.3 de verilmiştir. Tablo I.2. Türkiye Brüt Elektrik Enerjisi Üretiminde Birincil Enerji Kaynak Paylarının Yıllar İtibariyle Gelişimi YILLAR Taşkömürü Linyit Hidrolik Diğer Yerli Kaynak Toplamı Motorin Fuel-Oil Doğal Gaz İthal Kömür İthal Kaynak Toplamı GENEL TOPLAM ,7 35,2 1,9 69,8 3,1 27, , ,8 15,6 26,7 1,7 58,8 1,4 39, , ,7 13,3 28,5 1,6 56,1 0,8 43, , , ,6 48,7 4, , ,3 17,5 24,9 1,5 55,2 4,9 39, , ,1 17,2 37,8 1,4 65,5 4,4 30, , ,4 16,3 45,8 0,9 70,4 4,1 25, , ,2 17,6 41,7 1,1 66,6 6,5 26, , ,6 20,1 43 0,6 69,3 4,6 26, ,

25 YILLAR Taşkömürü Linyit Hidrolik Diğer Yerli Kaynak Toplamı Motorin Fuel-Oil Doğal Gaz İthal Kömür İthal Kaynak Toplamı GENEL TOPLAM ,7 23,9 46,7 0,6 75,9 2,4 22, ,9 21,7 48,8 0,6 75 2,6 22, ,6 21,3 51,1 0,4 76,4 2,5 21, ,4 20,8 53,4 0 77,6 2, ,9 28,5 41,5 0 72,9 3,9 23, ,3 30,7 43,9 0,1 77 1,1 21, , , , , ,1 41,8 36,2 0 80,1 0,2 20,5 0,2-20, ,9 0,1 79 0,1 17,5 3, ,4 38,4 42 0,1 81,9 0,2 12,2 5,7-18, ,7 26,3 60,3 0,1 87,4 0,1 6,8 6,7-13, ,6 38,3 34,5 0,1 73,5 0,1 8,1 18,3-26, , ,2 0,2 75,5 0 6,8 17,7-24, ,7 34,1 37,6 0,2 73,6 0 5,6 20,8-26, ,7 33,8 39,5 0,2 76,2 0 7, , ,4 29,7 46,1 0,2 78, ,6-21, ,5 33,5 39,1 0,2 75,3 0 7,1 17,6-24, ,6 29,9 41,2 0,4 74,1 0,3 6,4 19,2-25, ,7 29,3 42,7 0,3 75 0,4 6,5 18, ,2 29,6 38,6 0,5 71,9 0,5 6,3 21,4-28, ,7 29,6 38 0,6 70,9 0,3 6,6 22,4-29, ,7 29,1 29,8 1 62,6 0,6 5,6 31,2-37, ,1 27,5 24,7 1 56,3 0, , , ,6 0,8 51,7 0,7 7,2 40,4-48, ,1 21,7 26 0,9 50,7 0,2 7,3 40,6 1,2 49, ,8 25,1 1,2 45,1 0 6,2 44,4 4,3 54,

26 Kaynak: Dr. S. ANAÇ, Enerji Politikalarında Kömürün Yeri, Şekil I.1. Türkiye Enerji Sektörü Dağılım Haritası, Tablo I.3. Enerji Kaynaklarının Karşılaştırılması (Potansiyel, Talep ve Alternatifler) Hidro Biomass Rüzgar Photovoltaic Nükleer Gaz Kömür LEJANT Potansiyel - O O Rekabet O + OLUMLU Çevresel Kabul Edilebilirlik O O Halkın Katılımı + + O BELİRSİZ Yakıt Riski + O İşlevsel Esneklik O + + OLUMSUZ Kaynak: Dr. S. ANAÇ, Enerji Politikalarında Kömürün Yeri, Tablo I.1. ve I.2. den de görüldüğü üzere; ülkemizin hızla artan elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak için, arz güvenilirliği olan, ekonomik, verimli ve temiz olarak değerlendirilebilecek yakıtları ve daha esnek ve uygun teknolojileri tercih etmek günümüzde bir zorunluluk haline gelmiştir. Türkiye nin genel enerji talebi ton petrol eşdeğeridir. Bu talebin % 38 i petrol, % 27 si kömür, % 23 ü doğalgaz ve kalan % 12 lik kısmı başta hidrolik olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Türkiye başta petrol ve doğalgaz olmak üzere % 72 oranında dışa bağımlıdır yılı bazında Türkiye nin enerji ithalatı faturası 18 milyar ABD Doları dır. Bu değer toplam ithalatımızın %15 ini oluşturmaktadır. Yüksek nüfus artış hızı oranına sahip ve gelişmekte olan ülkemizin artan enerji talebi dikkate alındığında, enerji ithalat faturasının katlanarak artacağı görünmektedir. Türkiye nin elektrik üretimi 2004 yılında 150,69 milyar kwh, 2005 yılı için ise tahmini 162,5 milyar kwh olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde elektrik enerjisi üretiminde kullanılan kömürü ve doğalgazı mukayese ettiğimizde; bir ton kömürün değeri 50,02 ABD Doları olmasına rağmen, bu rakamın doğalgazdaki eşdeğeri ise 128,8 ABD Dolarıdır. 5

27 Kömür rezervlerinde dünyanın onbirinci zengini olan Türkiye nin 2005 yılı elektrik üretiminin % 44 ü ithal doğalgazdan, buna karşın % 18 i yerli kömürden sağlanmaktadır. Ülkemizde 2004 yılında elektrik enerjisinin % 22 si kömürden elde edilmekte olup, bu oranın yerli kömürdeki payı % 17 dir. Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çesitliliginin arttırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biri durumundadır. Yerel kaynakların kullanımı, mümkün oldugu kadar desteklenmektedir. Türkiye de elektrik enerjisinin elde edilmesinde kullanılan temel yerel kaynaklar hidroelektrik enerji kaynakları ve fosil yakıtlardır. Kömürün dünyadaki diğer bir önemi, diğer enerji kaynaklarına göre rezerv ömrünün diğerlerinden fazla olmasındandır. Kömür rezervinin ömrü 240 yıl iken, doğalgazın yıl, petrolün ise 40 yıldır. Türkiye de de rezerv zenginliği dikkate alındığında, en güvenilir enerji hammaddesi kömürdür. Ülkemizde 1,3 milyar ton taşkömürü rezervi bulunmaktadır. Bu rezervlerimizin termik santrallarında değerlendirilmesi ve kömüre dayalı yeni termik santralların kurulması gerekmektedir. Çünkü dünyada artan nüfus ve gelişen teknoloji ile birlikte her gün dünden daha fazla bir enerjiye ihtiyaç vardır. Kullanılan enerji kaynaklarının birçoğunun yenilenebilir kaynak olmaması nedeniyle enerji kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılması günümüzde çok büyük önem taşımaktadır. Ancak ETKB nin çalısmaları gösteriyor ki önümüzdeki 30 yıl ülkedeki tüm yenilenebilir yerel kaynaklar kullanılsa bile Türkiye nin artan enerji karşılanamamaktadır. Bahse konu tüm bu enerji kaynakları arasında, kömürün elektrik üretimi için en rezerv ömrü noktasında geçerli yakıt olarak kalacağı tahmin edilmektedir. Dünyada elde edilen elektriğin % 40 tan fazlası kömür ile elde edilmektedir. Dünyada gelişmis ve gelişmekte olan pek çok ülkede kömür önemli bir enerji kaynağıdır. Bu enerji kaynağı, uzun yıllar boyunca endüstrinin, dolayısı ile kalkınmanın ve uygarlığın ilerlemesinde önemli etkiler yapmış ve yapacaktır. Kolay temin edilen bir yakıt olması sebebiyle, kömürün, uzun bir süre daha elektrik enerjisi üretiminde en çok kullanılan yakıt olacağı tahmin edilmektedir. Önümüzdeki günlerde artan enerji ihtiyacını göz önüne aldığımızda, bu talebi diğer kaynaklarla karşılayabilmenin mümkün olmadığı görülmektedir. Bu baglamda, hem tedarik güvenligi hem de ekonomik olması sebebiyle, ithal kömür kullanımı ülkemizin enerji üretiminde önemli bir yer tutmaya devam edecektir. Ülkemizin büyük ölçüde sanayi yatırımları yapabilmesi için enerji politikasının; mevcut tüketim talebinin karşılanmasının yanı sıra, yeni yatırımlar için de gerekli enerji altyapısının sağlanması bir zarurettir. Bu bağlamda, İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine (605 nolu parsel), ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MW kurulu güçte, İzmir Demir Çelik A.Ş. ile bölgenin ve ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak üzere İzdemir Enerji Santrali-II nin kurulması planlanmaktadır. Kömüre dayalı enerji santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan Enerji Santralinde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile deniz suyundan temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Proje kapsamında ana üniteler olarak; yakma kazanı, buhar türbin jeneratörü, soğutma sistemi ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı yer alacak olup, yardımcı üniteler olarak ise yakıt hazırlama, kireçtaşı hazırlama, su hazırlama ve arıtma, kül atma, ESF, BGD ve DeNOx sistemleri bulunacaktır. 6

28 İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir. Daha sonra kömür, özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok sahasına aktarılacaktır. İthal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Desülfürizasyon ünitesinde kullanılacak kireçtaşı, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek- 1/G) sahalardan sağlanacaktır. Proje kapsamında soğutma suyu, su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılarak denizden alınacak ve santral sahasına denizsuyu iletim hattı ile soğutma suyu aktarılacaktır (Bkz.Ek-20, 1/5.000 Ölçekli Pafta). Santralın işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan küller, piyasada mevcut hazır beton üretim tesislerine ve/veya çimento fabrikalarına, BDG atık ürünü (alçıtaşı) ise susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak, satışının gerçekleştirilemediği durumda, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha (Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Sahası) kullanılacaktır. Bu saha 431(6 dönümü tehlikeli atık olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer alan 5 parselin dışındaki 430, 431, 432 ve 435 nolu parseller, tabulu araziler olup, satın alınacak veya kamu yararı güden termik santral yatırımı kapsamında bu arazilerin, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. Kamulaştırma işlemleri bitmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Santralde kullanılacak kömür miktarı yaklaşık 1,056 Milyon ton/yıl veya 132 ton/saat olacaktır. Kullanılacak ithal kömürün kalorifik değeri (+/-%10) kcal/kg civarında olacaktır. Proje kapsamında santralin çalışma süresi 8,000 saat/yıl; projenin ekonomik ömrü ise 30 yıl olarak öngörülmektedir. Kurulması planlanan santralin kurulu gücü 350 MW, yıllık ortalama brüt üretim yaklaşık brüt GWsaat olarak planlanmaktadır. 7

29 Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre belirlenecek yeni bir şalt merkezine, yine TEİAŞ ın vereceği karara göre 154 veya 380 kv luk enerji iletim hattıyla bağlanacaktır. Üretilecek enerji, enterkonnekte sistem üzerinden ulusal şebekeye verilecek ve tarih ve 4628 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde tamamen serbest piyasada satılarak değerlendirilecektir. Kireçtaşı ocağının işletilmesi ve üretilecek elektrik enerjisinin ulusal şebekeye beslenmesini sağlayacak enerji iletim hattı bu proje kapsamında olmayıp, ayrı projeler olarak değerlendirilecektir. Söz konusu projeler için, ÇED Yönetmeliği nin hükümlerine göre gerekli müracaatlarda bulunulacak ve gerekli prosedürler tamamlanmadan faaliyete geçilmeyecektir. Sonuç Olarak; Türkiye nin temel sorunu yüksek nüfus artış hızıdır. Bu durum gelişmekte olan bir ülke için enerji başta olmak üzere altyapı yatırımlarının zamanında planlanması ve gerçekleştirilmesini yaşamsal olarak önemli kılmaktadır. Ülkemiz son otuz yılda üretim kapasitesini on kat artırmayı başarmasına rağmen, kişi başına elektrik tüketimi oranı bazında en düşük ülkeler sınıfından halen kurtulamamıştır. Türkiye elektrik üretimini her on yılda iki kat artırmak durumundadır. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. nin ve Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır. 8

30 BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 9

31 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yerseçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/ ölçekli Çevre Düzen Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) Herhangi bir termik santral için yer seçimi yapılırken, yatırımın fizibilitesi açısından, santral için seçilecek yerin hammadde kaynaklarına olan mesafesi çok büyük önem taşımaktadır. Çünkü termik santralde kullanılacak hammaddenin nakliyesi en önemli işletme maliyetlerinin başında gelmektedir. Termik santrallerde çok fazla tüketilen hammaddelerin taşıma mesafesi veya nakliye süresi artıkça maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Bunun yanı sıra kullanılacak milyonlarca ton hammaddenin nakliyesinin yaratacağı trafik, çevresel etkiler vb. sorunlar da ekonomik açıdan değerlendirilemeyecek olumsuzluklar meydana getirmektedir. Bu nedenlerle ithal kömüre dayalı ve deniz suyu kaynaklı soğutma sistemine sahip termik santralların yer seçimi kriterlerinde deniz suyu alma yapısı için denize ve hammadde nakliyesi için limanlara yakınlık, gerek ekonomik ve gerekse çevresel nedenlerden dolayı çok büyük önem arz etmektedir. Proje kapsamında düşük kükürt içeriğine sahip ithal kömür kullanılması planlanmaktadır. Bu kömürün taşınmasında yatırımcı firmanın diğer şirketlerinden İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait proje sahasına yaklaşık m ulaşım mesafesinde Çakmaklı Köyü, Kendirci Mevkii nde bulunan İDÇ Limanı ndan yararlanılacaktır. Bu kapsamda incelendiğinde kömür temini ve nakliyesi oldukça ekonomik bir şekilde çözülecektir. Kömür, gemilerden özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına taşınabilecektir. Kurulması planlanan pulverize yakma sistemli termik santralin yer seçimi çalışmalarında İDÇ Limanı, İDÇ mülkiyetinde olan sanayi imarlı santral alanı, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahasının uygunluğu ve denizden su alma yapısı ve deşarj durumu başta olmak üzere; aşağıda belirtilen diğer yer seçimi kriterleri dikkate alınmıştır. Hammadde nakliyesi için gerekli limana göre konum Ulaşım sistemine göre konum Hakim rüzgar yönü Jeolojik sismik koşullar Topografik koşullar Su temini imkanı ve deşarj durumu Arazi mülkiyet durumu Planlama durumu Enerji iletim sistemine bağlanma durumu. İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II nin yukarıda açıklanan değerlendirmeler sonucu; İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait (605 nolu parsel) yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde 9

32 yer alacaktır. Bu alan, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı nda, atık depolama alanları ise Tarımsal Nitelikli Alanda kalmaktadır. Anılan planın plan notlarında Bu plan ile belirlenen planlama alt bölgeleri içinde veya dışında, ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim gibi sosyal donatı alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge / havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlara entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik altyapı, karayolu, demiryolu, havaalanı, baraj, sürdürülebilir enerji üretimi ve iletimine ilişkin kullanımlar, bu planın koruma, gelişme ve planlama ilkeleri doğrultusunda kamu yararı gözetilerek değerlendirilir. İlgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak, bu alanlara ilişkin alt ölçekli planlar ilgili idaresince bu planın ilke ve esasları doğrultusunda hazırlanır. Hazırlanan planlar Bakanlığın uygun görüşü alınmadan onaylanamaz. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu tesis alanları amacı dışında kullanılamaz hüküm yer almaktadır. Söz konusu faaliyer bu hüküm doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz.Ek-2-6-7). Söz konusu proje için, 3194 Sayılı İmar Kanununa dayanılarak hazırlanan İmar Plan Yapılması ve Değişikliklerine Dair Yönetmelik kapsamında gerekli çalışmalar yapılacaktır. Bu çerçevede öncelikle planlanan termik santral sahasının her bir ölçekteki planlarda Termik Santral Alanı olarak belirlenmesi sağlanacaktır. Ayrıca Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Depolama Alanları için ilgili mevzuat çerçevesinde her ölçekte, plan çalışmaları yatırımcı firma tarafından yaptırılacaktır. Bunlara ilaveden tarih ve sayılı R.G de (Değişiklik ) yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik gereği söz konusu proje 1.Sınıf GSM niteliğinde olup, 5216 sayılı yasa kapsamında 1.Sınıf GSM ye tabi bu tesis, ruhsatlandırma işlemlerini İzmir Büyükşehir Belediyesi uhdesinde yürütecektir. Proje sahası(santral) ve çevresi 1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olan Aliağa, 1981 Anayasası uyarınca, Ağır Sanayi Bölgesi olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla proje alanının kuzeyinde Ege Gübre, güney bitişiğinde İzmir Demir Çelik(İDÇ), m doğusunda HABAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda ÇEBİTAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda Ege Çelik Sanayi, m doğusunda ENKA Doğalgaz Çevrim Santrali sanayi kuruluşlarından bazılarıdır ve yakın yıllarda Aliağa İlçesi nde hava kirliliği açısından kirletici vasfı yüksek olan tesislerden kaynaklı hava kirliliği görülmüştür. Bu dönemde, İzmir Aliağa yöresinde 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa uygun olarak, Serbest Bölge Kurulması ile ilgili 90/380 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı alınmıştır. Bu karara karşı, 1992 yılında İzmir Aliağa yöresinde sanayi amaçlı serbest bölge kurulmasının ekolojik dengeyi olumsuz etkileyeceğinin anlaşıldığı; bu nedenle serbest bölge kurulmasında kamu yararı olmadığı hakkında dava açılmıştır. Açılan dava sonucunda 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa uygun olarak alındığı anlaşılan 90/380 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının iptali kararı, tarihli 10. ve 6. Dairenin kararıyla alınmıştır (Bkz.Ek-1/K Resmi Yazılar/Mahkeme Kararı). Söz konusu karar, Serbest Bölgenin kurulmamasıyla ilgili bir karar olduğundan bu projeyi kapsamamaktadır. 10

33 Söz konusu tesisler yakın tarihte proseslerini yeni teknolojiye göre değiştirerek ve gerekli arıtım sistemleri ile destekleyerek bölgesel hava kirliliğinin azaltılmasını sağlamışlardır. Konu ile ilgili değerlendirmeleri Bölüm IV da görmekteyiz. Ayrıca bölgede faaliyet gösteren 5 adet demir-çelik işletmesinin tamamı davlumbaz ve filtresistemlerini tamamlayarak devreye almış ve işletmelerin tamamı kaydedicili ölçüm cihazlarını takmıştır. Böylece emisyonların sürekli kontrolü yapılmış ve herhangibir olumsuzlukta da gerekli müdahaleler ivedi gerçekleştirilmiş/gerçekleştirilmektedir. (1) Santral alanı; Aliağa İlçe merkezine m, ilçede en yakın yerleşim alanına m mesafededir. Ayrıca sahanın m kuzey batısında Çakmaklı Köyü, 800 m güney batısında Horozgediği Köyü, m güney doğusunda Bozköy Köyü ve m güney batısında Kozbeyli Köyü yer almaktadır. İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir (Bkz. Ek-1/B, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. nin Görüşü). Daha sonra kömür, gemilerden özel kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına aktarılacaktır. İDÇ Limanı ile planlanan santral arasında ulaşım yolu mesafesi yaklaşık m olup, mevcut asfalt yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Ulaşım güzergahını gösterir hava fotoğrafı Şekil II.1.3. te görülmektedir. İDÇ Limanına en yakın yerleşim yeri, limanın güney batısında m mesafede Çakmaklı Köyü dür. İthal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Desülfürizasyon ünitesinde kullanılacak kireçtaşı, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Kireçtaşı sahası ile ilgili ÇED Yönetmeliği çerçevesinde yükümlülükler bu proje kapsamında ele alınmayıp, ayrı proje olarak değerlendirilecektir. Proje kapsamında soğutma suyu denizden alınacak, su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılacak (2 nolu parsel) ve santral sahasına su iletim hattı (2.200 m, Ø mmx2 veya Ø mm) ile soğutma suyu aktarılacaktır (Bkz. Ek-1/B, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. nin Yazısı ve 2 nolu parsel fotokobisi, Ek-20 1/5.000 Ölçekli Kadastral Pafta İsale Hattı Güzergahı). Ulaştırma Bakanlığı, İzmir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısında da (Bkz. Ek-1/J Resmi Yazılar) belirtildiği üzere Menemen-Aliağa Çift Hatlı Demiryolu projesi bünyesinde Nemrut Hattını ve sanat yapılarını kestiği belirtilmektedir. Bölge Müdürlüğü, bu kesim noktalarında, su isale hattının inşası sırasında kendilerinin vereceği detay ve kesitlere uyulmasını talep etmektedir. Bu noktada, yatırımcı firma, su isale hattı inşaat çalışmaları öncesinde, İzmir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü nün vereceği kesit ve detaylara göre uygulama(inşaat) çalışmalarını yapacaktır. Soğutma suyu kullanıldıktan sonra gerekli deşarj standartları sağlanmasına müteakip, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve 521 sayılı yazısında (Bkz. Ek-1/E Resmi Yazılar; Üst Yazı, 1/ ölçekli harita ve tip enkesit) belirttiği şartlar ve hususlar, yatırımcı firma tarafından yerine getirilerek Hayıtlı Deresine deşarj edilecektir. 1 Kaynak: 2006 Yılı İzmir İl Çevre Durum Raporu, İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü,

34 Santralın işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan küller, piyasada mevcut hazır beton üretim tesislerine ve/veya çimento fabrikalarına, BDG atık ürünü (alçı) ise susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara, değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak, satışının gerçekleştirilemediği durumda, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha(endüstriyel Düzenli Atık Depolama Sahası) kullanılacaktır. Bu saha 431(yaklaşık 6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, kül depolama alanının(endüstriyel Düzenli Atık Depolama) bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını(tehlikeli Atık Depolama Alanı) gerçekleştirecektir. Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer alan 5 parselin dışındaki 430, 431, 432 ve 435 nolu parseller, tabulu araziler olup, satın alınacak veya kamu yararı güden termik santral yatırımı kapsamında bu arazilerin, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. Kamulaştırma işlemleri bitmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Söz konusu Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Depolama alanına ulaşım, Aliağa-Foça yolundan ayrılan stabilize yol ile mümkündür (Bkz. Şekil II.1.2.). Ancak işletmeye geçilmeden önce yolun iyileştirilmesi için işletme tarafından katılım sağlanacaktır. Santral ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Depolama Alanı arasındaki ulaşım mesafe yaklaşık m dir. Tehlikeli Atık Depolama alanının kuzey parsellerinde 428, 429 ve 454 nolu parsellerde de Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti., öncelikle İzmir Demir Çelik A.Ş. başta olmak üzere bölgedeki demir çelik fabrikalarından hurda cüruf ve elek artıklarından beton boru ve parke üretimine yönelik geri kazanım tesisi kuracaktır. Bu tesis, termik santralin kurulmasından sonra, İDÇ demir-çelik fabrikasına ait cürufların geri kazanılmasını sağlayacaktır. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Depolama Sahasına en yakın yerleşim yerleri; sahanın m kuzey batısında Çakmaklı Köyü, m kuzeyinde Horozgediği Köyü, m doğusunda Bozköy Köyü, m batısında Kozbeyli Köyü, m güney batısında Yeniköy Köyü ve m güney doğusunda Ilıpınar Köyü dür. Faaliyet alanına ait yer bulduru haritası Şekil II.1.1 de, santral alanı- kül/cüruf depolama alanı-liman arasındaki ulaşım durumunu gösterir hava fotoğrafları Şekil II.1.2. ve Şekil II.1.3 te, tesise alanına ait hava fotoğrafları Şekil II.1.4. ve Şekil II.1.5 te, kül-cüruf 12

35 depolama alanına ait hava fotoğrafı Şekil II.1.6 da ve proje alanı ve ünitelerinden fotoğraflar ise Şekil II.1.7., Şekil II.1.8. ve Şekil II.1.9. da verilmiştir. Ayrıca proje alanı ve çevresini gösterir 1/ ölçekli Topoğrafik Harita Ek-3 te, 1/ ölçekli Orman Mescere Haritası Ek-4 te ve 1/ ölçekli Arazi Varlığı Haritası Ek-5 te verilmiştir. İDÇ Limanı ENKA DGÇS PLANLANAN ENERJİ SANTRALİ Ege Gübre Habaş Çebitaş İDÇ Şekil II.1.1. Yer Bulduru Haritası, 13

36 Santral Alanı Aliağa-Foça Devlet Karayolu Santral-Atık Depolama (Kül- Cüruf) Arası Aliağa-Foça İlçe Sınırı Kül-Cüruf Depolama Alanı (Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı ve Tehlikeli Atık Depolama Alanı) Şekil II.1.2. Santral Alanı ile Kül-Cüruf Depolama Alanı Ulaşım Durumunu Gösterir Hava Fotoğrafı, 14

37 Soğutma Suyu Alım Noktası Su Alma Yapısı İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. Alanı Santral Alanı Şekil II.1.3. İzmir Demir Çelik Liman İşletmeleri A.Ş. ve İDÇ Sanayi Tesisi ile Liman Santral Arası Ulaşım Durumunu Gösterir Hava Fotoğrafı, 15

38 İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. Alanı Hayıtlı Deresi Soğutma Suyu İsale Hattı Enerji Santral Alanı Şekil II.1.4. İzmir Enerji Santrali Tesis Alanlarına Ait Hava Fotoğrafı, 16

39 Enerji Santral Alanı Şekil II.1.5. İzmir Enerji Santral Alanına Ait Hava Fotoğrafı, 17

40 Egedemir Demir e Ait Geri Dönüşüm Tesis Alanından Görünüm (Santral Alanındaki cürufların depolanarak işleneceği alan) Endüstriyel Atık (Kül) Depolama Lotu Tehlikeli Atık Lotu Şekil II.1.6. İzmir Enerji Santral Kül-Cüruf Depolama Alanından Görünüm, 18

41 Öngörülen Su Alma Yeri İDÇ nin İskelesi Şekil II.1.7. İzmir Demir Çelik Liman İşletmeleri A.Ş. İskelesinden ve Su Alma Noktasından Görünüm, Santral Alanı İDÇ Tesisi Şekil II.1.8. Enerji Santral Alanından Görünüm, 19

42 Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı Şekil II.1.9. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanından Görünüm, II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin yerleşim planı, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, temsili resmi) Toplam m 2 lik İDÇ mülkiyetindeki (605) arazi (Bkz. Ek-1/A İDÇ Görüşü) üzerine kurulması planlanan İzdemir Enerji Santrali-II nin santral sahası içerisinde yapılacak faaliyet üniteleri ve konumlarını gösteren genel yerleşim planı eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-8). Projenin tasarım (dizayn) çalışmaları halen devam etmekte olup, temsili görüntüsü oluşturulamamıştır. 20

43 BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK ve SOSYAL BOYUTLARI

44 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK ve SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan projenin toplam yatırım tutarı USD olarak tahmin edilmektedir. Gerekli finansmanın yatırım dönemi kredi faizleri ve işletme sermayesi dahil olmak üzere USD lık (% 15) bölümü özkaynaklardan, USD lık (% 85) bölümü ise kredi kaynaklarından karşılanacaktır. Yatırımda kullanılacak kredi % 6 faizli, 3 yıl geri ödemesiz ve toplam 8 yıl vadeli öngörülmektedir. Santralın üretime geçme süresi işin başlangıç tarihinden 51 ay olarak öngörülmüştür. Yatırımın ekonomik analiz sonuçları Tablo III.1.1 de verilmiştir. Tablo III.1.1. Yatırımın Ekonomik Analiz Sonuçları Kurulu Güç Anma Isıl Gücü Yıllık Çalışma Saati Yatırımın Ekonomik Ömrü Brüt Elektrik Üretimi İç Tüketim Kayıplar (İletim, trafo, vb.) Faturalandırılabilir Elektrik Enerjisi Ortalama Üretim Maliyeti Elektrik Birim Satış Tutarı Birim Yatırım Bedeli Toplam Yatırım Tutarı Ortalama İşletme Gideri Satış Geliri Ortalama Kar Yatırımın Geri Ödeme Süresi 350 MW 920,5 MW saat 30 yıl kwsaat/yıl kwsaat/yıl kwsaat/yıl kwsaat/yıl 5,5 USDcent/kWsaat 7 USDcent/kWsaat USD/kW USD USD/Yıl USD/Yıl USD/Yıl 5 Yıl 8 Ay III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu Kurulması planlanan İzdemir Enerji Santrali-II nın başlangıç tarihinden itibaren 51 ay sonunda faaliyete başlaması planlanmaktadır. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili genel zamanlama tablosu Tablo III.2.1 de verilmiştir. 21

45 Tablo III.2.1. Projenin Zamanlama Tablosu Cüruflar için Tehlikeli Atık Depolama Alanı İzinleri ve İnşaat Santral Alanındaki Cürufların Taşınması Depolama alanının kapatılması Endüstriyel Atık (Kül) Depolama Alanı İnşaatı

46 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi Yatırımın Mali Açıdan Fayda-Maliyet Analizi Planlanan santralde üretilecek 1 kwsaat enerjinin toplam birim maliyeti Tablo III.1.1 de tabloda belirtildiği üzere 5,50 cent olarak hesaplanmıştır. Yine yapılan bu hesaplamalara göre santral projesi yatırım başladıktan 5 yıl 8 ay sonra yatırım tutarını amorti edecektir. Yatırımın geri ödeme süresi; işletmenin 1. yılından başlayarak yıllık nakit akımları toplamının, projenin toplam yatırım tutarına eşitlendiği süredir. Başka bir ifade ile yıllık nakit akımları toplamının, toplam yatırım tutarını ne kadar sürede karşılayabildiğini göstermekte ve projenin yapılabilirliği konusunda genel bir fikir vermektedir. İzdemir Enerji Santrali-II için bu süre 5 yıl 8 ay olmak üzere toplam 68 ay olarak hesaplanmıştır. 30 yıllık işletme döneminde proje bazında iç karlılık oranı yaklaşık % 25 olarak tespit edilmiş olup, bu değer enerji sektörü için kabul edilen minimum % 10 luk değerin üstündedir. Bu da projenin yapılabilirliğini ifade etmektedir. Yatırımın Ülke ve Bölge Açısından Fayda-Maliyet Analizi Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre belirlenecek yeni bir şalt merkezine, yine TEİAŞ ın vereceği karara göre 154 veya 380 kv luk enerji iletim hattıyla bağlanacaktır. Üretilecek enerji, enterkonnekte sistem üzerinden ulusal şebekeye verilecek ve tarih ve 4628 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde tamamen serbest piyasada satılarak değerlendirilecektir. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, İzmir Demir Çelik A.Ş. nin ve Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır yılında ortaya çıkması kaçınılmaz olan arz açığı kısmen telafi edilecektir. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, yabancı yatırımları Türkiye ye çekerek, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, İzmir Demir Çelik A.Ş. nin ihracat miktarını arttıracak, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır. Proje kapsamında gerek inşaat ve gerekse işletme aşamalarında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçiler bölgeden temin edilmeye özen gösterileceğinden; bölgede bir istihdam imkanı sağlanmış olacaktır. Ayrıca proje kapsamında kullanılacak inşaat malzemeleri, ekipmanlar, vb. teçhizatların bölgeden temin edilmesine özen gösterilecektir. Dolayısıyla projeden; inşaat malzemelerini temin edip satan firmalar, makine-ekipman satan ve kiralayan firmalar, bu ekipmanlara bakım yapan firmalar, gıda sektörü, vb. sektörlerin olumlu yönde etkilenmesi ve proje süresince bölge ekonomisinde bir canlılık olması beklenmektedir. 23

47 III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı faaliyetleri Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, yatırımcı firma tarafından tasarlanan ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri bulunmamaktadır. Ancak planlanan Tehlikeli Atık Depolama alanının kuzeyinde, 428, 429 ve 454 nolu parseller üzerinde Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti., öncelikle İzmir Demir Çelik A.Ş. başta olmak üzere bölgedeki demir çelik fabrikalarından hurda cüruf ve elek artıklarından, beton boru ve parke üretimine yönelikgeri kazanım tesisi kuracaktır. Bu tesis ile santral işletmeye geçtikten sonra, İDÇ demir-çelik fabrikasına ait cürufların geri kazanılmasını sağlayacaktır (Bkz. Ek-1/C, Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. nin yazısı, 437 nolu parselin tapu fotokobisi ve diğer parsellerin noter onaylı gayrımenkul satış vaadi sözleşmesi, ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nün Görüşü ile DSİ Bölge Müdürlüğü Görüşü). Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak(tehlikli Atık Depolama Alanı), Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Dolayısıyla hem santral sahasındaki cüruflar kaldırılarak santral alanı açılmış olacak hem de mevcut atıklar(cüruf ve cürufla karışık baca tozları) nihai olarak berteraf edilmiş olacaktır. Böylece Aliağa İlçesi nde bölgede faaliyet gösteren sanayi kuruluşları için geri kazanım tesislerinin kurulması, atıklarının bertarafı için çözüm üretilmesi; daha fazla sanayi kuruluşunun bölgede yatırım yapmasına olanak sağlayacaktır. III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için ihtiyaç duyulan ve yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi beklenen diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı faaliyetleri. Projenin inşaat ve işletme döneminde, proje kapsamında olmayan ancak ihtiyaç duyulan faaliyetler kapsamında, servis yolu, kireçtaşı ocağının işletilmesi, üretilen enerjinin iletim hattı ve sosyal tesisler yer alacaktır. Kireçtaşı ocağının işletilmesi ve üretilecek elektrik enerjisinin ulusal şebekeye beslenmesini sağlayacak enerji iletim hattı bu proje kapsamında olmayıp, ayrı projeler olarak değerlendirilecektir. Bu projeler için, ÇED Yönetmeliği nin hükümlerine göre gerekli müracaatlarda bulunulacak ve gerekli prosedürler tamamlanmadan faaliyete geçilmeyecektir. III.6. Diğer Hususlar Bu bölümde incelenecek başka bir husus bulunmamaktadır. 24

48 BÖLÜM IV PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ ve BU ALAN İÇERİSİNDEKİ ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI 25

49 BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ ve BU ALAN İÇERİSİNDEKİ ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, Etkilenecek Alanın Harita Üzerinde Gösterimi Projeden etkilenecek alanın belirlenebilmesi için projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkiler olup; proje etki alanı faaliyetin hava kalitesi modeli, flora, fauna, gürültü, istihdam, hizmet, tarım ve orman alanları vb. etkenler göz önünde bulundurularak seçilmiştir. Proje kapsamında üretilecek elektrik enerjisinin, sanayi kenti olan Aliağa da ki tüketicilere öncelikle sunulması bakımından büyük önem arzetmekte olup, sosyoekonomik etkiler bakımından ise Aliağa İlçesi dolayısıyla İzmir İli başta olmak üzere tüm ülkenin olumlu yönde etkileneceği öngörülmektedir. Projenin çevresel etki alanları için inşaat ve işletme aşamaları gözönüne alındığında, kısa ve uzun dönemli olmak üzere iki ayrı nitelikte etki söz konusu olacaktır. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasındaki çevresel etkiler geçici etkiler olup, kısa sürelidirler. Bu etkilere ait bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detay bilgiler Bölüm V.1 de verilmiştir. Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak toz, gürültü vb. etkiler kısa vadeli ve geçici olacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında çevresel etki alanının belirlenmesinde; yapılan emisyon modellemesi ve gürültü hesaplamaları dikkate alınmıştır. İnceleme alanı içerisinde yapılan modelleme çalışması sonucunda yer seviyesi toz emisyonu değerleri HKDYY nde belirtilen sınır değerlerini, santral alanı içerisinde aşmakta ancak yönetmeliğin öngördüğü sınırlarda kalmaktadır. Buna ilaveden santral alanı içerisinde yoğun araç hareketinden dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Bu nedenle arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çevresel etki alanı hava ve gürültü modellemesi dikkate alınarak proje alanı(santral alanı) merkez olmak üzere İDÇ mülkiyet sınırları olarak öngörülmüştür. İşletme aşamasındaki çevresel etkiler ise uzun süreli etkiler olup, bu aşamadaki çevresel etkiler Bölüm V.2 de detaylı olarak açıklanmıştır. Projenin hava kalitesine etkilerini belirlemek amacıyla SKHKKY Ek-2 de belirtildiği üzere; tesisi merkez alacak şekilde oluşturulan 15 km x 14 km (210 km 2 ) lik bir inceleme alanı çerçevesinde modelleme çalışması gerçekleştirilmiştir. Modelleme girdileri, sonuçları ve değerlendirilmeleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.8 de verilmiştir. Faaliyetin işletme aşamasında çevresel etki alanı; yapılan hava dağılım modelleme çalışmaları ve gürültü hesaplamaları da dikkate alınarak, baca merkez olmak üzere yaklaşık 500 m yarıçaplı dairesel bir alan olarak belirlenmiş olup, çevresel etki alanı 1/ ölçekli topoğrafik haritada gösterilmiştir (Bkz. Ek-3). 25

50 IV.2. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Bölgenin genel ve yerel iklim koşulları, projenin bulunduğu mevkiinin topografik yapısı, aylık, mevsimlik ve yıllık sıcaklık, yağış, bağıl nem ve buharlaşma rejimleri ve bunların grafikleri, enverziyonlu gün sayıları, kararlılık durumu, rüzgar yönü ve hızı, yıllık ve mevsimlik rüzgar gülü, fırtınalı günler sayısı, vb.) İklimsel Özellikler Herhangi bir bölge üzerinde arazinin değerlendirilmesi, uygulamalı veya temel bir perspektif içerisinde araştırılmak istendiğinde çevre, dolayısı ile bunun başlıca faktörlerinden biri olan iklim başta gelmektedir. İklim, dolaylı ve dolaysız etkileri ile canlıların bir yerde yerleşme ve yaşama imkanlarını sağlayan önemli bir faktördür. Bu nedenle, bir yerin çevresel özellikleri incelenirken, gerek bölgesel gerekse yerel ölçekteki iklim özellikleri önem taşımaktadır. Bu bölümde, bölgenin mevcut özellikleri incelenmiştir. İzmir ili sınırları içinde bulunan 10 küçük klima, sekiz büyük klima ve bir yağış istasyonu olmak üzere toplam 19 meteoroloji istasyonu yer almaktadır. Bu meteoroloji istasyonlarından uzun yıllar (30 ila 50 yıl arasında değişmektedir) elde edilen bilgilere göre bölgenin iklimsel özellikleri iki belirgin tiptedir. İlin hemen hemen tamamı Kıyı Ege iklim tipinin etkisi altındadır. Bu iklim tipi yaz ve kış özellikleri itibarı ile Akdeniz ikliminin özelliklerini taşımakta olup, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. Meteorolojik Özellikler Bu kısımda proje sahası ve çevre alanlardaki, meteorolojik koşullar değerlendirilmek üzere; Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) tarafından gerçekleştirilen meteorolojik sürekli ölçümlerin sonuçları analiz edilerek, sonuçlar tablo ve grafikler yardımıyla sunulmuştur. Bu kapsamda ı enlem, ı boylamında yer alan İzmir-Aliağa Meteoroloji Gözlem İstasyonu nun verilerinden ve ı enlem, ı boylamında yer alan İzmir-Dikili Meteoroloji Gözlem İstasyonu nun verilerinden faydalanılmış olup, kayıtlar eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-12). Sıcaklık Aliağa Meteoroloji Gözlem İstasyonu ndan alınan bilgilere göre, yıllık ortalama sıcaklık 16,50 o C dir. En yüksek sıcaklık Temmuz ayında 41 o C, en düşük sıcaklık ise Şubat ayında -6,2 o C olarak tespit edilmiştir. Sıcaklık, değerleri Ocak ayından Temmuz ayına artış göstermekte; Temmuz ayından Ocak ayına kadar ise azalmaktadır. Dikili Meteoroloji Gözlem İstasyonu ndan alınan bilgilere göre ise, yıllık ortalama sıcaklık 16,70 o C dir. En yüksek sıcaklık Ağustos ayında 41 o C, en düşük sıcaklık ise Ocak ayında -5,6 o C olarak tespit edilmiştir. Sıcaklık değerleri, Aliağa Meteoroloji Gözlem İstasyonu nda olduğu gibi Ocak ayından Temmuz ayına kadar artış göstermekte; Temmuz ayından Ocak ayına kadar ise azalmaktadır. Aliağa ve Dikili Meteoroloji Gözlem İstasyonlarına ait sıcaklık değerleri Tablo IV de, grafiksel gösterimi ise Şekil IV de verilmiştir. 26

51 Tablo IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji Gözlem İstasyonlarına Ait Sıcaklık Değerleri ORT. SICAKLIK o C) EN DÜŞÜK SICAKLIK( o C) ORT. DÜŞÜK SICAKLIK( o C) EN YÜKSEK SICAKLIK( o C) ORT. YÜKSEK SICAKLIK( o C) AYLAR ALİAĞA DİKİLİ ALİAĞA DİKİLİ ALİAĞA DİKİLİ ALİAĞA DİKİLİ ALİAĞA DİKİLİ Ocak 8,2 8,3-2,9-5,6 4,9 4,8 22,6 20,2 12,5 12,7 Şubat 8,2 8,7-6,2-4,4 4,4 4,8 20,6 21,0 12,7 13,5 Mart ,3-5,1-2,0 6,1 5,8 24,2 30,8 15,7 15,3 Nisan 15,1 14,3 2,8-1,2 10, 9,7 29,5 32,0 20,7 19,0 Mayıs 19,0 19,5 5,3 5,6 13,8 14,6 35,6 33,6 24,8 24,0 Haziran 23,5 24,3 11,0 11,2 18,0 18,8 35,5 37,8 29,3 29,1 Temmuz 26,2 26,5 14,5 14,4 20,6 21,3 41,0 39,4 32,1 31,6 Ağustos 25,8 25,9 15,7 15,0 20,5 20,9 36,8 41,0 32,0 31,1 Eylül 22,6 22,0 11,7 11,0 17,5 17,5 36,4 36,0 29,2 27,0 Ekim 17 17,6 4,6 3,2 12,3 13,5 31,2 31,4 22,7 22,8 Kasım 13,1 12,9-0,4-1,0 9,4 9,0 27,4 26,4 17,8 17,8 Aralık 9,2 9,6-3,0-3,2 5,7 6,1 22,1 21,6 13,5 13,6 YILLIK 16,5 16,7-6,2-5,6 11,9 12,2 41,0 41,0 21,9 21,5 Kaynak: İzmir-Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonları Rasat Kayıtları, Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Ortalama Sıcaklık Değerlerinin Grafiksel Gösterimi, Yağış Aliağa Meteoroloji İstasyonu verilerine göre, yıllık ortalama yağış miktarı 484 mm olarak kaydedilmiştir. Yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 1,4, sisli günler sayısı 0, dolulu günler sayısı ise 1,1 olarak tespit edilmiştir. En çok yağış alan ay Aralık, en az yağış alan ay ise Temmuz ayıdır. Dikili Meteoroloji İstasyonu verilerine göre ise, yıllık ortalama yağış miktarı 646,7 mm olarak kaydedilmiştir. Yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 0,5, sisli günler sayısı 2, dolulu günler sayısı ise 0,6 olarak tespit edilmiştir. En çok yağış alan ay Aralık, en az yağış alan ay ise Ağustos ayıdır. Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına ait yağış verileri Tablo IV de, grafiksel gösterimi, Şekil IV de verilmiştir. Bunlara ilaveten ortalama kar örtülü, sisli, dolulu, kırağılı ve orajlı günler sayısı Şekil IV de verilmiştir. 27

52 AYLAR Tablo IV Aliağa İlçesi ne Ait Yağış Rejimleri, ORT. TOPLAM YAĞIŞ MİKTARI (mm) ALİAĞA DİKİLİ GÜNLÜK MAX. YAĞIŞ MİKTARI (mm) ALİAĞA YAĞIŞ 0,1MM OLDUĞU GÜNLER SAYISI ORT. ORAJLI GÜNLER SAYISI Ocak 77,1 87,5 49,2 117,0 8,6 7,9 4,4 2,2 Şubat 41,3 92,8 30,9 51,2 6,0 9,1 2,4 3,2 Mart 88 77,1 51,9 36,0 6,6 7,9 1,6 2,6 Nisan 46,4 55,2 78,3 51,7 4,3 8,8 3,0 2,3 Mayıs 15,2 15,0 38,9 21,2 2,1 4,0 1,4 1,3 Haziran 9,6 7,4 49,4 41,6 1,0 0,7 1,0 1,0 Temmuz 0,1 6,4 0,4 24,6 0,1 1,0 0,2 1,0 Ağustos 0,9 2,3 4,3 7,2 0,1 0,7 0,2 0,4 Eylül 4,2 24,7 16,6 40,6 0,4 2,4 0,8 2,3 Ekim 18,4 57,5 29,6 69,9 1,5 6,9 0,0 2,4 Kasım 82,1 93,6 109,4 86,8 8,3 8,4 1,6 3,2 Aralık 106,7 127,2 44,6 73,0 8,7 12,3 1,0 3,1 YILLIK 484,0 646,7 109,4 117,0 47,7 70,1 17,6 25,0 Kaynak: İzmir-Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonları Rasat Kayıtları, DİKİLİ ALİAĞA DİKİLİ ALİAĞA DİKİLİ Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Ortalama Yağış Miktarlarının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Ortalama Kar Örtülü, Sisli, Dolulu, Kırağılı ve Orajlı Günler Sayısının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi, 28

53 Ayrıca Aliağa istasyonunda olmayan verilerden, en yakın istasyon olan Dikili Meteoroloji İstasyonu ndan standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ile yağış-şiddet-süre-tekerrür eğrileri temin edilmiş olup, eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-12). Nispi (Bağıl) Nem, Buharlaşma ve Basınç Bağıl nem, özellikle gürültü hesaplamalarında kullanılan bir parametre olup, Yıllık ortalama bağıl nem değeri, Aliağa Meteoroloji İstasyonu kayıtlarına göre % 59, Dikili Meteoroloji İstasyonu kayıtlarına göre ise % 71 dir. Aliağa İstasyonu nda ölçülen ortalama buhar basıncı 11,9 hpa, en düşük bağıl nem % 6 dır. Dikili İstasyonu nda ölçülen ortalama buhar basıncı 14,6 hpa, en düşük bağıl nem ise % 28 dir. DMİ Genel Müdürlüğü nden temin edilen Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına ait ortalama bağıl nem, en düşük bağıl nem, ortalama buhar basıncı değerleri Tablo IV de, grafiksel gösterimleri ise Şekil IV de verilmiştir. AYLAR Tablo IV Aliağa İlçesi ne Ait Bağıl Nem, Buharlaşma ve Basınç Verileri, ORT. BAĞIL NEM (%) EN DÜŞÜK BAĞIL NEM (%) ORT. BUHAR BASINCI (hpa) ALİAĞ A DİKİLİ Ocak ,8 8,6 Şubat ,4 8,6 Mart ,2 9,2 Nisan ,4 12,3 Mayıs ,9 16,0 Haziran ,6 19,5 Temmuz ,0 22,5 Ağustos ,8 22,9 Eylül ,2 19,0 Ekim ,3 15,3 Kasım ,3 11,7 Aralık ,1 9,4 YILLIK ,9 14,6 Kaynak: İzmir-Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonları Rasat Kayıtları, ALİAĞ A DİKİLİ ALİAĞ A DİKİLİ Şekil IV Aliağa ve Dikili Meteoroloji İstasyonlarına Ait Bağıl Nem Verilerinin Grafiksel Gösterimleri, 29

54 Enverziyonlu Gün Sayıları ve Kararlılık Durumu Atmosfer içerisinde yukarı seviyelere doğru çıkıldıkça hava sıcaklığının azalması yerine artması olayına enverziyon (inversiyon) adı verilmektedir. Yer seviyesindeki enverziyonun temel nedeni, üst seviyeleri etkilemeyen alt seviyedeki radyasyonel soğumadır. Serbest atmosferde enverziyon, sıcak hava kütlesinin soğuk hava üzerine tırmanmasıyla gerçekleşir ve buna da cephe enverziyonu denmektedir. Yüksek basınç alanlarında görülen enverziyon ise çökme enverziyonudur. Enverziyonun olduğu koşullarda, enverziyon tabakası oldukça statik kararlıdır ve türbülans yoktur. Genellikle tabaka bulutların ve adveksiyon sislerinin tepelerinde görülür. Açık gecelerde radyasyon kaybı, devamlı çökme, tropopoz ve cephesel faaliyetlerle ilgili olarak enverziyon görülmektedir. Atmosferik kararlılık ile karışım yüksekliği bilgileri, bacadan çıkacak duman ve gazların dikey dağılım üst limitinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla, kararlılık şartları ve karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktörlerdir. Karışım yüksekliği atmosfere atılan kirleticilerin dağılımı açısından büyük önem arz etmekte olup, karışım yüksekliği, kirleticilerin dağılabileceği hacmi göstermektedir. Karışım yüksekliğinin düşük olması, birim hacimdeki kütlenin, dolayısıyla da konsantrasyonun artması anlamına gelmektedir (konsantrasyon = kütle/hacim). Karışım yüksekliğinin yüksek olması ise atmosfere atılan kirleticilerin daha etkin biçimde karışmasına, dağılmasına ve yer seviyesi konsantrasyonlarının daha az gözlenmesine olanak sağlamaktadır. Diğer bir deyişle; karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferdeki seyrelme oranını tayin etmektedir. Karışım yüksekliği sabahın ilk saatlerinde düşük olmakta, gün içerisinde ise öğleden sonra esen kuvvetli rüzgarların etkisiyle artmaktadır. Ülkemizde karışım yükseklikleri sadece 7 şehir merkezinde hesaplanmakta olup, bu merkezlerden proje sahasının iklimsel özelliklerine en yakın istasyon İzmir dır. Kararlılık durumu ile ilgili detaylı bilgiler hava dağılım modelleme çalışmalarının yapıldığı Bölüm V.2.8 de detaylı olarak verilmiştir. Enverziyonlu gün sayıları ise Ek-12 de sunulmuştur. Enversiyonlu gün sayıları, yer seviyesinden 500 m yüksekliğe kadar 2005 yılı içerisinde 4 kere(1. ay 4. gün saat 12:00 da 335, 2.ay, 1.gün saat 0:00 da 436, 2.ay, 6.gün saat 0:00 da 336, 3.ay, 8.gün saat 12:00 da 425) görülmüştür. Bu günlerde, tesisin faaliyetinden kaynaklı emisyonların zor dağılımı gözlemlenebilir. Bu durumda, Bölüm V.2.8. de belirtilen hususlara özellikle dikkat edilmelidir. Rüzgar Bir bölgedeki rüzgâr rejimi, kirleticilerin dağılımında önemli rol oynamaktadır. Özellikle bölgedeki hakim rüzgar yönü ve şiddeti, nokta kirletici kaynaklardaki koku, emisyon, ses, vb. kirleticilerin dağılmasında en etkin faktörlerin başında gelmektedir. Aliağa Meteoroloji İstasyonu na göre, hâkim rüzgâr yönü NE (Kuzey/Doğu), en hızlı esen rüzgar hızı ise NE yönünde 9 bofor olarak kaydedilmiştir. Ortalama fırtınalı günlerin sayısı 4,4, ortalama rüzgâr hızı ise 2,8 bofor olarak gözlemlenmiştir. Aliağa İstasyonu rasat kayıtlarına ait rüzgar verileri Tablo IV ve Tablo IV de, yönlere göre ortalama rüzgar hızı ve esme sayılarını gösteren yıllık rüzgar diyagramları Şekil IV de, mevsimler itibariyle yönlere göre esme sayıları ve ortalama rüzgar hızları verilerinin grafiksel gösterimi Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV ve Şekil IV de, aylar itibariyle yönlere göre esme sayıları ve ortalama rüzgar hızları verilerinin grafiksel gösterimi ise Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV Şekil IV , Şekil IV , Şekil 30

55 IV , Şekil IV , Şekil IV ve Şekil IV de verilmiştir. Dikili Meteoroloji İstasyonu na göre ise, hâkim rüzgâr yönü ESE (Doğu/Güney/Doğu), en hızlı esen rüzgâr hızı ise SSW (Güney/Güney/Batı) yönünde 29,8 m/s olarak kaydedilmiştir. Yıllık ortalama fırtınalı günlerin sayısı 6,2, ortalama rüzgâr hızı ise 2,3 m/s olarak gözlemlenmiştir. Dikili İstasyonu rasat kayıtlarına ait rüzgar verileri Tablo IV ve Tablo IV de, yönlere göre ortalama rüzgar hızı ve esme sayılarını gösteren yıllık rüzgar diyagramları Şekil IV de, mevsimler itibariyle yönlere göre esme sayıları ve ortalama rüzgar hızları verilerinin grafiksel gösterimi Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV ve Şekil IV de, aylar itibariyle yönlere göre esme sayıları ve ortalama rüzgar hızları verilerinin grafiksel gösterimi Şekil IV , Şekil IV Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV , Şekil IV da verilmiştir. AYLAR Tablo IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları, ORT. RÜZGÂR HIZI (bofor) EN HIZLI ESEN RÜZGÂR YÖNÜ VE HIZI (bofor) ORT. FIRTINALI GÜNLER SAYISI (Rüzgâr Hızı 8 bofor) ORT. KUVVETLİ RÜZGÂRLI GÜNLER SAYISI (Rüzgâr Hızı 6-7 bofor) Aralık 2,7 NE-8 0,5 0,5 Ocak 2,8 SW-8 0,3 4,0 Şubat 3,1 NE-9 1,6 1,6 Mart 2,7 SW-7 1,3 Nisan 2,5 SW-8 0,5 1,5 Mayıs 2,5 SW-8 0,5 1,0 Haziran 2,5 NE-6 1,0 Temmuz 3,1 NE-7 3,0 Ağustos 2,9 E-6 1,0 Eylül 2,7 NE-8 2,0 Ekim 2,9 NE-7 1,0 1,8 Kasım 2,7 NE-8 1,7 YILLIK 2,8 NE-9 4,4 20,4 Kaynak: Aliağa Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları Tablo IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları, AYLAR YÖN METEOROLOJİK ELEMAN Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK N Esme Sayıları Toplamı N Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 1,9 2,0 2,1 1,7 2,0 1,9 2,6 2,3 2,1 2,0 1,6 1,6 2,0 NE Esme Sayıları Toplamı NE Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 3,4 3,6 3,1 2,9 2,9 2,9 3,6 3,2 3,2 3,5 3,4 3,2 3,3 E Esme Sayıları Toplamı E Rüzgarın Ortalama Hızı ((bofor) 2,7 2,8 2,8 2,4 2,6 3,0 3,1 3,0 3,0 3,0 2,7 2,5 2,8 SE Esme Sayıları Toplamı SE Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 2,4 2,9 2,4 2,3 1,7 2,7 3,1 2,5 2,4 2,8 2,6 2,6 2,5 S Esme Sayıları Toplamı S Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 3,2 2,7 2,5 2,8 2,5 2,7 2,7 2,3 2,4 3,4 2,6 2,7 2,7 SW Esme Sayıları Toplamı SW Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 2,7 3,3 2,7 2,9 2,4 2,4 2,3 2,5 2,5 2,1 2,9 3,0 2,7 W Esme Sayıları Toplamı W Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 1,9 2,8 2,9 2,4 2,3 2,5 2,7 2,8 2,5 2,8 1,7 2,5 2,5 NW Esme Sayıları Toplamı NW Rüzgarın Ortalama Hızı (bofor) 1,6 2,3 2,6 2,3 2,7 2,6 3,1 3,0 2,9 2,4 2,1 1,7 2,7 31

56 Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Yıllık Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar İlkbahar Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar İlkbahar Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Yaz Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Yaz Mevsimi Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 32

57 Uzun Yıllar Sonbahar Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Sonbahar Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Kış Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Kış Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Kış Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Ocak Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Ocak Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Ocak Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 33

58 Uzun Yıllar Şubat Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Şubat Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Şubat Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Mart Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Mart Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Mart Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Nisan Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Nisan Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Nisan Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 34

59 Uzun Yıllar Mayıs Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Mayıs Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Mayıs Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Haziran Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Haziran Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Haziran Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Temmuz Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Temmuz Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Temmuz Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 35

60 Uzun Yıllar Ağustos Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Ağustos Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Ağustos Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Eylül Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Eylül Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Eylül Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Ekim Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Ekim Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Ekim Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 36

61 Uzun Yıllar Kasım Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Kasım Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Kasım Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Aralık Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Aralık Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (bofor) Şekil IV Aliağa Meteoroloji İstasyonu na Ait Aralık Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, AYLAR Tablo IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları, ORT. RÜZGÂR HIZI (m/s) EN HIZLI ESEN RÜZGÂR YÖNÜ VE HIZI (m/s) ORT. FIRTINALI GÜNLER SAYISI (Rüzgâr Hızı 17,2 m/s) ORT. KUVVETLİ RÜZGÂRLI GÜNLER SAYISI (Rüzgâr Hızı 10,8-17,1 m/s) Aralık 2,2 SSW-29,8 0,6 4,2 Ocak 2,3 W-28,1 1,4 3,8 Şubat 2,3 WNW-28,4 0,9 5,0 Mart 2,4 SSW-22,8 0,6 3,7 Nisan 2,3 SW-18,5 0,1 2,9 Mayıs 2,6 SSE-15,2-5,1 Haziran 2,4 WNW-19,5 0,3 5,0 Temmuz 2,3 WNW-20,1 0,2 2,9 Ağustos 2,4 WSW-18,0 0,1 3,0 Eylül 2,1 W-29,1 0,4 3,3 Ekim 2,0 WNW-22,4 0,8 3,4 Kasım 2,3 SSW-21,8 0,8 5,0 YILLIK 2,3 SSW-29,8 6,2 47,3 Kaynak: Dikili Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları 37

62 Tablo IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları, AYLAR YÖN METEOROLOJİK ELEMAN Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK N Esme Sayıları Toplamı N Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,4 1,9 3,1 1,9 1,1 2,0 1,5 2,6 2,0 2,2 1,5 2,2 2,0 NNE Esme Sayıları Toplamı NNE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,5 2,4 2,2 1,4 2,4 3,0 2,5 1,9 1,2 1,8 1,6 1,6 2,2 NE Esme Sayıları Toplamı NE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,4 2,2 1,5 1,2 1,7 1,3 2,3 2,2 1,9 1,7 1,8 2,5 1,8 ENE Esme Sayıları Toplamı ENE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,2 1,5 1,4 1,1 1,2 1,5 1,4 1,3 1,3 1,5 1,3 2,0 1,5 E Esme Sayıları Toplamı E Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1,9 2,0 2,0 1,7 1,5 1,5 1,2 1,3 1,4 1,6 1,8 2,4 1,8 ESE Esme Sayıları Toplamı ESE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,0 2,0 2,1 1,8 1,8 1,8 1,6 1,6 1,7 1,8 1,9 2,1 1,9 SE Esme Sayıları Toplamı SE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,0 1,9 2,0 1,7 1,5 1,4 1,4 1,5 1,6 1,7 2,0 2,1 1,8 SSE Esme Sayıları Toplamı SSE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,1 2,5 2,1 2,2 1,6 1,4 1,2 0,9 1,6 2,0 2,2 2,3 2,0 S Esme Sayıları Toplamı S Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,7 2,1 2,2 1,9 1,9 1,8 0,9 1,3 3,5 3,0 2,4 2,8 2,3 SSW Esme Sayıları Toplamı SSW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,7 3,1 2,2 3,4 1,5 2,0 1,4 2,4 2,8 1,7 1,9 3,3 2,3 SW Esme Sayıları Toplamı SW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 3,8 2,5 3,6 3,8 3,2 3,7 3,6 3,4 3,6 2,7 2,5 3,6 3,4 WSW Esme Sayıları Toplamı WSW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2,8 2,8 3,6 3,7 3,7 4 3,7 3,6 3,7 2,8 2,3 2,2 3,5 W Esme Sayıları Toplamı W Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1,5 2,8 2,9 3,7 3,9 5 4,9 4,5 4, ,7 3,7 WNW Esme Sayıları Toplamı WNW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 3 3,9 3,3 3,4 3,3 4,1 3 2,7 3,9 2,9 3,4 2,7 3,3 NW Esme Sayıları Toplamı NW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 3,4 4,9 3,6 2,8 3,1 3,3 4 4,4 2,8 2,2 4,5 4,2 3,6 NNW Esme Sayıları Toplamı NNW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 3,1 1,9 3, ,9 2,6 3,4 2,4 3,1 3 2,8 Kaynak: Dikili Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları 38

63 Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Yıllık Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar İlkbahar Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar İlkbahar Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Yaz Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Yaz Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 39

64 Uzun Yıllar Sonbahar Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Sonbahar Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Kış Mevsimi Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Kış Mevsimi Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Kış Mevsimi Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Ocak Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Ocak Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Ocak Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 40

65 Uzun Yıllar Şubat Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Şubat Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Şubat Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Mart Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Mart Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Mart Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Nisan Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Nisan Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Nisan Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 41

66 Uzun Yıllar Mayıs Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Mayıs Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Mayıs Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Haziran Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Haziran Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Haziran Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Temmuz Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Temmuz Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Temmuz Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 42

67 Uzun Yıllar Ağustos Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Ağustos Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Ağustos Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Eylül Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Eylül Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Eylül Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Ekim Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Ekim Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Ekim Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, 43

68 Uzun Yıllar Kasım Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Kasım Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Kasım Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Uzun Yıllar Aralık Ayı Esme Sayıları Toplamı Uzun Yıllar Aralık Ayı Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) Şekil IV Dikili Meteoroloji İstasyonu na Ait Aralık Ayı Rüzgar Verilerinin Grafiksel Gösterimi, Planlanan projenin, arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamalarında meydane gelecek hava emisyonlarının, hava kalitesi üzerine etkilerini ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere ABD EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılarak Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri hesaplanmıştır. ISCST3 Modeli uluslararası kabul görmekte, dünya çapında birçok araştırmacı, denetim ve yetki organları tarafından gaz ve toz emisyonlarının atmosferik dağılımını tahmin etmek amacıyla kullanılmakta olup, modelin temelini sabit Gaussian Dağılımı oluşturmaktadır. Bu model ile bir çok emisyon kaynağı (nokta, alan, çizgi ve hacim) aynı anda veya ayrı ayrı modellenebilmektedir. 44

69 Proje kapsamında yapılan modelleme çalışmalarında Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü nün isteği üzerine Dikili Meteoroloji istasyonuna ait 2005 yılı verileri kullanılmıştır. Söz konusu proje dahilinde Aliağa Meteoroloji istasyonu yılları arasında çalışmış ve rüzgar verilerinde; bofor ve günde 3 sefer ölçüm alındığı tespit edilmiştir. Aynı istasyon 2007 yılına kadar meteorolojik veri almamıştır yılından itibaren çalışmaya başlayan istasyondan otomatik olarak veriler alınmaya başlanmıştır. Ancak söz konusu istasyonadan alınan 2007 yılı rüzgar hızı ve yönüne ait toplam adet veriden yaklaşık adet verinin eksik olduğu ve istasyonda bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerinin hiç olmadığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla modelleme çalışmalarında Meteoroloji Genel Müdürlüğünün de isteği üzerine Aliağa İstasyonunun ve 2007 yılı verileri kullanılmamış ve 2005 yılı Dikili Meteoroloji verileri kullanılmıştır. 45

70 IV.2.2. Jeolojik Özellikler (Fiziko-kimyasal özellikler, tektonik hareketler, topografik özelikler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, 1/2.000 veya 1/5.000 Ölçekli Mühendislik haritalarında jeolojik birimlerin Litolojik özelliklerine göre- belirtilmesi, proje alanının jeolojik ve jeoteknik etüt raporları) Genel Jeoloji İzmir ve çevresinde üç farklı tektonik kuşak gözlenmektedir. Doğu kuşağı, altta kalın mika-şistlerin yer aldığı, üstünde ise platform tipi karbonatların metamorfizması sonucu oluşan mermerler ile temsil edilen Menderes Masifi dir. Menderes masifinin batısında ise İzmir-Ankara Zonu olarak adlandırılan ikinci kuşak yer alır. Bu kuşak İzmir ve çevresinde fliş karakteri gösterir (Kaya, 1979). Üçüncü kuşak Üst Kretase yaşlı İzmir-Ankara zonunda yer alan Bornova karmaşığı filiş matriks içerisinde yer alan Kireçtaşı bloklarından oluşur. Matriksin yaşı Kampaniyen-Daniyen olarak tanımlanır. Muhtemelen Bornova karmaşığı, metamorfizmasını Daniyen Geç Eosen de sonlandırır ve Menderes masifi üzerine itilmiştir (Düzbastılar, 1978). Tüm bu birimler bölgesel tabanı oluşturlar ve uyumsuz dokanak ile Neojen yaşlı sedimenter ve volkanik kayaçlar tarafından üstlenirler (Koca, 1995). Sedimenter kayaçlar, konglomera ve kiltaşından oluşur ve volkanik kayaçların altında gözlenirler. Alt dokanakları gözlenmez iken, üst dokanakları uyumsuzdur. Sedimenter kayaçların genel litolojik dizilimi, konglomera, kiltaşı ardalanması şeklindedir. Taze az ayrışmış kısımları, gri-beyaz, orta ayrışmış kısımları ise sarımsı-beyaz renktedir. İki birimde birbiri ile geçişli olarak gözlenmesine rağmen, genel olarak, kiltaşları altta, konglomeralar üstte yer alır (Koca, 1995). Proje alanı ve çevresinde iki farklı kıtaya ait kayaç toplulukları gözlenir. Bölgedeki en yaşlı birimler; güneyde Gondvana kıtası üzerinde gelişmiş ve Meastrihtiyen-Daniyen yaş aralığında oluşmuş Bornova karmaşığı ile kuzeyde Sakarya kıtasına ait olduğu düşünülen Permiyen yaşlı kireçtaşı bloklarıdır. Daha sonra bölgede, bu birimleri diskordansla örten yaygın bir karasal (akarsu-göl) çökel ve volkanik faaliyet gözlenir. Kuzeyde Eosen de başlayıp, Oligosen de devam eden volkanik faaliyet, güneye doğru gençleşerek devam eder. Proje alanın da yer aldığı bölgede en yaşlı volkanizmayı ise kuzeydeki Oligosen volkanizmasının devamı olduğu düşünülen, kalkalkalen nitelikli Altıntepe volkanitleri oluşturur. Volkanik faaliyet Aydınlar volkaniti ile devam eder; kalkalkalen karakterli ve yüksek potasyumlu bu volkanik ürünler erken Miyosen yaşlı gölsel çökellerle örtülmektedir(soma grubu). Volkanik kayaçların ilk birimi andezitlerdir. Alt dokanakları gözlenmez iken, üst dokanakları, otobreşler ile uyumludur. Bazen andezitlerle otobreşler geçişli olarak gözlenir. Andezitler grimsi-pembe renkli olup değişik ayrışma derecelerine sahiptirler. Volkano-sedimenter yapıdan dolayı, akma düzlemleri, soğuma ve tektonizma çatlakları gözlenir. Volkanizma yer yer bazik karakterde (Samurlu volkanitleri, Hasanlar volkanitleri) yer yer ise asidik karakterde (Foça tüfü) olmak üzere erken-orta Miyosen süresince kalkalkalen nitelikte devam eder. Orta Miyosen de bir ara alkalen nitelikteki bazik volkanitlerin faaliyete geçmesine karşın (Balaban Tepe volkanitleri), bölge, daha sonra oldukça etkin asidik ve ortaç karakterdeki, yüksek potasyumlu volkanizma etkisi altında kalmıştır (Örpekkaya volkanitleri, Haykıran volkanitleri, Sancaklı volkanitleri, Kırkayalık volkanitleri, Dumanlıdağ grubu volkanitleri). 46

71 Alt-Orta Miyosen de bölgede bir yükselme ve buna bağlı olarak bir diskordans gelişmiştir. Geç Langiyen de tüm birimleri uyumsuz olarak örten gölsel çökeller (Aliağa formasyonu) ve bunlarla girik olarak alkalen nitelikli bazik volkanitler (Ilıpınar volkanitleri) yer almıştır. Bölgedeki en genç volkanitler ise bütün birimleri keserek çıkan yüksek potasyumlu kalkalkalen nitelikli ve bazik karakterli, Kılıçdağ volkanitleridir. Stratigrafi Proje alanı ve çevresinde tamamen Senozoyik e ait Miyosen yaşlı volkanik ve sedimenter kayaçlar ile Kuvaterner yaşlı alüvyonlar hakim durumdadır. Proje alanı ve çevresinde yüzeyleyen jeolojik birimlerin stratigrafik dizilimleri ve litolojik özellikleri yaşlıdan gence aşağıda verilmiştir. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesit Şekil IV de, 1/ ölçekli jeoloji haritası ise Ek-16 da verilmiştir. Senozoyik Alt Miyosen Zeytindağ Formasyonu (Tmsz) Yüzeylediği bir çok yerde tabanda kırmızı renkli çakıltaşı-kumtaşı ile başlayıp, kumtaşı, kiltaşı, marn, şeyl, killi kireçtaşı, kireçtaşı, tüf, tüfit ardalanması ve kömür-turba ara seviyeler ile devam eden birim Zeytindağ formasyonu olarak adlandırılmıştır. Birim adını Zeytindağ ilçesinden almış olup Formasyona adı Kaya (1978) tarafından verilmiştir. Tabandaki çakıltaşının malzemesi, üzerine çökeldiği Bornova karmaşığının şist, kuvarsit ve kireçtaşı bloklarına aittir. Tabanda kırmızı-kahve renkli bir çakıltaşı düzeyi ile başlar. Çakıllar Bornova karmaşığının çakıl ve bloklarından oluşur. Bunlar volkanik parçalar, şistler, kireçtaşları, kuvarsitlerdir. Bu seviyeler çoğu yerde iyi tutturulamamış, gevşek konumdadırlar. Formasyonun diğer kayaç grupları ise kumtaşı, kiltaşı, marn, şeyl, killi kireçtaşı, kireçtaşıtüf-tüfit ve kömür-turba ara seviyeleridir. Kumtaşlarında; tanelerin iri kum, küçük çakıl ve iri mil boyutunda olduğu; bileşenlerin kuvars, kuvarsit, çört, granit, feldispat parçaları, metamorfik kayaç parçaları olduğu görülmüştür. Çimentoları genelde karbonattır. Sarıkrem renkli oldukça kırılgan marnlar ve killi kireçtaşları arasında, bantlar halinde kömürlü seviyeler Zeytindağ Formasyonunun olağan görünümünü oluştururlar. Oldukça düzgün tabakalanmalar mevcuttur. Tabaka kalınlıkları 1-40 cm. arasında değişir. Kömürlü düzeyler molluskludur. Zaman zaman tam kömürleşmemiş turbamsı görünümdedir ve bunların kalınlıkları genellikle 5-10 cm. arasındadır. Formasyonun bazı kesimlerinde tüf-tüfit oranı artmakta ve hatta tamamen çökelme hakim olmaktadır. Buradaki tüfitler gri renkli, kuvars ve biyotit fenokristallidir. Birimin altında Kurfallı formasyonu yer alır Fakat Kurfallı formasyonunun yanal devamlılığı yoktur. Birçok yerde Zeytindağ formasyonunun tabanında Yeniköy Çakıltaşı veya Bornova Karmaşığı gözlenir. Yeniköy çakıltaşı ile geçişli olmasına karşın, Bornova Karmaşığı üzerine açısal diskordansla gelir (Foto 25). Birimin üst dokanağında ise Samurlu volkanitlerinin lavları yer alır Lavların görülmediği kesimlerde ise formasyonu Foça tüfü veya Dumanlıdağ grubu volkanitleri tarafından üzerlenir. Birim Yeniköy çakıltaşı ve Kurfallı formasyonu ile yanal ve düşey geçişlidir. Birim içindeki fosil kapsamına göre birimin yaşı Erken Miyosen olarak saptanmıştır. Bölge içerisinde birim gerek fosil içeriği, gerekse kaya türleri bakımından gölsel çökelimin karateristik özelliklerini taşımaktadır. Ayrıca formasyon içerisindeki yoğun volkanik ürünler, ortamın zaman zaman volkano-sedimanter karaktere dönüştüğüne işaret etmektedir. Yine birim arasında gözlenen plaketli marnlardan ortamın yer yer derinleştiği anlaşılmaktadır. 47

72 Alt Miyosen Samurlu Volkanitleri (Tms) Kırmızı-kahve alterasyon renginde, siyah masif, sert bazaltik ve piroksen andezitik lavlar Samurlu volkanitleri olarak adlandırılmıştır. Birimin tip lokalitesi Samurlu köyü kuzeyi Küçük Damlaca Tepe olup, adını bu köyden almıştır. Volkanitlerin ana kayacı bazalt-olivin bazalt ve latittir. Samurlu volkanitlerinin altında Zeytindağ formasyonu yer alır. Samurlu Köyü kuzeyi, Sülüklüçeşme mevkiinde bu ilişki son derece açık ve nettir. Samurlu volkanitleri Yenifoça ya doğru yanal olarak kırmızı renkli bazalt çakıllı-bloklu aglomera lav breşi ve gevşek tüflü lav çakıllı yelpaze tüfü birime (Güllüpınar formasyonuna) geçer. Birimin kesin yaşı saptanamamış olup, erken Miyosen yaşlı Zeytindağ formasyonunu örttüğü için stratigrafik konumu gözönüne alınarak erken Miyosen de oluştuğu düşünülmektedir. Orta Miyosen Foça Tüfü (Tmf) Beyaz, sarı, pembe renkli mostra verdiği çoğu bölgelerde düzgün tabakalanmalı, riyolit, perlit, obsidyen çakılları ignimbiritik akıntılar ve yer yer ara düzeyli, ince seviyeler halinde kiltaşı-marn içerikli, riyolitik tüflerden oluşan birim Foça tüfü olarak adlandırılmıştır. Adını geniş yüzeylenimler sunduğu ve tip lokalitesini oluşturduğu Eski Foça ilçesinden almıştır (Kaya, 1978). Bölgede Foça tüfü geniş alanlar kaplamaktadır. Eski Foça, Yeni Foça, Çandarlı, Aliağa da çok geniş alanlar kaplar. Birimi oluşturan egemen kayaç türü çoğunlukla gölsel ortamda çökelmiş riyolitik tüftüfitlerdir. Bunlara daha az oranda perlitler, riyolitler, obsidiyenler çok az oranda ignimbiritler ve killi-marnlı seviyeler eşlik ederler. Çoğu kesimleri (özellikle Bağarası ve Eski-Yeni Foça ilçeleri civarında) küçük ölçekli faylarla ötelenmiş, silisifiye olmuş ve andezit daykları ile kesilmiştir. Foça tüfü Samurlu volkanitlerini ani bir dokanakla üzerler. Samurlu Köyü kuzeyi Aşağışakran Köyünde Foça tüfü, Zindanhisar Deresinin bir kolunda Zeytindağ formasyonunu ani olarak üzerlerken diğer kolunda ise ilişki üçlüdür. Burada Samurlu volkanitleri Zeytindağ formasyonunu, Foça tüfü de Samurlu volkanitlerini üzerler. Foça tüfü geniş alanlarda ise Dumanlıdağ grubu volkanitlerine ait lav, tüf ve aglomeralarla örtülmektedir. Foça tüfünden elde edilmiş kesin bir bulgu olmamakla beraber birimin stratigrafik ilşkilerine dayanılarak erken Orta Miyosen de oluştuğu düşünülmektedir. Foça tüfü genel olarak karasal (gölsel) ortamda depolanmıştır. Üst Miyosen Aliağa Formasyonu (Tma) Alttan üste doğru sırası ile; çakıltaşı-kumtaşı, kiltaşı-tüf-tüfit ve piroklastik kayaçlar, gölsel kireçtaşı, bu kireçtaşları içerisinde ara seviyeli bazaltik lavlar Ilıpınar volkanitleri ile kiltaşı, çamurtaşı, kumtaşı ve çakıltaşlarından oluşan birim Aliağa formasyonu olarak adlandırılmıştır. Birim özellikle Dumanlıdağ Volkanit yükseltisinin Doğu ve Batı kesiminde kuzeydoğu-güneybatı uzanımlı koridorlar oluşturacak şekilde çökelmiştir. 48

73 Şekil IV Proje alanı ve çevresi genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesiti 49

74 Çakıltaşı-kumtaşı: Bloklu, çakıltaşı ara düzeyli, zayıf çoğu yerde pekleşmemiş kumtaşlarının simgelendiği akarsu çökellerinden oluşur. Egemen kaya türü olan kumtaşları genellikle yeşil ya da gri renklidir. Açık renkli mikaların bolluğu, zayıf pekleşme ve tane destekli paketlenme birimin yaygın ve ayırıcı özelliklerindendir. Çoğu yerde çapraz tabakalanmalara rastlanmaktadır. Paralel katmanlı ya da iç yapısız düzeyler ile kanal dolguların tabanındaki taban oluşukları olağandır. Çakıltaşlarının egemen bileşenlerini oluşturan parçalar ultramafik, spilit, diyabaz, granatlı şist, dolomit ve mermer çakıllarıdır. Kanal dolgusu şeklindeki çakıltaşı-kumtaşı topluluğu dönemli istiflerinin tabanında bulunur. Dönemli istiflerin üst kesimini oluşturan taşkın düzlüğü kökenli ince kumtaşısilttaşı-kiltaşı-killi kireçtaşı topluluğu, yeşilimsi-mavimsi gri ya da açık sarı renkli ve yatay katmanlıdır. Yanal süreksiz linyit laminaları kıt ya da olağandır. Dumanlıdağ grubu volkanitlerinin üzerine uyumsuz olarak gelir Tüf-tüfit: Sarı-beyaz-yeşil renkli tüf-tüfit, piroklastikler ve yer yer bunlarla ara seviyelidir. Kireçtaşı: Yer yer tüf arakatkılı, kiltaşı-silttaşı ara düzeyli, zaman zaman çörtlü, beyaz sarı renkli gölsel kireçtaşlarından oluşur. Ilıpınar Volkanitleri: Birime ad Ilıpınar Köyü nden verilmiştir. Çok ince bir tüf seviyesi üzerinde siyah renkli, sert yapılı, kırmızı-kahve alterasyon rengindedir. Kumtaşı-çakıltaşı: Ağırlıklı olarak kiltaşı, çamurtaşı, kumtaşı ve çakıltaşlarından oluşur. Sarı-kahve-yeşilimsi renktedir. Hemen kireçtaşlarının üzerinde çökelmiş zaman zamanda onlarla geçişlidir. Formasyonun gözlendiği hemen hemen her alanda alt dokanakları açıktır. Temel kayaları ve Dumanlıdağ grubu volkanitlerini uyumsuz olarak üzerlemektedir. Ancak bütün bu gölsel çökeller birbirleri ile yanal ve düşey geçişlidir. Yapılan radyometrik yaş tayininde birimin Orta Miyosen yaşta olduğunu tespit edilmiştir. Formasyon, akarsu ve göl çökellerinin tipik kaya türlerinden oluşur. Birim bölgedeki önemli bir yükseltiyi oluşturan kuzeydoğu-güneybatı gidişli Dumanlıdağ grubu volkanitlerinin temel eşiklerinde çökelmiştir. Yükseltinin batısında Dikili-Çandarlı-Aliağa-Foça-Menemen yönünde Ege Denizine eğimli olarak gözlenir. Yükseltinin doğusunda ise Manisa Üçpınarlar istikametinde yine aynı şekilde kuzeydoğu gidişli Dumanlıdağ grubu volkanitlerinin çökmüş-faylı koridorlarında çökelmiştir. Kuvaterner Alüvyon Bölgede derin yarılmış dar vadilerin taban dolguları genellikle kaba taneli örgülü akarsu çökelleri ile karakterize olur. Bunlar orta-kötü boylanmış çakıllar ve yerel kaba kum merceklerinden oluşur. Proje Alanı Jeolojisi ve Jeoteknik Özellikleri Enerji Santral alanı ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahalarında Senozoyik e ait Kuvaterner yaşlı alüvyonlar ile Miyosen yaşlı ve bölgede geniş yayılıma sahip riyolitik Foça tüfleri yüzeylemektedir. Enerji Santral alanı ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahalarına ait genelleştirilmiş stratigrafik sütün kesit Şekil IV de, 1 / ölçekli jeoloji haritası ise Ek-16 da verilmiştir. Enerji santral alanı ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanlarında yapılan jeolojik-jeoteknik etüt raporları ise eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-17). 50

75 Ayrıca proje kapsamındaki faaliyet alanları içerisinde işyeri, ofis, sosyal ve idari bina vb. gibi yapıların yapılması düşünüldüğünden bu alanlara ait afet risklerinin belirlendiği ve zemin hakkında detaylı bilgi ve önerileri içeren Afet İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve 4343 sayılı genelgesi formatına göre İmar Planına Esas Jeolojik/Jeoteknik Etüt raporu faaliyet sahibi tarafından hazırlatılıp Afet İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve 4256 sayılı genelgesinde belirtilen kuruma onaylatılacaktır. Enerji Santral Alanı Jeolojisi ve Jeoteknik Özellikleri Enerji Santrali kurulması planlanan alan Çakmaklı, Horozgediği köyleri ve Pınar Tepe arasında yer alan geniş ve düz bir vadi içerisinde m kotlarında tamamıyla Kuvaterner yaşlı alüvyonlar (örgülü akarsu çökelleri-kötü boylanmış çakıllar ve kum mercekleri) üzerinde bulunmaktadır. Proje alanı çevresindeki yükseltilerde ise Miyosen yaşlı Foça tüfü (riyolitik tüf), Samur volkanitleri (bazaltik ve andezitik lavlar) ile Zeytindağ formasyonuna ait kumtaşı-kiltaşı-marn-kireçtaşı ardalanmaları yüzeylemektedir. Bölge genelinde Foça tüfü (riyolitik tüfler) ve alüvyonlar geniş alanlar kaplamaktadır. Enerji Santral alanının jeolojik ve jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla 10 adet 15 m derinliğinde toplam 150 m temel sondajı yapılmış olup, sondajlardan alınan numuneler üzerinde ise gerekli arazi ve laboratuvar deneyleri gerçekleştirilmiştir. Zemin Profili Enerji Santral alanı zemini kalınlığı güneybatıdan-kuzeydoğuya doğru artan ve kalınlığı 2-12 m arasında değişen çakıllı-kumlu kil tabakası ve kil tabakasının altında yer alan sarımsı-kahve renkli tüflerden oluşmaktadır. Yapılan sondajlarda yeraltısuyuna rastlanmamış olup sadece bir sondajda 3.5 m de yeraltısuyu tespit edilmiştir. Zemin Emniyetli Taşıma Gücü Enerji santral alanı zemin ve kaya ortamındaki emniyetli taşıma güçleri aşağıda Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Enerji Santral alanı Zemin Emniyetli Taşıma gücü Birim Zemin Emniyetli taşıma gücü (q em kg/cm 2 ) Alüvyon (çakıllı kil) Tüf >2 Kaya ortamından alınan tüf numuneleri üzerinde yapılan Nokta Yükleme, Tek Eksenli Basınç Deneyi ve Üç Eksenli Basınç Deneyi sonuçları ise Tablo IV de verilmiştir. Bu sonuçlara göre ise enerji santral alanındaki tüf birimleri çok az dayanımlı olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; kurulması planlanan Enerji Santrali temelleri bölgede anakaya olan tüf (volkanik kaya) birimi üzerine oturtulmalıdır. 51

76 Tablo IV Enerji santral alanı Nokta yükleme,tek Eksenli Basınç Deneyi Sonuçları Sondaj No Kayaç Nokta Yükleme Deneyi (kg/cm 2 ) Tek Eksenli Basınç Deneyi (kg/cm 2 ) Üç Eksenli Basınç Deneyi c (kg/cm 2 ) ø SK-1 Tüf SK-2 Tüf SK-3 Tüf SK-4 Tüf SK-5 Tüf Sıvılaşma Enerji santral alanı zemininin ağırlıklı olarak kil olması yeraltısuyu bulundurmaması ve kil tabakası altında kaya zemin (tüf) bulunmasından dolayı sıvılaşma riski bulunmamaktadır. Oturma Enerji santral alanında kaya zeminde oturma beklenmez iken alüvyon (kil) zeminde hesaplanan emniyetli taşıma gücüne göre maksimum 5 cm oturma beklenmektedir. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı Jeolojisi ve Jeoteknik Özellikleri Santralde oluşacak küllerin depolanması için Aliağa İlçesi Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2.6 km, Enerji santral alanının ise yaklaşık 3.3 km güneyinde Uzunçalı, Değirmentepe ile Kalaycı ve Kaya arası tepelerin arasında m kotlarındaki Gölyüzü mevkii çöküntü alanı Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı olarak kullanılması planlanmaktadır. Depolama alanının tamamında anakaya Orta Miyosen yaşlı ve bölgede çok geniş bir yayılım sunan beyaz, sarı, pembe renkli mostra verdiği çoğu bölgelerde düzgün tabakalanmalı, riyolit, perlit, obsidyen çakılları ignimbiritik akıntılar ve yer yer ara düzeyli, ince seviyeler halinde kiltaşı-marn içerikli, riyolitik tüflerden oluşan Foça tüfü olmakla beraber sahanın güney ve batı kesiminde kalınlığı ortalama 5.0 m olan alüvyonlara ait kil bulunmakta sahanın geri kalan kesiminde ise yine riyolitik Foça Tüfü hakim durumdadır. Atık depolama alanı yaklaşık kotları arasında 94 dönüm alana ve yaklaşık m 3 lük hacme sahiptir. Tehlikeli atık lotu ise 30 dönüm alana sahip olup, m 3 lük hacme sahiptir. Zemin Profili Kül-cüruf depolama alanlarının zemininin jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik özelliklerini belirlemek amacıyla derinlikleri m arasında değişen 12 adet toplam 150 m jeolojik-jeoteknik etüt sondajı yapılmıştır. Yapılan sondajlarda katı-yumuşak kil ve ortaileri derecede ayrışmış tüf birimleri kesilmiş olup sondajlardan alınan karot numuneleri üzerinde zemin tabakalarının jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla gerekli laboratuvar testleri (elek, atterberg, kaya ve zeminde üç eksenli basınç dayanımı) ve inceleme alanı zeminin geçirimlilik durumunu tespit etmek amacıyla sabit seviyeli sızma ve kaya ortamında basınçlı su testi (BST) deneyleri yapılmıştır. Zemin Emniyetli Taşıma Gücü Depolama alanındaki yeraltısuyu, zeminin ayrışma durumu ve bölgenin 1. derece deprem bölgesi olması gibi faktörler düşünülerek ve güvenli tarafta kalınarak yapılan zemin emniyet gerilmeleri değerleri Tablo IV de verilmiştir. 52

77 Tablo IV Kül-Cüruf Sahası Zemin Emniyetli Taşıma Gücü Zemin Yapısı Zemin Emniyetli Taşıma gücü (kg/cm 2 ) Katı Kil 1.10 İleri derecede ayrışmış tüf 1.30 İleri-orta derecede ayrışmış tüf 1.80 Geçirimlilik-Permeabilite Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanının zeminin geçirimlilik özelliklerini belirlemek amacıyla zemin (kil, kum, çakıl, ileri derecede ayrışmış kayaçlar) ortamında yapılan sabit seviyeli sızma ve kaya ortamında yapılan basınçlı su testi (BST) sonuçları Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Depolama Sahası Basınçlı Su Testi ve Sabit Seviyeli Sızma Deney Sonuçları KUYU NO NJ1 NJ-2 NJ-3 SK-2 SK-3 DERİNLİK (m) LUGEON DEĞERİ K (m/sn) (permeabilitegeçirimlilik) Açıklama E-07 Az geçirimli Tüf E-07 Az geçirimli Tüf E-07 Az geçirimli Tüf E-07 Geçirimli Tüf E-07 Geçirimli Tüf E-07 Az geçirimli Tüf E-07 Az geçirimli Tüf E-07 Az geçirimli Tüf E-07 Geçirimli Tüf E-07 Geçirimli Tüf E-07 Az Geçirimli Tüf E-07 Az Geçirimli Tüf E-07 Az Geçirimli Tüf E-07 Geçirimli Tüf E-07 Geçirimli Tüf Birim Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-08 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-05 Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-05 Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-05 Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-05 Az Geçirimli Tüf E-04 Az Geçirimli Tüf E-04 Az Geçirimli Tüf 53

78 KUYU NO SK-5 DERİNLİK (m) LUGEON DEĞERİ K (m/sn) (permeabilitegeçirimlilik) Açıklama Birim E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-06 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-07 Yarı Geçirimli Kil-çok ayrışmış tüf E-04 Geçirimli Tüf E-05 Geçirimli Tüf Sonuç olarak, kaya ortamında yapılan BST (Basınçlı Su Testi-Packer Deneyi) testi ve zemin ortamında yapılan Sabit seviyeli sızma deneyi sonuçlarına göre; Kayaçlar; <1 Lugeon dan (Geçirimli) 1-5 Lugeon (Az Geçirimli) 5-25 Lugeon (Geçirimli) 25 Lugeondan çok (Çok geçirimli) olarak değerlendirilir. Zeminler ise (kil-kum-çakıl-zemin gibi davranan ileri derecede ayrışmış kayaçlar); K geçirimlilik-permeabilite değerine göre; 10-8 m/sn den küçük ise zemin geçirimsiz m/sn ise zemin yarı geçirimli 10-6 m/sn den büyük ise zemin geçirimli kabul edilir (Earth Manual,1985). Buna göre, söz konusu depolama alanındaki anakayayı oluşturan tüf birimi için 2.11 < Lugeon değerleri < 9.13 arasında olup zemin az geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Anakaya üzerinde bulunan kil ve ileri derecede ayrışmış tüf zemin için ise 1.36x10-5 m/sn < K (geçirimlilik-permeabilite) < 8.30x10-7 m/sn arasında olup zemin yarı geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Depolama alanında yapılan sondajlarda yeraltısuyu seviyesi m arasında tespit edilmiştir. Ancak Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanındaki yer alan tüf birimleri aşırı derecede ayrışmış olduğundan boşluk, kırık ve çatlak sistemleri büyük ölçüde kaybolmuş olup akifer ortam oluşturmaz ve yeraltısuyu bakımından önem arz etmezler dolayısıyla sondajlarda tespit edilen suların yeraltısuyundan ziyade aslında mercekler şeklinde askı ve kapiler sular olduğu ve mevsimsel olarak seviye değişimleri gösterdiği düşünülmektedir. Söz konusu alanda santralden kaynaklı oluşacak kül ve cüruflar için Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı olarak kullanılacak lot, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde depo tabanı teşkili için belirtilen tüm hususular yerine getirilecektir. Bu hususlar şöyle özetlenebilir; Depo tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm. olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan doğal ya da yapay malzeme serilir. Bu malzemelerin geçirimlilik katsayısı (permeabilite) m/sn den büyük olamaz. Az çatlaklı kaya zeminlerde ise bu değer m/sn olarak alınır. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. Toplam ton (yoğunluğu 1,6-2,1 kg/lt) cürufun inşaat çalışmaları başlanmadan önce tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak (Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı), Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. 54

79 Tektonik Proje alanı Menderes Masifinin kuzeyinde, İzmir-Ankara kenet kuşağının kuzeykuzeybatısında yer alır Şekil IV Bu alanı kuzeyden Sakarya kıtasına ait kayaçlar, doğu-güneydoğudan Menderes Masifi, batı-güneybatıdan Karaburun kuşağına ait kayaç grupları çevreler. Proje alanı ve çevresine ait diri fay haritası ise Şekil IV de verilmiştir. Proje Alanı Şekil IV Batı Anadolu nun tektonik kuşakları (Erdoğan ve Güngör, 1992) Menderes-Toros Blok ununun en eski kaya birimi, Türkiye ninde en eski temel kaya birimlerinden biri olan Menderes masifidir. Masif sırasıyla şist ve mermerlerin etrafını sardığı bir gnays-migmatit çekirdekten oluşur. Jeolojik ve jeokronolojik kanıtlar masifin çeşitli yerlerinde deformasyon ve metamorfizmanın farklı olaylarını gösterir (Şengör, Satur ve Akkök, 1984). Bunların en eskisi Kaledoniyen orojenezi ile eşzamanlıdır ve daha sonraki olaylar Alp Orojenezinin etkisini yansıtır. Paleozoyik-Alt Kretase yaşlı kırıntı ve karbonatlı kayalar Menderes masifinin metamorfik kayalarının üzerinde yer alır. Mavişist fasiyesine kadar metamorfizma geçirmiş olabilen, yoğun biçimde şekil değiştirmiş bir volkano-sedimenter istif Neo-Tetis kenet kuşağıdır. 55

80 Proje Alanı Şekil IV Proje Alanı ve Çevresi Diri Fay Haritası Kaynak: MTA,1992 İzmir- Ankara kolu ofiyolitleri ile birlikte, bu çökeller üzerine tektonik olarak yerleşmişlerdir. Ofiyolit bindirmelerinin, Paleosen-Erken Eosen sırasında Menderes-Toros Blok unun Sakarya Kıtası ile son çarpışmasından önce olduğuna inanılır (Şengör, Satır ve Akkök, 1984). Sakarya kıtası kuzeyinde Intra-Pontid kenet kuşağı ile sınırlanır. Sakarya kıtasının tabanı çoğunlukla bir Paleo-Tetis kalıntısını (Okay, 1986) ya da bir Paleo-Tetis kenar havzasını (Şengör, 1984 b) temsil eden Triyas yaşlı küçük Karakaya Kompleksinden oluşmuştur. Bazı yerlerde Karakaya Kompleksi bir yüksek dereceli metamorfik temel üzerine Alloktonmuş gibi görünür. Jura-Kretase yaşlı kırıntı ve karbonatlı Karakaya Kompleksi üzerinde uyumsuzlukla durur. 56

81 Batı Türkiye de yaşları Paleozoyik ten başlayan yaygın magmatik kayalarda vardır. Bunlar özellikle kuzey kesimde bol bulunan Paleozoyik-Tersiyer yaşlı granitik-monzonitik sokulumlar ile bölgede geniş alanlar kaplayan Tersiyer-Kuvaterner yaşlı volkanik kayalardır. Batı Türkiye Miyosen-Pliyosen den beri bir gerilme alanıdır. Başlıca doğu-batı yönelimli graben sistemleri bu gerilmenin bir sonucudur. Graben sistemleri Ege Denizi nin batısında da görülür ve kuzeyde Kuzey Anadolu Fayı, güneyde Yunan Hendeği tarafından sınırlandırılır. İzmir civarı diri faylar Neotektonik dönemin başlangıcı ile birlikte batı Anadolu ve özellikle Ege bölgesi yoğun bir kuzey-güney yönlü gerilmeye uğramıştır. Şengör (1980) e göre batı Anadolu ve Ege deki graben sistemleri Doğu Anadolu ve Sıkışma bölgesi gibi Avrasya Arabistan çarpışmasının bir yan ürünüdür ve doğu Anadolu daki sıkışma hareketlerinin Kuzey Anadolu Fayı ile batıya taşınması sonucu oluşmuştur. Günümüzde sürmekte olan açılma ve gerilme hareketleri sonucu batı Anadolu da birbirine koşut (D-B, KB-GD doğrultulu) pek çok graben, küçük çaplı havzalar oluşmuştur Bu bölgedeki büyük çaplı grabenler olarak büyük ve küçük Menderes vadileri, Saros, Edremit, Kerme (Gökova), Gemlik, İzmit körfezleri, İznik gölü ve Marmara denizinin büyük bir bölümü sayılabilir. Batı Anadolu da belli başlı etkin fay kuşakları ve kırıkları Eskişehir, Sultandağı, Büyük Menderes, Alaşehir, Gediz, Simav, Demirci, Soma Akhisar ve Kerme fayları ile Aksu bindirmesidir. (Eyidoğan vd., (1991)). İzmir Körfezi ve çevresi kuzeyden güneye KD- GB trendli doğrultu atımlı faylar, D-B doğrultusunda normal faylar tarafından deforme edilmektedir. Normal faylar Karaburun-Foça açıklarında, İzmir Körfezinin iç kısımlarında Alaçatlı, Teke ve Kuşadası açıklarında gözlenmektedir. Normal faylar doğrultu atımlı faylar tarafından kesilmektedir. Ana faylar İzmir Körfezi sınırında Karaburun ters fayı, Tuzla fayı, Seferihisar fayı doğrultu atımlı faylardır. Bu faylar D-B sıkışma, K-G genişleme altındaki kayma modeliyle açıklanabilir. (Ocakoğlu vd.; 2005) Doğal Afet Durumu Enerji Santrali kurulması planlanan alan Çakmaklı, Horozgediği köyleri ve Pınar Tepe arasında yer alan geniş ve düz bir vadi içerisinde m kotlarında tamamıyla Kuvaterner yaşlı alüvyonlar üzerinde bulunmakta olup santral alanının doğu sınırına paralel bölgenin güneydeki yükseltileri kuzeye doğru drene eden ve mevsimsel akışa sahip Hayıtlı deresi geçmektedir. Ayrıca Enerji santralinde kullanılması planlanan denizden alınacak soğutma suyunun da yine Hayıtlı deresine deşarj edilmesi planlanmaktadır. Dolayısıyla tüm bu su yükü altında Hayıtlı dere yatağının taşkın riski bulunmakta olup faaliyet sahibi tarafından DSİ nin belirlediği teknik özelliklere sahip Hayıtlı deresi yağış alanından gelebilecek maksimum taşkın tekerrür debisine ve soğutma suyu deşarj debisini karşılayacak şekilde Hayıtlı dere yatağı ıslah edilecek ve denize ulaştırılacaktır. Hayıtlı deresi ıslah çalışmalarına ait kesitler eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-1/E). Ayrıca Enerji santral alanı içinde herhangi bir heyelan, kaya düşmesi, çığ gibi doğal afet risklerinin bulunmadığı yapılan jeolojik-jeoteknik etüt sonucu belirtilmiştir. Kül-cüruf (Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama) depolama alanı ise topoğrafik konumu itibarı ile bölgeye hakim bir alanda yer almakta olup, genelde yüzeysuları süzülme sonrası akışa geçtikten sonra alandan aşağıya doğru drene olmaktadır. Dolayısıyla söz konusu depolama alanında herhangi bir taşkın olayı beklenmemektedir. Ancak aşırı yağışlar sonucu yer yer kil zemininin hakim olduğu atık depolama alanında oluşabilecek yüzeysularının kül-cüruf depolama alanından uzaklaştırılması için depolama alanı etrafında topoğrafya ya uygun kuşaklama kanalları ve 57

82 yeterli derecede drenaj ağı oluşturulacaktır. Ayrıca depolama alanı içinde yapılan jeolojikjeoteknik etütler sonucunda da bu alanda herhangi bir heyelan, kaya düşmesi, çığ, su baskını gibi doğal afet risklerinin bulunmadığı belirtilmiştir. Deprem Durumu Proje alanı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre 1. Derece Deprem Bölgesi içerisinde yer almaktadır. İzmir İli nin depremsellik haritası Şekil IV de verilmiştir. Bölge depremsellik açısından oldukça yoğun bir yöremizdir ve Bati Anadolu ve Ege nin genel tektonik rejimi içinde değerlendirilir. Bölgedeki deprem episantırlarının dağılımı incelendiğinde; Ege denizinde, Karaburun-Sakız adası, İzmir Körfezi-Midilli Adası ve Doğanbey Burnu-Sisam Adası arasında yoğunlaştığı, bir kısım depremlerin ise Gediz grabeni ile Ege denizi arasında kalan Akhisar-Soma-Manisa çevresinde yer aldığı görülür. Özellikle Seferihisar- Sıgacık Körfezleri, Urla, Karaburun açıklari ve Sakız Adası civarı yoğun deprem etkinliği ile dikkat çekmektedir. Ancak bölgede bulunan faylar genel anlamda büyüklükleri M= arasında depremler üretirler. Proje Alanı Şekil IV İzmir İli Depremsellik Haritası Kaynak: Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. 58

83 İzmir ve yakın civarında hasar yapan ve can kaybına neden olan; tarihsel depremler açısından; MS 17 depremi en önemli depremlerden biridir. İzmir, Efes, Aydın, Manisa ve Alaşehir de, Gediz ve B. Menderes nehirlerinin vadilerinde tahribat yapmıştır (Guidobani vd, 1994). Bu deprem dışında özellikle 1688 depremi İzmir de çok hasar ve can kaybına sebep olmuştur.1739 depremi Eski ve Yeni Foça da da hasar büyüktür. İzmir de can kaybı 80 civarındadır. Eski Foça nın büyük bir kısmı tamamen yıkılmıştır.1778 depremi İzmir de büyük hasar oluşturmuş, 200 den fazla kişi ölmüştür. (Ambraseys ve Finkel 1995) yılları arasında gerçekleştirilmiş İzmir Çevresinin Güncel Tektoniği ve Diri Fayları projesi kapsamında, İzmir kenti merkez olmak üzere yaklaşık 50 km yarıçapındaki bir alanda büyük deprem üretme potansiyeli olan diri faylar araştırılmıştır. İzmir ve yakın çevresinde 13 adet diri fay haritalanmıştır. Bölgedeki aktif tektonik yapılar doğrultu atımlı ve normal faylardan oluşur. Diri faylar D-B, KD-GB, K-G, ve KB-GD doğrultusunda uzanırlar. Normal fayların doğrultusu genelde D-B dır. Doğrultu atımlı faylardan çoğunluğu ise genelde sağ yönlü olup K-G, KD-GB ve KB-GD doğrultuludur. İzmir doğusundaki faylar Gediz graben sistemi içerisinde yer alırlar. Bu graben batısında İzmir fayı hariç fayların tamamına yakını doğrultu atımlı veya doğrultu atımlı baskın oblik faylardır. Fayların niteliği ve bölgesel dağılımı Gediz grabeni batısında doğrultu atımlı deformasyonun egemen olduğunu gösterir. Bölgedeki diri faylar boyunca yoğun bir sismisite izlenir. Tarihsel ve aletsel dönem kayıtları fayların çok sayıda depreme kaynaklık ettiğini göstermektedir. Son yüzyılda meydana gelmiş depremlerdeki deprem büyüklüğü yüzey faylanması uzunluğu açısından yapılan bölgesel deneştirmeler İzmir yöresinde uzunlukları 15 km nin üzerinde olan normal fayların magnitüdü 6.0 ve daha büyük, km den daha uzun doğrultu atımlı fayların ise magnitüdü 6.5 ve daha büyük depremlere kaynaklık edebileceğine yorumlanmıştır. Proje alanı ve yakın çevresinde yer alan diri faylar Yenifoça fayı, Menemen fay zonu ve Güzelhisar faylarıdır (Bkz. Şekil IV.2.2.5). Proje Alanı Şekil IV İzmir ve yakın çevresinin diri fay haritası Kaynak: (Emre vd., 2005) 59

84 Yenifoça Fayı Proje alanın yaklaşık 1.5 km batısında yer alan bu fay Yenifoça doğusunda Nemrut limanı ile güneydeki Gerenköy arasında K-G genel doğrultusunda uzanan bir faydır. Nemrut limanını doğusunda dik yarlar oluşturan KB-GD uzanımlı kıyı olasılıkla bu fayın kuzey devamlılığını yansıtır. Bu bölümü ile birlikte değerlendirildiğinde fayın toplam uzunluğu 20 km ye yaklaşır. Denzialtı verileri Nemrut körfezi açıklarında Kuvaterner çökellerini kesen bir fayın varlığını gösterir (Aksu ve diğerleri, 1987). Ancak bu iki fayın biri biriyle olan geometrik ilişkisi hakkında bir şey söylenememektedir. Fayın karadaki bölümü Neojen yaşlı volkanitler içerisinde izlenir (Altunkaynak ve Yılmaz, 2000). Bu kesiminde fay çizgisel gidişlidir. Fay zonu üzerine çizgisel vadiler yerleşmiştir. Yenifoça fayı sol yönlü doğrultu atımlıdır (Altunkaynak ve Yılmaz, 2000). Güzelhisar Fayı Proje alanın yaklaşık 9 km kuzeydoğusunda yer alan bu fay İzmir in kuzeyinde Aliağa ilçesi ile Manisa nın Osmancalı beldesi arasında uzanır. Güzelhisar fayı yaklaşık 25 km uzunluğunda, K70B genel doğrultuludur. Fayın 20 km. uzunluğundaki doğu bölümü, ana gövdesini oluşturur. Bölgesel aktif tektonik çatı içerisinde değerlendirildiğinde fayın eğim atım bileşenli sağ yönlü doğrultu atımlı olduğuna yorumlanmıştır (Şaroğlu ve diğerleri,1992) Menemen Fay Zonu Proje alanın yaklaşık 12 km güneydoğusunda yer alan bu fay zonu Menemen kuzeyindeki Dumanlıdağ volkan kompleksi ile Gediz nehri taşkın ovası arasında yer alan ve KB-GD doğrultusunda uzanan faylar Menemen fay zonu olarak adlandırılmıştır. Kabaca birbirine paralel uzanan K60B genel doğrululu dört fay parçasından meydana gelen fay zonunun toplam uzunluğu 15 km dir. Fay zonunun genişliği 5 km yi bulur. Aliağa ilçesinde 1900 yılından günümüze kadar büyüklüğü 4 ve üzerinde olan deprem kayıtları Tablo IV de ve Şekil IV de verilmiştir. 60

85 Proje Alanı Şekil IV Aliağa Ve Çevresinde Kaydedilen Büyüklükleri 4 İle 7 Arasındaki Depremler (Kaynak: sayisalgrafik.com.tr) Tarih Tablo IV Aliağa İlçesi Ve Çevresinde Kaydedilen Büyük Depremler Saat (GMT) Enlem Boylam Derinlik (km) : : : : : : : : : : : : : : : Kaynak: Kandilli kayıtları Büyüklük 61

86 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu; emniyetli çekim değerleri, suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri; yer altı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı) Enerji Santral alanında yapılan sondajlarda yeraltısuyuna rastlanmamış olup, sadece 1 kuyuda (SK-9) 3,50 m yeraltısuyu tespit edilmiştir. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanında yapılan sondajlarda ise yeraltısuyu seviyesi 2,00-14,00 m arasında tespit edilmiştir. Ancak atık depolama alanında yer alan tüf birimleri aşırı derecede ayrışmış olduğundan boşluk, kırık ve çatlak sistemleri büyük ölçüde kaybolmuş olup, akifer ortam oluşturmaz ve yeraltısuyu bakımından önem arz etmezler. Dolayısıyla sondajlarda tespit edilen suların yeraltısuyundan ziyade aslında mercekler şeklinde askı ve kapiler sular olduğu ve mevsimsel olarak seviye değişimleri gösterdiği düşünülmektedir. Enerji Santral alanı ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahalarında yapılan sondajlarda karşılaşılan yeraltısuyu seviyeleri Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Enerji Santral Ve Atık Depolama Alanları Yeraltısuyu Seviyeleri, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Sondaj No Yeraltısuyu seviyesi (YAS-metre) Sondaj No Enerji Santral Alanı Yeraltısuyu seviyesi (YAS-metre) NJ SK-1 - NJ SK-2 - NJ SK-3 - SK SK-4 - SK SK-5 - SK SK-6 - SK SK-7 - SK SK-8 - SK SK SK SK-10 - SK Kül-cüruf depolama alanının zeminin geçirimlilik özelliklerini belirlemek amacıyla zemin (kil, kum, çakıl, ileri derecede ayrışmış kayaçlar) ortamında yapılan sabit seviyeli sızma ve kaya ortamında yapılan basınçlı su testi (BST) sonuçlarına göre, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanındaki anakayayı oluşturan tüf birimi için 2.11 < Lugeon değerleri < 9.13 arasında olup zemin az geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Anakaya üzerinde bulunan kil ve ileri derecede ayrışmış tüf zemin için ise 1,36x10-5 m/sn < K (geçirimlilik-permeabilite) < 8.30x10-7 m/sn arasında olup zemin yarı geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Santralden kaynaklanacak küllerin depolanmasında oluşabilecek tozumayı önlemek amacıyla Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanında 70 ton/gün suyun açılacak derin kuyu ile yeraltısuyundan alınması planlanmaktadır. Konuyla ilgili olarak 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanunu nun 9. maddesi gereği DSİ II. Bölge Müdürlüğüne başvuruda bulunulmuş olup, Yeraltsuyu Arama Belgesi Ek-1/F de verilmiştir. Enerji santral alanının hemen güneyinde yer alan İzmir Demir Çelik tesisleri içinde daha önceden içme ve kullanma suyu amacıyla açılmış derin kuyudan alınan yeraltısuyu numunesine ait fiziksel-kimyasal analiz sonucu ise eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-11). Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı olarak kullanılacak saha için Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde, Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı olarak kullanılacak saha için Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde depo tabanı teşkili için belirtilen tüm hususulara uyulacaktır. 62

87 Aliağa İlçesi sınırları dahilinde, Aliağa-Güzelhisar-Biçer Ovaları hidrolojik etüt raporu içinde hesaplanan, yer altı suyu emniyetli rezervi 3,4 hm 3 /a dır. Bu suyun tamamına yakın kısmı açılan kuyularla çekilmektedir. İlçe sınırları içinde yeraltı suyu genel olarak ovalık kısımlarda veya dere vadilerindeki alüvyonlarda bulunmaktadır. Halen İzmir İli nde tüketilen toplam su miktarı yaklaşık 6 m 3 /saniye olup, bu miktar Halkapınar, Sarıkız, Göksu Pınarları, Menemen Ovası yer altı suyu ve Balçova Barajı ndan sağlanmaktadır. Kullanılan toplam suyun yaklaşık % 90 ı yer altı sularından sağlanmaktadır. Bölge dahilinde mostra veren diğer formasyon ve kayaçların hidrojeolojik özellikleri ise şöyle özetlenebilir. Bölgedeki volkanik kayaçlar genellikle andezitik tüf, tüfit birçok yerde altere olduğundan boşluk ve çatlak sistemleri kaybolmuştur. Ancak bazı çatlak ve boşluklarında yeraltısuyu ihtiva eder. Bazaltlar bölgede yüksek teperlerde mostra vermektedir. Çatlak sistemleri çok az olduğundan çok yerde doğrudan doğruya alüvyonla irtibatlı olmadığından yeraltısuyu bakımından önem taşımaz. Aliağa bölgesinde açılmış sondaj kuyularının; Derinlikleri : m Statik Seviyeleri : m civarında Verimleri : 5-10 lt/sn arasındadır yılları arasında etkili olan kuraklık nedeniyle yeraltı suyu seviye düşümleri genel olarak 3 m mertebesinde olmuştur. Yeraltı suyu denize yakın olan kısımlarda tuzlu olup, denize 100 m mesafede derin kuyu açılması yasaklanmıştır. IV.2.4. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, taşıma kapasitesi, yamaç stabilitesi, erozyon, mera, çayır, tarım amaçlı kullanım durumları vb.) Proje alanı ve yakın çevresinde iklim, topografya ve ana madde farklılıkları nedeniyle oluşan büyük toprak gruplarından İzmir İli Arazi Varlığı (Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları) raporuna göre Alüvyal Topraklar, Kolüvyal Topraklar, Rendzinalar, Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları ve Kireçsiz Kahverengi Topraklar bulunmaktadır. Santral alanı Alüvyal Toprak, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı ise Rendzina toprak grubundan oluşmaktadır. Yörede bulunan büyük toprak grupları ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir. Alüvyal Topraklar (A) Yüzey sularının tabanlarında veya tesir sahalarında akarsular tarafından taşınarak yığılmış bulunan genç sedimentler üzerinde yer alan, düz, düze yakın meyillere sahip (A) C profili azonal genç topraklardır. Azonal topraklar olması hasabiyle özel bir iklim tipi ve vejetasyonu bulunmamaktadır. Her iklim ve vejetasyona sahip olabilirler. Muhtemel zamanlarda gelen sedimantasyonun şiddetine göre toprak profili ekseriya çeşitli tabakalara sahiptir. Toprak drenajının kifayetsiz olduğu kesimlerde alt tabakalar genellikle yaş olup, ekseriya muayyen derinliklerde redüksiyon horizonuna tesadüf edilir. Bazı allüvial ovalar üzerine her sene yukarı havzalarda yeni sedimentler alabilir. Havzalarda alınan çeşitli muhafaza tedbirleri neticesinde sedimantasyonun şiddeti azaltılabilir. İklim, drenaj ve kullanma tarzına göre organik madde miktarları geniş bir değişiklik gösterirler. 63

88 Kolüvyal Topraklar (K) Sathi akımla veya yan derelerin kısa mesafelerden taşıyarak meylin azalmış olduğu yerlerde depo ettikleri materyallerin getirdiği genç (A) C profili topraklardır. Toprak karakterleri daha ziyade civardaki yüksek arazi topraklarının karekterlerine benzemektedir. Yağışın şiddetine ve meyil derecesine göre muhtelif parça büyüklüklerine sahip katlar ihtiva ederler. Bu katlar aluvyal topraklar gibi birbirine paralel olmayıp gayri mütecanizdir. Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğalarında bulunanlar daha ziyade az topraklı kaba taş ve molozları ihtiva ederler. Sathi akımın hızı azaldığı nispette parçalarında çapları küçülmekte ve hatta alüvyal toprak parça büyüklüğüne eşit olmaktadır. Böylece tabii meylin çok azaldığı yerlerde kolüvyal ve alüvyal topraklar birbirlerine geçişli olarak karışırlar. Kolüvyal topraklarda asli renk tamamen oluştuğu ana materyale bağlıdır. Alüvyallere geçişli yerlerde sulu zıraat sahalarındaki üst toprak hariç hiçbir zaman drenaj vs. sebeplerden değişme göstermez. Reaksiyon keza kopup geldiği ana materyalin aynı veya benzeridir. Profildeki çakılların tabiatı da kopup geldiği ana materyalin tabiatının aynı olması ile birlikte mesafenin kısalığı sebebiyle çakıllar tam yuvarlaklaşmamıştır, jköşelilik arz ederler. Bu topraklar meyil ve bünye sebebiyle genellikle iyi drenajlı olup, bunun bir sonucu olarak tuzluluk ve tuz birikimi göstermezler. Mevcut problemleri bünyelerinin kaba oluşları, taşlılıkları, meyle sahip olmaları ve taşkına maruz kalmalarıdır. Özel bir iklime ve vejetasyona sahip değildirler, her iklimde bulunabilirler. Vejetasyon çok çeşitli olabilir. Rendzina Toprakları (R) İnterzonal toprakların kalsimorfik gruba dahil olması sebebiyle bütün özelliklerini yüksek derecede kirece sahip ana maddeden alır. Etrafındaki zonal topraklara nazaran horizonlar çok zayıf olup AC profillidirler. A horizonu ince olup, granüler yapıda, koyu renkli ve kaevi reaksiyondadır. Kalevi olmadığından nötrdür. Organik madde zengin kalker sebebiyle mineral madde ile iyice karışmıştır. Organik madde miktarı ve toprak derinliği, kalkerli materyal üzerinde teşekkül etmiş litosol ve regosollerden fazladır. CaCO3 bütün profile dağılmış durumdadır. Baz saturasyonu bütün profilde yüksektir. Tabii vejetasyonu ot, çayır ve çalı fundalıktır. Proje kapsamında Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanında ki topraklar rendzinalardan oluşmaktadır. Serin, mutedil, soğuk ve humid iklimlerde yer alır. Yıllık ortalama yağış mm dir. Ana madde kalker, dolomit, marn ve tebeşirdir. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları (N) A (B) C profilli topraklardır. A horizonu iyi oluşmuştur ve gözenekli bir yapısı vardır. (B) horizonu zayıf oluşmuştur. Kahverengi veya koyu kahverengi, granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Horizon sınırları geçişli ve tedricidir. Kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur. 64

89 Kireçsiz Kahverengi Topraklar (U) A (B) C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahvrengi B horizonuna sahiptir. B horizonu dahil solum sulandırılmış asitle muamelede köpürme göstermez. Genellikle yıkanma mevcut olup, üst toprak alt toprağa nazaran daha asidik bir karekter arz eder. Alt toprakta kalevilik hakimdir. Bazı durumlarda alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir. Ana madde çakıllı, kumlu, killi depozitlerle bilhassa tecezziye uğramış kalkerli kumlu kil ve kumlu kil taşlarıdır. Tabii vejetasyon ot ve ot çalı karışığı olarak görülür. İzmir İli nin en yaygın görülen toprak grubudur. Proje yeri olan Aliağa İlçesi nde ha alan tarım arazisi, ha alan ormanfundalık arazi, ha alan çayır-mera arazisi, 520 ha alan yoğun yerleşim, 8 ha alan yerleşimi az yoğun alan, 168 ha alan sanayi alanı, 41 ha alan ise su yüzeylerini oluşturmaktadır. İlçede, şimdiki arazi kullanma şekillerinin kabiliyet sınıflarına göre dağılımı Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi Şimdiki Arazi Kullanma Şekillerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı, KULLANMA ŞEKLİ ARAZİ KULLANMA KABİLİYET SINIFLARI (ha) TOPLAM (ha) I II III IV TOPLAM VI VII VIII Tarım Arazileri Kuru Tarım (Nadaslı) Kuru Tarım (Nadassız) Sulu Tarım Yetersiz Sulu Tarım Bağ (Kuru) Bağ(Sulu) Bahçe (Kuru) Bahçe (Sulu) Zeytin Turuçgiller Çayır-Mera Çayır Arazisi Mera Arazisi Orman-Fundalık Orman Arazisi Fundalık Arazi Tarım Dışı Arazi Milli Park Yerleşim (Yoğun) Yerleşim (Az Yoğun) Turizm Alanı Sanayi Alanı Askeri Alan Hava Alanı Diğer Araziler Su Yüzeyi Toplam Kaynak: İzmir İli Arazi Varlığı, KHGM,

90 PROJE ALANININ ARAZİ DURUMU İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Bu alan, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı olarak işlenmiştir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz.Ek-2-6-7). Proje sahası(santral) ve çevresi 1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olan Aliağa, 1981 Anayasası uyarınca, Ağır Sanayi Bölgesi olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla proje alanının kuzeyinde Ege Gübre, güney bitişiğinde İzmir Demir Çelik(İDÇ), m doğusunda HABAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda ÇEBİTAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda Ege Çelik Sanayi, m doğusunda ENKA Doğalgaz Çevrim Santrali sanayi kuruluşlarından bazılarıdır. Santralde yakma işlemi sonucu oluşan küllerin depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha, santral sahasına yakınlığı ve topoğrafik koşulların elverişliliği nedeniyle öngörülmüştür. Öngörülen bu saha, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa- Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Tarım Alanı olarak işlenmiştir. Proje kapsamında soğutma suyu su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılacak ve santral sahasına m uzunluğunda iletim hattı ile soğutma suyu aktarılacaktır(bkz.ek-20). Bu iletim hattıda tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Liman Gerisi Hizmet Alanı ve Sanayi Alanı içerisinde yer almaktadır. Ek-5 te sunulan 1/ Ölçekli Arazi Varlığı haritasına göre; santral alanı VI.Sınıf kuru tarım alanı, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı III. Sınıf kuru tarım arazisi ve su iletim hattı güzergahıda VI. Sınıf kuru tarım alanı üzerinde yer aldığı görülmektedir. Ancak fiili durumda arazilerin, plan kullanım kararları çerçevesinde fiziki durumlarının değiştiği görülmüştür. Ancak proje kapsamında yer alan tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri gereğince, İzmir Tarım İl Müdürlüğü ve/veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ndan gerekli izinler alınacaktır. Bu bağlamda, söz konusu projeye ilişkin Tarım Alanlarının Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik ile 5403 sayılı Toprak Koruma Kanunu çerçevesinde Tarımsal Etüt yaptırılmak üzere İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İl Tarım Müdürlüğü, Proje ve İstatistik Şubesi ne Ek-1/N de sunulan yazı ile müracaat gerçekleştirilmiştir. Faaliyet alanlarının 3573 sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve ek 4086 sayılı Zeytincilik Kanunu hükümleri uygulanacaktır. Ayrıca soğutma amaçlı denizden alınan suyun tekrar Hayıtlı Deresi üzerinden denize verilmesi noktasında, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20. Maddesine göre Su ürünleri Yönetmeliği nin 11. ve 12. Maddelerinde belirtilen Ek-5 ve Ek-6 da yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterleri sağlanacaktır. 66

91 IV.2.5. Tarım Alanları (Tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarı ile birim alan itibariyle verimi, kullanılan tarım ilaçları), Proje yeri olan Aliağa İlçesi nde ha alan tarım arazisi, ha alan ormanfundalık arazi, ha alan çayır-mera arazisi, 520 ha alan yoğun yerleşim, 8 ha alan yerleşimi az yoğun alan, 168 ha alan sanayi alanı, 41 ha alan ise su yüzeylerini oluşturmaktadır. İlçede, şimdiki arazi kullanma şekillerinin kabiliyet sınıflarına göre dağılımı Tablo IV de verilmiştir. İlçede Güzelhisar ve Helvacı ovalarında tarım yapılmakta olup, önemli tarım ürünleri fiğ, mısır (slajlık ve dane) pamuk, sebze, zeytin ve çekirdeksiz üzümdür. İlçede üretilen zeytinyağı miktarı ton, sofralık zeytin miktarı 330 ton, elde edilen yaş üzüm miktarı ise 901 ton dur. İlçede üretilen tarım ürünlerinin değerlendirilmesi için 10 adet kontinü sistem zeytinyağı fabrikası, 3 adet mandıra, 1 adet pamuk çırçır fabrikası, yumurta ve et olmak üzere 15 adet tavuk çiftliği bulunmaktadır. Proje Alanının Arazi Durumu Proje sahası(santral) ve çevresi 1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olan Aliağa, 1981 Anayasası uyarınca, Ağır Sanayi Bölgesi olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla proje alanının kuzeyinde Ege Gübre, güney bitişiğinde İzmir Demir Çelik(İDÇ), m doğusunda HABAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda ÇEBİTAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda Ege Çelik Sanayi, m doğusunda ENKA Doğalgaz Çevrim Santrali sanayi kuruluşlarından bazılarıdır. Ek-5 te sunulan 1/ Ölçekli Arazi Varlığı haritasına göre; santral alanı VI.Sınıf kuru tarım alanı, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı III. Sınıf kuru tarım arazisi ve su iletim hattı güzergahıda VI. Sınıf kuru tarım alanı olarak görülmektedir. İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Fiili durumda santral alanı olarak düşünülen saha üzerinde çelikhane-haddehane cürufları (cürufların nasıl geri kazanılacağı veya bertaraf edileceği raporun Bölüm V.2. Bölümünde detaylı olarak ilgili kısımlarda verilmiştir.) yer almakta olup, tarımsal niteliği tamamen bozulmuştur. Nitekim santral alanının yakın çevreside sanayi alanı olması nedeniyle tarımsal faaliyet alanları bulunmamaktadır. Santralde yakma işlemi sonucu oluşan küllerin depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde ki alan ise özel mülkiyet olup, kuru tarım alanı görülmesine rağmen tarımsal faaliyetler için kullanılmayan boş bir arazi konumundadir. Bu alan, topoğrafya, santrale ulaşım ve ticari nedenlerden dolayı en uygun kül-cüruf depolama alanı olarak kullanılması öngörülmüştür. Bu saha 431(6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen 67

92 elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Proje kapsamında soğutma suyu su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılacak ve santral sahasına m uzunluğunda iletim hattı ile soğutma suyu aktarılacaktır. Bu iletim hattıda tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Liman Gerisi Hizmet Alanı ve Sanayi Alanı içerisinde yer almaktadır. Fiili durumda tarımsal faaliyetler için kullanılmayan arazi konumundadır (Bkz.Ek-2.). Ancak proje kapsamında yer alan tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri gereğince, İzmir Tarım İl Müdürlüğü ve/veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ndan gerekli izinler alınacaktır. Konuyla ilgili Tarımsal Etüt yaptırılmak üzere İl Tarım Müdürlüğü, Proje ve İstatistik Şubesi ne yatırımcı firma tarafından müracaat yapılmıştır. Faaliyet alanlarının 3573 sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve ek 4086 sayılı Zeytincilik Kanunu hükümleri uygulanacaktır. Ayrıca soğutma amaçlı denizden alınan suyun tekrar Hayıtlı Deresi üzerinden denize verilmesi noktasında, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20. Maddesine göre Su ürünleri Yönetmeliği nin 11. ve 12. Maddelerinde belirtilen Ek-5 ve Ek-6 da yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterleri sağlanacaktır. IV.2.6. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Planlanan Kullanımı (İçme, kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer kullanımlar) Proje alanı ve çevresindeki en önemli yüzey suyu güneyden kuzeye doğru bölgeyi drene eden ve mevsimsel akışa sahip enerji santrali alanın doğu sınırına paralel geçen Hayıtlı deresidir. Nemrut körfezi ise proje alanının yaklaşık 1,5 km kuzeyinde yer almaktadır. Bölgede yer alan içme ve endüstri suyunu karşılamak amacıyla inşa edilmiş olan Güzelhisar barajı ise proje alanının yaklaşık 15 km doğusunda bulunmaktadır. Baraj gölünün yüzey alanı 5,8 km 2, toplam hacim ise 155,4 hm 3 tür. Proje alanı çevresinde yer alan mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri Şekil IV de verilmektedir. Enerji santralinde kullanılacak olan soğutma suyu inşa edilecek su ishale hattı ile proje alanının yaklaşık 1,5 km kuzeyinde bulunan Nemrut körfezinden denizden alınacaktır. Enerji santralinin ihtiyacı olan soğutma suyu m 3 /saat olup, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanında inşa edilecek su alma yapısı ve m uzunluğunda inşa edilecek su isale hattı ile enerji santraline ulaştırılacaktır. Kullanımdan sonrada deşarj standartları sağlanmasına müteakip, ıslah edilecek olan Hayıtlı Deresine (Bkz. Ek-1/E, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü Görüşü) verilecektir. 68

93 Proje Alanı Şekil IV Proje Alanı Ve Çevresi Mevcut Su Kullanım Durumu, Planlanan Ve Mevcut Sulama Tesisleri (Kaynak: DSİ, 2006) 69

94 IV.2.7. Hidrolojik Özellikler, (Yüzeysel su kaynaklarından akarsu, göl ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, bu kapsamda mevsimlik değişimleri, kıyı ekosistemleri) Akarsular ve Havzalar İzmir il alanın yüzey biçimlerini en genel çizgileriyle; Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes akarsularıyla bölünmüş doğu-batı doğrultulu dağlar ve bu akarsuların alüviyal ovaları oluşturur. İl alanının % 60 ını kaplayan dağlar akarsuların derin vadileriyle yarılıdır. İzmir ilinde Gediz 401 km, Küçük Menderes 124 km ve Bakırçay 129 km olmak üzere üç büyük akarsu vardır. Adlarını verdikleri havzalarda tarımsal sulama amaçlı kullanılmakta olan bu nehirler, Türkiye akarsu havzaları su potansiyelinin % 2.8'ini teşkil etmekte olup, su yüzeyi olarak yaklaşık 860 ha alan kaplamaktadır. Proje alanı Kuzey Ege havzasında yer almasına rağmen Bakırçay proje alanın yaklaşık 20 km kuzeyinde Gediz nehri ise enerji santral alanının yaklaşık 12 km, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanın ise yaklaşık 8 km güneyinde yer almaktadır. İzmir il sınırları içinde akış gösteren akarsularla ilişkilendirildiğinde üç farklı havzadan söz edilebilir. Bunlar; kuzeyde Bakırçay ırmağı çevresinde Kuzey Ege Havzası, ortada Gediz ırmağı ve buna bağlanan kolları içine alan Gediz Havzası, güneyde ise Küçük menderes Havzası dır. Üç önemli ırmak dışında il içinde bulunan doğrudan denize ya da bu ırmaklara akan diğer sel karakterli küçük akarsulardır. Kuzey Ege havzası (Bakırçay Havzası): Kuzey Ege Havzası olarak tanımlanan alan, kuzeyde İzmir in Dikili, Bergama, Kınık ilçeleri ile Manisa Soma ve Kırkağaç ilçelerinin sınırları içinde yer almaktadır. Havzanın en önemli akarsuyu Bakırçay Irmağıdır. Proje alanı güneyindeki Gediz ise Türkiye nin önemli havzalarından biridir. Havzaya ismini veren Gediz ırmağı Ege Denizine dökülen ikinci büyük ırmaktır. Gediz havzası, doğuda Kütahya il sınırları içinde başlar, Manisa ilini doğu-batı yönünde tümüyle geçerek İzmir in Menemen ilçe sınırlarına ulaşır. İzmir ilindeki havzalara ait temel özellikler aşağıda Tablo IV de verilmektedir. Tablo IV İzmir İlinde Su Kaynakları A)Yerüstü Sular hm 3 /yıl -Kuzey Ege Suları 750 hm 3 /yıl -Gediz Nehri 130 hm 3 /yıl -Küçük Menderes Nehri hm 3 /yıl B) Yeraltı Suları 494 hm 3 /yıl TOPLAM (A+B) hm 3 /yıl Kaynak: K.H.G.M., D.S.İ. Güzelhisar Çayı: Güzelhisar çayı enerji santral alanının yaklaşık 11 km, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanın ise yaklaşık 14 km kuzeybatısında yer almaktadır. Aliağa İlçesindeki en büyük akarsu Güzelhisar çayı birçok yan dereleri de bünyesine alarak Çandarlı Körfezinden Aliağa limanının kuzeyinden Ege Denizine boşalır. Yunt dağlarından doğan çay yaz ve kış aylarında kurumadan akmaktadır. Güzelhisar çayının en yüksek debisi, 5,70 m 3 / sn, ortalama debisi ise 3,71 m 3 / sn dir. Güzelhisar çayından çevresindeki ovalarda yetişen ürünleri sulamada yararlanılmakta olup üzerinde Güzelhisar Barajı bulunmaktadır. Güzelhisar barajı proje alanının yaklaşık 15 km doğusunda bulunmakta içme suyu ve endüstri suyunu karşılamak üzere inşa edilmiştir. Güzelhisar barajına ait teknik özellikler Tablo IV de verilmiştir. 70

95 Gediz Irmağı: Gediz ırmağı enerji santral alanının yaklaşık 12 km, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanın ise yaklaşık 8 km güneyinde yer almaktadır. Gediz ırmağı, Anadolu dan Ege Denizine dökülen Büyük Menderes Irmağından sonra ikinci büyük akarsudur. İç batı Anadoludaki Murat ve Şaphane dağlarından inen suların birleşmesiyle oluşan Gediz ırmağı, batıya doğru ilerlerken, kuzeyden Kunduzlu, Selendi, Deliiniş ve Demrek çaylarını, güneyden ise Kula volkanik yöresinden gelen küçük dereleri sularına katar. Irmak, Salihli ilçesinin kuzeydoğusundan Gediz ovasına girer ve güneyden Kemalpaşa ovasından gelen Nif çayını alarak Manisa ovasının batısında İzmir il sınırına ulaşır, Yamanlar dağı ie Dumanlı dağ arasındaki Menemen Boğazı ndan geçerek Foça nın güneyinde denize dökülür. Gediz ırmağının toplam uzunluğu 401 km, su toplama havzası ise yaklaşık km 2 dir. Baraj ve Göletler İzmir il sınırları içinde işletilmekte olan baraj sayısı 8 dir. İzmir il sınırları içinde bulunan barajlara ilişkin bilgiler ise Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV İzmir İlinde Bulunan Barajlar,2006 Baraj Adı İlçesi Göl Alanı (ha) Kaynağı Amacı Güzelhisar Aliağa 492 Güzelhhisar çayı İçme-Endüstri Balçova Balçova 38 Ilıca Deresi İçme suyu Kestel Bergama 245 Kestel çayı Sulama Alaçatı Çeşme 260 Hırsız deresi İçme Suyu Ürkmez Menderes Ürkmez deresi Sulama-İçme Tahtalı Menderes 2350 Tahtalı deresi İçme Suyu Kavakdere Seferihisar 96 Kavakdere Sulama Seferihisar Seferihisar 179 Yassı çay Sulama Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü, 2006 Proje alanına en yakın ve Aliağa ilçesi içinde olan baraj içme suyu ve endüstri suyunu karşılamak üzere inşa edilmiş Güzelhisar barajı olup proje alanının yaklaşık 15 km doğusunda bulunmaktadır. Güzelhisar barajına ait teknik özellikler ise Tablo IV de verilmiştir. Barajın Adı Yeri Akarsuyu Amacı Tablo IV Güzelhisar Barajı Teknik Özellikleri Güzelhisar İzmir Güzelhisar çayı İnşaatın (başlama-bitiş) yılı Gövde dolgu tipi İçme suyu-endüstri suyu Toprak / Kaya Gövde Hacmi 3205 dam 3 Yüksekli(talvegden) 89 m Normal Su Kotunda Göl Hacmi 158 hm 3 Normal Su Kotunda Göl Alanı 5.8 km 2 Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü Proje alanının bulunduğu Aliağa ilçe sınırları içinde gölet bulunmazken İzmir il sınırları içinde DSİ tarafından inşa edilmiş iki adet sulama göleti bulunmaktadır. Bu göletlerden biri Karaburun ilçesi nde Mordoğan göleti, diğeri ise Menderes ilçesi ndeki Ataköy göleti dir. Her iki gölet yapımı da 2007 tarihinde bitirilmiş olup, Mordoğan göleti sulama-içme suyu ve Ataköy göleti ise sulama amacıyla kurulmuştur. DSİ dışındaki kurum ve kuruluşlarca yapılmış olan diğer göletler aşağıda Tablo IV de verilmiştir. Göletler küçük çaplı sulama ve hayvancılıkta içme suyu amacıyla kullanılmaktadır. 71

96 Tablo IV İzmir ili Sulama Göletleri,2006 Göletin Adı İlçesi Amacı Göl Hacmi Tipi Yeniköy Balabandere Menderes Sulama Zonlu toprak dolgu Çatalca Sandidere Menderes Sulama Zonlu toprak dolgu Bademler Urla Sulama Zonlu toprak dolgu Barbaros Urla Sulama ve Hayv Homojen toprak dolgu Birgi Urla Sulama ve Hayv Homojen Karagöl Göleti Urla Sulama ve Hayv Homojen toprak dolgu Kavakçayı Göleti Seferihisar Sulama Zonlu toprak dolgu Sulama Göleti Seferihisar Sulama Zonlu toprak dolgu Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü Göller Proje alanı yakın çevresinde ve Aliağa ilçesinde göl bulunmaz iken İzmir ilinde bulunan doğal göller az sayıda ve büyüklük olarak sınırlıdır. İzmir il sınırları içinde doğal göller olarak; Ödemiş ilçesi nde bulunan Gölcük gölü, Karşıyaka İlçesi nde bulunan Karagöl, Selçuk İlçesi nde bulunan Belevi Gölü, Gebekirse Gölü ve Çakal Gölü (Akgöl) sayılabilir. İzmir ilindeki doğal göl yüzeyleri yaklaşık 375 ha dır. Sonuç olarak proje alanı ve yakın çevresinde, faaliyetten etkilenecek herhangi bir su yüzeyi bulunmamakta olup, İzmir İli nde ki su yüzeyleri kısaca Şekil IV de verilmiştir. Akarsu 17% Doğal Göl 7% Gölet 1% Baraj Akarsu Doğal Göl Baraj 75% Gölet Şekil IV İzmir İli Su Yüzeyleri, Faaliyet alanı ve çevresinde yer alan sucul vejetasyonda yayılış gösteren flora ve fauna türleri, Bölüm IV başlığı altında verilmiştir. 72

97 IV.2.8. Soğutma suyunun temin edileceği sulardaki canlı türleri ve diğer özellikler (Bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb.) Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyu da dahil olmak üzere tüm proses suyu denizden sağlanacaktır. Deniz ortamında yaşayan canlı türleri ile bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları Bölüm IV başlığı altında verilmiştir. İDÇ Limanı kapsamında 2007 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Enstitüsü nün 2007 yılı Ağustos ayında yaptığı Aliağa İlçesi, Nemrut Körfezi nde Deniz Ortamının Oşinografik Özellikerini Değerlendirme Raporu Ek-18/A da özet bilgilerde aşağıda sunulmuştur. A-IV Nemrut Körfezi Horozgediği ve Çakmaklı Mevkii nin Fiziksel Özellikleri, IV Sıcaklık, Tuzluluk ve Yoğunluk, Ege bölgesinde iklim, kışları ılık ve yağışlı iken, yazları sıcak ve kurak bir özellik gösterir. İlkbahar ve sonbahar ise çok kısa süren geçiş mevsimleridir. Nemrut Körfezi nin oşinografik özellikleri de bu iklimsel özelliklerinden etkilenmektedir. Bu bölgede daha önce yapılmış olan çalışmalarda, yüzey ile yüzey altı tabakaları arasında deniz suyunun sıcaklık değişimlerine bağlı olarak oluşan mevsimsel tabakalaşma (termoklin) görülmektedir. Kış ayları boyunca özellikle rüzgarların ve konveksiyon akımlarının etkisiyle su sütununun üst katmanları karışmakta, dolayısıyla yüzey ve yüzey altı tabakaları benzer özellikler göstermektedir. Kış dönemi mart, nisan aylarına kadar uzayabilmektedir. Buna karşın, kurak yaz döneminde suyun üst katrmanları ısınmakta ve sıcaklık tabakalaşması oluşmaktadır. Bahar döneminin sonlarına doğru oluşmaya başlayan bu tabakalaşma ekim ayına kadar devam etmektedir. Bu projede deniz suyu örneklemelerinin yürütüldüğü şubat ayı kış koşullarına, temmuz ayı ise yaz koşullarına denk gelmektedir. Oşinografik çalışmalar, istasyonlarda Seabird 911 SBE CTD cihazının su kolonu boyunca indirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. CTD sisteminin teknik özellikleri Tablo IV de verilmiştir. Sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk, ışık geçirgenliği ve çözünmüş oksijen verileri her istasyondan alınmış ve veri işleme sırasında 1 m aralıklarla ortalamaları hesaplanmıştır. Tablo IV CTD Sea-Bird SBE 9/11 Sistemi Sensör Özellikleri, Veriler Ölçüm Aralığı Doğruluk Çözünürlük Basınç psi % 0,015 tam skala % 0,001 tam skala Sıcaklık o C -+0,001 o C 0,0002 o C Elektrik Geçirgenliği 0-7 S/m -+0,0003 S/m 0,00004S/m Şubat 2005 sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk ve ışık geçirgenliği profilleri Şekil IV de verilmiştir. Bu değerler tipik kış koşullarını yansıtmaktadır. Şekilde kalın çizgiyle gösterilmiş olan istasyon değerleri körfez açıklarındaki referans istasyonuna aittir. Sıcaklık değerleri 14,25 o C den 14,5 o C ye değişirken tuzluluk ve yoğunluk değerleri sırasıyla 38,6 ile 38,9 psu ve 28,85 kgm -3 arasında değişim göstermektedir. 73

98 Şekil IV Şubat Ayı, Sıcaklık, Tuzluluk, Yoğunluk ve Işık Geçirgenliği Derinlik Boyunca Dikey Profili, Temmuz 2005 sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk ve ışık geçirgenliği profilleri Şekil IV de verilmiştir. Bu değerler tipik yaz koşullarını yansıtmaktadır. Şekilde kalın çizgiyle gösterilmiş olan istasyon değerleri körfez açıklarındaki referans istasyonuna aittir. Sıcaklık değerleri o C arasında değişmektedir. Termoklin derinliği 20 m civarındadır. Termoklin altı sıcaklığı 16,5 o C değerine sabitlenmiştir. Tuzluluk değerleri yüzeyde 38,5 ile 39,3 psu arasında değişirken dip taramada daha kararlı bir yapı göstermiş ve 39,1 psu olarak tespit edilmiştir. Yoğunluk değerleri yüzeyden 26,5 ile 27 kgm -3 değerleri alt tabakada (piknoklinaltı) ise 28,6 kgm -3 değerine yaklaşmıştır. 74

99 Şekil IV Temmuz Ayı, Sıcaklık, Tuzluluk, Yoğunluk ve Işık Geçirgenliği Derinlik Boyunca Dikey Profili, IV Nemrut Körfezi Akıntı Sistemi, İzmir Aliağa Çakmaklı Köyü Horoz Gediği Limanı mevkiinde yapımı planlanan 'Liman Geri Hizmet Alanı ve Rıhtım-Dolgu Projesi' için limanın tamamını kapsayacak şekilde bir matematiksel model çalışması yapılmıştır. Bu model yardımıyla sözü edilen bölgedeki akıntılar üç boyutlu olarak incelenmiştir. Horoz Gediği Limanı ve çevresi, Ege Denizi'ndeki yatay ve dikey su tabakalaşmasından yüzölçümünün küçük olması nedeniyle çok etkilenmemektedir. Termohalin kuvvetler, sıcaklık ve tuzluluk farkından oluşan kuvvetlerdir. Bu kuvvetlerin sirkülasyon sistemine olan etkileri yadsınamaz. Horoz Gediği Limanı akıntı sisteminin incelenmesinde bu kuvvetler değerlendirmeye katılmıştır. Ancak Horoz Gediği Limanı'ndaki sıcaklık ve tuzluluk dağılımları incelendiğinde sadece termohalin kuvvetlerin etkisiyle meydana gelen akıntıların zayıf oldukları görülmektedir. Thermohalin akıntılar zayıf olmalarına karşın diğer kuvvetler etkisiyle meydana gelen akıntılara etki edebilir ve onları suyun tabakalı veya homojen olması durumuna göre değişik akış rejimlerine sokabilir. 75

100 Horoz Gediği Limanı ve çevresinin modelde incelenen kesiminin yüzölçümü 4.0x10 10 cm 2 ve hacmi 1.1x10 14 cm 3 kadardır. Model alanı ve batimetrisi Şekil IV 'te gösterilmektedir. Şekil IV Horozgediği Liman Batimetrisi, Horoz Gediği akıntılarının Nemrut Limanı akıntılarından bağımsız olarak ele almak tüm Körfez akıntılarının bütünlüğü açısından doğru değildir. Bu nedenle Horoz Gediği akıntıları Nemrut Limanı bütününde incelenmiştir. Bu çerçevede model çalışmalarında fiziksel oşinografi alanında en çok kullanılan modellerin içerisinde önemli bir yeri olan ve MOM (Modular Ocean Model) modelinin ilk sürümlerinden olan KILLWORTH 3-D modeli kullanılmıştır. Model hidrodinamik eşitlikleri çözerken gerçek rüzgar verilerini işleyebilen suyun tabakalaşmasını hesaba katan ve gerçek batimetriyi göz önüne alan yapısıyla yöre akıntı sistemlerini en iyi tahmin edebilecek şekilde dizayn edilmiştir. Tüm hesaplar, senaryolar ve Nemrut Körfezi akıntı grafikleri ile değerlendirmler Ek-18/A de verilmiştir. Ayrıca Ege Denizi nden Nemrut Limanı na giren suyun miktarı ve liman içindeki kalış süresi de detaylı olarak Ek-18/A da ki rapor içerisinde verilmiştir. Model Sonuçları: Dört ana yönden esen rüzgar kuvvetleri etkisinde yapılan 4 ve gerçek rüzgar kuvvetleri hesaba katılarak yapılan model çalışmasında hem Şubat ve hem de Temmuz döneminde Nemrut Körfezi'nde oluşan akıntı desenleri incelenmiştir. İncelemeler ışığında aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. Model yardımıyla Nemrut Körfezi'ndeki akıntılar üç boyutlu olarak incelenmiştir. Genel olarak kıyılarda, rüzgarın estiği yöne doğru akıntı oluşurken, kompanse akıntısı kıyılardaki bu akıntının tersi yönündedir. Şubat döneminde kısmi homojen bir yapıdaki su sütununda akıntı desenleri derinlik boyunca aynı yöne doğru akarlarken Temmuz döneminde yoğunluk tabakalaşmasından oluşan etkilenmeyle iki tabakalı akıntılar görülmektedir. 76

101 Sirkülasyon sisteninde oluşan döngüler derinlik boyunca ortalaması alınmış akıntı desenlerinden kolayca izlenebilir. Bu döngüler nedeniyle belirli yönlerden esen rüzgarlar karşısında daha fazla transport beklenildiği halde suyun Körfez içerisinde kalan sirkülasyonu sonucu beklenen transport değerlerine ulaşılamamıştır. Bu tür döngüler daha çok Temmuz döneminde tabakalaşmanın fazlalaştığı zamanlarda olmuştur. Kesitlerden giren su miktarları değişik yönden rüzgarlara göre değişkendir. Şubat döneminde S4 (güney) durumunda körfeze giren su miktarı en fazladır. Körfezdeki suyun kendisini güney rüzgarları etkisinde bir günden biraz daha fazla bir zamanda yenileyeceği kalış süresiyle tespit edilmiştir. Temmuz döneminde ise S2, batı rüzgarı estiği durumda suyun Körfezde kalma süresi 1 günden biraz daha azdır. Suyun Körfezde kalma süresi gerçekçi bir şekilde saatlik rüzgar verileri kullanıldığında elde edilir. Yine oluşan döngülerin Temmuz döneminde fazla olması nedeni ile Temmuz döneminde suyun körfezde kalış süresi (5,2 gün) Şubat dönemindeki suyun kalma süresi (4,0 gün) ile kıyaslandığında daha fazla olması beklenen bir sonuçtur. Model sonuçları itibariyle suyun Körfezde kalma sürelerinin bu kadar düşük olarak bulunduğu bu dinamik ortamda Körfezin kendisini çok kısa bir zamanda yenileyeceği beklenmektedir. Akıntı ölçümleri sonucu incelenmesi istenen Çakmaklı Köyü Kızılburun Mevkii'nde yüzey akıntı yönleri güneye, dip akıntıları ise ters yöne (kuzeye) doğrudur. Ölçüm sonuçlarından oluştuğu tespit edilen tabakalı akıntı sistemini, model sonuçları da desteklemektedir. Çalışmanın yapıldığı zamanda ölçülen akıntı hız ve yönleri, model sonuçlarından kuzeyli rüzgarların etkisindeki akıntı sistemiyle uyumludur. Bu durum aynı zamanda ölçüm anında alınan rüzgar verilerinden de anlaşılmaktadır. Temmuz ve Şubat aylarında Nemrut Körfezinde ölçülen akıntıların model akıntıları ile karşılaştırması: Nemrut Körfezi akıntı sistemini tanımlayabilmek için CM ' ve ' ve CM ' ve ' koordinatlarında iki akıntı ölçer yerleştirilmiştir. Akıntı ölçerlerden bir tanesi üst su ikincisi ise alt su akıntılarını incelemek için sırasıyla 8 ve 18 m ye konuşlandırılmıştır. Çalışmada RCM-9 Aandera MKII akıntı ölçer kullanılmıştır. Akıntı ölçerin teknik çözellikleri Ek-18/A da verilmiştir. IV Çakmaklı Mevkii Akıntı Ölçümleri, İnşa alanı(idç Limanı) akıntı sistemini tanımlayabilmek için Çakmaklı Mevkiinde biri kuzey, biri de güneyde olmak üzere iki akıntı ölçer yerleştirilmiştir. Her iki ölçüm istasyonunda da yüzey, orta ve taban akıntı ölçümleri yapılmıştır. Tablo IV Kuzey (C1) ve güney (C2) yüzey, orta ve taban akıntı hız istatistikleri (cm/s), KUZEY GÜNEY Yüzey Orta Taban Yüzey Orta Taban Minimum 3,5 1,2 0,3 1,5 1,2 0,3 Maksimum 9,4 5 3,5 10,0 5,6 3,2 Ortalama 6,69 3,26 1,18 7,92 3,76 1,67 Kuzey akıntı ölçümü (C1): C1 akıntı ölçer sistemi çalışma alanının kuzeyine yerleştirilmiştir. Yüzeyde ortalama akıntı hızı 6,69 cm/s, yönü güneye doğrudur. Orta derinlikte ortalama hız 3,26 cm/s, tabanda ise 1,81 cm/s dir. Genel olarak bu dönem akıntıları, yaz dönemi özelliği göstererek tabakalı akıntı sistemi oluşturmuştur. Tabakalı akıntı sisteminde yüzey akıntı yönü ile taban akıntı yönleri terstir. C1 yüzey akıntısı güneye doğru iken, orta ve taban akıntıları kuzeye doğrudur. Ayrıca, yüzeydeki hızlar orta ve diple kıyaslandıklarında daha kuvvetlidir (Bkz. Ek18/A, Şekil 15). 77

102 Güney akıntı ölçümü (C2): C2 akıntı ölçer sistemi çalışma alanının güneyine yerleştirilmiştir. Yüzeyde ortalama akıntı hızı 7,92 cm/s, yönü güneye doğrudur. Orta derinlikte ortalama hız 3,76 cm/s, tabanda ise 1,67 cm/s'dir. C2 akıntı sisteminde de C1'de gözlenen tabakalı akıntı sistemi mevcuttur. C1 yüzey akıntısı güneye doğru iken, orta ve taban akıntıları kuzeye doğrudur. Orta ve dip akıntılarının yüzeyle kıyaslandığında daha zayıf oldukları tespit edilmiştir (Bkz. Ek-18/A, Şekil 16) IV Nemrut Körfezinin Kimyasal Özellikleri ve Değerlendirmesi, Nemrut Körfezinde saptanan örnekleme noktalarından alınan su ve sediment örneklerinde kış ve yaz dönemlerinde kimyasal parametreler ölçülmüştür. Örnekleme noktalarının konumları Ek-18/A, Tablo 10'da verilmiştir. Bulunan sonuçlar Ek-18/A, Tablo 11'de verilen kirletilmemiş deniz suyunda bulunan değerlerle (Handbook of Chemistry and Physics, ; Seawater: Its Composition, Properties and Behaviour, 1997; Doval, Perez and Berdalet, 1999) karşılaştırılıp yorum yapılmıştır. Sonuçların Değerlendirilmesi: Besin Elementleri; Nemrut Körfezi'nden toplanan su örneklerinde ölçülen besin elementleri, çözünmüş oksijen ve klorofil-a konsantrasyonları Ek-18/A, Tablo 12'de verilmiştir. Besin elementleri, çözünmüş oksijen ve klorofil-a konsantrasyonlarının yaz döneminde dağılımları Ek-18/A, Şekil arasında görülmektedir. Çözünmüş oksijen değerleri kirletilmemiş deniz suyundaki seviyelerle benzemektedir. Besin elementlerinden nitrat azotu konsantrasyonları kıyısal sularda saptanan değerlerin altında kalmaktadır. Orto fosfat fosforu verileri 15 numaralı referans istasyon dışında Ek-18/A, Tablo 2'de verilen değerin çok üzerindedir. Taze fekal kirliliğin göstergesi olan amonyum azotu konsantrasyonları ise kıyıya yakın olan 1 ve 6 numaralı istasyonlar dışında kıyı suları için literatürde verilen değerlerden daha düşük ölçülmüştür. Kış döneminde nitrit azotu ile reaktif silisyum konsantrasyonları kıyı sularında normal olarak gözlenen değerlerin üstündedir. Besin elementlerindeki ölçülen bu yüksek değerler kış mevsiminde bitkisel üretimin azalması sonucu tüketimin düşmesinden ve kirletici kaynaklardan ileri gelmektedir. Örnekleme noktalarında su kolonundaki fitoplankton yoğunluğu hakkında bilgi veren klorofıl-a değerleri 0,07-0,24 µg/l arasında değişmektedir. Yaz döneminde kış dönemine oranla daha düşük sonuçlar bulunmuştur. Bulunan sonuçlar Ege Denizi'de daha önce saptanmış olan sonuçlarla benzerlik göstermektedir (IMST, 1991). Su Örneklerinde Metaller; Örnekleme alanında seçilen istasyonlar ile referans noktasından alınan deniz suyunda metal ölçümleri yapılmış olup sonuçlar Ek-18/A, Tablo 13'de verilmiştir. Civa (Hg) analizi sonucunda sadece 6 numaralı noktada kirletilmemiş deniz suyu seviyesinin çok az üstünde değerler saptanmış olup, diğer noktalarda civa değerleri düşüktür. Kurşun (Pb), kadmiyum (Cd), demir (Fe), çinko (Zn), bakır (Cu) ve mangan (Mn) konsantrasyonları Ek-18/A, Tablo 11'de verilen temiz deniz suyu seviyelerine uyum sağlamaktadır. Krom konsantrasyonları yaz döneminde kış mevsimine oranla yüksek olup, kirletilmemiş deniz suyu seviyelerinin üstünde kalmaktadır. Kaplamacılık sanayiinde kullanılan nikel (Ni) değerleri ise temiz deniz suyu seviyelerinin üstünde bulunmuştur. Ölçülen magnezyum konsantrasyonlan normal deniz suyu aralığına girmektedir. Ancak Ek-18/A, Tablo 11'de verilen magnezyum değerleri %o 36 tuzluluktaki deniz suyu için olduğundan Nemrut Körfezi değerlerinin altında kalmaktadır. 78

103 Sediment Örneklerinde Metaller; Nemrut körfezinden alınan sediment örneklerinde metal konsantrasyonları Ek-18/A, Tablo 14'de verilmiştir. Akdeniz'de ölçülen background seviyeleri sırasıyla Hg:0,34, Cd: 0,10-2,3, Pb: 25, Cr: 15, Cu: 15, Zn: 50 µg/g (kuru ağırlık) olarak verilmiştir (MAP, 1987; UNEP, 1978; Whitehead et al, 1985). Sediment örneklerinde ölçülen civa (Hg), krom (Cr) ve çinko (Zn) konsantrasyonları referans noktası da dahil olmak üzere tüm istasyonlarda background seviyelerinin üzerindedir. Kurşun (Pb) ve bakır (Cu) seviyeleri ise referans noktası dışında background değerlerinden büyük olarak saptanmıştır. Sedimentte ölçülen kadmiyum sonuçlan background seviyesindedir. Nikel (Ni) değerleri İzmir Körfezi'nin dış kısmında bulunan değerlerin altında kalmaktadır. Referans noktasında ölçülen nikel ve arsenik değerleri diğer noktalardan düşüktür. Deniz ortamında çok miktarda rastlanılan mangan (Mn), demir (Fe) ve magnezyum (Mg) metallerinin kaynağı kara kökenlidir ve bölgesel farklılıklar gösterir. Nemrut Körfezi'nde ölçülen sonuçlar İzmir Körfezi'nde saptanan değerlerin altındadır. Sediment örneklerinde organik madde yüzdeleri referans istasyonunda en düşük seviyede izlenmiştir. Sedimenteki organik madde miktarı ile metal konsantrasyonları arasında ilişki bulunmaktadır. Su Örneklerinde Petrol Hidrokarbon; İstasyonlardan alınan yüzey suyu örneklerinde yapılan analizler sonucunda bulunan değerler Ek-18/A, Tablo 15'de verilmiştir. Bu sonuçlara göre bulunan petrol hidrokarbon değerleri kirletilmemiş sularda bulunan değerlerin altında kalmaktadır. Buna göre Nemrut Körfezi'nde petrol kirliliği söz konusu değildir. B-IV X350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi Deniz Alanı Batimetri, Deniz Jeolojisi ve Jeofizik Etütler Piri Reis Uluslararası Deniz Araştırma Hizmetleri İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından deniz araştırmalarını içerecek şekilde, 1X350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi Deniz Alanı Batimetri, Deniz Jeolojisi ve Jeofizik Etütler Raporu hazırlanmış olup, Ek-18/B de sunulmuştur. Bu rapor kapsamında İzmir İli, Aliağa İlçesi Nemrut Limanı sınırlı içerisinde yer alan çalışma alanında, batimetri haritası, deniz jeofiziği ve jeolojisi ile mevsimsel oşinografik ölçümleri yapılmıştır. Çalışma alanı Nemrut Körfezi içerisinde, İDÇ ile Ege Gübre iskelelerini içine alacak şekilde Batı-Doğu doğrultusunda 1.200m uzunluğunda; kıyıdan açığa doğru, Güney- Kuzey doğrultusunda yaklaşık m uzunluğunda 120 hektarlık geniş alan ile Kuzeybatı Güneydoğu doğrultusunda, 200 m x 800 m boyutlarında manevra dairesine ulaşan 16 hektarlık dar alanı kapsamaktadır (Bkz. Ek-18/B Rapor Şekil 1.1) Batimetrik haritalama çalışması yukarıda belirtildiği gibi toplam 136 hektarlık iki alanda yapılmıştır. Kuzey-Güney ve Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultulu 10 m aralıklarla oluşturulan, toplam 138 km uzunluğunda 142 adet hat üzerinde konum ve derinlik verisi alınmıştır. Bu verilerden geniş alana ait (Bkz. Ek-18/B Rapor Şekil 1.2) 1/2.000 ölçekli derinlik haritası Ek-18/B Rapor Ek IV.1 de sunulmuştur. 79

104 Deniz Jeolojisi ve Jeofiziği, yine bu iki alanda icra edilmiştir. Sığ Sismik ile Yanal Taramalı Sonar kayıt ve veri toplaması eş zamanlı olarak gerçekleştirilmiştir. Yukarıda belirtilen yönlerde 50m aralıklı oluşturulan, toplam 30 km uzunluğunda 33 adet hat üzerinde sığ sismik kaydı ve yanal taramalı sonar görüntüsü kaydı yapılmıştır. İZDMR SBP-1,2,3 ve 4 olmak üzere sığ sismik kesitleri toplam 4 paftada Ek-18/B Rapor Ek IV.2 de sunulmuştur. 1/2.000 ölçekli Mozaik ve Sediman Dağılım Haritaları da Ek-18/B Rapor Ek-IV.3 de 2 pafta olarak verilmiştir. Çalışılan deniz alanı üzerinde belirlenen 12 istasyonda zemin örneği alımı (Bkz. Ek-18/B Rapor Şekil 1.2). Alınan zeminlerin mühendislik özellikleri zemin mekaniği laboratuarında yapılan analizlerle belirlenmiştir. Analiz sonuç raporları Ek-18/B Rapor Ek III de verilmiştir. Deniz suyunun fiziksel ve kimyasal özelliklerinin ile akıntı rejiminin tayini için, 17 istasyonda CTD, 10 istasyonda akıntı ölçümü, 3 istasyonda SDI amaçlı TSS örneklemesi (Tablo 5.10) ve bir istasyondan kimyasal su örneği alımı gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek-18/B Rapor Şekil 1.2). EK II.1 ve II.2 de sırası ile CTD ve Akıntı ölçümlerine ait grafikler; Ek II.4 de deniz suyu kimyasal analiz sonuç raporları bulunmaktadır. Söz konusu raporun özetle sonuç ve önerileri şu şekildedir. Çalışma alanının batimetrik haritasında taban topografyası incelendiğinde, Ege Gübre ve İDÇ iskelelerinden kuzeye doğru -15 m ile -40 m derinlikleri arasında kalan deniz taban topografyasının eğimleri yüksektir. Dogu-Batı doğrultusunda da gözlenen benzer durum mevcut çanak yapısının kuzeyi hariç hemen tüm yamaçlarında karakteristiktir. Yaklaşık 450 m çapındaki bu çukur manevra dairesine doğru, kuzeybatı yönünde devam edildiğinde -27 m derinliğindeki sırt geçildikten sonra Metaş İskelesi nin yaklaşık 700 m kuzeyinde yer alan derin düzlüğe bağlanmaktadır. Çalışma alanının batısında ve İDÇ iskelesinin üzerinde olduğu GGD-KKB uzantılı dar bir sırt bulunmaktadır. Bu sırt üzerinde topografik eğim -6 ile -13 metre ve -25 ile -30 metre derinlikleri arasında düşük; kıyı ile -6m ve -13 ile -25 metreler arasında nispeten daha yüksektir. Çalışma alanı içerisinde bulunan bu bölge termik santral su alma yapısının tesisi için topografik açıdan değerlendirilebilir. Bu nedenle su alma yapısı ve bağlantılı boru hatları İDÇ iskelesine paralel Kuzeybatı yönünde devam ettirilerek, iskelenin yaklaşık 100 m açığında, taban eğiminin azaldığı ve yataya yakın bir taban oluşturmaya başladığı -25,5 m ile -26,5 arasındaki düzlükte sonlandırılabilir (A güzergahı). Bu durumda tanımlanmış olan A güzergahı uzunluğu yaklaşık 400 m olacaktır. Alternatif olarak B güzergâhı için, yukarıda bahsedilen A güzergahının sonundan 400 m daha, KKB da sırtın sonlandığı -29,5 m derinliğe kadar olan güzergah değerlendirilebilir. Bu güzergahın su altında kalan toplam uzunluğu yaklaşık 800m olacaktır. Sığ Sismik Etüdü sonucu elde edilen kayıtlarda yapılan değerlendirmelerde zeminin kayıt derinliğince alttan üste doğru: -Tabanda C Alt Sismo-litolojik Birimi, Akustik Temel ( >30,0m kalınlık gösterir), -B Orta Sismo-litolojik Birimi (1,0 ile 20,0m değişen kalınlıklarda), en üstte de A Üst Sismo-litolojik Birimi (2,0 5,0 m değişen kalınlıklarda) olarak ayırtlanmıştır. 80

105 Rıhtım önlerinde deniz tabanında yoğun çapa çekim izleri tespit edilmiştir. Güzergâh boyunca, kıyıdan açığa doğru, ilk 400 metreye kadar engebeli bir topografya izlenmiştir. Yanal taramalı sonar görüntülerinden, derinleşen alanda ince taneli zeminlerin yoğunlaştığını, kıyıda ise göreceli olarak daha iri taneli zeminlerin bulunduğu anlaşılmaktadır. Sediman Dağılım Haritası yanal taramalı sonra verilerini ve zemin örneği analiz sonuçlarını beraberce yansıtmaktadır. Dolgu alanlarının önünde daha çok kum zeminlerle karşılaşılmaktadır. İDÇ ve Ege Gübre iskeleleri çevresi yüksek plastisiteye sahip siltten; Ege Gübre iskelesinin doğusu ve kuzeyi (İDÇ iskelesinin kuzeyi de dâhil) düşük plastisiteli siltten oluşan bir zemin ile örtülüdür. Gerek Sığ sismik ve gerekse yanal taramalı sonar çalışmaları sonucunda, deniz tabanında veya tabanı altında kazıyı engelleyici herhangi bir batık veya malzemenin varlığı saptanmamıştır. Nemrut Limanı ve çevresi bölgesel ölçekte değerlendirildiğinde, Güney-Kuzey doğrultusuna sahip Foça Çöküntü alanı içerisinde yer almaktadır. Bölüm 4 de tarif edildiği şekliyle çalışma alanının çevresinde mevcut yükselti ve çöküntü alanlarının oluşturan kırık sistemlerinin etkisi ile şekillenmiş Nemrut Limanı kıyıları ve çevresi Birinci Derece Deprem bölgesinde bulunmaktadır. Raporun Bölüm 5 de üç ay içinde farklı dönemlerde yapılan su kalitesi fiziksel ölçümleri, CTD ölçümlerine ait özet değer tablosunda (yoğunluk, tuzluluk, sıcaklık iletkenlik ve ses hızı) verilmiştir. 17 CTD istasyonunun, Temmuz, Ağustos ve Eylül dönemlerine ait su sütunundaki ortalama sıcaklık değerleri sırasıyla C, C ve C; tuzluluk değerleri sırasıyla ppt, ppt ve ppt; yoğunluk değerleri sırasıyla kg/m3, kg/m3 ve kg/m3; iletkenlik değerleri sırasıyla s/m, s/m ve s/m ve ses hızı değerleri sırasıyla m/sn, m/sn, m/sn olarak elde edilmiştir Genel olarak tuzlukta üç dönem boyunca büyük bir değişim olmamakta ortalama %0.39 değerinde kalmaktadır. Ancak yoğunluk değeri sıcaklık değerine göre ters orantılı olarak yükselmektedir (1 kg/m3). İletkenlik ve ses hızı değerleri ise sıcaklık ile de doğru orantılı olarak azalmaktadır. Rapo Bölüm 6 da, derin su karakteri taşıyan, KB yönlü, 50 yıllık yenileme periyoduna sahip, söz konusu yapı için tasarım dalgasının, Hb 1.75m yüksekliğine ve Ts 5.5sn periyoduna ulaştığı saptanmıştır. 81

106 IV.2.9. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri, mevcut ve planlanan kullanımları) MTA dan alınan verilere göre, İzmir iline ait jeotermal su kaynakları ve özelliklerini içeren tablo aşağıda sunulmuştur. Tablo IV İzmir İli ne Ait Jeotermal Su Kaynakları ve Özellikleri, KAYNAK SONDAJ DEĞ. JEOTERMAL SICAKSU Sıcaklı Debi Potans Sıcakl Debi Potans KULLANIM ALAN KAYNAK k iyel ık iyel ALANI ADI ADI (oc) (lt/sn.) (MWt) (oc) (lt/sn.) (MWt) KURULU TESIS BALÇOVA Balçova , Kaplıcada, kaplıca Kaplıca, tesisi, kaplıca yüzme havuzu, tesisi, yüzme sera ve konut ısıtılmasında havuzu, sera ve Üniversite Kampüsünün Isıtılması BEL. *,** Narlıdere Isıtmacılık * SEFERIHISAR Cumalı , Kaplıcada, kaplıca tesisi, sera, konut ve endüstriyel tesis ısıtmasında Kaplıca, *,** sera ısıtması Doğanbey Tuzlası 52,5-94, , Kaplıcada, kaplıca tesisi ve sera ısıtılmasında Kaplıca * Doğanbeybur nu Deniz içerisinden çıkmaktadır. - - * Doğanbey 48, , Kaplıcada, kaplıca Kaplıca * tesisi ve sera ısıtılmasında Karakoç ,5 0, Kaplıcada, kaplıca tesisi ve sera ısıtılmasında Kaplıca * Devamı diğer sayfadadır. 82

107 KAYNAK SONDAJ DEĞ. JEOTERMAL SICAKSU Sıcakl Debi Potans Sıcakl Debi Potansi KULLANIM ALAN KAYNAK ık iyel ık yel ALANI ADI ADI (oc) (lt/sn. (MWt) (oc) (lt/sn.) (MWt) ) ÇEŞME- Ilıca , ,63 Kaplıcada, kaplıca ŞIFNE tesisi ısıtılmasında KURULU TESIS BEL. Kaplıca * Şifne , Kaplıcada Kaplıca * DIKILI- BERGAMA Kaynarca , Kaplıcada, kaplıca tesisi, sera, Dikili ve Bergama ilçelerinin ısıtılmasında, endüstriyel uygulamada Kaplıca *,** Dikili ,5 0, " Kaplıca *,** Nebiler , Kaplıcada ve kaplıca tesisi ısıtılmasında Kaplıca *,** Bademli , Kaplıcada, kaplıca tesisi ve sera ısıtılması Kaplıca *,** Kocaoba ,42 " - * Devamı diğer sayfadadır. 83

108 KAYNAK SONDAJ DEĞ. JEOTERMAL ALAN SICAKSU KAYNAK Sıcak lık Debi Potans iyel Sıcaklı k Debi Potansi yel ADI ADI (oc) (lt/sn.) (MWt) (oc) (lt/sn.) (MWt) KULLANIM ALANI KURULU TESIS BEL. Paşa , Kaplıcada ve kaplıca tesisi ısıtılmasında Güzellik Kaplıcada, kaplıca tesisi ve sera ısıtılmasında Kaplıca *,** Kaplıca * ALIAĞA Ilıcaburun , Kaplıcada, kaplıca tesisi ısıtılmasında - * Çukurova ,8-47,4 - - BAYINDIR Bayındır Kaplıcada ve kaplıca (Fatma tesisi Hanım, ısıtılmasında Necati Bektaş) Kaplıca * Kaynak: * Türkiye Jeotermal Envanteri-1996 ** 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı ( ) Madencilik Özel Ihtisas Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Jeotermal Enerji Çalışma Grubu Not:Potansiyel değerleri; 1- Sondajlarda, kuyuların ilk üretim debilerinin toplamına göre 2- Yüksek sıcaklıklı sahalarda (sıcaklığı 100 o C nin üstünde) rezervuar sıcaklığına göre hesaplanmıştır. Proje alanın yaklaşık 1,5 km kuzeydoğusunda bulunan Biçer sıcak su kaynağı bu kaplıca civardaki artezyen kuyularının aşırı çekimi sebebiyle su tablasının alçalması sonucu kurumuştur. Ilıcaburun sıcaksu kaynağı ise proje alanın yaklaşık 9,5 km kuzeykuzeybatısında yer almakta olup, C sıcaklığa ve yaklaşık 10 lt/sn debiye sahiptir. Proje sahalarında (santral, atık depolama) ve projenin fiziki etki alanında herhangi bir termal ve jeotermal su kaynağı da bulunmamaktadır. 84

109 IV Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Siteler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri) Proje alanı içerisinde (Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı dahil); 2872 sayılı Çevre Kanunu Özel Çevre Koruma Bölgeleri başlığında tanımlanmış alan ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu na giren Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Tabiat Parkları maddesi altında yer alan özellikte herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bunlara ilaveten Biyogenetik Rezerv Alanaları, Biyosfer Rezervleri, Özel Koruma Alanları ve Turizm Alanları yer almamaktadır. Proje alanına en yakın Özel Çevre Koruma Alanı, Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi olup, alana yaklaşık 23 km mesafede yer almaktadır. Faaliyet sahibi tarafından faaliyete başlanmadan önce planlanan faaliyetle ilgili olarak Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı ndan uygun görüş alınacaktır. Ülkemizdeki önemli tuz üretim yerlerinden biri olan Çamaltı Tuzlası, İzmir İli ne 28 km uzaklıkta, proje yerine ise yaklaşık 33 km mesafede, Gediz nehri havzasına kurulmuş, Türkiye nin deniz kaynaklı en büyük tuzlasıdır. Çamaltı Tuzlası m 2 alana yayılmış buharlaştırma havuzları ve m 2 alanı kaplayan kristalizasyon havuzlarıyla önemli bir sulak alandır. Aliağa nın tarihi yerlerinden olan Kyme, proje alanının(santral) yaklaşık m kuzey doğusunda Çakmaklı Köyü sınırlarında yer almaktadır. Bir diğer antik kent ise proje alanına yaklaşık 11 km uzaklıkta bulunan Myrina Antik Kenti dir. Ayrıca İDÇ liman sahasında, limanın doğu kıyısında, Ege Gübre Liman sahasının bitişiğinde mezarlık mevcut olup, saha İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. tarafından koruma altına alınmıştır. İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait (605 noluparsel) yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Bu alan, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı olarak işlenmiştir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz.Ek-2-6-7). Bu alan, İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nün görüşüne göre 2863 sayılı kanun ve ilgili mevzuat kapsamı dışında kalmaktadır(bkz. Ek-1/H). Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı(kül-cüruf depolama alanı) için Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü nün tarih ve 390 sayılı yazısında belirtildiği üzere; Aliağa İlçesi Horozgediği köyünün yaklaşık 2,6 km güneyinde Foça İlçesi, Kozbeyli Köyü sınırları içerisinde öngörülen depolama alanı ile ilgili, sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasa kapsamında tespit ve tescili yapılmış herhangibir sit alanı veya kültür-tabiat varlığı koruma alanı içerisinde kalmadığı ifade edilmektedir(bkz.ek- 1/H). Soğutma suyu isale hattı (su alım ve deşarj(hayıtlı Deresi)) ve diğer üniteler ile ilgili işlemlerde ise İzmir II Numaralı Koruma Bölge Kurulunun uygun görüşü alınacak ve görüş alındıktan sonra inşaat çalışmalarına başlanacaktır. Projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve inşaat aşamasında santral alanı, atık depolama alanı, soğutma suyu isale hattı, Hayıtlı Deresi ıslahı vb.) herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze Müdürlüğüne veya Mülki İdare Amirliğine, sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasanın 4.maddesi gereğince haber verilecektir. 85

110 IV Orman Alanları (Orman alanı miktarları, bu alanlardaki ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerin en yakın orman alanına mesafesi, 1/ ölçekli meşçere haritası) CBS(Coğrafi Bilgi Sistemleri) ortamında, Orman Meşcere Haritaları ndan faydalanarak oluşturulan, 1/ ölçekli proje ve inceleme alanını içine alan Orman Meşcere Haritası Ek-4 te ve ÇED Arazi İnceleme Değerlendirme Formu Ek-1/O da sunulmuştur. CBS ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası nda görüldüğü üzere; planlanan proje ve üniteleri orman sayılan alan içerisinde kalmamaktadır. Santral alanına en yakın orman alanı yaklaşık m mesafede, kül depolama alanına ise yaklaşık m mesafeler arasında yer almakta olup, herhangibir ağaç kesimi söz konusu olmayacaktır. Santral alanı, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait (605 nolu parsel) yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Bu alan, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı olarak işlenmiştir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz.Ek-2-6-7). Santralın işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan küller, piyasada mevcut hazır beton üretim tesislerine ve/veya çimento fabrikalarına, BDG atık ürünü (alçı) ise susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak satışının gerçekleştirilemediği durumda, küllerin depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Bu saha 431(yaklaşık 6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. 86

111 Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer alan 5 parselin dışındaki 430, 431, 432 ve 435 nolu parseller, tabulu araziler olup, satın alınacak veya kamu yararı güden termik santral yatırımı kapsamında bu arazilerin, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. Kamulaştırma işlemleri bitmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. İzmir Orman Bölge Müdürlüğü, İzmir Orman İşletme Müdürlüğü, Menemen Orman İşletme Şefliği orman mescere haritasına göre, özellikle Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı çevresinde mevcut ağaç türleri; OT (Ağaçsız Orman Toprağı) ve Kızılçam(Çz) dır. Mescere tipleri ise Çza3, OT-T, Çzd2, Çzb2, Çzc3 ve Çzbc2 dir. Projenin ileriki aşamalarında orman sayılan alanların kullanılma ihtiyacı söz konusu olur ise, bu durumunda 6831 Sayılı Orman Kanunun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği Orman İzni İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır. Proje sahasının (Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı) ormanlık alana yakın olması sebebiyle, tesis içerisinde ve çevresindeki olası yangın ihtimallerine karşı yangın önleme sistemine özellikle dikkat edilecektir. Kül depolama alanında tozumanın önlenmesi için su pülverizasyon sistemi ile sürekli nemli tutulacaktır. Böylece kül depolama alanından orman yangınlarının çıkmasıda engellenmiş olacaktır. Ayrıca külcüruf depolama sahası yakınında yangın çıkması durumunda oluşturulacak yangın önleme sistemi ile takviye destek sağlanacak ve ekipmanların yangın söndürmede kullanılması sağlanacaktır. 87

112 IV Flora ve Fauna (Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları; Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu İle Yaşama Ortamları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterimi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar İçin Alınacak Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında) Arazide Yapılacak Flora Çalışmasının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi, İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi sınırları içinde planlanan İzdemir Enerji Santrali-II ÇED Raporu nun flora ve fauna çalışmaları Mart, Nisan ve Mayıs (2008) aylarında Bilim Uzmanı Biyolog Fatma Dinç tarafından yapılmıştır. o Flora Faaliyet alanı, Grid Kareleme Sistemine göre B1 karesinde yer almaktadır. Raporun flora kısmı oluşturulurken araziden toplanan bitki türlerinin teşhisinde Davis in Flora of Turkey and East Aegean Islands adlı eserinden yararlanılmış, flora listesinin tam ve eksiksiz olması amacıyla aynı eserden literatür çalışması yapılmış, TÜBİTAK tarafından hazırlanan Türkiye Bitkileri Veri Servisi nden ve Türkiye Florası ile ilgili yayınlanmış eserlerden yararlanılmıştır. Ayrıca, daha önce bölgede yapılan bir çok projenin hazırlanması sırasında derlenen veriler de bu projenin flora ve fauna kısmının hazırlanmasında değerlendirilmiştir. Vejetasyon Ege Bölgesi nde, Akdeniz iklim bölgesinin klimaks ağacı olan kızılçamların yayıldığı sahalar Ege Alt Bölümü, bunun üzerinde yarınemli ormanların (karaçam, kestane, bazen fıstıkçamı) yer aldığı Ege Dağ Bölümü ve ağaç yetişme sınırının üzerinde ise Dağ Çayırı Bölümü olmak üzere üç bölüm ayırt edilmektedir. Faaliyet alanı, Ege Alt Bölümü nde kalmaktadır. Ege Alt Bölümü kızılçam ormanlarının yetiştiği sahalara tekabül eder. Ege Alt Bölümü nde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklim koşulları egemendir. Ege Alt Bölümü nde başlıca bitki topluluklarını, maki vejetasyonu, garig (frigana) vejetasyonu ve kızılçam ormanları oluşturur. Maki Vejetasyonu Çoğunlukla bütün yıl yeşil kalan maki üyeleri oldukça hızlı büyür. Maki olarak adlandırılan ağaççık veya uzun boylu çalılar, Akdeniz ikliminin tipik elemanıdır. Bunlar, doğal olarak kızılçam ormanlarının ağaççık katını oluştururlar. Kızılçam ormalarının tahrip edildiği yerlerde makiler yaygınlaşarak ortama hakim olur. Birkaç yılda bir budandıkları taktirde biyokütle verimi yani odun miktarı artar. Makiler, tahrip edilmedikleri uygun ortamlarda genellikle kızılçam gibi gövde ve boylanma yapmamakla beraber ağaç şeklini alır. Makiler ile kızılçam arasında rekabet vardır. Kızılçam ormanlarına yakın yerlerde makiler arasında boşluklar varsa kısa sürede bu boşluklarda kızılçam gençliği yayılarak makilerden daha hızlı büyür. Böylece kızılçamlar, tekrar makiyi siperi altına alarak çalı katı şeklinde kalmasını sağlar. Eğer sahada sık bir maki örtüsü mevcut ise, kızılçamların bu sahayı tekrar kaplaması genellikle mümkün olmamaktadır. Diğer yandan, yangına uğrayan alanlarda otlatma yapıldığında, kızılçamların doğal yoldan gençleşmesi mümkün olmadığından bunun yerini maki elemanları alır. Maki toplulukları yangına uğradığında, 88

113 kök ve dal sürgünleri ile tekrar gençleşerek eski durumuna döner. Hatta makilerin kesilmesi, onların daha iyi boylanmasına ve gençleşmesine neden olur. Garig (Frigana) Vejetasyonu Garig, maki vejetasyonunun tahrip edilmesi veya makilerin aşırı otlatılması ile diz boyu yüksekliğinde çalılardan oluşan bir bitki topluluğudur. Ayrıca terk edilen tarım alanlarına da garigler öncü bitki olarak gelir. Garig üyeleri genellikle çok az nemde hayatiyetlerini sürdüren, en iyi gelişmelerini tam güneş ışığı altında yapan, yani ışığı seven bodur çalılardır. Hemen hepsi derin köklüdür. Kızılçam Ormanları Kuraklığa dayanıklı, ışık isteği fazla olan ve hızlı büyüyen kızılçam, değişik bonitet ve formda ormanlar oluşturur. Kızılçam, her türlü ana materyal üzerinde çimlenme ve yayılma yeteneğine sahiptir. Orman yangınlarına karşı tohumları çok dayanıklıdır. Kısaca, kızılçam Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi nin en fazla büyüyen ve en hızlı yayılma yeteneğine sahip ağacıdır. Ana materyal, yağış, güneşlenme, yükseklik ve bakı durumunun kızılçam gelişiminde son derece etkili olduğu görülmüştür. Fitocoğrafik Bölge Faaliyet alanı, Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Kurakçıl karakterli, herdem yeşil, yapraklı ağaç ve çalılardan oluşan bir bitki örtüsü Akdeniz vejetasyonunu oluşturur. Akdeniz Fitocografik Bölgesi, Trakya nın güney kesiminde Gelibolu yarımadasından başlar. Asıl ve geniş yayılışını Batı ve Güney Anadolu nun sahil kesimlerinde yaparak, doğuda Amanos Dağları nı da içine alır. Bu genel yayılışı dışında Karadeniz Bölgesi boyunca yer yer küçük parçalar halinde de yayılmaktadır. Ancak Karadeniz boyunca parçalar halinde kesintili olarak izlenen Akdeniz florasının gerçek Akdeniz vejetasyonu olan makiden birçok özellikleri ile ayrı olduğundan Karadeniz makisi olarak adlandırılmaktadır. Flora Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımı Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan taksonların fitocoğrafik bölgelerinin belirtilmesinde çeşitli kısaltmalar kullanılmıştır. Buna göre; Avr.-Sib. Ele. (Avrupa-Sibirya Elementi ni), D. Akdeniz Ele. (Doğu Akdeniz Elementi ni), İr.-Tur. Ele. (İran-Turan Elementi ni) ve Akd. Ele. (Akdeniz Elementi ni) ifade etmektedir. Geniş yayılışlı yada fitocoğrafik bölgesi tam olarak bilinmeyenler için (-) işareti çekilmiştir. Flora listesinde yer alan tür ve tür altı kategorideki 173 adet bitkinin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı; Iran-Turan elementi 1, Avrupa-Sibirya elementi 5, Doğu Akdeniz elementi 27 ve Akdeniz elementi 53 şeklindedir. Geri kalan 87 tür ise kozmopolit veya fitocoğrafik bölgesi belirsizler kategorisinde yer almaktadır. 89

114 Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik Bölgesi, IUCN Red Data Book Kategorileri ve Nispi Bolluk Dereceleri Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon APIACEAE / UMBELLIFERAE Bupleurum gracile D'URV. - Maki, frigana ve açık alanlar - D. Akd. Ele. - 3 Bupleurum intermedium POIRET - Maki, frigana ve açık alanlar Eryngium campestre L. var. campestre (L.) Şeker dikeni Orman açıklığı, taşlı tepe yanları, bozulmuş step, HUDSON tarlalar, Eryngium campestre L. var. virens LINK Şeker dikeni Orman açıklığı, taşlı tepe yanları, bozulmuş step, tarlalar, Hippomarathrum cristatum (DC.) BOISS. Tarhana otu Maki, frigana ve açık alanlar - D. Akd. Ele. - 4 Lagoecia cuminoides L. - Yol kenarları, kuru araziler ve tepe yanları, meşe - Akd. Ele. - 4 çalılığı Pseudorlaya pumila (L.) GRANDE - Kumullar, deniz kenarına yakın açık alanlar - Akd. Ele. - 4 Scandix pecten-veneris L. Zühretarağı Kayalık yamaçlar, ormanlık alanlar, yol kenarları, tarla kenarları Torilis arvensis (HUDS.) LINK subsp. - Tarlalar, açık alanlar, yol kenarları neglecta (SPRENGEL) THELLUNG Torilis arvensis (HUDS.) LINK subsp. - Maki, çalılık yamaç, açık alanlar - Akd. Ele. - 4 elongata (HOFFMANNS. ET LINK) Torilis arvensis (HUDS.) LINK subsp. - Maki, çalılık yamaç, açık alanlar - Akd. Ele. - 3 purpurea (TEN.) HAYEK APOCYNACEAE Nerium oleander L. Zakkum Maki - Akd. Ele. - 3 ASTERACEAE / COMPOSITAE Anthemis auriculata BOISS. Beyaz papatya Tarla, yamaç, Pinus ormanı - D. Akd. Ele. - 3 Anthemis austriaca JACQ. Beyaz papatya Step, nadas tarla, yol kenarı Atractylis cancellata L. - Tarla kenarı, taşlı alan, açık alan - Akd. Ele. - 3 Atractylis gumnifera L. - Kurak yerler, tarla kenarı - Akd. Ele. - 4 Bellis annva L. Koyungözü Tarla kenarı, nemli alan, boş alan, yol kenarı - Akd. Ele. - 4 Bellis perennis L. Koyungözü Tarla kenarı, nemli alan, boş alan, yol kenarı - Avr. - Sib. Ele. - 4 Carduus pycnocephalus L. subsp. Deve dikeni Kayalık yamaç, tarla kenarı, boş alan, yol kenarı - Akd. Ele. - 3 pycnocephalus L. Carduus pycnocephalus L. subsp. albidus Deve dikeni Kayalık yamaç, tarla kenarı, boş alan, yol kenarı (BIEB.) KAZMI Carduus pycnocephalus L. subsp. arabicus (JACQ. EX MURRAY) NYMAN Deve dikeni Kayalık yamaç, tarla kenarı, boş alan, yol kenarı - Akd. Ele

115 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon Chrysanthemum segetum L. Dağlama Tarla, yol kenarı, açık alan - Akd. Ele. - 4 Cichorium intybus L. Hindiba Tarla, yol kenarı, açık alan Cnicus benedictus L. var. benedictus L. Şevketibostan Çalılık, tepelik step, yol kenarı Cnicus benedictus L. var. kotschyi BOISS. Şevketibostan Çalılık, tepelik, step, yol kenarı Crepis foetida L. subsp. foetida L. Tüylü kanak Maki, deniz kumulu, tarla, Pinus ormanı Crepis foetida L. subsp. rhoeadifolia (BIEB.) CELAK. Tüylü kanak Step, yamaç, nemli alan, orman, maki, kumsal Crepis foetida L. subsp. commutata Tüylü kanak Meşe çalılıkları, çam ormanı, yamaç, step, tarla (SPRENG.) BABCOCK kenarı Crupina crupinastrum (MORIS) VIS. - Kızılçam orman açıklığı, step, kayalık yamaç, tarla kenarı Echinops microcephalus SM. Topuz Garik, kurak yamaç, tarla kenarı - Akd. Ele. - 4 Echinops viscosus DC. subsp. viscosus Topuz Taşlık kayalık yamaç, step, orman, yol kenarı, - D. Akd. Ele. - 3 BORNM. nadasa bırakılmış tarla Echinops viscosus DC. subsp. bithynicus Topuz Taşlık kayalık yamaç, step, orman, yol kenarı, (BOISS.) RECH. FIL. nadasa bırakılmış tarla Helichrysum orientale (L.) DC. Altın çiçeği Maki, Pinus ormanı - Akd. Ele. - 4 Helichrysum stoechas (L.) MOENCH Altın çiçeği Maki, Pinus ormanı Leontodon tuberosus L. - Orman, kumul, tarla, açık alan, yol kenarı - Akd. Ele. - 3 Logfia gallica (L.) COSSON ET GERM. - Açık alan, kumul, tarla, yol kenarı Onopordum illyricum L. Eşek dikeni Yol kenarı, bozulmuş diğer habitatlar - Akd. Ele. - 3 Senecio jacobaea L. Kanarya otu Tarla, açık alan, yol kenarı Senecio vernalis WALDST. ET KIT. Kanarya otu Boş alanlar, tarla, kayalık yamaç Senecio vulgaris L. Kanarya otu Kumlu ve boş alan, tarla, maki Silybum marianum (L.) GAERTNER Gengel Yol kenarı, açık alan, tarla - Akd. Ele. - 3 Sonchus asper (L.) HILL subsp. glaucescens Eşek gevreği Orman açıklığı, kumlu alan, tarla, yol kenarı (JORDAN) BALL Sonchus oleraceus L. Eşek gevreği Tarla, boş alan, yol kenarı Sonchus tenerrimus L. Eşek gevreği Kayalık alan, boş alan, yol kenarı, tarla - Akd. Ele. - 4 Taraxacum hellenicum DAHLST. Kara hindiba Kurak alan, boş alan, yol kenarı, tarla - Akd. Ele. - 4 Urospermum picroides (L.) F. W. SCHMIDT - Çalılıklar arası, kireçtaşı yamaç, boş alan, açık alan, - Akd. Ele. - 4 yol kenarı Xanthium strumarium L. subsp. strumarium Büyük pıtrak Yol kenarı, açık alan L. Xanthium strumarium L. subsp. cavanillesii (SCHOUW) D. LÖVE ET P. DANSEREAU Büyük pıtrak Yol kenarı, açık alan BERBERIDACEAE 91

116 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon Leontice leontopetalum L. subsp. Kırkbaş otu Yol kenarı, açık alan leontopetalum L. Leontice leontopetalum L. subsp. Kırkbaş otu Yol kenarı, açık alan ewersmannii (BUNGE) COODE BRASSICACEAE / CRUCIFERAE Brassica tournefortii GOUAN - Tarla, boş alan, yol kenarı Capsella rubella REUTER Kuşkuş otu Tarla, boş alan, yol kenarı - Akd. Ele. - 4 Cardamine hirsuta L. - Tarla, boş alan, yol kenarı Cardaria draba (L.) DESV. subsp. draba (L.) Kedi otu Tarla, boş alan, yol kenarı DESV. Clypeola jonthlaspi L. - Taşlık alan, kayalık yamaç, açık alan Diplotaxis tenuifolia (L.) DC. - Yol kenarı, kayalık yamaç Diplotaxis viminea (L.) DC. - Kurak boş alan, yol kenarı, tarla Rapistrum rugosum (L.) ALL. - Kurak boş alan, yol kenarı, tarla Sisymbrium altissimum L. - Kurak boş alan, yol kenarı, tarla Sisymbrium officinale (L.) SCOP. - Kurak boş alan, yol kenarı, tarla Sisymbrium orientale L. - Kurak boş alan, yol kenarı, tarla CUPRESSACEAE Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus L. Ardıç Çam ormanı, meşe çalılığı, maki DIPSACACEAE Dipsacus laciniatus L. Fesçitarağı Yol kenarı, tarla Knautia integrifolia (L.) BERT. var. - Tarla, boş alan, yol kenarı - Akd. Ele. - 4 integrifolia (L.) BERT Knautia orientalis L. - Tarla, boş alan, yol kenarı - D. Akd. Ele. - 3 Pterocephalus plumosus (L.) COULTER - Tarla, boş alan, yol kenarı Scabiosa hispidula BOISS. Uyuz otu Tarla, boş alan, yol kenarı EUPHORBIACEAE Andrachne telephioides L. - Orman açıklığı, taşlık alanlar, tarlalar Chrozophora tinctoria (L.) RAFIN. Akbaş Maki, frigana, kızılçam orman açıklığı, taşlık yerler, tuzlu step, tarlalar, yol kenarları Euphorbia peplus L. var. peplus L. Sütleğen Frigana, kayalık alanlar, tarlalar, boş alanlar, ormanlar Euphorbia peplus L. var. minima DC. Sütleğen Firigana, kayalık alanlar, tarlalar, boş alanlar, ormanlar Euphorbia taurinensis ALL. Sütleğen Kızılçam ormanı, meşe çalılığı, maki, frigana, taşlı alanlar Euphorbia terracina L. Sütleğen Kayalık yamaç, kumullar, yol kenarları - Akd. Ele

117 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon FABACEAE / LEGUMINOSAE Astragalus trojanus STEV. Geven Step, maki - D. Akd. Ele. - 3 Coronilla scorpioides (L.) KOCH Körigen Tarla, yol kenarı, açık alan Coronilla varia L. subsp. varia L. Körigen Taşlı yerler, yaprak döken koruluklar, çalılık, tarlalar Dorycnium hirsutum (L.) SER. - Yamaçlar, kuru tepeler, maki, kızılçam ormanı - Akd. Ele. - 4 Hymenocarpus circinnatus (L.) SAVI - Makideki tahrip edilmiş yerler ve çam ormanlarında - Akd. Ele. - 4 Lathyrus aphaca L. var. biflorus POST Mürdümük Tarla, tahrip edilmiş step, yol kenarı Lathyrus aphaca L. var. pseudoaphaca Mürdümük Kızılçam ormanı, kayalık kireçtaşı yamaçlar - D. Akd. Ele. - 3 (BOISS.) DAVIS Lathyrus cicera L. Mürdümük Meşe çalılığı, kızılçam ormanı, kayalık yamaçlar, tarlalar Lens orientalis (BOISS.) HAND.-MAZZ. - Meşe çalılığı, kızılçam ormanı, kayalık yamaçlar, tarlalar Medicago polymorpha L. var. vulgaris Çevrince Kayalık kireçtaşı yamaçlar, açık alanlar (BENTH.) SHINNERS Medicago rigidula (L.) ALL. var. rigidula (L.) Çevrince Açık alanlar, yol kenarları, step, meşe çalılığı, çam ALL. ormanı Medicago rigidula (L.) ALL. var. cinerascens Çevrince Açık alanlar, yol kenarları, step, meşe çalılığı, çam (JORD.) ROUY ormanı Medicago rigidula (L.) ALL. var. submitis Çevrince Açık alanlar, yol kenarları, step, meşe çalılığı, çam (BOISS.) HEYN ormanı Medicago rigidula (L.) ALL. var. agrestis Çevrince Açık alanlar, yol kenarları, step, meşe çalılığı, çam BURNIAT ormanı Onobrychis caput-galli (L.) LAM. Eşek otu Kayalık yamaçlar, tarlalar, tahrip edilmiş step, yol - Akd. Ele. - 4 kenarları, deniz kenarları Onobrychis oxyodonta BOISS Eşek otu Yol kenarları, maki, step, tarla, orman Scorpiurus muricatus L. var. subvillosus (L.) - Kayalık yamaçlar üzerinde, açık alanlarda - Akd. Ele. - 4 FIORI Trifolium clypeatum L. Üçgül Tarlalar, yol kenarları - D. Akd. Ele. - 3 Trifolium glanduliferum BOISS. var. Üçgül Maki, orman - D. Akd. Ele. - 4 granduliferum BOISS. Trifolium resupinatum L. var. resupinatum L. Üçgül Tarlalar, yol kenarları, çorak yerler Trifolium resupinatum L. var. microcephalum Üçgül Tarlalar, yol kenarları, çorak yerler ZOH. Trigonella cariensis BOISS. Boy otu Kayalık kireçtaşı yamaçlar, çam ormanları - D. Akd. Ele. - 4 Trigonella gladiata STEV. Boy otu Frigana, tarlalar - Akd. Ele

118 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon Trigonella monspeliaca L. Boy otu Taşlı yamaçlar, meşe çalılıkları, çam ormanları, - Akd. Ele. - 3 tarlalar, kumullar Vicia cuspidata BOISS. Burçak Kızılçam ormanı, çalılıklar, tarlalar - D. Akd. Ele. - 4 Vicia ervilia (L.) WILLD. Burçak Meşe çalılığı, taşlı yamaçlar, tarlalar, yol kenarları Vicia sativa L. subsp. incisa (BIEB.) ARC. Burçak Meşe çalılığı, kayalık yamaçlar, tarlalar var. cordata (WULFEN EX HOPPE) ARC. FAGACEAE Quercus cerris L. var. cerris L. Meşe Karışık ve yaprak döken ormanlarda - Akd. Ele. - 3 Quercus cerris L. var. austriaca (WILLD.) Meşe Karışık ve yaprak döken ormanlarda - Avr-Sib.Ele. - 4 LOUDON Quercus ilex L. Meşe Karışık ve yaprak döken ormanlarda - Akd. Ele. - 3 Quercus pubescens WILLD. Meşe Karışık ve yaprak döken ormanlarda GERANIACEAE Erodium cicutarium (L.) L'HERIT. subsp. İğnelik Ormanlar, çalılıklar cicutarium (L.) L'HERIT. Geranium tuberosum L. subsp. tuberosum L. Çakmuz Taşlı yamaçlar ve bozulmuş habitatlar, tarlalar, yol kenarları GRAMINEAE / POACEAE Bromus hordeaceus L. subsp. hordeaceus L. - Tarlalar ve yol kenarları Dactylis glomerata L. subsp. hispanica - Orman, step, kayalık yamaç, tepelikler, tarlalar, yol (ROTH) NYMAN kenarları, kumullar Taeniatherum caput-medusae (L.) NEVSKI - Step, tarla, çöplük, yol kenarları subsp. asper (SIMONKAI) MELDERIS Vulpia muralis (KUNTH) NEES - Tarlalar, yol kenarları, açık alanlar - Akd. Ele. - 4 GUTTIFERAE Hypericum perforatum L. Binbirdelik otu Tarlalar, yol kenarları, açık alanlar Hypericum triquetrifolium TURRA Binbirdelik otu Tarlalar, yol kenarları, açık alanlar LAMIACEAE / LABIATAE Lamium moschatum MILLER var. Ballıbaba Tarlalar, yol kenarları, açık alanlar - D. Akd. Ele. - 3 moschatum MILLER Salvia tomentosa MILLER Ada çayı Kızılçam ormanı, meşe çalılıkları, kireçtaşı yamaçlar, - Akd. Ele. - 4 yol kenarı, tarla kenarı Salvia verbenaca L. Ada çayı Kızılçam ormanı, meşe çalılıkları, kireçtaşı yamaçlar, - Akd. Ele. - 3 yol kenarı, tarla kenarı Thymus zygioides GRISEB. var. zygioides GRISEB. Anzer çayı Kızılçam ormanı, seyrek maki - D. Akd. Ele

119 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon Thymus zygioides GRISEB. var. lycaonicus Anzer çayı Kızılçam ormanı, seyrek maki - D. Akd. Ele. - 4 (CELAK.) RONNIGER LAURACEAE Laurus nobilis L. Defne Kızılçam ormanı, maki - Akd. Ele. - 3 LINACEAE Linum corymbulosum REICHB. Keten Kızılçam ormanı, kayalık tepe kenarları, tarlalar - Akd. Ele. - 3 Linum strictum L. var. spicatum PERS. Keten Kızılçam ormanı, kayalık tepe kenarları, tarlalar MALVACEAE Malva cretica CAV. Ebegümeci Çalılıklar, tarlalar, açık yerler, kuru yamaçlar - Akd. Ele. - 3 Malva parviflora L. Ebegümeci Çalılıklar, tarlalar, açık yerler, kuru yamaçlar Malva sylvestris L. Ebegümeci Çalılıklar, tarlalar, açık yerler, kuru yamaçlar OLEACEAE Jasminum fruticans L. Yasemin Maki içinde kuru kayalık yerler, kızılçam ormanı, - Akd. Ele. - 4 meşe çalılığı Olea europaea L. var. sylvestris (MILLER) Zeytin Maki, kayalık yamaç - Akd. Ele. - 4 LEHR. ORCHIDACEAE Ophrys bombyligolia LINK Kedigözü Maki, frigana, zeytinlikler, çalılıklar, kumlu ve killi - Akd. Ele. - 3 topraklar Ophrys fusca LINK Kedigözü Kalkerli yamaçlar, frigana ve maki, zeytin ağaçlıkları, - Akd. Ele. - 4 çam ormanları Ophrys holoserica (BURM. FIL.) GREUTER Kedigözü Maki, frigana, çam ormanları, yol kenarları - D. Akd. Ele. - 3 subsp. candica (NELSON EX SOO) RENZ ET TAUB Serapias vomeracea (BURM. FIL.) BRIQ. Katırtırnağı Frigana, maki, nemli yerler, yol kenarları - D. Akd. Ele. - 4 subsp. orientalis GREUTER Serapias vomeracea (BURM. FIL.) BRIQ. Katırtırnağı Kurak yerler, frigana, maki, yol kenarları, kalkerli - D. Akd. Ele. - 4 subsp. laxiflora (SOO) GÖLZ ET REINHARD topraklar PAPAVERACEAE Hypecoum imberbe SIBTH. ET SM. - Bozuk alan, tarla, yol kenarı Hypecoum procumbens L. - Boş alan, deniz kenarına yakın yerler - Akd. Ele. - 4 Papaver argemone L. subsp. argemone L. Gelincik Tarla, yol kenarı, açık alan Papaver gracile BOISS. Gelincik Kayalık alanlar, maki - D. Akd. Ele. - 4 Papaver hybridum L. Gelincik Tarla, açık alan, yol kenarı PINACEAE Pinus brutia L. Kızılçam Orman - D. Akd. Ele. - 3 PLANTAGINACEAE 95

120 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon Plantago bellardii ALL. Bağa Seyrek kızılçam ormanları, taşlık maki, kuru tepeler - D. Akd. Ele. - 3 Plantago lagopus L. Bağa Yol kenarları, tarla kenarları, taşlı tepeler, kayalık - Akd. Ele. - 4 yerler, maki POLYGONACEAE Rumex tuberosus L. subsp. tuberosus L. Kuzukulağı Tepe kenarları, tarlalar, ormanlar Rumex tuberosus L. subsp. creticus Kuzukulağı Tepe kenarları, tarlalar, ormanlar (BOISS.) RECH. RANUNCULACEAE Consolida orientalis (GAY) SCHROD. Mor çiçek Tarla, yol kenarı, açık alan Delphinium staphisagria L. Hezaren Tarla, yol kenarı, açık alan - Akd. Ele. - 4 Nigella elata BOISS. Çörek otu Kayalık, tarla, çalılık, yol kenarı Ranunculus ficaria L. subsp. ficariiformis Düğün çiçeği Tepe yamacı, tarla kenarı ROUY ET FOUC. Ranunculus rumelicus GRISEB. Düğün çiçeği Yamaç, tarla kenarı - D. Akd. Ele. - 4 RUBIACEAE Asperula arvensis L. - Açık alanlar, tarlalar, yol kenarları - Akd. Ele. - 3 Asperula rumelica BOISS. - Yamaçlar, mak, frigana, tarlalar Crucianella angustifolia L. - Orman açıklığı, maki, taşlık tepe yamaçları - Akd. Ele. - 3 Crucianella bithynica BOISS. - Orman açıklıkları, tepe yamaçları, tarlalar - D. Akd. Ele. - 4 Sherardia arvensis L. - Orman açıklığı, çalılıklar, tarlalar ve yol kenarları - Akd. Ele. - 4 SCROPHULARIACEAE Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea L. Yüksük otu Orman, orman açıklıkları, kayalık yamaçlar, yol kenarları - Avr. - Sib. Ele. - 3 Kickxia commutata (BERNH. EX REICHB.) FRITSCH subsp. commutata (BERNH. EX REICHB.) FRITSCH Kickxia commutata (BERNH. EX REICHB.) FRITSCH subsp. graeca (BORY ET CHAUB.) R. FERNANDES Kickxia elatine (L.) DUMORT. subsp. crinita (MABILLE) GREUTER Linaria chalepensis (L.) MILLER var. chalepensis (L.) MILLER Linaria genistifolia (L.) MILLER subsp. genistifolia (L.) MILLER - Kireçtaşı kayalıklar, frigana, tarlalar, çorak yerler, pilajlar - Kireçtaşı kayalıklar, frigana, tarlalar, çorak yerler, pilajlar - Akd. Ele D. Akd. Ele Kireçtaşı kayalıklar, frigana, tarlalar, çorak yerler, - Akd. Ele. - 4 pilajlar Nevruz otu Maki, kayalık yamaç, tarlalar - D. Akd. Ele. - 4 Nevruz otu Koruluk, çalılık, maki, yamaçlar, yol kenarları - Avr. - Sib. Ele. - 4 Linaria pelisseriana (L.) MILLER Nevruz otu Makiler, kayalık yamaçlar, kumullar, tarlalar - Akd. Ele. - 3 Linaria simplex (WILLD.) DC. Nevruz otu Seyrek makiler, kayalık ve taşlı yerler, tarlalar - Akd. Ele

121 Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*) Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu Fitocoğrafik Bölge IUCN Red Data Book Kategorileri Nispi Bolluk Derecesi 1 Nadir, 2 Seyrek, 3 Nispeten Bol, 4 Bol, 5 Saf Populasyon Verbascum mucronatum LAM. Sığırkuyruğu Yol kenarları, tarlalar, meşe çalılıkları, kıyı kumulları, - D. Akd. Ele. - 3 step Verbascum sinuatum L. var. sinuatum L. Sığırkuyruğu Yol kenarları, tarlalar, meşe çalılıkları, kıyı kumulları, - Akd. Ele. - 4 step Verbascum sinuatum L. var. adenosepalum Sığırkuyruğu Yol kenarları, tarlalar, meşe çalılıkları, kıyı kumulları, - D. Akd. Ele. - 3 MURB. step Veronica jacquinii BAUMG. - Çam ormanı, meşe çalılığı, maki, taşlı yamaçlar - Avr. - Sib. Ele. - 4 Veronica pectinata L. var. pectinata L. - Çam ormanı, meşe çalılığı, maki, taşlı yamaçlar SOLANACEAE Datura stramonium L. - Tarlalar, yol kenarları, açık alanlar Hyoscyamus reticulatus L. Ban otu Tarlalar, yol kenarları, açık alanlar - İr. - Tur. Ele. - 4 Mandragora autumnalis BERTOL. Adam otu Kayalık yamaçlar,kızılçam ormanı, zeytinlik alanlar - Akd. Ele. - 3 Nicotiana glauca GRAHAM - Kurak yerler, yol kenarları Solanum nigrum L. subsp. nigrum L. İt üzümü Çakıllı yerler, kumullar, nehir kenarları, yol kenarları, ekilmiş yerler Solanum nigrum L. subsp. schultesii (OPIZ) İt üzümü Çakıllı yerler, kumullar, nehir kenarları, yol kenarları, WESSELY ekilmiş yerler THYMELAEACEAE Thymelaea tartonraira (L.) ALL. subsp. Çobanyastığı Deniz kenarındaki tepeler, frigana, kızılçam ormanı - D. Akd. Ele. - 3 argentea (SM.) HOLMBOE var. angustifolia (D'URV.) MEISSNER URTICACEAE Urtica pilulifera L. Isırgan Bozuk ve boş alanlar, yol kenarı, tarla kenarı - Akd. Ele. - 3 Urtica urens L. Isırgan Bozuk ve boş alanlar, yol kenarı, tarla kenarı VALERIANACEAE Valerianella coronata (L.) DC. - Kayalık yamaçlar, orman açıklıkları, tarlalar, yol kenarları (*) Bitki isimleri Türkçe Bitki Adları Sözlüğü nden (Baytop T., 1994, TDK, Ankara.) yazılmıştır. Ancak bazı türlerin Türkçe ismi ve yöresel ismi bulunmamaktadır. Bu nedenle bitki türleri binominal yazım kurallarına göre bilim dili olan Latince olarak değerlendirilmektedir. : Gözlem : Literatür 97

122 Endemizm ve Nadirlik Türkiye, kıtalararası geçiş bölgesi konumunda bir ülke olması sebebiyle endemik ve nadir bitkiler bakımından zengindir. Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün yaklaşık % 30 unu endemik türler oluşturmaktadır. Endemik ve nadir bitki türleri için Ekim, T. ve arkadaşları (2000) tarafından hazırlanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı adlı yayında kullanılan 1994 IUCN Red Data Book kategorileri aşağıdaki açıklanmıştır. EX: Tükenmiş EW: Doğada Tükenmiş CR: Çok Tehlikede EN: Tehlikede VU: Zarar Görebilir DD: Veri Yetersiz NE: Değerlendirilemeyen LR: Az Tehdit Altında; Gelecekte durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek 3 alt kategorisi vardır. 1) cd- Conservation Dependent (Koruma Önlemi Gerektiren): 5 yıl içerisinde yukarıdaki kategorilerden birisine girebilecek taksonlar bu gruptadır. 2) nt- Near Threatened (Tehdit Altına Girebilir): Bir önceki kategoriye konamayan ancak VU kategorisine konmaya yakın aday olan bitki türleri bu grupta yer alır. 3) Ic- Least Concern (En Az Endişe Verici): Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olmayan bitki türleri bu kategoride yer alır. Flora Türlerinin Endemizm ve Tehlike Sınıfları Açısından Durumu Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan taksonlar arasında endemik, nadir, nesli tehlikede olan, Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) Ek-1 listesine göre koruma altına alınması gereken ve Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme de (CITES Sözleşmesi) yer alan bir bitki türü bulunmamaktadır. Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanların vejetasyon formasyonları 1/ ölçekli vejetasyon haritası (Ek-19) üzerinde gösterilmiştir. o Fitoplankton ve Zooplankton Türleri Deniz ortamında bulunması muhtemel fitoplankton ve zooplankton türleri, Tablo IV ve Tablo IV de verilmiştir. 98

123 Tablo IV Fitoplankton Türleri BÖLÜM SINIF TAKIM FAMİLYA TÜR PYRROPHYTA PYRROPHYCEAE PERIDINIALES CHRYSOPHYTA CHLOROPHYTA PHAEOPHYTA DIATOMAE CHLOROPHYCEAE PHAEOPHYCEAE CENTRALES PENNALES ULOTRICHALES CLADOPHORALES SIPHONALES ECTOCARPALES SPHACELARIALES DICTYOTALES GYMNODINIACEAE PERIDINIACEAE COSCINODISCACEAE EUPODISCACEAE CHAETOCERACEAE DIATOMACEAE FRAGILLARIACEAE ACHNANTHACEAE GOMPHONEMATACEAE CYMBELLACEAE ULVACEAE CHAETOMORPHACEAE DERBESIACEAE BRYOPSIDACEAE DASYCLADACEAE ACETABULARIACEAE CAULERPACEAE CODIACEAE VALONIACEAE ANADYOMENACEAE ECTOCARPACEAE SPHACELARIACEAE DICTYOTACEAE Gymnodinium brevis Glenodinium berghii Peridinium tabulatum Ceratium fusus Ceratium hirudiniella Noctiluca miliaris Gonyaulax polyedra Melosira varians Cyclotella meneghiniana Eupodiscus argus Chaetoseros paradoxum Diatoma vulgare Fragilaria crotonensis Achnanthes brevipes Gomphonema acuminatum Cymbella lanceolata Ulva lactuca Ulva rigida Enteromopha intestinalis Enteromopha linza Enteromopha compressa Chaetomorpha aerae Chaetomorpha linum Cladophora pellucida Cladophora glomerata Cladophora prolifera Derbesia tenuissima Derbesia lamourouxii Bryopsis plumosa Bryopsis balbisiana Bryopsis implexa Dasycladus vermicularis Acetabularia acetabulum Caulerpa prolifera Caulerpa verticillata Codium bursa Codium fragile Codium difforme Codium tomentosum Halimeda tuna Udotea petiolata Valoina utricularis Anadyomena stellata Ectocarpus siliculosus Ectocarpus dasycarpus Ectocarpus hiemalis Halopteris scoparia Sphacelaria cirrosa Cladostephus verticillatus Dictyota dichotoma Dictyota linearis Dictyota divarigata Taonia atomaria Dictyopteris membranacae SPROCHNALES SPROCHNACEAE Sprochnus pedunculatus FUCALES SARGASSACEAE Sargassum vulgare Sargassum linifolium Sargassum hornschuii 99

124 BÖLÜM SINIF TAKIM FAMİLYA TÜR CYTOSEIRACEAE Cystoseira compressa Cystoseira barbata Cystoseira crinita BANGIALES BANGIACEAE Bangia atropurpurea Porphyra leucosticta GELIDIALES GELIDIACEAE Gelidium lamour Gelidium crinale Gelidium capillaceum Gelidiella feldmann DUMONTIACEAE Acrosymphyton purpuriferum RHODOPHYTA RHODOPHYCEAE CRYPTONEMILES SQUAMARLACEAE Peyssonellia squamaria GRATERLOUPIACEAE Grateloupia filicina Gracilaria confervoides GRACILARIACEAE Gracilaria verrucosa PLOCAMIACEAE Plocamium coccuneum GIGARTINALES SPHAEROCOCCACEAE Sphaerococcus coronopifolius PHYLLOPHORACEAE Gymnogongrus griffithsia Ahnfeltia plicata GIGARTINACEAE Gigartina acicularis Tablo IV Zooplankton Türleri ŞUBE TAKIM FAMİLYA TÜR ROTİFERA (ÇARKLIHAYVANLAR) MONOGONANTA BRACHIONIDAE Brachionus mülleri KINORHYNCHA (= ECHINODERA) ARTHROPODA (EKLEMBACAKLILAR) Echinoderes dujardini ECHINODERIDAE CYCLORHAGAE Echinoderes capitata CENTRODERIDAE Centroderes eisiği TRACHYDEMIDAE Trachydemus giganteus HOMALORHAGAE PYCNOPHYIDAE Pycnophyes communis ONYCHURA POLYHEMIDAE Evadna nordmanni Cypridina mediterranea MYODOCOPIDA CYPRIDINIDAE Asterope mariae CALANIDAE Calanus helgolandicus CALANOIDA Pontella mediterranea PONTELLIDAE Anomalocera patersoni CYCLOPIDAE Cyclops canthocarpoides CYCLOPIODA OITHONIDAE Oithona plumifera CORYCAEIDAE Copilia mediterranea HARPACTICOIDA TACHIDIIDAE Euterpina acutifrons BATHYNELLACEA BATHYNELLIDAE Hexabathynella knoepffleri MYSIDACEA MYSIDAE Leptomysis mediterranea o Fauna Omurgasızlar Deniz ortamında bulunması muhtemel omurgasız hayvan türleri Tablo IV de verilmiştir. 100

125 Tablo IV Omurgasız Hayvan Türleri ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR SYCETTIDAE Sycon raphanus CALCISPONGIAE (KALKERLİ SÜNGERLER) CALCARONEA Leuconia aspera GRANTIIDAE Grantia capillosa OSCARELLIDAE Oscarella lobularis HOMOSKLEROPHORA PLAKINIDAE Plakina monolopha Plakina dilopha Plakina trilopha Corticium candelabrum ASTROPHORIDA GEODIIDAE Geodia gigas CHONDROSIIDAE Chondrosia reniformis Chondrilla nucula Suberites domuncula SUBERITIDAE Suberites carnosus HADROMERIDA Terpios fugax Cliona viridis CLIONIDAE Cliona vastifica Cliona celata PORIFERA DEMOSPONGIAE Axinella polypoides (SÜNGERLER) AXINELLIDAE Axinella verrucosa AXINELLIDA Axinella cinnamomea RASPAILIIDAE Raspailia viminalis DENDROCERATIDA APLYSILLIDAE Aplysilla sulfurea HALISARCIDAE Halisarca dujardini POECILOSCLERIDA CLATHRIIDAE Clathria coralloides CHALINIDAE Chalina digitata Spongelia elegans DICTYOCERATIDA SPONGELIIDAE Spongelia pallescens Velinea gracilis SPONGIIDAE Hippospongia communis HIRCINIDAE Hircinia variabilis HYDROIDEA MILLEPORIDAE Millepora alcicornis PLUMULARIIDAE Plumularia frutescens GERYONIDAE Geryonia proboscidalis Liriope eurybia CNIDARIA TRACHYLINA CUNANTHIDAE Cunina prolifera Cunina proboscidea (HAŞHAMLILAR) HYDROZOA (HİDRALAR) Solmissus albescens AEGINIDAE Aegina rhodina SOLMARIDAE Solmaris flavescens DIPHYIDAE Galeolaria quadrivalvis SIPHONOPHORA Praya diphyes PRAYIDAE Praya cymbiformis 101

126 ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR APOLEMIA Apolemia uvaria FOSKALIA Foskalia contorta AGALMA Agalma elegans Agalma utriculare HALISTEMMA Halistemma rubra VELELLA Velella spirans CUBOMEDUSAE CARYBDEIDAE Carybdea marsuplialis CORONATA PERIPHYLLIDAE Peripalma coronata NAUSITHOIDAE Nausithhoe punctata SCYPHOZOA (BÜYÜK DENİZANALARI) PELAGIDAE Chrysaora mediterranea SEMAEOSTOMEAE ULMARIDAE Aurelia aurita RHİZOSTOMEAE RHIZOSTOMIDAE Rhizostoma pulmo ALCYONACEA CORNULARIIDAE Clavulari crassa Rhizoxenia rosea XENIIDAE Sympodium coralloides CORALLİDAE Corallium rubrum MURICEIDAE Muricea placomus PRIMNOIDAE Primnoa verticillaris GORGONARIA Gorgonia verrucosa GORGONIIDAE Gorgonia graminea GORGONELLIDAE Gorgonella sarmentosa VERETILLIDAE Veretillum cynomorium Kophobelemnon leuckarti PENNATULACEA FUNICULINIDAE Funiculina quadrangularis Pennatula phosphorea ANTHOZOA (MERCANLAR) PENNATULIIDAE Pennatula rubra Pennatula griseum EDWARDSIIDAE Edwardsia claparedii ACTINIIDAE Condylactus aurantica Actinia equina Anemonia sulcata ACTINIARIA Sagartia rosea Cereus pedunculatus SAGARTIIDAE Metridium dianthus Adamsia mutabilis Phellia elongata Corynactis viridis MADREPORIDAE Madrepora oculata MADREPORARIA EUPSAMMIIDAE Balanophyllia regia Balanophyllia italica TURBINOLIIDAE Caryophyllia clavus Flabellum anthophylum OCULINIDAE Oculina virginea Loshohelia prolifera 102

127 ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR Cladocora cespitosa ZOANTHARIA ZOANTHIDAE Palythoa arenacea Gerardia savalgia CERIANTHARIA CERIANTHIDAE Cerianthus solitarius Cerianthus memebranaceus Nemertoderma psammicola PROPORIDAE ACOELA Paraproporus rubescens CONCOLUTIDAE Convoluta convoluta PLANOCERIDAE Planocera folium STYLOCHIDAE Stylochus neapolitanus Stylochus pilidium Leptoplana alcinoi LEPTOPLANIDAE POLYCLADIDA Stylochoplana pallida PSEUDOCERIDAE Thysanozoon brocchii Prostheceraeus giesbrechtii TURBELLARIA (SİLLİ SOLUCANLAR) PLATYHELMINTHES EURYLEPTIDAE Cycloporus papillosus (YASSISOLUCANLAR) Plagiostomum girardi PLAGIOSTOMIDAE Idothea neglecta ALLOEOCOELA Vorticeros auriculatum MONOCELIDIDAE Monocelis lineata Otoplana intermedia PROCERODIDAE Procerodes dohrni Sabussowia dioica TRICLADIDA TYPHLOPLANIDAE Promestoma marmoratus GYRATRICIDAE Gyratrix hermaphroditus TREMATODA (PARAZİT KELEBEKLER) MONOGENEA MONOCOTYLIDAE Myliobatis aquila MICROCOTYLIDAE Microcotyle labracis CHAETODERMATIDAE Falcidens gutturosus Tegulaherpia stimulosus APLACOPHORA (SOLUCANIMSI YUMUŞAKÇALAR) CAUDOFOVEATA NEOMENIIDAE Nematomenia banyulensis Neommenia carinata PRONEOMENIIDAE Rhopalomenia aglaopheniae Anamenia gorgonophila HALIOTIDAE Haliotis lamellosa Haliotis tuberculata FISSURELLIDAE Diyotora graeca MOLLUSCA (YUMUŞAKÇALAR) GASTROPODA (SALYANGOZLAR) ARCHAEOGASTROPODA MESOGASTROPODA PATELLIDAE CYPRAEIDAE TONNIDAE TRİTONİİDAE MURICIDAE Patella caerulea Patella caerulae Patella ulyssiponenesis Lurida lurida Dolium galea Ranella ranina Murex brandaris Trunculariopsis trunculus 103

128 ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR CEPHALASPIDEA PYRAMIDELLIDAE Kleinella humboldti BULLIDAE Bulla striata ARCIDAE Arca noae Barbatia barbata BIVALVIA (MİDYELER + İSTİRİDYELER) PTERIOMORPHA MYTILIDAE Mytilus galloprovincialis Pecten varius PECTINIDAE Pecten maxi Pecten jacobaeus Dentalium vulgare DENTALIIDAE SCAPHOPODA (DENİZDİŞLERİ) DENTALIIDA Dentalium elephantinum LAEVIDENTALIIDAE Pseudantalis rubescens SEPIIDAE Sepia officinalis Heteroteuthis dispar Sepiola robusta Sepiola rondeleti SEPIIDA Sepiola streenstrupian SPEIOLIDAE Sepiola affinis Rossia macrosoma Sepietta oweniana Sepietta neglecta LOLIGINIDAE Loligo vulgaris Alloteuthis media Ommatostrephes sagittatus OMMATOSTREPHIDAE Illex coindeti Thysanoteuthis rhombus ONYCHOTEUTHIDAE Abralia verany TEUTHIDA ENOPLOTEUTHIDAE Abraliopsis pfefferi Brachioteuthis riisei CEPHALOPODA (KAFADANBACAKLILAR) Chiroteuthis vernany SPIRULIDAE Galteuthis armata Pyroteuthis margaritifera Todorodes sagittatus Todarodes eblanae Octopus vulgaris Octopus marcopus OCTOPODIDAE Octopus salutii Octopus defilippi Eledone moschata OCTOPODA Pteroctopus teteracirrhus Scaeurgus unicirrhus Argonauta argo ARGONAUTIDAE Ocythoe tuberculata Cirrothauma murayyi Virtrlrdonella alberti 104

129 ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR POLYGORDIIDAE Polygordius lacteus Polygordius triestinus ARCHIANNELIDA Polygordius appendiculatus PROTODRILIDAE Protodrilus flavocapitatus SACCOCİRRİDAE Saccocirrus paplillocercus Saccocirrus major AMPHINOMIDAE Hermodice carunculata EUNICIDAE Diopatra neapolitana Staurocephalus rubrovittatus NEPHTHDIDAE Nephthys hombergi GLYCERIDAE Glycera capitata APHRODITIDAE Aphrodita aculeata PHYLLODOCIDAE Phyllodoce paretti Phyllodoce laminosa ERRANTIA Alciope cantraini ALCIOPIDAE Asterope candida Vanadis formosa TOMOPTERIDAE Tomopteris apsteini Tomopteris cartarina HESIONIDAE Hesione pantherina Ophiodromus flexuosa ANNELIDA Syllis variegata POLYCHAETA (DENİZEL HALKALISOLUCANLAR) (HALKALISOLUCANLAR) SYLLIDAE Odontosyllis ctenostoma Grubea limbata Spio seticornis SPIONIDAE Scolelepis fuliginosa Nerine vulgaris CHAETOPTERIDAE Chaetopterus variopedatus Phyllochaetopterus major CIRRATULIDAE Ctenodrilus serratus ARENICOLIDAE Arenicola marina FLABELLIGERIDAE Flabelligera diplochaitus Notomastus latericius CAPITELLIDAE Dasybranchus caducus SEDENTARIA Maldane glebifex MALDANIDAE Clymene oerstedi Euclymene lumbricoides OPHELIIDAE Polyophthalmus pictus TEREBELLIDAE Terebella nebulosa SABELLARIIDAE Sabellaria alveolata Fabricia gracilis SABELLIDAE Spirographis spallanzani Dasychone bombyx SERPULIDAE Hydroides uncinata 105

130 ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR Protula intestinum Filograna implexa Spirorbis laevis CLITELLATA (KUŞAKLISOLUCANLAR) ARCHİOLİGOCHAETA ENCYTRAEIDAE Marionina subterranea LEPADOMORPHA SCALPELLIDAE Pollicipes cornucopia Scalpellum scalpellum LEPADIDAE Lepas anatifera Conchoderma virgatum BALANOMORPHA BALANIDAE Balanus tintinnabulum Chelonobia testudinaria STOMATOPODA SQUILLIDAE Squilla mantis Squilla mantis desmaresti AMPHIPODA GAMMARIDAE Gammarus locusta ISOPODA GNATHIIDAE Gnathia phallonajopsis Meganyctiphanes norvegica ARTHROPODA (EKLEMBACAKLILAR) BRYOZOA (YOSUNHAYVANCIKLARI) ECHINODERMATA (DERİSİDİKENLİLER) CRUSTACEA (KABUKLULAR) GYMNOLAEMATA BRACHIOPODA (DALLIBACAKLILAR) ASTEROIDAE (DENİZYILDIZLARI) EUPHAUSIACEA DECAPODA EUPHAUSIIDAE PENAEIDAE Euphausia mülleri Aristues antennatus Aristqeomorpha foliacea Parapenaeus longirotris Penaeus kerathurus Penaeus japonicus Penaeus semisulcatus Solenocera membranacea SERGESTIDAE Sergestes arcticus CRANGONIDAE Crangon crangon PALAEMONIDAE Palaemon serratus CALAPPIDAE Calappa granulata PINNOTHERIDAE Pinnotheres pisum TUBULIPORIDAE Tubulipora flabellaris IDMONEIDAE Idmonea transversa Hornera frondiculata STENOLAEMATA VESICULARIIDAE Vesicularia spinosa CELLULARIIDAE Scrupocellarina reptans BICELLARIIDAE Bugula plumosa CELLARIIDAE Cellaria salicornoides FLUSTRIDAE Carbasea foliacea CRANICEA CRANIIDAE Crania anomala STROPHOMENIDA THECIDIIDAE Thecidium mediterraneum Gryphus vitreus TEREBRATULIDA TEREBRATULIDAE Terebratulina caputserpentis Mergerlia truncata FORCIPULATA BRISINGIDAE ASTERIDAE Brisinga coronata Marthasterias glacialis Coscinasterias tenuispina 106

131 ŞUBE SINIF TAKIM FAMILYA TÜR GONIASTERIDAE Sphaerodiscus placenta Astropecten aranciacus Astropecten bispinosus ASTROPECTINIDAE PHANEROZONIA Astropecten spinosus Astropecten irregularis LUIDIIDAE Luidia ciliaris CHAETASTERIDAE Chaetaster longipes Asterina wega ASTERINIDAE Anseropoda placenta Palmipes placenta SPINULOSA ECHINASTERIDAE Echinaster sepositus OPHIOSTERIDAE Ophidiaster ophidianus Hacelia attenuata PORANIIDAE Marginaster capreensis EURYALAE GORGONOCEPHALIDAE Astrospartus mediterraneus OPHIOTRICHIDAE Ophiothrix fragilis Ophiothrix quinquemaculata OPHIUROIDEA (YILANYILDIZLARI) AMPHIURIDAE Amphipholis squamata OPHIURAE OPHIODERMATIDAE Ophioderma longicaudatum OPHIOLEPIDIDAE Ophiura texturata OPHIACANTHIDAE Ophiocantha setosa OPHIACTIDAE Ophiactis virens CIDAROIDA CIDARIDAE Cidaris cidaris Stylocidaris affinis ARBECIIDAE Arbacia lixula TEMNOPLEURIDAE Genocidaris maculata TOXOPNEUSTIDAE Sphaerechinus granularis ECHINOIDEA (DENİZKESTANELERİ) DIADEMATOIDAE Echinus meleo ECHINIDAE Psammechinus microtuberculatus Paracentrotus lividus DIADEMATIDAE Centrostephanus longispinus BRISSIDAE Brissus unicolor SPATANGOIDAE LOVENIIDAE Echinocardium cordatum SCHIZASTERIDAE Schizaster canaliferus ASPIDOCHIROTA HOLOHURIIDAE Holothuria helleri STICHOPODIDAE Stichopus regalis HOLOTHUROIDEA (DENİZHIYARLARI) CUCUMARIIDAE Cucumaria planci DENDROCHIROTIDA PHYLLOPHORIDAE Phyllophorus urna APODIDA SYNAPTIDAE Labidoplax digitata CRINOIDEA (DENİZLALELERİ) COMATULIDA ATEDONIDAE Antedon mediterranea Leptometra phalangium Actinometra solaris 107

132 Omurgalılar Fauna türleri mevsimsel değişiklikler göstermekte olup, bir alanın fauna envanterinin belirlenmesi birkaç yıl sürebildiğinden fauna listelerinde verilen türler; arazi çalışmasının yanı sıra, yöre halkının gözlem ve duyumları, bölgenin biyotop özellikleri ve mevcut yayılma alanları göz önüne alınarak hazırlanmıştır. Fauna listeleri, arazi çalışması sırasında görülmemiş ancak ortamdaki mevcudiyetleri yapılan literatür araştırmalarıyla ortaya konmuş olan türleri de içermektedir. Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel fauna türlerinden; Tablo IV de balık türleri, Tablo IV da amfibi türleri, Tablo IV de sürüngen türleri, Tablo IV de kuş türleri ve Tablo IV da memeli türleri verilmiştir. Fauna ile ilgili tablolarda her türün familyası, Türkçe adı, habitatı, IUCN kategorisi, Red Data Book kategorisi ve Bern Sözleşmesi Ek-2 (kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri) ve Ek-3 (korunan fauna türleri) listelerinin hangisinde yer aldığı belirtilmiştir. Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde yer almayan türler için (-) işareti konulmuştur. Ayrıca; T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce 6 Temmuz 2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları) listeleri ilgili tablolara işlenmiştir. Ek-I listesinde bulunan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu nun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı nca koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve nakletmek yasaktır. Ek-II listesinde bulunan kuşlar ve memeliler, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu nun 4. maddesinin birinci fıkrasının verdiği yetki çerçevesinde Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan av hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve nakletmek yasaktır. Ek-III listesinde bulunan av hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu nun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen av döneminde belli edilen sürelerde avlanmasına Merkez Av Komisyonunca izin verilen av hayvanlarıdır. Prof. Dr. Ali Demirsoy a (1996) Göre Red Data Book Kategorileri E Ex I K Nt O R V Tehlikede Soyu tükenmiş Bilinmiyor Yetersiz bilinenler Takson henüz tehlike altında değil Takson tehlike dışı Nadir Zarar görebilir 108

133 2006 IUCN Red List Kategorileri IUCN (The World Conservation Union: The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources = Doğayı ve Doğal Kaynakları Korumaya Yönelik Uluslararası Topluluk - Dünya Koruma Topluluğu) tarafından en son yayınlanan Red List kategorileridir. Avrupa ülkelerinde IUCN risk sınıflarına göre flora ve fauna türlerinin sınıflandırılması 1970 li yıllardan itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır. IUCN kategorilerinin açıklaması aşağıdaki tabloda, kategoriler arası ilişkiler de şekilde sunulmuştur. Evaluated Not Evaluated (NE) Adequate data Data Deficient (DD) Extinct (EX) Extinct in the Wild (EW) Critically Endangered (CR) Endangered (EN) Vulnerable (VU) Near Threatened (NT) Least Concern (LC) Değerlendirmeye alınmış Değerlendirmeye alınmamış Yeterli data mevcut Yeterli data mevcut değil (data eksik) Türü tamamen yok olmuş,nesli tükenmiş tür Vahşi doğada nesli tükenmiş tür Önemli derecede yok olma tehlikesi olan tür Yok olma tehlikesi olan tür Koruma önlemi alınmazsa ileride yok olma tehlikesi olan tür Neredeyse tehdit altında En az kaygılanılan tür 109

134 Balıklar Deniz ortamında bulunan ve bulunması muhtemel balık türleri Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Balık Türleri TAKIM, FAMİLYA, TÜR ADI LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI BERN IUCN TAKIM RAJIFORMES VATOZLAR FAMİLYA RAJIDAE TÜR Raja clavata Vatoz - - TÜR Raja stellata Vatoz - - FAMILYA TORPEDINIDAE ELEKTRİKLİVATOZLER TUR Torpedo torpedo Benekli uyuşturan - - TAKIM CLUPEIFORMES RİNGABALIKLARI FAMİLYA CLUPEIDAE ESAS SARDALYELER TÜR Clupea (Sardina) finta Dişli tırsibalığı - - TÜR Clupea (Sardina) pilchardus Sardalye - - TAKIM ATHERINIFORMES KÜÇÜKSAZANLAR FAMİLYA BELONIDAE ZARGANALAR TÜR Belone belone Zargana - - FAMILYA EXOCOETIDAE UÇANBALIKLAR TÜR Exonautes rondeleti Uçanbalık - - FAMILYA SCOMBERESOCIDAE USKUMRUTURNASI TÜR Scomberesox saurus Zurnabalığı - - FAMILYA ATHERINIDAE GÜMÜŞBALIKLARI TÜR Atherina hepsetus Hakiki gümüşbalığı - - TAKIM GADIFORMES MEZGİTLER FAMİLYA GADIDAE MEZGİTLER TÜR Gadus merlangius Mezgit - - TAKIM PERCIFORMES LEVREKLER FAMİLYA SERRANIDAE HANİBALIKLARI TÜR Serranellus hepatus Beneklihani - - TÜR Morone labrax Denizlevreği - - FAMİLYA POMATOMIDAE LÜFERLER TÜR Pomatomus saltator Lüfer - - FAMİLYA CARANGIDAE İSTAVRİTLER TÜR Trachurus trachurus İstavrit - - FAMİLYA MULLIDAE BARBUNYALAR TÜR Mullus barbatus Barbunya - - TÜR Mullus surmuletus Tekir - - FAMİLYA MAENIDAE BEYAZGÖZLÜLER TÜR Maena smaris İzmarit - - FAMİLYA SPARIDAE İZMARİTLER TÜR Boops boops Kupes - - TÜR Charax puntazzo Sivriburun Karagöz - - TÜR Pagellus erythrinus Kırmızımercan - - TÜR Pagellus mormyrus Çizgilimercan - - TÜR Sparus auratus Çipura - - TÜR Oblada melanura Melanurya - - TÜR Dentex dentex Sinagrit - - FAMİLYA URANOSCOPIDAE KURBAĞABALIKLARI TÜR Uranoscopus scaber Kurbağabalığı - - FAMİLYA BLENNIIDAE HOROZBİNALAR TÜR Blennius ocellaris Kelebek horozbina - - TÜR Blennius tentacularis Antenli horozbina - - TÜR Blennius galerita Kırmızıdudaklı horozbina - - FAMİLYA GOBIIDAE KAYABALIKLARI TÜR Gobius cobitis Büyük kayabalığı - - FAMİLYA SCOMBRIDAE USKUMRULAR TÜR Scomber scomber Uskumru - - TÜR Scomber japonicus Kolyoz - - TÜR Sarda sarda Palamut - - FAMİLYA MUGILIDAE KEFALLER TÜR Mugil cephalus Kefal - - FAMILYA SCIANIDAE GÖLGEBALIKLARI TÜR Sciaena cirrhosa Gölgebalığı - - FAMILYA TRIPTERYGIIDAE ÇAMURBALIKLARI TÜR Tripterygion tripteronotus Sivribaşlı çamurbalığı

135 TAKIM, FAMİLYA, TÜR ADI LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI BERN IUCN FAMILYA CALLIONYMIDAE ÜZGÜNBALIKLARI TÜR Callionymus dracunculus Benekli üzgünbalık - - TAKIM ANGUILLIFORMES YILANBALIĞIMSILAR FAMILYA ANGUILLIDAE YILANBALIKLARI TÜR Anguilla anguilla Yılanbalığı - - TAKIM PLEURONECTIFORMES YASSIBALIKLAR FAMİLYA SOLEIDAE DİLBALIKLARI TÜR Solea ocellata Benekli dilbalığı - - FAMILYA BOTHIDAE KALKANBALIKLARI TÜR Arnoglossus laterna Çamurkalkanı - - TÜR Citharus linguatula Pisibalığı - - TAKIM SCORPAENIFORMES İSKORBİTLER FAMİLYA SCORPAENIDAE İSKORBİTLER TÜR Scorpaena scrofa Lipsoz - - TÜR Scorpaena porcus İskorbit - - FAMILYA TRIGLIDAE KIRLANGIÇBALIKLARI TÜR Trigla lineata Mazak - - TÜR Trigla hirundo Kırmızı kırlangıç - - TAKIM GOBIOESOCIFORMES VANTUZLUBALIKLAR FAMILYA GOBIOESOCIDAE VANTUZLUBALIKLAR TÜR Gouania wildernowi Taşemen - - TÜR Lepadogaster candollei Bantlı yapışkanbalık - - TÜR Diplecogaster bimaculatus İki Benekliemici

136 Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tür No Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat IUCN Red Data Book HYLİDAE 1 (D) Hyla arborea arborea Yaprak kurbağası Ağaçlar ve çalılar üzerinde LC nt II BUFONİDAE 2 (L) Bufo bufo bufo Kara Kurbağası Taş altları ve toprak içi LC nt III 3 (L) Bufo viridis Gece Kurbağası Taş altları ve toprak içi LC nt II PELOBATİDAE 4 (G) Pelobates syriacus Toprak Kurbağası Taş altları ve toprak içinde LC nt III Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları Amfibiler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara. G: Gözlem L: Literatür D: Duyum İkiyaşamlılar Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel 4 tane amfibi türünden 2 tanesi Bern Ek-2, 2 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır. Amfibi türleri arasında 4 tür 2006 IUCN Red List Kategorileri nde yer almasına rağmen, Demirsoy (1996) tarafından yapılan çalışmalara göre bu türler Türkiye de oldukça bol ve yaygındır. Ayrıca herhangi bir tehdit altında değildir. Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tür Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Bern Red Data IUCN AKK Habitat No Book (*) AGAMIDAE 1 (L) Agama stellio stellio Dikenli keler III nt - Ek-I Kayalıklarda, bahçe duvarlarında, ağaçlarda TESTUDİNİDAE 2 (G) Testudo graeca ibera Tosbağa II nt VU A1cd Ek-I Kumlu ve çakıllı kuru araziler GEKKONİDAE 3 (L) Hemidactylus turcicus turcicus Genişparmaklı Keler III nt - Ek-I Ev ve harabeler, kaya yarıkları, taş altları LACERTİDAE 4 (L) Lacerta trilineata diplochondrodes Büyük yeşil kertenkele III nt LC Ek-I Ekili tarlalarda, yol kenarlarında, bitkisi bol ve suya yakın yerlerde 5 (G) Ophisops elegans macrodactylus Tarla kertenkelesi III nt - Ek-I Ekili tarlalarda, yol kenarlarında, bitkisi bol yerlerde TYPHLOPİDAE 6 (L) Typhlops vermicularis Köryılan III nt - Ek-I Nemli topraklar ve taş altları COLUBRIDAE 7 (L) Coluber caspius Hazer yılanı III nt - Ek-I Ovalarda, dere kenarlarında, dağ yamaçlarında, tarlalarda 8 (L) Coronella austriaca austriaca Güneyyılanı II nt - Ek-I Çayırlık, ormanlık, taşlık, kumluk ve çalılık bölgelerde 9 (L) Eirenis modestus Uysal Yılan III nt - Ek-I Bitki örtüsü fakir taşlı alanlar 10 (L) Elaphe quatuorlineata saoromates Sarı yılan II nt - Ek-I Ağaçlık, çalılık ve taşlık alanlar, tarla ve bahçe Bern 112

137 Tür Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Bern Red Data IUCN AKK Habitat No Book (*) SCINCIDAE 11 (L) Mayuba aurata Tıknaz kertenkele III nt - Ek-I Bitkisi az taşlık alanlarda 12 (L) Ablepharus kitaibelli kitaibelii İnce kertenkele II nt LC Ek-I Orman ve makilerde, taşlar ve yapraklar arasında Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler Meteksan A.Ş., Ankara. Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları Sürüngenler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara. (*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları G: Gözlem L: Literatür D: Duyum Sürüngenler Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel 12 tane sürüngen türünden 4 tanesi Bern Ek-2, 8 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır. Sürüngen türleri arasında 3 tür (Testudo graeca ibera, Lacerta trilineata diplochondrodes ve Ablepharus kitaibelli kitaibelli) 2006 IUCN Red List Kategorileri nde yer almasına rağmen, Demirsoy (1996) tarafından yapılan çalışmalara göre Türkiye de oldukça bol ve yaygın olup, ayrıca herhangi bir tehdit altında değildir. Sürüngen türlerinin tamamı T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce 6 Temmuz 2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları nın yansıtıldığı en son listelere göre Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları) listesinde bulunmaktadır. 113

138 Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tür No Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat Red Data Book Bern IUCN Red List Statü AKK (*) LARIDAE 1 (L) Larus canus Küçükmartı Çakıllı, kumlu deniz kenarları ve kışın iç kesimlerde B.3 III LC KZ Ek-II 2 (L) Larus ridibundus Karabaş martı Deniz kenarlarında B.3 III LC KZ,T Ek-II 3 (L) Larus melanocephalus Karabaş martı Durgun sularda, deniz kenarlarında ve denizlerde A.4 II LC Y Ek-I 4 (L) Larus fuscus Küçük siyahmartı Deniz kenarlarında B.3 - LC KZ,T Ek-II 5 (L) Larus genei İncegaga martı Deniz kenarları B.3 II LC KZ,T Ek-I 6 (L) Larus marinus Büyüksiyah martı Deniz kenarlarında B.2 - LC T Ek-II STERNIDAE 7 (L) Sterna nilotica Gülen sumru Nehir, göl ve deniz kenarlarında A.2 II - T Ek-I 8 (G) Sterna hirundo Deniz kırlangıcı Deniz kenarlarında A.4 II LC T,G,KZ Ek-I STERCORARIIDAE 9 (D) Stercorarius pomarinus Kaşıkmartı Genellikle deniz, göl ve nehir kenarlarında - III LC KZ Ek-II 10 (L) Stercorarius parasiticus Yırtıcımartı Tatlı su ve bitkisi bol kıyılarda, göç zamanı denizlerde B.3 III LC KZ Ek-II LANIIDAE 11 (L) Lanius collurio Kızılsırtlı çekirgekuşu Açık alanlar, park ve bahçeler - II LC G Ek-I 12 (L) Lanius minor Karaalınlı Çekirgekuşu Düz ve tepelik bölgeler ve ağaçlı orman kenarları - II LC T,G Ek-I 13 (L) Lanius nubicus Maskeli Çekirgekuşu Ovalardaki zeytinlikler, dağlardaki çam ormanları - II LC G Ek-I 14 (L) Lanius senator Kızılbaşlı Çekirgekuşu Ağaçlık alanlar ve orman kenarları - II LC T,G Ek-I PHASIANIDAE 15 (G) Alectoris chukar Kınalıkeklik Taşlık ve kayalık yerler A.2 III LC Y Ek-III COLUMBIDAE 16 (G) Columba palumbus Tahtalıgüvercin Yerleşim yerleri ve ağaçlık alanlar A.4 - LC Y Ek-III 17 (L) Columba livia Kayagüvercini Deniz kenarları - II LC Y Ek-III 18 (L) Streptopelia turtur Üveyik Ekili ovalara yakın ormanlarda ve şehir içlerinde A.2 II LC G Ek-III 19 (L) Streptopelia decaocta Kumru Stepler - II LC Y Ek-II STRIGIDAE 20 (L) Athene noctua Kukumav Tarla, bahçe, ormanlık alanlar ve kayalıklar A. 3 II LC Y Ek-I APODIDAE 21 (L) Apus apus Ebabil Yerleşim yerleri, kayalıklar, ağaçlık alanlar A. 4 III LC G,T Ek-I 22 (L) Apus pallidus Gri ebabil Yerleşim yerleri, kayalıklar, ağaçlık alanlar A.3 II LC G,T Ek-I ALAUDIDAE 23 (D) Alauda arvensis Tarlakuşu Tarla, açık araziler, ağaçlık ve dağlık alanlar - III LC Y Ek-II 24 (L) Melanocorypha leucoptera Akkanat Tarlakuşu Yerleşim yerleri ve tarlalar - II LC G Ek-I 25 (L) Melanocorypha bimaculata Küçük Boğmaklı Tarlakuşu Seyrek ağaçlı yerler ve tarlalar - II LC Y,G Ek-I 26 (L) Eremophila alpestris Kulaklı Toygar Açık yerler, tarla ve boş araziler A.3 II LC Y Ek-I TURDIDAE 27 (L) Erithacus rubecula Kızılgerdan Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler - II LC Y Ek-I 28 (L) Turdus pilaris Ardıç Ağaçlık ve çayırlık alanlar - III LC KZ Ek-II 29 (D) Turdus merula Karatavuk Ağaçlık alanlar ve bahçeler - III LC Y Ek-III 30 (L) Turdus viscivorus Ökseotu Ardıçkuşu Ormanlık alanlar, yerleşim yerleri, bahçeler - III LC Y Ek-II 31 (L) Saxicola torquata Taşkuşu Taşlık ve kurak tepeler, dağlar, fundalık ve kumlu yerler - II LC Y Ek-I 114

139 Tür No Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat Red Data Book Bern IUCN Red List Statü AKK (*) 32 (L) Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Açık alanlar, tarla ve çayırlıklar A. 3 II LC G Ek-I 33 (L) Oenanthe hispanica Karakulak Kuyrukkakan Açık alanlar, fundalıklar ve ağaçlıklar - II LC G, T Ek-I CORVIDAE 34 (L) Corvus monedula Cüce Karga Ağaçlık alanlar, kayalık ve harabeler - - LC Y Ek-III 35 (G) Corvus corax Karakarga Fundalıklar ve hayvan yetiştirilen yerler - III LC Y Ek-II 36 (L) Corvus frugilegus Ekinkargası Ekili ovalarda, seyrek ağaçlı yerlerde, park ve çayırlarda - - LC Y,KZ Ek-III 37 (L) Corvus corone Leş Kargası Açık araziler ve tarlalar - - LC Y Ek-III 38 (G) Pica pica Saksağan Seyrek ağaçlık alanlar, park ve bahçeler - - LC Y Ek-III HIRUNDINIDAE 39 (G) Hirundo rustica Kırlangıç Yerleşim yerleri - II LC G Ek-I 40 (G) Delichon urbica Pencere kırlangıcı Yerleşim yerleri ve kayalıklar A.4 II LC G Ek-I FALCONIDAE 41 (D) Falco tinnunculus Kerkenez Yerleşim yerleri ve ormanlık alanlar A. 4 II LC Y Ek-I 42 (L) Falco peregrinus Gezgincidoğan Ormanlık alanlar ve açık araziler A. 2 II LC Y,KZ Ek-I 43 (L) Falco subbuteo Delicedoğan Ağaçlık alanlar, orman kenarları A.3 II LC G Ek-I HAEMATOPODIDAE 44 (D) Haematopus ostralegus Poyrazkuşu Deniz kenarlarında A.3 III LC G,Y Ek-II FRINGILLIDAE 45 (L) Fringilla coelebs İspinoz Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler - III LC Y Ek-II 46 (L) Carduelis chloris Florya Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, mezarlıklar A. 4 II LC Y Ek-I 47 (L) Carduelis carduelis Sakakuşu Bahçeler, açık ormanlar ve ağaçlı köy kenarları A.4 II LC Y Ek-I 48 (L) Carduelis cannabina Ketenkuşu Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, orman A. 4 II LC Y, KZ Ek-I 49 (L) Coccothraustes coccothraustes Kocabaş Ormanlarda, tarlalardaki ağaçlarda ve büyük parklarda - II LC Y,KZ Ek-I PARIDAE 50 (L) Parus major Büyük Baştankara Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler - II LC Y Ek-I 51 (L) Parus caeruleus Mavi Baştankara Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler - II LC Y Ek-I 52 (L) Parus ater Çam Baştankarası Her çeşit çam ormanları - II LC Y Ek-I EMBERIZIDAE 53 (L) Emberiza melanocephala Karabaş kirazkuşu Ağaçlık alanlar, ovalar, bahçeler A. 3 II LC G Ek-I 54 (L) Emberiza calandra Tarla Kirazkuşu Açık araziler, ağaçlık alanlar ve tarlalar - III - Y Ek-II 55 (L) Emberiza hortulana Kirazkuşu Fundalıklar, ekili tarlalar, ormanlık alanlar A.3 III LC G Ek-II PASSERIDAE 56 (G) Passer domesticus Ev Serçesi Yerleşim yerleri ve tarlalar - - LC Y Ek-III MUSCICAPIDAE 57 (L) Muscicapa striata Benekli Sinekkapan Yerleşim yerleri, ağaçlık alanlar - II LC G Ek-I SYLVIIDAE 58 (L) Sylvia nisoria Karabaş Ötleğen Ormanlar, park ve bahçeler - II LC G,T Ek-I 59 (L) Sylvia cantillans Aksakal Ötleğen Makilikler, bodur ağaçlı ormanlar ve orman kenarları - II LC G,KZ Ek-I SITTIDAE 60 (L) Sitta europaea Sıvacıkuşu Yaprak döken karışık ormanlar, park ve bahçeler - II LC Y Ek-I GAVIIDAE 61 (L) Gavia stellata Kızılgerdan dalgıç Denizlerde B.3 II LC KZ Ek-II 62 (L) Gavia arctica Karagerdan dalgıç Denizlerde A.3 II LC KZ,G Ek-II PHALACRORACIDAE 115

140 Tür No Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat Red Data Book Bern IUCN Red List Statü AKK (*) 63 (G) Phalacrocorax carbo Karabatak Göl, deniz ve nehir kenarlarında A.2 III LC Y,KZ Ek-II 64 (G) Phalacrocorax pygmaeus Cüce karabatak Göl, deniz ve nehir kenarlarında A.3 II LC Y Ek-I PELECANIDAE 65 (L) Pelecanus onocrotalus Ak pelikan Göl, deniz ve nehir kenarlarında A.2 II LC G,Y,KZ Ek-I ARDEIDAE 66 (G) Ardea cinerea Gribalıkçıl Göl, nehir, deniz kenarlarında A.3 III LC Y Ek-II ANATIDAE 67 (D) Cygnus olor Kuğu Deniz ve nehir kıyılarında A.1.2 III LC Y,KZ,T Ek-I 68 (L) Cygnus cygnus Ötücükuğu Deniz ve nehir kıyılarında A.1.2 II LC Y,KZ,T Ek-I 69 (G) Tadorna tadorna Suna Deniz ve tuzlu göl kenarlarında A.2 II LC Y,G,KZ Ek-I CHARADRIIDAE 70 (L) Charadrius hiaticula Kolyeli büyük yağmurkuşu Deniz sahillerinde, acı ve tatlı su kenarlarında B.2 II LC T,KZ Ek-I 71 (L) Charadrius alexandrinus Kesik kolyeli yağmurkuşu Deniz kıyılarında, tuzlu göl ve bataklık kıyılarda A.2 II LC G,T Ek-I SCOLOPACIDAE 72 (L) Calidris ferruginea Kırmızı kumkuşu Göç esnasında deniz, nehir ve göl kenarlarında B.2 II LC T,KZ Ek-I 73 (L) Calidris minuta Küçük kumkuşu Göç esnasında deniz, nehir ve göl kenarlarında B.3 II LC T,KZ Ek-I RECURVIROSTRIDAE 74 (L) Himantopus himantopus Uzunbacak Deniz, göl, nehir kenarları ve bataklıklar A.3 II LC G Ek-I 75 (L) Recurvirostra avosetta Kılıçgaga Deniz kenarlarında A.4 II LC G,Y,KZ Ek-I Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler Meteksan A.Ş., Ankara. Kaynak: Kiziroğlu, İ, 1993, The Birds of Türkiye (Species List in Red Data Book), TTKD, Ankara. (*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları G: Gözlem L: Literatür D: Duyum Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu tarafından hazırlanan The Birds of Türkiye adlı yayında, kuş türlerinin korunma durumu ve statüleri ile ilgili olarak kullanılan sembollerin açıklaması şu şekildedir: A1 : Nesli tükenmiş veya tükenme tehlikesi altında olan türler A1.1 : Nesli tükenmiş olan türler A1.2 : Tüm Türkiye deki birey sayısı 1-25 çift arasında olan türler A2 : Birey sayısı çift altında kalan ve yayılış gösterdikleri bölgelerde büyük risk altında olan türler A3 : Birey sayısı (500) çift arasında kalan ancak bazı bölgelerde oldukça azalmış türler A4 : Birey sayıları fazla olmakla birlikte belirli bölgelerde azalmış olan türler. B : Geçici olarak Türkiye ye gelen ve biyotopların yok edilmesi ile risk alına girecek türler B1 : Anadolu yu kışlak olarak kullanan ancak Anadolu da üremeyen türler B2-B3 : Anadolu dan transit olarak geçen veya Anadolu yu kışlak olarak kullanan ve risk derecesi daha düşük olan türler Y : Düzenli olarak yurdumuzda kuluçkaya yatan yerli kuş türleri G : Yurdumuzda kuluçkaya yattıktan sonra göç eden türler K : Yurdumuzda kuluçkaya yatmayan, yurdumuzu transit göç esnasında kullanan türlerdir KZ : Kış aylarını yurdumuzda geçiren, kış ziyaretçisi türlerdir Kuşlar Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel 75 tane kuş türünden 49 tanesi Bern Ek-2, 18 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır. 116

141 T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce 6 Temmuz 2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları nın yansıtıldığı en son listelere göre; 46 kuş türü Ek-I, yani Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesinde; 19 kuş türü Ek-II, yani Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları listesinde; 10 kuş türü ise Ek-III de yani Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları listesinde bulunmaktadır. Kuş türleri arasında 2 tür hariç (Sterna nilotica ve Emberiza calandra) tamamı 2006 IUCN Red List Kategorileri nde LC kategorisinde yer almakta olup, bu kategorideki türler en az endişe verici türler olarak tanımlanmaktadır. Tablo IV İzmir İli, Aliağa İlçesi ve Foça İlçesi Sınırlarında Planlanan İzdemir Enerji Santrali II Projesi ne Ait Faaliyet Üniteleri Sahası ve Çevresinde Bulunan ve Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri, Tür Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Bern Red Data AKK IUCN Habitat No Book (*) ERİNACEİDAE 1 (G) Erinaceus concolor Kirpi III nt Ek-I LR/lc Seyrek ormanlık yerler, yerleşim yerleri, tarlalar, bahçeler LEPORIDAE 2 (G) Lepus europaeus Yabani tavşan III nt Ek-III LR/lc Orman, çalılık ve kayalıklar SPALACIDAE 3 (D) Spalax leucodon anatolicus Kösnü - nt - VU D2 (**) Toprak içinde açtığı galeriler yapıp buralarda yaşarlar SORICIDAE 4 (L) Crocidura leucodon Sivriburunlu Tarlafaresi III nt - LR/lc Her türlü ortam,daha çok açık ve çalılık araziler MURİDAE 5 (L) Rattus norvegicus Göçmen fare - nt - LR/lc Her türlü ortam 6 (L) Rattus rattus Siyahsıçan - nt - LR/lc Toprak altında açtıkları tünellerde 7 (D Mus musculus musculus Doğu faresi - nt - LR/lc Toprak içinde ve üzerinde CANIDAE 8 (D) Vulpes vulpes Tilki - nt Ek-III LC Orman ve çalılık alanlar, tarlalar, açık araziler 9 (D) Canis lupus Kurt II R Ek-I LC Orman, step, açık araziler RHINOLOPHIDAE 10 (L) Rhinolophus ferrumequinum Büyük Nalburunluyarasa II V Ek-I LR/nt Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar 11 (L) Rhinolophus hipposideros Küçük Nalburunluyarasa II V Ek-I LC Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar 12 (L) Rhinolophus euryale Akdeniz Nalburunlu Yarasası II V Ek-I VUA2c Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar CRICETIDAE 13 (L) Microtus nivalis Karfaresi - nt - - Seyrek çalıların olduğu taşlık yerler SCIURIDAE 14 (G) Citellus xanthophrymnus Gelengi - nt Ek-I - Açık araziler 15 (L) Sciurus anomalus Kafkassincabı II R Ek-I LR/nt Ormanlık alanlar TALPIDAE 16 (L) Talpa levantis levantis Körköstebek - nt - LR/lc Kumlu, gevşek ve nemli topraklar MUSTELIDAE 17 (D) Mustela nivalis Gelincik III nt Ek-II LR/lc Her türlü ortam VESPERTILIONIDAE 18 (L) Pipistrellus pipistrellus Cüce yarasa III V - LC Çeşitli ortamlar 117

142 Tür No Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Bern Red Data Book AKK (*) IUCN URSIDAE 19 (D) Ursus arctos Bozayı II V Ek-I LR/lc Ormanlık alanlar SUIDAE 20 (D) Sus scrofa scrofa Yabandomuzu - nt Ek-III LR/lc Ormanlık alanlar Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler Meteksan A.Ş., Ankara. Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları Memeliler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara. (*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları G: Gözlem L: Literatür D: Duyum (**)= İnsan etkisine açık dar bir alanda yayılış gösteren ve koruma önlemi alınmazsa ileride yok olma tehlikesi olan türler Habitat Memeliler Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel 20 tane memeli türünden 6 tanesi Bern Ek-2, 5 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nce 6 Temmuz 2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları nın yansıtıldığı en son listelere göre; 8 tane memeli türü Ek-I yani Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesinde, 1 tane memeli türü Ek-II yani Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları listesinde ve 3 tane memeli türü Ek-III listesinde yani Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları yer almaktadır. Memeli türleri arasında 2 tür hariç (Microtus nivalis ve Citellus xanthophrymnus) tamamı 2006 IUCN Red List Kategorileri nde yer almaktadır. Bu türlerden 13 tanesi Demirsoy (1996) tarafından belirlenen Red Data Book Kategorileri ne göre nt kategorisinde, 2 tanesi R ve 5 tanesi de V kategorisinde bulunmaktadır. nt kategorisindeki türler Türkiye de oldukça yaygın ve bol olarak bulunmakta olup, tehlike altında değildir. R kategorisindeki türler, nadir olan türlerdir. V kategorisindeki türler, soyu hızla tükenen ve önlem alınmazsa yakın gelecekte yok olma riski yüksek olan türlerdir. 118

143 IV Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü verilerine göre, İzmir İli sınırları dahilinde aşağıdaki maden ve fosil yakıt kaynakları bulunmaktadır. ALTIN ( Au ) Bergama-Ovacık Yatağı Tenör: 9 gr/ton Au, 11 gr/ton Ag Rezerv: ton toplam rezerv. Yatak işletilmektedir. Tire-Beylerderesi Sahası Tenör: 36,6 gr/ton olan Au Rezerv: Geçmiş yıllarda işletilmiştir. Karşıyaka-Arapdağ-Altıntepe Sahası Tenör: 3,38 gr/ton Au, 42,8 gr/ton Ag Rezerv: görünür, muhtemel, mümkün rezerv. Karşıyaka-Arapdağ-Çilektepe Sahası Tenör: 1,3 gr/ton Au Rezerv: görünür, muhtemel, mümkün rezerv. Ödemiş-Küre Sahası Tenör: 1,1 8,0 gr/ton Au, 1-3 gr/ton Ag Rezerv: ton muhtemel rezerv. Geçmiş yıllarda işletilmiştir. Ödemiş-Emirli Sahası Tenör: 4,37 gr/ton Au Rezerv: ton görünür+muhtemel rezerv. Efemçukuru Yatağı Tenör: 12,65 gr/ton Au Rezerv: ton toplam rezerv. ALÜNIT ( Alu ) Foça-Şaphane Dağı Sahası Tenör: Al203+TiO2 %40; Fe2O3 %1 Rezerv: ANTIMUAN ( Sb ) Ödemiş-Emirli, Çaylı sahaları Tenör: % 2-10 Sb Rezerv: ton toplam rezerv.yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. ASBEST ( Asb ) Urla-Yağcılar-Zongurludere Sahası Tenör: % 10 asbest, lif uzunlukları 2-8 mm Rezerv: ton mümkün.geçmiş yıllarda 300 ton üretim yapılmıştır. 119

144 BAKIR-KURŞUN-ÇINKO ( Cu-Pb-Zn ) Bayındır-Sarıyurt Sahası Tenör: % 0,1 Cu, % 7 Pb, % 7,5 Zn, Rezerv: ton görünür, Gümüldür-Gümüşsu Sahası Tenör: % 3,92 Pb, % 9,5 Zn (90 gr/ton Ag değeri bilinmektedir) Rezerv: Geçmiş yıllarda 4 837,5 ton tüvenan cevher üretimiştir. Yatakta bugün ton tüvenan, ton mümkün rezerv vardır. CIVA ( Hg ) Karaburun-Küçükbahçe, Kalecik Köyleri Tenör: % 0,2-0,3 arasında Hg Rezerv: ton görünür, ton muhtemel, ton mümkün. Yataklar geçmiş yıllarda işletilmiştir. Ödemiş-Kaymakcı, Çamlıca, Halıköy Sahaları Tenör: % 0,25 Hg Rezerv: ton görünür, ton mümkün. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. Torbalı-Helvacı Sahası Tenör: % 0,2 Hg Rezerv: ton muhtemel ÇIMENTO HAMMADDELERI ( Çmh ) Bornova Sahası Tenör: Rezerv: ton muhtemel kireçtaşı, ton muhtemel kil DEMIR ( Fe ) Torbalı-Hortuna Sahası Tenör: % 45 Fe 2 O 3 Rezerv: ton görünür+muhtemel rezerv, % 22 Fe 2 O 3 tenörlü ton görünür+muhtemel. Çimento hammaddesi olarak yataktan üretim yapılmaktadır. Impüriteler nedeniyle demir-çelik sanayiinde kullanılmamaktadır. DOLOMIT ( Dol ) Çeşme Alaçatı, Çiftlikköy Sahası Tenör: % 20 MgO Rezerv: ton görünür, ton muhtemel, Cumaovası Sahası Tenör: % 17,44-21,7 MgO Rezerv: ton görünür+ muhtemel 120

145 GRAFIT ( Grf ) Izmir civarındaki grafit sahaları aşağıda verilmiştir. YER TENÖR (%SabitKarbon) REZERV (ton) Tire-Başköy 6, görünür Tire-Habibler 4, görünür Tire-Çeşmedere görünür muhtemel Tire-Karamersin 6, görünür KALSIT ( Cc ) Tire Sahası Tenör: % CaCO 3 Rezerv: m 3 muhtemel KAOLEN ( Kao ) Yenifoça (Kozbeyli), Zeytindağ (Yenişakrar, Örlemiş) Zuhurları Tenör: % 3-16 Al 2 O 3, % 1,0-2,4 Fe 2 O 3 Rezerv: Zuhur KUM-ÇAKIL ( Kçm ) Karşıyaka-Örnek Köyü-Koca Dere Kalite: Stabilize malzeme Rezerv: m 3 muhtemel.yatak işletilmektedir. Foça-Aliağa Çiftliği-Güzelhisar Dere Kalite: Ince sıva malzemesi Rezerv: m 3 muhtemel Kiraz-Suludere Köyü Kalite: Orta kalitelidir Rezerv: m 3 muhtemel Seferhisar-Sığıcalı Köyü Kalite: Inşaat ve karayolu malzemesi Rezerv: m 3 muhtemel MANGANEZ ( Mn ) Merkez-Bulgurca, Karaburun-Balıkova zuhurları Tenör: % MnO 2 Rezerv: Zuhur MERMER ( Mr ) Tire-Ayaklıkırı Sahası Kalite: Orta kaliteli, koyu gri ve dumanlı beyaz renkli Rezerv: ton 121

146 Tire-Göllüce Sahası Kalite: Orta kalite, iri kristalli, gri, dumanlı beyaz renkli Rezerv: ton Torbalı-Tulum Sahası Kalite: Orta kaliteli, iri kristalli, dumanlı beyaz renkli Rezerv: ton Selçuk-Belevi (Intepe) Sahası Kalite: Orta kaliteli, gri dumanlı ve beyaz renkli Rezerv: ton Selçuk-Belevi Sahası Kalite: Orta kaliteli, gri dumanlı, beyaz renkli Rezerv: Geçmiş yıllarda işletilmiş antik bir ocaktır. Izmir-Urla Sahası Kalite: Orta kaliteli Rezerv: Işletilmektedir PERLIT ( Per ) Izmir-Bergama-Maruflarköy ve Ardıkköy Sahaları Kalite: Genleşme oranı elektrikli fırında 3,2 olarak belirlenmiş olup, alevdeki genleşme oranı 10 un üzerindedir. Rezerv: 3 sektörde ton muhtemel. Andıkköy-Sihirdere sektöründe işletme yapılmaktadır Izmir-Çandarlı-Deliktaşköyü Sahası Kalite: Elektrikli fırında genleşme oranı 1,3-1,5 tur. Ancak alevdeki genleşme oranının 10 civarındadır. Rezerv: ton görünür, ton muhtemel Izmir-Zeytindağ-Aşağı Şakran Sahası Kalite: Genleşme oranı dır. Alevdeki genleşme oranının civarındadır. Rezerv: ton görünür, ton muhtemel Izmir-Zeytindağı-Koyuneliköyü Sahası Kalite: Elektrik fırınındaki genleşme oranı arasındadır Rezerv: ton görünür, ton muhtemel Izmir-Çandarlı-Demirtaş Sahası Kalite: - Rezerv: ton muhtemel Izmir-Cumaovası-Bahçecik Sahası Kalite: Rezerv: ton görünür, ton muhtemel. Işletilmektedir. Izmir-Cumaovası- Yeniköy perlit Sahaları Kalite: - Rezerv: ton muhtemel, ton. Halen işletilmektedir. 122

147 Izmir-Foça-Tetilköy-Yahyababa Tepe ve Domuz Tepe perlit Sahaları Kalite: - Rezerv: ton görünür, ton muhtemel Izmir-Saruhanlı-Tatlıpınar-Demirci perlit Sahaları Kalite: Rezerv: ton görünür, ton muhtemel. Saha işletilmemektedir. TITANYUM ( Ti ) Ödemiş-Kayabağ, Bebekler, Yeniköy Sahaları Tenör: % 1,1-1,6 TiO 2 Rezerv: ton muhtemel Bayındır-Yakapınar, Falaka, Burgaz Sahaları Tenör : % 0,6-1,0 TiO 2 Rezerv: Bilinmiyor. Tire-Derebaşı Sahası Tenör: % 1 TiO 2 Rezerv: Bilinmiyor Selçuk-Pamucak Sahası Kalite: % 0,5 TiO 2 Rezerv: Bilinmiyor. IZMIR Linyit YATAĞIN BULUNDUĞU YER SU KÜL KIMYASAL ÖZELLIKLERI (%) REZERV (1 000 ton) AÇIKLAMA KÜKÜ RT AID K kal/kg GÖR MUH MÜM JEO Cumaovası Kapalı Işletme Tire Torbalı Ekonomik Değil Bergama-Çalan " " Bergama-Ürkütler " " Kaynak: Planlanan proje alanında herhangibir maden ve fosil yakıt kaynakları bulunmamaktadır. Proje kapsamında hammadde olarak kullanılacak kömür miktarı yaklaşık 132 ton/saat (1,056 Milyon ton/yıl) olup, gerekli kömür ithal edilecektir. Termik Santral için ithal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Kömür bu ülkelerden ülke kıyılarımıza deniz yolundan gemilerle getirilecektir. Projenin BGD Ünitesi nde kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla yaklaşık 8 ton/saat kireç taşı kullanılacaktır. Kireçtaşının temini, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Kireçtaşı sahası ile ilgili ÇED Yönetmeliği çerçevesinde yükümlülükler bu proje kapsamında ele alınmayıp, ayrı proje olarak değerlendirilecektir. Projede kullanılacak kömür ve kireçtaşı ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 ve V.2.4. te verilmiştir. 123

148 IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları Proje alanı(santral) ve desdek ünitelerin bulunduğu bölgeler sanayi alanlarıdır. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı ise Çevre Düzeni Planı na göre tarım alanı niteliğindedir. Dolayısıyla söz konusu proje alanları peyzaj değeri yüksek yerler ile rekreasyon alanları içerisinde kalmamaktadır. Ancak proje alanı Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı çevresinde, peyzaj değeri olan orman alanları bulunmaktadır. Aliağa nın tarihi yerlerinden olan Kyme, proje alanının(santral) yaklaşık m kuzey doğusunda Çakmaklı Köyü sınırlarında yer almaktadır. Bir diğer antik kent ise proje alanına yaklaşık 11 km uzaklıkta bulunan Myrina Antik Kenti dir. Kyme Antik Kenti ne gidebilmek için İzmir-Aliağa Karayolundan batıya ayrılan yoldan, Aliağa İlçe Merkezi ne 4 km mesafede bulunmaktadır. IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar. 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar vb.) Proje alanlarında Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar vb.) bulunmamaktadır. IV Bölgenin (Hava, su, toprak ve gürültü açısından) Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi İzdemir Enerji Santral-II Entegre Projesi için proje alanı ve çevresinde, ÇED Çalışması na done oluşturmak, işletme aşamasında oluşabilecek hukuki sorunlara çözüm getirebilmek, ÇED Raporu nda çevresel etkileri tespit edebilmek, olumlu ve olumsuz etkileri belirleyebilmek ve değerlendirmek amacıyla mevcut durumun tespiti amacıyla bir dizi çevresel etüt, ölçüm ve analiz çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında numune alınan noktaların yerleri 1/ ölçekli topoğrafik haritada üzerinde Ek-10 da gösterilmiştir. Arazi çalışmaları ile ilgili genel fotoğraflar aşağıda verilmiştir. 124

149 İZDEMİR ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Şekil IV H1 Nolu Noktada Pasif Difüsyon Tüplerin Takılma Anından Görünümler, Şekil IV H2 Nolu Noktada PM 10 Ölçümünden Görünümler, 125

150 İZDEMİR ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Şekil IV Deniz Suyu Numune Alımından Görünümler, Şekil IV Toprak Numunesi Alımından Görünümler, 126

151 Şekil IV G2 Nolu Noktada(Çakmaklı Köyü) Gürültü Ölçümünün Yapılmasından Görünümler, Çalışmalarda Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı nın TSEN IEC/ISO kapsamında hazırlamış olduğu Numune Alma Ölçüm/Analiz Prosedürleri uygulanmıştır. Çalışmalarda kullanılan cihazlar, referans alınan Türk ve AB standartları, kullanılan standart metotlar ve örnekleme-ölçüm talimatları Tablo IV de listelenmiştir. Tablo IV Mevcut Durum Tespiti İçin Yapılan Ölçüm/Analiz Çalışmalarında Kullanılan Cihazlar, Referans Alınan Türk ve AB Standartları, Kullanılan Standart Metotlar ve Örnekleme-Ölçüm Talimatları, DENEY-ÖLÇÜM YAPILAN KONU BACA GAZI DENEY ADI Sabit Kaynak Emisyonları Tanecikli Maddenin Derişiminin Elle Tayini Destile Yakıtların Yanmasıyla Meydana Gelen Duman Yoğunluğu (İslilik) Tayini (Bacharach Yöntemiyle) Elektrokimyasal Hücre Metodu ile NO, NO 2 ve NO x Tayini Elektrokimyasal Hücre Metodu ile CO, CO 2 ve O 2 Tayini Elektrokimyasal Hücre Metodu ile SO 2 Tayini FID (Flame Ionization Detector) Metodu İle Toplam Uçucu Organik Karbon Tayini DENEY/ÖLÇÜM METODLARI ve STANDARTLAR TS ISO 9096:2004 TS 9503: 1991 EPA-CTM-022:1998 ISO 12039:2001 TS ISO 7935: 1999 EPA Metod 25 A ORTAM HAVASI GÜRÜLTÜ Gravimetrik Metot ile Havada Süspansiyon Durumunda Bulunan Madde Miktarının Tayini TS 2361:1976 EPA 40 CFR PART 50 Çevre Gürültüsünün Belirlenmesi ve Ölçümü TS 8535 EN 60651:2002 TS 9969 EN 60804:2001 TS 9315 ISO TS 9798:1992 TS ISO 8297:

152 DENEY-ÖLÇÜM YAPILAN KONU Ph Tayini ÇO Tayini DENEY ADI DENEY/ÖLÇÜM METODLARI ve STANDARTLAR TS 3263 ISO 10523:1999 TS 5677 EN 25814:1996 SU-ATIKSU NUMUNE ALMA İletkenlik, Toplam Çözünmüş Katı ve Tuzluluk Tayini AKM Analizi Koliform Analizi Hach-Lange Analiz Kitleriyle BOi, KOi, Serbest Cl, NO 2, NO 3, NO 2-N, NO 3-N, Sülfat, Fosfat, Fenol, Amonyum Azotu, Toplam Kjeldahl Azotu, Klorür, Sülfit, Klorofil-a Tayini, Florür Bulanıklık Ölçümü Çökebilen Katı Madde Tayini Yağ ve Gres Analizi Cu, Fe, Mn, Zn, Co,Na, Toplam Krom Sülfür Cr +6 Renk Cd, Pd, Ni As, Se Ba Civa Bor Deterjan T.CN - Pasif Örnekleme Tüpleriyle Gaz ve Buhar Tayini Atık Sulardan Numune Alınması Deniz Suyundan Numune Alınması Yeraltı Sularından Numune Alınması Akarsulardan Numune Alınması TS 9748 EN 27888:1996 TS 7094 EN 872:1999 TS EN ISO :2004 TS ISO :1997 SM 5210 B SM 5220 B SM 4500 Cl G DPD SM 4500 NO 2 B EPA METHOD NO 3 SM 4500 SO 4-2 E SM 4500 P E SM 5530 C SM 4500 NH 3 C SM 4500 N org B SM 4500 Cl - B SM 4500 SO 3-2 B SM H SM 4500-F D TS 5091 EN ISO 7027:2004 TS 7092:1989 TS 8312: 1990 SM 3111B SM 4500 S -2 F SM 3500 Cr-B SM 2120 B SM 3030=A SM 3125=B SM 3114 C SM 3111 D TS 2537 EN 1483=1999 SM 4500 B SM 5540=C SM CN=B TS EN :2002 TS EN :2002 TS ISO :2002 TS ISO :1997 TS ISO :1997 TS ISO :1997 NUMUNESAKLAMA VE TAŞIMA Topraktan Numune Alınması Suda AKM, Bulanıklık, BOİ, Klor, KOİ, Koliform, Nitrit & Nitrat, Metal ve Yağ & Gres Analizleri için Örnek Muhafaza ve Taşınması TS 9923:1992 TS 5106 ISO :

153 IV Mevcut Hava Kalitesi Tespit Çalışmaları, Gazların (SO 2, NO X, HF, BTEX ve HCl) Ölçülmesi: İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından planlanan enerji santrali için yapılan Hava Kalitesi Ölçümü (PM10 ve pasif difüzyon tüpleri ile kirletici ölçümü) kapsamında örnekleme noktalarının seçimi için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY), Ek-2 (Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü) ne uygun olarak ölçme planı hazırlanmış ve inceleme alanının seçimi yapılmıştır. Proje sahası baz alınarak difüzyon tüpleri ölçüm noktasına yerleştirilmiş olup, SO 2, NO, NO 2, BTEX, HF ve HCl parametreleri için her bir nokta için 4 adet difüzyon tüpü olmak üzere, 8 noktada toplam 32 adet difüzyon tüpü yerleştirilmiştir. Mevcut durum tespiti çalışmaları kapsamında muhtemel faaliyet alanı 8 veya 16 yön üzerinde ana rüzgar yönü dağılımına bakılmaksızın yapılacak hava kalitesi tayinleri, ileride civar yerleşimlerle veya üçüncü şahıslarla çıkabilecek hukuki sorunların veya şikayetlerin çözümünde kanıt teşkil etmesi bakımından vazgeçilmez bir öneme sahip olup, tüm dünyada uygulanmaktadır. Yapılan çalışmalar en kötü şartlar dikkate alınarak, yapılan bir ön modelleme sonucu emisyonların maksimum yer seviyesi konsantrasyonlarının meydana geldiği noktalar baz alınarak 1/ ölçekli topoğrafik haritada belirlenmiş daha sonra da araziye gidilerek belirlenen bu noktalara mümkün olduğunca ulaşılarak difüzyon tüpleri yerleştirilmiştir. Yerleştirilen difüzyon tüpleri, HKKY Madde 2.4. Ölçme Yüksekliği kısmında belirtilen, Hava Kalitesi Ölçmeleri kural olarak yer seviyesinden (veya binadan veya ekili alandan) 1,5-4 m arasında olacaktır hükmüne göre yapılmıştır. Proje alanı ve çevresinde çeşitli noktalara yerleştirilen difüzyon tüpleri her bir periyot sonunda toplanarak İngiltere de bulunan Gradko Laboratuvarı na gönderilmiş olup, ölçüm sonuçları değişik tarihlerde gelmiştir (Bkz. Ek-11 Ölçüm Sonuçları). Ölçüm Sonuçları Proje sahası ve çevresindeki mevcut çevresel durumun tespiti amacıyla söz konusu noktada yapılan ölçüm sonuçları Tablo IV de verilmiştir. 129

154 Tablo IV Hava Kalitesi Ölçümü (Pasif Difüzyon Tüpleri İle Kirletici Ölçümü) Sonuçları ve HKDYY ve HKKY(Eski), Sınır Değerleri Nokta No (AKH-..) NO (μg/m 3 ) Ölçüm Sonucu NO (μg/m 3 ) HKDYY Değerleri NO 2 (μg/m 3 ) Ölçüm Sonucu NO 2 (μg/m 3 ) HKDYY Değerleri SO 2 (μg/m 3 ) Ölçüm Sonucu SO 2 (μg/m 3 ) HKDYY Değerleri Rapor Tarihi 17 Oca Nisan Oca Nisan Eylül Kasım Kasım ,64 <LOD - 24,31 23, ,04 14,45 9, <LOD <LOD - 30,87 12, ,11 16,21 13, ,21 <LOD - 23,04 11, ,95 22,65 19, ,19 0,59-23,41 11, ,39 19,18 20, ,07 4,88-25,13 21, ,99 10,67 6, ,07 <LOD - 10,96 14, ,25 24,45 10, ,57 0,52-31,24 19, ,07 15,22 12, <LOD <LOD - 15,51 14, ,20 31,54 2, Nokta No (AKH-..) HCL (μg/m 3 ) Ölçüm Sonucu HCl HKKY KVS DEĞERLER İ (μg/m 3 ) Değerleri HF (μg/m 3 ) Ölçüm Sonucu HF HKKY KVS DEĞERL ERİ (μg/m 3 ) Değerleri BTEX (Ethyl Benzene) Ölçüm Sonucu Ethyl benzene (μg/m 3 ) HKKY 1.Sınır Değer Rapor Tarihi 12 Ara Eki Kas Eylül Ekim Kas Eylül Kas Kas <LOD <LOD <LOD 300 3,81 2,82 2, ,24 0,19 0, ,8 1,46 <LOD 300 2,87 3,16 1, ,20 0,13 0, ,3 <LOD 1, ,96 3,41 2, ,28 2,76 0, <LOD 3,17 <LOD 300 4,83 3,96 2, ,28 0,16 0, ,6 <LOD ,2 3,11 2, ,26 0,24 0, ,35 <LOD <LOD 300 3,03 4,03 2, ,20 0,19 0, ,00 <LOD 0, ,44 3,61 2, ,17 0,16 0, ,93 <LOD <LOD 300 3,98 4,14 2, ,27 0,17 0,34 20 LOD: Ölçülebilen Alt Limit Değer * Bu periyottaki deney tüpleri çalındığından analiz sonuçları elde edilememiştir. Tablo IV den de görüldüğü üzere ölçümlerin yapıldığı alanın yakın çevresinde ağır sanayi bölgesi, rafineri vb. tesisler olmasına reğmen, yapılan ölçüm sonuçları HKDYY ve eski HKKY de(son yönetmelikte olmayan veriler bu yönetmelikten alınmıştır) yer alan sınır değerlerin oldukça altında kalmaktadır. Partikül Madde (PM10) Ölçülmesi: Yapılan çalışmalar en kötü şartlar dikkate alınarak, yapılan bir ön modelleme sonucu emisyonların maksimum yer seviyesi konsantrasyonlarının meydana geldiği noktalar baz alınarak 1/ ölçekli topoğrafik haritada belirlenmiş daha sonra da araziye gidilerek belirlenen bu noktalarda ölçüm yapılmıştır. Havada PM10 ölçümleri kapsamında filtreler üzerine toplanan parçacıklar ÇINAR Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvar ında tartılarak, toz konsantrasyonları tespit edilmiştir. PM10 analizleri Airmetrics, Minivol low volume sampler kullanılarak EPA 40 CFR PART 50 standardına uygun olarak yapılmıştır. 130

155 Ölçüm Sonuçları Laboratuarda filtreler 105 o C de kurutulduktan sonra desikatörde soğutularak tartılmış ve her nokta için son ve ilk tartımların farkları, toplam emilen hava hacmine bölünerek ortamdaki partikül madde konsantrasyonları bulunmuş olup, sonuçlar Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Partikül Madde (PM10) Ölçüm Sonuçları, ÖLÇÜM NOKTASI TARİH PM 10 ÖLÇÜM SONUCU* (µg/m 3 ) HK1 E: N: ,57 HK2 E: N: ,15 HK3 E: N: ,13 HK4 E: N: ,82 HK5 E: N: ,19 HK6 E: N: ,92 HK7 E: N: ,63 HK8 E: N: ,65 E: Easting N: Northing *PM 10 deneyi ölçüm belirsizliği % +/- 7,02 olarak hesaplanmıştır. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde müsaade edilen değerler sınır değer 350 µg/m 3 dir. Dolayısıyla yönetmelik sınır değerinin altında değerler gözlenmiştir. Partikül madde (PM10) değerlerinin bazı bölgelerde yüksek olmasının gerekçesi, bölgedeki demir-çelik tesislerinden kaynaklı cürufların kendi sahaları içerisinde depolamalarıdır. İDÇ bünyesindeki cüruflar ve diğer tüm demir-çelik tesislerinin cürufları için bölgede Geri Kazanım Tesisleri kurulmaya başlanmıştır. Buda ileriki yıllarda toz emisyon değerlerini dahada alt seviyelere düşürecektir. Gradko Laboratuvarı ve Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı nda yapılan analiz ve ölçüm sonuçları eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-11). 131

156 IV Yeraltı Suyu Mevcut Durum Tespit Çalışmaları, Santral alanı bulunduğu İDÇ alanı içerisinde yer alan artezyen kuyudan alınan suyun, tarihinde İDÇ tarafından İzmir İl Sağlık Müdürlüğü ne bağlı Karşıyaka Halk Sağlığı Laboratuarında su analizleri yaptırılmıştır. Analiz sonuçları Ek-11 de verilmiştir. Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanında yer altı suyu, kullanım suyu(kül boşaltım sistemi, speyleme vb.) olarak planlanmakta olup, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü nden 167 sayılı Yeralltı Suları Kanununun 9. Maddesi gereği bir yıl süreli Yer altı Suyu Arama belgesi tarihinde alınmıştır (Bkz.Ek-1/E Resmi Yazılar, Yeratı Suyu Arama Belgesi). Aynı Bölge Müdürlüğü nden Yer altı Suyu Kullanma İzin Belgesi alınarak, su kullanımı gerçekleştirecektir. IV Yüzey Suyu Mevcut Durum Tespit Çalışmaları Proje alanı ve yakın çevresinde sürekli akışa sahip yüzey suyu bulunmamaktadır. Hayıtlı Deresi, mevsimsel akışa bağlı kuru dere olduğu için numune alınarak analiz yapılmasına gerek duyulmamıştır. IV Deniz Suyu Mevcut Durum Tespit Çalışmaları Projenin ÇED süreci kapsamında, proje dahilinde su alma ve su deşarj yapılarının yer alacağı Nemrut Limanın (Su alma yapısı, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait sahada yapılacaktır.) deniz suyunun mevcut fiziksel ve kimyasal özelliklerini belirlemek amacıyla liman sahasında bulunan 2 farklı noktadan (deniz suyu tesis ve etki alanından (Bkz. Ek- 10)) anlık deniz suyu numuneleri alınmış ve analizleri yapılmıştır. Numuneler proje alanından TS EN ISO Mart 2007 tarihinde yayımlanan Su Numunelerinin Muhafaza, Taşıma ve Depolanması için Kılavuz esasları ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazate de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik çerçevesinde; TÜRKAK tarafından akredite olmuş ve Çevre ve Orman Bakanlığı ndan Yeterlik Belgesi almış olan ÇINAR Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından alınmıştır. ÇED Raporu nun genelinde en olumsuz senaryo baz alınarak inceleme ve değerlendirme yapılığından ve tatbikat projelerine done oluşturulması amaçlandığından; numune noktaları özellikle kıyının yaklaşık m açığından alınmıştır. ÇINAR Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından tarihleri arasında alınan numunede; ph, DO, sıcaklık, ışık geçirgenliği, bulanıklık, AKM, Toplam Krom, Klorofil-a ve amonyak analizleri yapılmıştır. Ayrıca Fenoller, Kurşun, Kadmiyum, Bakır, Nikel, Çinko, Civa, Arsenik ve Toplam Petrol Hidrokarbonları analizleri için Çevre Endüstriyel Analiz Laboratuarı na numuneler gönderilmiştir. Gerek Çevre Endüstriyel Analiz Laboratuarı ve gerekse ÇINAR Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı na ait ölçüm ve analiz raporları eklerde takdim edilmiştir (Bkz. Ek-11). Analiz Sonuçları: Numunede yapılan deniz suyu ölçüm ve analiz sonuçları ile SKKY Tablo 4 (Deniz Suyunun Genel Kriterleri) de verilen parametrelerin sınır değerleri Tablo IV de verilmiştir. 132

157 Tablo IV Deniz Suyu Analiz Sonuçları ve SKKY Tablo 4 (Deniz Suyunun Genel Kriterleri) Sınır Değerleri PARAMETRE SKKY-TABLO 4 SINIR DEĞERLERİ NUMUNE DEĞERİ ÇALIŞMA LABORATUVARI ph 6,0-9,0 8,61 0,32 Bulanıklık(BTU) Doğal 0,248 %+/- 10,2 AKM (mg/l) 30 13,1% 11,60 DO (mg/lt)-(%) % 90 dan fazla 6,65-82,6 %+/-0,1 Işık Geçirgenliği (m) - 3 Sıcaklık ( O C) - 25 Toplam Krom (mg/l) 0,1 0,277 %+/- 6,22 Klorofil-a (mg/lt) 0,016 %+/- 1,68 ÇINAR Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı ÇEŞİTLİ AĞIR METALLER Bakır (mg/l) 0,01 0,008 Kadmiyum ( g/l) 10 <0,1 Kurşun ( g/l) 100 0,45 Nikel ( g/l) Çinko ( g/l) 100 7,2 Civa ( g/l) 4 < 0,1 Arsenik ( g/l) ,1 Amonyak (mg/l) 0,02 < 0,015 Fenoller (mg/l) 0,001 < 1 Toplam Petrol Hidrokarbonları 0,003 <0,003 Çevre Endüstriyel Analiz Laboratuarı SKKY Tablo 4 de belirtilen deniz suyu genel kalite kriterlerine göre ph, Krom, Nikel, Kadmiyum, Kurşun, Bakır, Çinko, Arsenik, Amonyak ve Civa değerleri sağlanmaktadır. Buna rağmen, ÇO, krom ve Fenol değerlerinin deniz suyu için verilen genel kriterlerin üzerinde olduğu gözlenmiştir. Bu parametrelerin yüksek olmasının nedeni, anlık numune olması, numune alma noktalarının yaklaşık 100 m batı ve doğusunda iskelede gemilerden yük (hurda demir boşaltılması (İDÇ Limanı)) ve çevrede gemi trafiğinin yüksek olmasından dolayı tahmin edilmektedir. IV Toprakta Mevcut Durum Tespit Çalışmaları ÇED sürecinde, mevcut durum tespiti çalışmaları kapsamında santral alanı ve çevresindeki mevcut toprak kirlilik durumunun belirlenmesi amacıyla 5 adet numune alınmıştır. Bu numunelerin 1 tanesinde ağır metal analizi, 4 tanesinde de verimlilik analizi, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Toprak-Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü nde yaptırılmış olup, analiz sonuçları eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-11). Analiz Sonuçları: Proje sahasından alınan toprak numunelerinin ağır metal analizleri Tablo IV de verilmiş olup, verilen toprak numunelerinin ağır metal analiz sonuçları; Tarih ve Sayılı Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 ve Hollanda İskan Bakanlığı tarafından yayınlanıp, Avrupa da kullanılan ve toprak kalitesi standartları konusunda en güvenilir liste olan New Dutch List e göre değerlendirilmiştir. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprak Gübre Enstitüsü nde yapılan analizlerin sonuçları ise Lindsay ve Norwell 1969, PAO 1990, TOVEP 1991 ve Güney 1996 yayınlarından derlenen ve Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından kullanılan toprak 133

158 analizlerinin değerlendirilmesinde kullanılan standartlara göre değerlendirilmiştir. Proje alanından alınan sadece TPR1 nolu toprak numunelerinin ağır metal analiz sonuçları ve referans sınır değerler Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Proje Alanından Alınan Toprak Numunelerinin Ağır Metal Analiz Sonuçları ve Referans Sınır Değerler PARAMETRELER (mg/kg) ÖLÇÜM SONUÇLARI (mg/gr) NEW DUCTH LİSTESİ SINIR DEĞERLERİ (mg/gr) TPR1 Hedef Değer Müdahale Değeri TOPRAK KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ EK-1 TOPRAK KİRLETİCİLERİNİN SINIR DEĞERLERİ (mg/gr) Kurşun 0, ,085 0,53 0,3 Kadmiyum <0,0028 0,0008 0,012 0,003 Krom 0,099 0,1 0,38 0,1 Bakır 0, ,036 0,19 0,14 Nikel 0, ,035 0,21 0,075 Çinko 0,2241 0,14 0,72 0,3 Kaynak: Toprak Gübre ve Su Kaynakları Maerkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Ankara, 2007 Tablodan da görüldüğü üzere; ağır metal analiz sonuçları Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 de verilen sınır değerler ile larşılaştırıldığında, bazı değerlerin sınır değerlere yaklaştığı görülmektedir. Bu da bölgenin sanayi alanı olmasından kaynaklıdır. New Dutch List te ise, hedef değeri ve müdahale değeri olarak iki seviye belirlenmiştir. Hedef değeri ortalama konsantrasyonu, müdahale değeri ise iyileştirme gerektirecek seviyede kirliliğin belirtisi ni temsil etmektedir. New Dutch List te verilen değerler ile yapılan analiz sonuçları karşılaştırıldığında; TPR1 in Çinko değerleri hedef sınır değerin üstünde olduğu, diğer paramerrelerin ise hedef değerin altında olduğu görülmüştür. Proje alanından yakın çevresinden alınan TPR1, TPR2, TPR3, TPR4 ve TPR5 nolu toprak numunelerinin verimlilik analizleri (bünye, tuzluluk, ph, kireç, fosfor, potasyum, organik madde) Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Proje Alanı Yakın Çevresinden Alınan Toprak Numunelerinin Verimlilik Analizleri, NUMUNE NO TPR1 TPR2 TPR3 TPR4 TPR5 Kum (%) 46,5 16,1 38,7 41,8 Silt (%) 17,1 19,7 26,7 23,3 Kil (%) 36,4 63,7 34,6 34,9 Bünye Sınıfı SCL C CL CL Porozite (%) 55,47 55,85 52,83 56,23 Yarayışlı Bakır (ppm) 1,85 1,68 2,07 2,72 2,15 Yarayışlı Çinko (ppm) 2,00 41,25 8,70 9,15 1,04 Su ile Doymuşluk (%) 83 C 84 C 86 C 75 C 65 CL Toplam Tuz (%) 0,084 0,061 0,061 0,052 0,053 Su ile Doymuş Toprakta ph 7,61 7,44 7,44 7,61 7,34 Kireç/CaCO3 (%) 6,32 0,74 0,74 4,83 0,74 Fosfor/P205 (kg/da) 12,73 2,02 2,02 2,25 4,73 Potasyum/K20 (kg/da) 86,15 126,84 126,84 244,51 50,13 Organik Madde (%) 1,24 1,65 1,65 1,37 1,52 Kaynak: Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprak Gübre Enstitüsü Toprakta Verimlilik Analiz Raporu,

159 IV Mevcut Gürültü Tespit Çalışmaları ÇED sürecinde, mevcut durum tespiti çalışmaları kapsamında santral alanı ve çevresinde bulunan yerleşim yerlerine yakın bölgelerde toplam 7 noktada mevcut gürültü seviyesini tespit etmek amacıyla gürültü ölçümü yapılmış olup, ölçüm raporları eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-11). Gürültü ölçümü yapılan noktalar; ÇGDYY ne göre uygun olarak, proje alanlarının içerisinden ve yerleşim yerlerine en yakın noktalardan seçilmiş olup, ilgili yönetmelik ve standartlarda belirtildiği üzere yerden 1,5 m yükseklikte ölçümler yapılmıştır. Yapılan ölçümlerin sonuçları, 7 Mart 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇGDYY, Madde 27 de belirtilen gürültüye maruz kalma kategorileri ile karşılaştırılmış olup, ölçüm çalışmaları sonucu belirlenen gürültü düzeyleri ve ÇGDYY, Madde 27 de belirtilen gürültüye maruz kalma kategorileri Tablo IV de verilmiştir. Tablo IV Ölçüm Noktalarında Tespit Edilen Gürültü Düzeyleri ÖLÇÜM NOKTALARI ORTALAMA GÜRÜLTÜ DÜZEYLERİ (dba) LEQ MAX MIN G1 47, Kategori A (L gündüz <55 dba) G2 46,8 32,8 61,8 Kategori A (L gündüz <55 dba) ÇGDYY- MADDE 27 DE BELİRTİLEN GÜRÜLTÜYE MARUZ KALMA KATEGORİLERİ G3 67,2 71,2 65,1 Kategori C (L gündüz cinsinden dba) G4 64,9 60,1 73,6 Kategori C (L gündüz cinsinden dba) G5 47,3 54,9 44,2 Kategori A (L gündüz <55 dba) G ,3 52,4 Kategori B** (L gündüz cinsinden dba) G7 45,6 58,6 40,3 Kategori A (L gündüz <55 dba) *Kategori A (Lgündüz cinsinden <55 dba) Alanı: Planlama kararlarında, gürültüye çok hassas mevcut veya planlanan kullanımlar göz önüne alınarak mevcut sessizliği koruyacak şekilde gürültüye karşı tedbirler alınır. Bu kategorinin en üst seviyesindeki gürültü rahatsızlık verici derecede değildir. * Kategori B (L gündüz cinsinden dba): Çok ve orta derecede kullanımlar için planlama kararları ve tesis kurma izni verilirken çevresel gürültü faktörü değerlendirilir ve arka plan gürültüsünü koruyacak şekilde gerekli önlemler alınır. Planlama sırasında yerleşmeyi korumak için alınacak fiziksel önlemleri planlamacı alır. Yeni tesis kuruluşunda ise tesis sahibi önlemleri alır. **Kategori C (L gündüz cinsinden dba): Çok duyarlı kullanımlar için planlama kararları ve tesis kurma izni verilmez. Ancak kamu yararına izin verilmesinin zorunlu olduğu hallerde arka plan gürültüsünü artırmayacak şekilde gerekli önlemlerin alınması koşuluyla planlama kararları ve tesis kurma izni verilir. Planlama sırasında yerleşmeyi korumak için alınacak fiziksel önlemleri planlamacı alır. Yeni tesis kuruluşunda ise tesis sahibi etkin önlemler alır. IV Diğer Özellikler Bu bölümde planlanan santral alanında yer alan cüruflar hakkında bilgi verilmiştir. Tesis sahası(santral) içerisinde stokta bulunan cüruf miktarı ton dur (yoğunluğu 1,6-2,1 kg/lt (Kaynak: tarih ve 1257 sayılı ÇED Olumlu kararı alınan İDÇ ye ait Elektrik Ark Ocağı ve Haddehane Yenileme ÇED Raporu)). İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan bu cüruflar şu anda santral alanı olarak düşünülen saha üzerine üretim boyunca bırakılmıştır. Cüruf için yapılan analizleri sonucunda (Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek 11-A ya göre) inert atık sınıfında olduğu ortaya konmuştur (Bkz. Ek.11). 135

160 Ayrıca planlanan santral alanında baca tozu ile karışık tehlikeli atık niteliğinde olan cüruflar yer almaktadır. Bu cüruflar tarih ve 1257 sayılı ÇED Olumlu kararı alınan İDÇ ye ait Elektrik Ark Ocağı ve Haddehane Yenileme projesinde, baca tozu ile karışık ton cüruf olduğu ifade edilmektedir. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir tehlikeli atık lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Gerekli izinlerin alınması ve atık alanının oluşturulmasına müteakip yaklaşık 11 ay içerisinde bu cürufların, tehlikeli atıklar depolama lotuna taşınması gerçekleştirilecektir. Böylece yapı temelleri için hafriyat çalışmalarının başlatılması sağlanmış olacaktır. Tüm bunlara ilaveten Aliağa Bölgesinde İztek A.Ş., Dokuz Eylül Üniversitesi ve İzmir İleri Teknoloji Enstitüsü tarafından yapılan Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi ne göre bu raporun ilgili bölümlerinde değerlendirmeler yapılmıştır. 136

161 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler) İzmir, Türkiye GSYİH' nın ortalama %8' lik kısmını üretmektedir. İzmir ilinin çok yönlü olan ekonomisi tarım, sanayi, ticaret ve turizme dayanmakta, Gayri safi hasılanın %15'i tarımdan, %15'i ticaretten, %35'i sanayi sektöründen ve % 35'i hizmet sektöründen sağlanmaktadır. İmalat sanayinde ise İstanbul ve Kocaeli'nden sonra üçüncü sırada İzmir yer almaktadır. Türkiye'nin en büyük ihracat kapılarından biri olan İzmir; doğal güzellikleri ve tarihi zenginlikleri, kara, demiryolu, hava ve deniz ulaşımı, konaklama tesisleri ve alt yapıları ile turizm sektörü de her geçen gün gelişmektedir. Sanayi ve ekonomi: İzmir, gelişmiş kara, deniz ve hava yolu ağı, ileri iletişim imkanları, modern altyapı olanaklarına sahip organize sanayi bölgeleri ve Türkiye'nin en büyük yüzölçümüne sahip, en çok üretimin yapıldığı, en fazla döviz girdisini sağlayan ve yabancı firmaların bulunduğu serbest bölgeleriyle Türkiye ekonomisi içerisindeki önemini giderek arttırmaktadır. Sanayide yaratılan katma değerin % 11,7'si İzmir'de yaratılmaktadır. Toplam Türkiye ihracatının yaklaşık %20'sini, ithalatının ise %12'sinin gerçekleştiği İzmir'de sanayi ürünlerinin dış ticaretteki payı her geçen gün artmaktadır. Faal nüfusun %15'i sanayide çalışmaktadır. Gayri safi gelirin ise %35'i sanayi sektöründen sağlanmaktadır. Sanayi özellikle metal eşya, makine ve taşıt araçları, gıda, tütün, dokuma, giyim eşyası, kürk, ayakkabı, deri, kimya, ağaç ürünleri mobilya ve kağıda dayanmaktadır. İzmir ekonomik ve sosyal alanda Türkiye'nin en önemli metropollerinden birisidir. Ülkemizdeki en büyük 500 sanayi kuruluşunun % 10'u; Ege Bölgesi'ndeki sanayi kuruluşlarının yaklaşık yarısı İzmir'de bulunmaktadır. Bunun nedenleri arasında; -İzmir in konumu bakımından sahip olduğu avantajlar, -Kendisinin ve çevresinin zengin tarım potansiyelinin iç ve dış ticaretteki önemli payı -Ulaşım olanaklarının olumlu etkileri gerek deniz gerekse hava yolu ile dış pazarlara açılan önemli bir kapı olması -Büyük bir Pazar olması sayılabilir. Sanayi kuruluşlarının mekan kullanımında geçmişten günümüze doğru önemli değişmeler yaşanmış, büyük bir bölümü küçük imalathane ve atölyelerden oluşan ilk sanayi kuruluşlarının kuruluş yerleri, eski limana yakın olmaları nedeniyle Pasaport- Konak-Çankaya arasındaki alan olmuştur. İlk sanayi bölgeleri bu çevreden kentin alansal olarak yayılmasına paralel olarak dışarıya doğru taşmış ve Mersinli üzerinden Eski Bornova yolu boyunca bir sanayi aksı oluşturacak şekilde doğuya doğru uzanmıştır. Sanayi kuruluşlarının daha sonraki dönemdeki yayılım alanı ise İzmir-Ankara devlet karayolu ile Kemalpaşa caddesi boyunca Hacılar Kırı, Işıklar ve Pınarbaşı'na doğru olmuştur. İzmir sanayi mekanlarının sonraki yıllarda daha da geliştiği ve kent çevresindeki karayolları boyunca yeni yeni sanayi aksları oluştuğu görülmektedir. 137

162 Günümüzde sanayi kuruluşları üç aks boyunca uzanım göstermekte ve bu akslar içinde OSB ve serbest bölgeler yer almaktadır. Bunlar; Pınarbaşı-Işıkkent-Kemalpaşa aksı, Çiğli-Menemen aksı ve Karabağlar-Torbalı-Menderes sanayi akslarıdır. Sanayi akslarından birisi olan Pınarbaşı-Işıkkent sanayi aksı, Belevi kent eşiğinin aşılmasıyla Kemalpaşa'ya kadar uzanmakta ve İzmir sanayinin doğu-batı aksını meydana getirmektedir. Bu aks üzerinde sanayi kuruluşlarının yeni yer seçimi alanları Kemalpaşa'da Organize Sanayi Bölgesi ile İzmir-Ankara karayolunun kuzey ve güneyindeki alanlardır. İzmir'deki sanayi akslarından bir diğeri Karşıyaka-Çiğli-Menemen-Aliağa, ya da kuzey sanayi aksıdır. Bu bölgede özellikle Atatürk Organize Sanayi bölgesi, sanayi kuruluşları için önemli bir yoğunlaşma noktasını oluşturmaktadır. Menemen Deri Serbest Bölgesi de bu aks üzerinde bulunmaktadır. İzmir'in diğer sanayi aksı ise güney sanayi aksı olarak da adlandırılan İzmir- Menderes- Torbalı sanayi aksıdır. Bu aks üzerinde özellikle mobilya sanayii kuruluşları bulunmaktadır. Karabağlar mobilya üretim aksı ile Kısıkköy mobilya sanayi bölgesi bu aksın önemli birer üretim alanlarıdır. Öte yandan yine bu aks üzerinde kurulan Ege Serbest Bölgesi güney sanayi aksına ayrı bir dinamizm kazandırmaktadır. İzmir ilinde 2002 yılında 178 adet teşvik belgesi kapsamında, toplam milyar TL değerinde teşvik belgeli yerli yatırımda kişilik istihdam yaratılmıştır yılında ülke düzeyindeki toplam yabancı sermaye yatırımlarının %12'sini Ege Bölgesi almıştır. Bölgede en fazla yabancı sermaye yatırımına sahip il İzmir'dir. İlde 2002 yılı itibariyle 27 adet teşvik belgesi kapsamında, toplam bin $ değerinde yabancı yatırımda kişilik istihdam yaratılmıştır. İmalat sanayi kapasite kullanım oranları 2003 yılının 3. döneminde bir önceki yıla göre, tüketim, ara ve yatırım sektörlerinde artış göstermiştir yılı 3. dönem kapasite kullanım oranı tüketim sektöründe % 62 olurken, ara mallar sektöründe % 69, yatırım sektöründe ise % 58 olarak gerçekleşmiştir. Tarihi zenginlikleri, doğal güzellikleri, ve coğrafi özellikleri nedeniyle farklı bir çok potansiyeli barındıran Aliağa, Petro Kimya sanayinin kurulmasıyla birlikte yıl içinde bir sanayi kentine dönüşmüştür. Projenin planlandığı Aliağa İlçesi; 1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olup, 1961 Anayasası uyarınca, Ağır Sanayi Bölgesi olarak kabul edilince, 1970'lerden itibaren sanayi yoğunluklu ekonomiye dayalı bir karakter kazanmaya başlamıştır. Makro ölçekteki kamu yatırımları olan Petkim-Tüpraş gibi dev sanayi kuruluşlarının bölgede kurulmasıyla başlayan sanayileşme hızını arttırarak devam ettirmiştir. Nemrut Limanının kuzeyine yerleşen, ülkemizin en büyük petrokimya endüstrisi, Petrol Ofisi ve çeşitli sıvılaştırılmış gaz depo ve dolum tesisleri; güneyinde irili- ufaklı ark ocakları ve demir çelik fabrikalarının kurulması Aliağa'nın bir sanayi kentine dönüşmesini hızlandırmıştır. 1970'li yıllardan başlayan sanayileşme hareketleri sonunda ilçede bir sanayi sitesi, 40 kadar büyük sanayi tesis ve kuruluşu kurulmuştur. 1970'li yılların sonuna doğru özel şirketlerin de bölgede fabrikalar kurmaya başladığı görülmektedir. 1990'lı yılların ikinci yarısından itibaren özel sektör yatırımları hızlanmıştır. 1980'lerde Çukurova, İzmir Demir Çelik, Ege Metal, Çebitaş, Habaş gibi özel demir-çelik fabrikaları işletmeye açılmıştır. Yine aynı bölgede Makine Kimya Kurumu'na ait hassas döküm tesisleri ve hurda işletmesi, Petrol Ofisi ile çok sayıda özel dolum tesisleri, iki adet gaz tribünü bu yıllarda kurulmuştur. Aliağa'da çok çeşitli ve farklı amaçlar için kurulmuş çok sayıda sanayi kuruluşları vardır. Bu sanayi kuruluşlarının dağılımında, Petkim ve Petkim'e bağlı olan 17 fabrika, Gemi-Söküm Tesisleri, Viking Kağıt Fabrikası, Ege Gübre Sanayi, Demir-Çelik Fabrikaları, 138

163 haddehaneler ile deniz yolu nakliyeciliği yapan iş yerleri vardır. Ancak bu sanayi kuruluşları içinde en önemli yeri Petrokimya Tesisleri ve ark ocaklı Demir-Çelik işletmeleri oluşturmaktadır. Petkim ile Tüpraş arasındaki sahil şeridinde ise Gemi Söküm tesisleri bulunmaktadır. Kamunun kurmuş olduğu M.K.E Gemi Söküm tesislerinin hemen yanında, birçok özel Gemi Söküm tesisleri de açılmıştır. Yine aynı sahil şeridinde petrol şirketlerinin yatırımları bulunmaktadır. Güzelhisar Çayı'nın yakınında olması nedeniyle su gereksinimi duyan kimya sektörü Aliağa'da, Demir-Çelik ve haddehane tesisleri Nemrut Körfezi'nde kurulmuştur. Güzelhisar çayı üzerinde kurulmuş olan Güzelhisar Barajı daha çok petrokimya tesislerine hizmet vermektedir. Rafineri ise güneyde, Menemen yolu üzerinde, Gediz'den özel su alma yapılarıyla suyunu 20 km. uzaklıktan getirmektedir. Bütün bu sanayi kuruluşları ve işletmelerde toplam kişi çalışmaktadır. Böylesine büyük bir iş istihdamı doğuran bu fabrikalar Aliağa'yı her geçen gün biraz daha büyütmekte ve geliştirmektedir. Bu yatırımla, bölgenin ve dolaylı olarak ülkemizin büyük ölçüde sanayi yatırımlarını yapabilmesine olanak sağlanacaktır. Yani gerekli enerji altyapısı sağlanmış olacaktır. 139

164 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, diğer bilgiler) Projenin planlandığı İzmir İli; doğuda Manisa İli, güneyde Aydın İli, kuzeyde Balıkesir İli ve batıda Ege Denizi ile çevrili durumdadır. Toplam 28 ilçeden oluşan ilin yüzölçümü km 2 olup, 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı Sonuçları na göre toplam kişilik nüfusa sahiptir temindeki yıllık nüfus artış hızı 22,88 dir. İle bağlı bulunan 28 ilçeden Konak İlçesi kişilik nüfusu ile en fazla nüfusa, Karaburun İlçesi ise kişilik nüfusu ile en az nüfusa sahip olan ilçelerdir. İlin 2000 yılı nüfus verileri, ilçelerin yüzölçümü ve nüfus yoğunlukları Tablo. IV de verilmiştir. Tablo IV İzmir İli Nüfus Verileri, İLÇELER 2000 Yılı TOPLAM NÜFUS ŞEHİR NÜFUSU KÖY NÜFUSU YÜZÖLÇÜMÜ (km 2 ) NÜFUS YOĞUNLUĞU (Km 2 Başına Kişi) ALİAĞA BERGAMA DİKİLİ KINIK BALÇOVA BORNOVA BUCA ÇİĞLİ GAZİEMİR GÜZELBAHÇE KARŞIYAKA KONAK NARLIDERE FOÇA KEMALPAŞA MENEMEN ÇEŞME KARABURUN MENDERES SEFERİHİSAR SELÇUK URLA BAYINDIR BEYDAĞ KİRAZ ÖDEMİŞ TİRE TORBALI Kaynak: İzmir, nüfus olarak Türkiye nin üçüncü büyük ili olup, nüfus yoğunluğunun da fazla olduğu bir ildir. Türkiye nin yıllık nüfus artışı % 2,1 iken İzmir İli nüfus artışı % 3 civarındadır. İl merkezinde bu değer % 3,3 iken bucak ve köylerde % 1,9 dur yılı istatistiklerine göre net göç % 6,4 dür. Özellikle İzmir il merkezi fazlaca göç almakla birlikte İstanbul dan sonra ikinci büyük göç alan ildir. Nufus yoğunluğu Karaburun ilçesinde km 2 de 22 kişi iken, kent merkezinde (Konak İlçesi) bu sayı değerine ulaşmaktadır. 140

165 İlin 9 merkezi olmak üzere toplam 28 ilçesi, 23 bucağı ve 671 köyü bulunmaktadır. En fazla köy Bergama ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır yılı rakamlarına göre toplam nüfusun % 18 i köylerde, % 82 si de şehirlerde yaşamaktadır. İzmir Türkiye genelinde olduğu gibi genç bir nüfusa sahip olup, 1990 yılı rakamlarına göre nüfusun % 66 sı yaş grubu içine girmektedir yılı rakamlarına göre İzmir de nüfus artış hızı % 2 olup, bu oran il ve ilçelerde % 2.4 köy ve bucaklarda ise % 0,33 tür. Proje sahasının bulunduğu Aliağa İlçesi ise 2000 yılı nüfus sayımına göre kişilik nüfusa sahiptir. Aliağa ilçesi, sınırları içerisinde bulunan ve sayıları hızla artan sanayi kuruluşları sebebi ile göç almaya başlamıştır yılı arasında bu ilçedeki yıllık nüfus artışı 16,29 olmuştur. Aynı dönemde İzmir ilindeki yıllık nüfus artış hızı ise 13,6 dır. Aliağa ilçesi nüfus artış hızı, İzmir ili nüfus artış hızından daha fazladır. Planlanan faaliyetin işletmeye açılması ile birlikte, tesiste istihdam edilecek personelin büyük bir bölümü Aliağa ilçesi ve çevresindeki yerleşim birimlerinden temin edilecektir. Bu durum az da olsa ilçenin büyüme hızına katkıda bulunacaktır. Projenin planlandığı Aliağa İlçe Merkezi, Çakmaklı, Horozgediği, Kozbeyli ve Yeniköy Köyleri nin nüfus verileride aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo IV Aliağa Merkez İlçe Ve Seçilmiş Köylere Ait Yılı Nüfus Değerleri 1980 YILI NÜFUSU (KİŞİ) 1985 YILI NÜFUSU (KİŞİ) 1990 YILI NÜFUSU (KİŞİ) 2000 YILI NÜFUSU (KİŞİ) Aliağa (ilçe merkezi) Çakmaklı Horozgediği Kozbeyli 537 Yeniköy 198 Aliağa hızlı sanayileşme; hızlı kentleşme, dış göç alma ve nüfusun yoğunlaşmasına neden olmuştur. Özellikle 1960 ile 2000 yılları arasındaki 40 yıl içinde Aliağa nın nüfusu % oranında artış göstermiştir. Yapılacak bu yatırımlada istihdama önemli oranda katkıda bulunulacaktır. IV.3.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yaralanılma durumu) Eğitim Aliağa, İzmir'in ilçeleri içinde okuma yazma oranı en yüksek ilçelerin başında gelmektedir. İlçede toplam nüfus içindeki okur yazarlık oranı % 90'dır. Aliağa'da toplam 29 eğitim kurumunda öğrenci öğrenim görmektedir. Bu eğitim kurumlarında toplam 586 öğretmen görev yapmaktadır. Aliağa'da Milli Eğitim'e bağlı 7 Dershane (Anadolu Dershanesi, Körfez Dershanesi, Değişim Dershanesi, Ege- Matematik dershanesi, Öz Seçkin Dersanesi, Aliağa Özel Sürücü kursu, Öz Değişim Sürücü kursu) faaliyettedir. Aliağa ilçesinde iki öğrenci yurdu hizmet vermektedir. Bu yurtlar, Aliağa Belediyesi Öğrenci Yurdu ve Atlas Erkek Öğrenci Yurdudur Eğitim Öğretim yılından itibaren ilçede Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksek Okulu na bağlı olarak 5 eğitim bölümüne sahip Yüksekokul eğitime başlamıştır. Aliağa Çok Programlı Lise de eğitime devam eden Yüksekokulda 360 öğrenci eğitim görmektedir. Belediye Kütüphanesi ve İlçe Halk Kütüphanesi önemli eğitim kurumları olarak hizmetini sürdürmektedir. Dolayısıyla tesiste çalışacakların büyük bir kesimi bölgeden seçileceği için ailelerin eğitim ile sorunlarının olmayacağı öngörülmektedir. 141

166 Sağlık İzmir her yıl artan nüfusu ve Türkiye nin üçüncü büyük kenti olma özelliğiyle çok önemli sağlık sorunlarını yaşarken elindeki personel ve fiziki kaynaklarla bütün Ege Bölgesi ne hizmet eden bir merkez özelliği taşımaktadır. 13 adet semt polikliniği, 27 adet özel hemodiyaliz merkezi, 16 adet özel hastane, 3 adet üniversite hastanesi, 1 adet kamuya ait hastane, 26 adet Sağlık Bakanlığı na bağlı hastane, aile hekimliği birimleri toplam sayısı 1087, 236 adet sağlık ocağı, 25 ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezi bulunmaktadır. Coğrafi yönden İzmir'in en önemli özelliği, bir körfez şehri olmasıdır. Körfez, İzmir'in bir ticaret şehri olmasını ve yabancı ülkelerle yakın ilişki kurmasını sağlamış; ancak tarih içinde başta sıtma ve kolera olmak üzere çeşitli bulaşıcı hastalıklar açısında da önemli bir tehlike kaynağı olmuştur. İzmir'in sosyal yönden en önemli özelliği, diğer batı Anadolu şehirleri gibi sürekli göç alan bir yerleşim yeri olmasıdır. Çoğunlukla doğu ve İç Anadolu'nun kırsal bölgesinden gelen ailelerin göçleri nedeniyle özellikle son yirmi beş yılda şehrin çevresinde gecekondu bölgeleri oluşmuştur. Göç eden aileler, çeşitli sağlık sorunları ile gelmekte, bunun yanında uyum sorunları yaşanmaktadır. Bu durum, birinci basamak sağlık hizmetlerine özellikle de Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması hizmetlerine olan talebi arttırmaktadır. İzmir'in sağlık durumunu etkileyen en önemli ekonomik özellik, şehrin ticaret ve turizm faaliyetleri yönünden artan ölçüde dış ilişkilere açık olmasıdır. Bu ilişkilerin sağlık yönünden bir risk oluşturmaması için bir yandan gemilerin ve gelen ticari malların denetimleri yapılmakta, öte yandan ekonomik yönden yararları tartışılmaz olan turizm ilişkileri ile ülkeye bulaşıcı hastalıkların girmesini önlemek için tedbirler alınmaktadır. İlin ticaret ve sanayi kapasitesinin artmasıyla birlikte iş yerleri ve işçi sayısı da yıldan yıla çoğalmakta bu durum işçi sağlığı hizmetlerine olan talebi arttırmaktadır. İzmir, gerek fiziki yapı, gerekse insan gücü açısından yıldan yıla artan kaynaklara sahiptir. İzmir'de, yine kamu sektöründe çalışan 214 diş hekimi, 276 eczacı, 3167 hemşire, 1543 ebe-hemşire ve 1705 sağlık memuru - çevre sağlığı teknisyeni bulunmaktadır. İzmir de Sağlık Bakanlığı na bağlı olarak çalışan 6896 hekim, 251 diş hekimi, 193 eczacı, 6155 hemşire, 2046 ebe, 1890 sağlık memuru-çevre sağlığı teknisyeni bulunmaktadır. İzmir'de ilk başvuru yeri olarak görev yapan, yani birincil basamak sağlık hizmetlerini sunan kuruluşlar arasında Sağlık Bakanlığı'na bağlı Sağlık Ocakları ve Ana Çocuk Sağlığı Aile Planlaması merkezleri yanında özel muayenehane ve özel poliklinikler sayılmalıdır yılı sonu itibariyle İzmir İlinde 170 adet laboratuar, 46 DAL merkezi, 1036 adet muayenehane, 34 adet sağlık kabini, 55 adet güzellik merkezi, 60 adet poliklinik, 46 adet tıp merkezi, 241 sağlık ocağı ve 25 ana çocuk sağlığı aile planlaması merkezi sağlık hizmeti sunmaktadır. Sağlık Ocakları ve AÇSAP Merkezleri nde gebe, bebek, çocuk, lohusa izlemeleri, aşılama hizmetleri ve aile planlaması çalışmaları devam etmiştir. İzmir'de Sağlık Bakanlığına bağlı 27 hastanede 6384 adet yatak bulunmaktadır. Üniversite Hastanelerinde 3089 yatak, 16 adet olan Özel Hastanelerde ise 915 adet yatak bulunmaktadır. Hastanelerin yatak işgal oranları incelendiğinde, il merkezlerindeki devlet hastanelerinde ve üniversite hastanelerinde % 80 lere varan bu rakamın ilçe hastanelerinde ve özel hastanelerde % 30 civarında olduğu gözlenmektedir. Bu durum, İzmir'deki büyük hastanelerin özellikle çevre iller için son başvuru yeri olmasından kaynaklanmaktadır. Bütün bu sonuçlar, İzmir'deki sağlık hizmetlerinin koordinasyonunda ve hizmetin planlanmasında temel veri kaynakları olarak alınmaktadır. 142

167 İzmir'de çocukluk dönemi aşılarının önemli bir kısmı sağlık ocakları ve AÇSAP Merkezleri nde yapılmaktadır yılı içinde difteri, boğmaca, tetanoz, kızamık, polio, BCG ve Hepatit gibi çocukluk aşılarına ve gebe tetanoz aşılarına devam edilmiştir. Bulaşıcı hastalıklardan 2005 yılında en çok tesbit edilen vaka ile ishal olmuştur. Bunun yanında 8709 şüpheli ısırık, 1584 tüberkiloz, 587 hepatit A görülmüştür. Turizmin önemli bir etkinlik olması nedeniyle, AİDS İzmir'de özel bir önem taşımaktadır. İzmir'de ilk AİDS vakası 1987 yılında saptanmış olup, 1991 sonuna kadar toplam vaka sayısı 10 da kalmıştır. Ancak 2003 yılında 16 yeni vaka tespit edilmiş olup; şuandaki toplam AİDS li 164 tür. Bu vakaların tümüde yakından izlenmektedir. İzmir Devlet ve Kamu Hastaneleri şunlardır (2) : -Aliağa Devlet Hastanesi -Alper Çizgenakat Çeşme Devlet Hastanesi -Alsancak Nevvar-Salih İşgören Devlet Hastanesi -Atatürk Eğitim Ve Araştırma Hastanesi -Bayındır Devlet Hastanesi -Bornova Acil Yardım Ve Travmatoloji Hastanesi -Sb Buca Seyfi Demirsoy Devlet Hastanesi -Çiğli Devlet Hastanesi -Ödemiş Devlet Hastanesi -Dr.Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Ve Cerr. Eğt. Ve Araşt. Hast. -Dr.E.Hayri Üstündağ Kadın Hastalıkları Ve Doğum Hastanesi -Dr.Ertuğrul Aker Tire Devlet Hastanesi -Dr.Faruk İlker Bergama Devlet Hastanesi -Dr.Suat Seren Göğüs Hastl. Ve Cerr. Eğt. Ve Araşt.Hast. -Sb Ege Doğumevi Ve Kadın Hastalıkları Eğitim Ve İzmir İli nde ki Araştırma Hastahaneleri; -Eğitim Diş Hastanesi -Foça Devlet Hastanesi -Sb İzmir Eğitim Ve Araştırma Hastanesi (Bozyaka) -Karşıyaka Devlet Hastanesi -Kiraz Devlet Hastanesi -M.Enver Şenerdem Torbalı Devlet Hastanesi -Menemen Devlet Hastanesi -Nejat Hepkon Seferihisar Devlet Hastanesi -Selçuk Devlet Hastanesi -Sb Tepecik Eğitim Ve Araştırma Hastanesi -Urla Devlet Hastanesi -Eşrefpaşa Belediye Hastanesi İzmir İli nde ki Özel Hastaneler; -Ö.Şifa Tıp Merkezi Konak, -Ö.Atakalp Hst. Konak -Ö.El ve Mikrocerrahi Hst. Konak -Ö.Hayat Hst. Konak -Ö.İzmir Hst. Konak -Ö.Karataş Musevi Hst. Konak -Kocaman Ege Özel Hst. Konak -Ö.Ege Sağlık Hst. Konak 2 Kaynak: İzmir Sağlık İl Müdürlüğü,

168 -Ö.Central Hospıtal Karşıyaka -Ö.Çınarlı Hst. Konak -Ö.Kaşkaloğlu Göz Hst. Konak -Ö.Gazi Hst. Konak -Ö.Şifa Tıp M.Bornova Bornova -Ö. Kent Hst. Çiğli -Ö.Sissus Hst. Çeşme -Ö.Karşıyaka Göz Hastanesi Karşıyaka Üniversite Hastaneleri; -Dokuz Eylül Ünv.Hast Balçova -Ege Ünv.Hast Bornova -Başkent Ünv.Zübeyde Hanım Karşıyaka İlde ki tüm ölümlerinin tanıya göre 2006 yılı dağılımı aşağıda verilmiştir. -Semptomlar Ve İyice Tanımlanmayan Diğer Durumlar, -Kalbin Diğer Hastalıkları, -Trakea Bronş Ve Akc. Habis Uru, -Serebro-Vasküler Hastalık, -İskemik Kalp Hastalığı, -Solunum Sisteminin Diğer Hastalıkları, -Vücudun Diğer Ve Belirtilmeyen Yer. Habis Urları, -Şekerli Diabet, -Pisikozdan Söz Açılmaksızın İhtiyarlık, -Ürogenital Sistemin Diğer Hastalıkları, Kültür ve Sosyal Faaliyetleri Ülkemizin üçüncü büyük kenti olan İzmir, her şeyden önce uluslararası ticarete açık bir liman kentidir. İzmir in görünümünü giderek değiştiren ticari ofisler, bürolar, banka ve sigorta şirket binaları bu görünümün tipik göstergeleridir. Öte yandan sanayi ve tarımsal üretime paralel olarak gelişen ihracata yönelik liman işletmesi tesisleri ve benzerleri kentin ticari çehresini oluştururlar. Kültürel zenginliklerin, ticari niteliği ağır basan bir kente belirleyici bir önem taşıması her zaman görülen bir olgu değildir. Oysa İzmir, bu anlamda olağan dışı bir kültür zenginliğine sahiptir. Tiyatroları, kütüphaneleri, eğitimi, müzeleri İzmir in kültür tarihinde büyük bir öneme sahiptir. Kültür varlıkları olarak ise medreseler, camiler ve şadırvanlar sayılabilir. İzmir ili için önemli başlıca kültür değerleri aşağıda sunulmuştur. El Sanatları: El sanatları üretildiği bölgenin iklim şartları, doğa koşulları, kolay ve ekonomik olarak elde edilebilen malzemeleri gibi etkenlerle bölgeden bölgeye çeşitlilik gösterir. Örneğin Karadeniz Bölgesi nde fındık dalları ile örülen sepetler, Ege Bölgesi nde kamış (kargı) kullanılarak yapılır. İzmir ilinin en önemli el sanatları arasında beledi dokuması, keçecilik, oya (iğne, tığ), nazar boncuğu, testicilik sayılabilir. Beledi Dokuması: Beledi dokuması Ege Bölgesinde ve Bursa civarında oldukça gelişmiş, zaman içerisinde çağın yenilikleri ile ortadan kalkmaya başlamıştır yılında 38 beledi tezgâhı bulunan Tire de işlenen perdelik, döşemelik, yatak ve yorganlıklar bölgenin gereksinimini karşıladığı gibi, bir kısmıda ihraç edilmekteydi. Günümüzde bu el sanatları sadece bir usta tarafından sürdürülmektedir. Beledi dokuması çift katlı ve çok dayanıklı bir dokuma cinsidir. İplikler astar iplikten ve beyaz renkli iplikten, astar ise beyaz iplikten yapılır. Zemin renkleri ise isteğe göre 144

169 yeşil, kırmızı ve koyu mavi, motif renkleri ise beyaz ve sarıdır. Dokumaların eni genelde 60 cm. uzunluğundadır. Dokumalar orta ve ala olmak üzere iki bölüme ayrılır. Orta dokumalarda ipek çok az kullanılır, döşemelik yorgan ve döşek yüzü olarak da bu tip dokumalar tercih edilir. Ala tipi dokumalarda ipek olup perdelik yapılır. Keçecilik: Keçe, hammaddesi olan yünün iplik haline getirilmeden bir takım işlemlerden geçirilmesiyle elde edilen dokuma biçimidir. Hayvancılığın yaygın olduğu toplumlarda doğa koşullarından korunmak amacıyla geliştirilen keçecilik en eski Türk el sanatları arasında sayılır. Nazar Boncuğu: Nazar boncuğu ocakları, il sınırları içerisinde Menderes İlçesi, Görece Beldesi nde ve Kemalpaşa İlçesi, Kurudere Köyü nde çalışır durumda bulunmaktadır. Genellikle yuvarlak ya da oval şekildeki boncuk ocakları, köyde bu işi bilen ustalar tarafından yapılmaktadır. Ayrıca yüzük, testi, balık, küllük gibi malzemelerde üretilmektedir. Testicilik: İzmir ilinde testicilik Menemen İlçesi nde gelişmiştir. Testi yapımında kullanılan toprak bu bölgede bol miktarda bulunmaktadır. Toprak tarladan atölyeye işlenmesinden yaklaşık bir sene önce getirilir, özel tezgâhlarda işlendikten sonra kurutulur ve özel olarak yapılmış fırınlarda odun ateşi ile pişirilir. Oya: Örgü tekniği ile yapılan el sanatı olarak tanımlanan oyalar, süslenmek ve süslemek, ayrıca taşıdıkları mesajlar ile bir iletişim aracı olarak kullanılır. Halk edebiyatına da konu olmuş çok sayıda oya çeşidi bulunmaktadır. Oyalar üç boyutlu bir örgü biçimidir. Her ne kadar kadın baş süslemesinde yoğun olarak kullanılsa da erkek giyiminde de oya kullanılır. Halk Müziği: Zeybek ezgileri İzmir, Aydın; Denizli, Balıkesir İllerini içine alan Kıyı Ege Bölgesinin Karakteristik yerel müziğidir. Zeybek Halk Oyununa eşlikte kullanılır. Genellikle dokuz zamanlıdır. Zeybek Ezgileri ağır ve yürük (hızlı) olarak iki gruba ayrılır. Dansçı, efe ve zeybeklerin dürüstlüğünü, kendilerine güvenlerini, mertlik ve çevresine meydan okuyuşlarını anlatır. Zeybek dansları açık havada davul ve çift zurna veya klarnet, kapalı ortamlarda ise bağlama ile çalınmaktadır. Bölgede kullanılan çalgılar davul, zurna, klarnet, bağlama, kabak kemane, üçtelli dilsiz kaval, çığırtma, sipsi ve Karaburun gaydasıdır. Deve Güreşleri: Deve güreşleri İzmir ilinin önemli bir halk eğlencesidir. Özellikle Selçuk, Tire ve Dikili ilçelerinde yapılmaktadır. Deve güreşlerinin başlangıç tarihi tam olarak bilinmemekte, kervan ve göçerliğin yaygın olduğu dönemlerden obalar ve kervancılar arası rekabet nedeniyle ortaya çıktığı sanılmaktadır. (3) Bu kültürel değerlerin yanı sıra, İzmir ili başta İzmir Fuarı olmak üzere il merkezindeki ve ilçelerde yapılan fuar ve festivallerle sanatsal faaliyetlerde öncü bir kent olmuştur. Geniş tarihi yelpazesi ve kültürel değerleri ile ünlü İzmir ilinde yapılan uluslararası festivaller, ülkemizin dünyaya tanıtımında büyük öneme sahiptir. Bunun yanı sıra, il sınırları içerisinde panel, söyleşi, konferans, konser, tiyatro gösterileri, imza günleri, sergi, sinema gösterileri gibi etkinlikler sürekli olarak yapılmaktadır. Projenin sınırları içerisinde yer aldığı Aliağa ilçesinde ise, ilki 30 Nisan - 4 Mayıs 1990 tarihleri arasında Aliağa Belediye tarafından yapılan Aliağa Emek Şenlikleri, her yıl geleneksel olarak kutlanmaktadır. Ayrıca, ilçede bulunan 66 tane derneğin de yardımıyla 3 İzmir İl Çevre Durum Raporu 145

170 hazırlanan şenlikler (yayla şenlikleri, hıdrellez şenlikleri, katmer şenlikleri vb.) yılın belirli zamanlarında yapılmaktadır. (4) Aliağa'da dört yerel gazete düzenli olarak yayınlanmaktadır, aynı zamanda ulusal basın yayın kuruluşlarının temsilcileri de bulunmaktadır. İlçede iki özel radyo yayın yapmaktadır. (5) İlçede panel, söyleşi, konferans, konser, tiyatro gösterileri, imza günleri, sergi, sinema gösterileri gibi etkinlikler her yıl yapılmaktadır. Bu şenliklerde yapılan söyleşi, konferans ve paneller ile kentin sorunları ele alınarak çözüm önerileri geliştirilmeye çalışılmakta diğer yandan halkın kültürel gelişmelerine katkıda bulunmaya, eğlence ortamında sosyal dayanışmalarını geliştirerek moral verilmeye çalışılmaktadır. Panel ve söyleşilerin dışında fotoğraf, karikatür sergileri, kitap imza günleri, Kyme kentini tanıtım gezisi, konserler, tiyatro ve film gösterileri yer almaktadır. IV.3.4. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine, ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MW kurulu güçte, İzmir Demir Çelik A.Ş. ile bölgenin ve ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak üzere İzdemir Enerji Santrali-II nin kurulması planlanmaktadır. İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir. Daha sonra kömür, gemilerden özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına taşınacaktır. Proje kapsamında soğutma suyu su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılacak ve santral sahasına su iletim hattı ile soğutma suyu aktarılacaktır. Projenin işletme aşamasında oluşacak, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Söz konusu santral alanı, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı olarak işlenmiştir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz. Ek-2-6-7). Kül-cüruf depolama sahası, söz konusu 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Tarım Alanı olarak, su isale hattı ise Liman Gerisi Hizmet Alanı ve Sanayi Alanı içerisinde yer almaktadır. Söz konusu Çevre Düzeni Planlarında da görüldüğü üzere; santral alanı ve yakın çevresi sanayi amaçlı kullanılmaktadır. Kül-cüruf depolama alanının çevresi (güney hariç) ormanlık alan güneyi tarım alanı olarak değerlendirilmektedir (Bkz. Ek-2, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı). 4 İzmir Ticaret Odası-İzmir İlçeler Raporu 5 Aliağa Belediyesi İnternet Sitesi; 146

171 IV.3.5. Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) 2000 yılı verilerine göre, projenin sınırları içerisinde bulunduğu İzmir ilinin Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içerisindeki payı % 7,30 dur ve Ege Bölgesi nin sahip olduğu payın yaklaşık % 50 sini oluşturmaktadır. İl için kişi başına düşen Gayrısafi Yurtiçi Hâsıla ise YTL dir ve Türkiye ortalamasının üzerindedir. İzmir ili 2000 yılı mali göstergeleri Tablo IV de sunulmuştur. Tablo IV İzmir İli Mali Göstergeleri, MALİ GÖSTERGELER BİRİM İZMİR TÜRKİYE Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla İçindeki Pay % 7, Fert Başına Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla YTL Banka Şube Sayısı Adet Fert Başına Banka Mevduatı YTL Toplam Banka Mevduatı İçindeki Pay % 5, Toplam Banka Kredileri İçindeki Pay % 6, Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Kredi Miktarı YTL Fert Başına Sınai, Ticari ve Turizm Kredileri Miktarı YTL Fert Başına Belediye Giderleri YTL Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri YTL Fert Başına Gelir ve Kurumlar Vergisi Miktarı YTL Fert Başına Kamu Yatırımları Miktarı YTL Fert Başına Teşvik Belgeli Yatırım Tutarı YTL Fert Başına İhracat Miktarı $ Fert Başına İthalat Miktarı $ Kaynak: DPT, İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, 2003 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ten alınan verilere göre, 2001 yıllarında İzmir ili sınırları içerisinde tarım, sanayi, inşaat, ticaret, ulaştırma ve haberleşme, mali kuruluşlar, konut sahipliği, serbest meslek ve hizmetler, devlet hizmetleri ve ithalat vergisi sektörleri başlıca iktisadi faaliyet kollarıdır. İl içerisinde 2001 yılında iktisadi faaliyetler itibariyle GSYİH payları ve değerleri Tablo IV de sunulmuştur. Tablo IV İktisadi Faaliyet Kolları İtibariyle 2001 Yılı GSYİH Değerleri ve Türkiye GSYİH sı İçerisindeki Payları, İKTİSADİ FAALİYET KOLLARI GSYİH (YTL) Türkiye GSYİH İçerisindeki Payı (%) TARIM ,4 SANAYİ ,2 İNŞAAT ,1 TİCARET ,0 ULAŞTIRMA VE HABERLEŞME ,6 MALİ KURULUŞLAR ,9 KONUT SAHİPLİĞİ ,7 SERBEST MESLEK VE HİZMETLER ,1 DEVLET HİZMETLERİ ,1 İTHALAT VERGİSİ ,8 TOPLAM ,6 Kaynak: İzmir Ticaret Odası 2000 yılı TÜİK işsizlik verilerine göre İzmir ili, yaklaşık işsizle İstanbul, Çukurova ve Ankara dan sonra gelmektedir. İlde tarım dışı işsizlik % 17 olup, bu değer ülke işsizlerinin % 7,6 sını oluşturmaktadır. İstanbul, Çukurova, Ankara ve İzmir, toplam işsizlerin yarısına yakının (%47) toplandığı 4 merkez olarak görülmektedir. (6) 6 İzmir İli İl Çevre Durum Raporu 147

172 DPT tarafından 2000 yılındaki idari yapı esas alınarak 81 ilin 872 ilçesini kapsayan araştırmaya göre projenin sınırları içerisinde bulunduğu Aliağa ilçesi, Türkiye nin büyükşehir ilçeleri dışında kalan Körfez ve Gebze ilçelerinin ardından en gelişmiş 3. ilçe durumundadır. Aliağa, ekonomik ve sosyal durumuyla İzmir in en gelişmiş ilçesi olup ilçede okuma yazma oranı %96 dır. Aliağa ilçesi, kişi başına genel bütçe geliri ile 8., vergi gelirlerinin ülke içindeki payı ile 14. sırada yer almaktadır yılı GSYİH sı YTL olup, İzmir genelinde 2. sıradadır ve %13,4 paya sahiptir. İlçe, Türkiye de Kişi Başına düşen Milli Gelir in (GSMH) % 1 1,3 ünü üretmektedir ve 1996 verilerine göre kişi başına düşen geliri dolar olarak hesaplanmıştır. Aliağa, Ege Bölgesi nin toplam ihracatının yüzde 25 ini gerçekleştirmektedir yılı ihracatı dolar olup, ihraç ürünleri demir, perlit, kireç, gübre, mermer, petrol ürünleri ve kimyasallardır yılı verilerine göre ilçenin gayri safi tarımsal geliri YTL dir. Bu rakam İzmir gelirinin yaklaşık %2 sini oluşturmaktadır. (7) Aliağa ili 2006 yılı mali göstergeleri Tablo IV te sunulmuştur. Tablo IV Aliağa İlçesi Mali Göstergeleri, MALİ GÖSTERGELER YIL BİRİM ALİAĞA: VERİ/AÇIKLAMA Kentleşme oranı 2006 % 68 Temel geçim kaynakları Aliağa, Petro Kimya, Rafineri ve demir çelik sektörlerinin ağırlıkta olduğu sanayinin kurulmasıyla hızla gelişerek, Ege nin dış göç alan bir sanayi merkezi olmuştur. Kişi başına düşen gelir 2006 Dolar Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2006 YTL Gayri safi tarımsal üretim gelir 2006 YTL İhracatı 2006 Dolar ,65 Önemli ihraç ürünleri Demir, Perlit, Kireç, Gübre, Mermer, Petrol Ürünleri ve Kimyasallar. Ticaret sanayi merkezleri Aliağa OSB, Aliağa Küçük Sanayi Sitesi. Toplam firma sayısı 2006 Adet Tahsil edilen vergi toplamı 2006 YTL ,61 Banka, şube sayısı 2006 Adet 11 banka, 17 şube Kaynak: İzmir Ticaret Odası Aliağa ilçesinde sanayileşmesinin faydalarını görmesinin yanında, ekonomik ve sosyal birtakım sorunlarla da karşı karşıya kalmaktadır. Sanayisinin gelişmesiyle birlikte dış göç ve artan nüfus beraberinde vasıfsız işgücünü de getirmiştir. İlçede yaşanan işsizlik ve istihdam sıkıntısı Aliağa için de büyümekte olan bir sorun olarak görülmektedir. Dolayısıyla, söz konusu projenin faaliyete geçmesi ile birlikte yörede yaşayan işsiz insanlar için yeni bir istihdam şansı doğacaktır. IV.3.6. Diğer Özellikler Bu bölümde incelenecek başka bir husus bulunmamaktadır. 7 İzmir Ticaret Odası Resmi İnternet Sitesi, 148

173 BÖLÜM V PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER

174 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.I ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı şekilde açıklanır.) V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.1.1. Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası için yapılacak işler kapsamında (ulaşım altyapısı dahil) nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere, nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları; kullanılacak malzemeler, araçlar ve makineler, kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, tozun yayılmasına karşı alınacak önlemler İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından m 2 lik bir alanda kurulması planlanan İzdemir Enerji Santrali-II için arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında saha içerisindeki cüruflar ve baca tozu ile karışık cürufların kaldırılması, saha tesviye işlemleri, yapıların temel kazıları, yapıların inşaatının yapımı, makine ekipmanların (kazan, ısıtma, havalandırma, sıhhi tesisatlar vb.) montajı ve en son olarak da çevre düzenleme işlemleri yapılacaktır. Projenin tüm ünitelerine (kül-cüruf depolama, liman, santral) ulaşım altyapısı mevcut olup, ayrıca proje ünitelerine ulaşım için yeni yol açılması söz konusu olmayacaktır. Ancak İzmir Valiliği tarafından yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı içerisinde yer alan bölgedeki ana yolların betonla kaplanması çalışması kapsamında, Santral alanı(tesis) ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı ve tesis ile liman arasında yer alan yolların betonla kaplanması hususunda işletme(izdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş.) tarafından katılım sağlanacaktır. Santral alanındaki cürufların alınması ve hafriyat işlemleri ile inşaat sırasında herhangi bir kırma ve öğütme işlemi yapılmayacak olup, inşaat imalatlarında kullanılacak olan taş, çakıl, kum, çimento vb. maddeler inşaat alanına hazır olarak getirilecektir. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarında kullanılacak makine ve ekipman listesi Tablo V de verilmiştir. Tablo V Arazi Hazırlama ve İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makina ve Ekipman Listesi MAKİNA ve EKİPMAN ADI ARAÇ SAYISI Kamyon Yükleyici (Eder) Traktör Kepçe Dozer Ekskavatör Kompresör Greyder Forklift Silindir Mobil Vinç Kule Vinç Jeneratör Beton Santralı Beton Pompası Kompaktör Yakıt Tankeri Su Tankeri Arazöz 20 Adet 3 Adet 2 Adet 2 Adet 3 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 2 Adet 2 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 149

175 Proje kapsamında yapılacak cürufların kaldırılması, hafriyat çalışmaları ve inşaat ile ilgili işlemler sırasıyla aşağıda verilmiştir. Planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. Tesis sahası içerisinde stokta bulunan bu cüruflar, şu anda santral alanı olarak düşünülen saha üzerine üretim boyunca bırakılmıştır. Yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama (kül-cüruf) alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak(tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı), Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Bu kapsamda gerekli izinlerin alınması ve atık alanının oluşturulmasına müteakip, cürüflar ile baca tozu ile karışık cüruflar, yaklaşık 11 ay içerisinde tesis alanından alınarak tehlikeli atık lotuna taşınacaktır. Konuyla ilgili atık yönetimi termin planı ekte sunulmuştur(bkz.ek-22). Böylece yapı temelleri için hafriyat çalışmalarının başlatılması sağlanmış olacaktır. Santral yapıları için yapılacak hafriyat ve inşaat çalışmaları, Santral için gerekli soğutma suyunun (denizden) alma ve deşarj yapıları ile isale hafriyat ve inşaat çalışmaları, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanında yapılacak hafriyat çalışmaları olarak sıralanabilir. Bu çalışmalada; santral sahasında yapıların oturtulması için öncelikle cüruf ve küllerin kaldırılması, ardından yapıların temel hafriyat çalışmalarının yapımı, santral için gerekli soğutma suyunun (denizden) su alma, isale hattı ve deşarj yapılarının inşaat çalışmaları bir arada yürütüleceğinden ve alanlar birbirlerine yakın mesafede olduğundan bu inşaat çalışmalarından oluşacak toz emisyonları birlikte değerlendirilmiştir. Ancak Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahası, santral sahasına ve su alma/deşarj noktalarına yaklaşık kuş uçuşu 3,5 km uzaklıkta bulunduğundan bu hafriyat çalışması ayrıca değerlendirilmiştir. Proje kapsamında yapılacak tüm kazı işlemlerinde toprak yüzeyinden ortalama 30 cm kalınlığındaki bitkisel toprak (üst örtü toprağı) sıyrılacak, ardından alt örtü toprağı alınacak ve tarih ve sayılı Resmi Gazate de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"nde verilen standartlara göre proje sahası içerisinde eğimi % 5 ten fazla olmayan bir yerde geçici olarak depolanacak ve inşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra yapılacak çevre düzenleme işlemlerindeki yeşil alan oluşturmada kullanılacaktır. Bitkisel toprağın altında kalan hafriyat (alt örtü toprağı) ise dolgu, arazi tesviye ve peyzaj çalışmalarında değerlendirilecektir. Arta kalan kısımlar ise Bornova Ergene Mahallesi, Şaytandere Mevkii, hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları depolama/geri kazanım tesisine götürülerek bertaraf edilecektir. 150

176 Santral sahası, su isale hattı, Hayıtlı Dere ıslahı ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanlarında yapılacak arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında oluşabilecek toz emisyonları, emisyon faktörleri (Cowherd C., Development of Emission Factors for Fugitive Dust Sources, EPA, 1974) kullanılarak hesaplanmış olup, söz konusu emisyon faktörü inşaat çalışmalarında birim alan üzerinde yapılan hafriyatların kazı, dolgu, yükleme, boşaltma ve depolama gibi tüm öğelerini içermektedir. Hafriyatların taşınması esnasında oluşacak toz emisyonları ise Emission Factor Documentation (1998, EPA) da verilen emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Arazi hazırlama çalışmalarının günde 10 saat çalışılarak yaklaşık 12 ayda tamamlanması planlanmaktadır. Hesaplamalarda toprak yoğunluğu 1,6 ton/m 3, cüruf yoğunluğu 2,1 kg/lt alınmış olup, tüm hesaplamalar aşağıda verilmiştir. SANTRAL SAHASI, SU ALMA ve İSALE HATLARI HAFRİYAT ve İNŞAAT ÇALIŞMALARI Santral Sahası Cürufların Kaldırılması, Hafriyat ve İnşaat Çalışmaları m 2 lik santral sahasında, ton cürufun kaldırılması ve yapıların temellerinin açılması için yaklaşık m 2 alanda yapılacak kazı çalışmaları sonucu yaklaşık m 3 hafriyat yapılacağı varsayılmıştır. Cürufların Kaldırılacağı Alan (m 2 /gün) = m 2 /11 ay/26 gün 343 m 2 /gün Yapıların Arazi Hazırlık ve İnşaat Alanı (m 2 /gün) = m 2 /1 ay/26 gün m 2 /gün E (Emisyon Faktörü) = 9,0 g/m 2 /gün Arazi Hazırlama ve İnşaat Çalışmaları Sırasında Oluşacak Toz Miktarı: 9,0 g/m 2 /gün x 343 m 2 /gün x (1 gün/10 saat) 0,31 kg/saat 9,0 g/m 2 /gün x m 2 /gün x (1 gün/10 saat) 1,38 kg/saat Cürufların ve Hafriyatın Taşınması Sırasında Oluşacak Toz Miktarı: Proje sahası için yapılan hesaplamalarda en olumsuz şartlar göz önüne alındığından, alınan ve çıkarılan malzemenin tamamının proje sahası(santral) içerisindeki en uzak noktaya veya asfalt yola kadar taşındığında toz emisyonu oluşturacağı varsayılmıştır. Buna göre çıkarılacak malzemenin proje alanının en uzak uç noktasından asfalt ana yola (Aliağa- Foça) olan 500 m uzaklıktaki mesafeye taşınacağı varsayıldığında bir kamyon gidiş-dönüş olarak her seferde m yol alacaktır. Toplam ton cürufun kaldırılması ve m 3 öngörülmektedir. hafriyat yapılacağı Buna göre cürufun taşınması aşamasında, ton/11 ay = ton/ay = ton/ay*1 ay/26 gün*1 gün/10 saat =434 ton/saat 151

177 Hafriyatın taşınması aşamasında, m 3 /1 ay = m 3 /ay m 3 /ay x 1,6 ton/m 3 = ton/ay*1 ay/26 gün*1 gün/10 saat = 739 ton/saat Cüruf ve hafriyatın nakliyesi sırasında 23 tonluk taşıma kapasiteli kamyon kullanılması durumunda saatte ortalama 51 sefer (1.173 ( )ton/saat/20) yapılması yeterli olacaktır. Emisyon faktörünün hesaplanmasında aşağıdaki formül (Emission Factor Documentation, EPA, 1998) kullanılmıştır: E = 0,733 x (K/12) 0.8 x (A/3) 0.4 / (N/0.2) 0.3 E : Emisyon faktörü (kg/km) K : Kum oranı (% 5) A : Toplam ağırlık (33 ton (gidiş) 10 ton (dönüş)) N : Yol yüzeyi nem oranı (% 20) Buna göre gidiş geliş için emisyon faktörleri ve emisyon miktarları aşağıdaki gibi hesaplanmıştır; E (gidiş) = 0,733 x (5/12) 0.8 x (33/3) 0.4 / (20/0,2) 0.3 = 0,235 kg/km Emisyon (gidiş) = 0,235 kg/km x 1 km/sefer x 51 sefer/saat = 11,98 kg/saat E (dönüş) = 0,733 x (5/12) 0.8 x (10/3) 0.4 / (20/0,2) 0.3 = 0,148 kg/km Emisyon (dönüş) = 0,148 kg/km x 1 km/sefer x 51 sefer/saat = 7,54 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı= (0,31+1,38 kg/saat) + (11,98 kg/saat) + (7,54 kg/saat) 21,21 kg/saat Su Alma, İsale ve Su Deşarj Yapılarının Hafriyat ve İnşaat Çalışmaları Su isale hattı toplam m uzunluğunda olup, İDÇ Limanı ile santral alanı arasında kalmaktadır. Su deşarjı için DSİ Bölge Müdürlüğü nün öngördüğü (Bkz. Ek-1/E) çalışma çerçevesinde santral alanında Hayıtlı Deresi(kuru dere) üzerinde deşarj noktasından kuzeyine doğru Nemrut Körfezine kadar devam etmektedir. Su isale hattı için 2x1600 mm boru kullanılacak olup, toplam kazı genişliği çalışma payları dahil 5 m olacaktır. Bu bağlamda toplam m 2 (2.150x5) alanda ve su alma yapısı için yaklaşık m 2 lik bir alanda hafriyat ve inşaat çalışmaları gerçekleştirilecek ve yaklaşık m 3 (10.750x x2) hafriyat yapılacaktır. Hayıtlı Deresi (kuru dere) üzerinde de DSİ nin öngödüğü çerçevede, yaklaşık 2,4 km uzunluğunda 21 m genişliğinde hafriyat ve inşaat çalışmalarının (dere ıslahı) gerçekleştirileceği m 2 lik bir alanda toplamda m 3 (11x2x2.400 (DSİ Bölge Müdürlüğü Tip Kesitinden çıkartılmıştır)) hafriyat yapılacağı öngörülmektedir. 152

178 Su alma yapısı kapsamında yapılacak kazı işlemlerinde, toprak yüzeyinden ortalama 30 cm kalınlığındaki bitkisel toprak (üst örtü toprağı) sıyrılacak, ardından alt örtü toprağı alınacak ve tarih ve sayılı Resmi Gazate de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"nde verilen standartlara göre su alma yapısı kenarında eğimi % 5 ten fazla olmayan bir yerde geçici olarak depolanacak ve yapının tamamlanmasından sonra yapılacak çevre düzenleme işlemlerindeki yeşil alan oluşturmada kullanılacaktır. Bitkisel toprağın altında kalan hafriyat (alt örtü toprağı) ise dolgu, arazi tesviye ve peyzaj çalışmalarında değerlendirilecektir. Su isale hattı (İDÇ Limanı ile santral arasında) hafriyat çalışmaları için boru hattı boyunca yapılacak kazı çalışmaları sonucu ortaya çıkan hafriyat toprağı, hattın hemen yanına geçici olarak depolanacak ve borular yerleştirildikten sonra hafriyat malzemesi boruların yataklanmasında ve dolgusunda kullanılacaktır. Arta kalan kısımlar ise Bornova Ergene Mahallesi, Şaytandere Mevkii, hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları depolama/geri kazanım tesisine götürülerek bertaraf edilecektir. Soğutma sularının deşarjı için DSİ Bölge Müdürlüğü nün Ek-1/E de ki yazısında öngördüğü Hayıtlı Deresi nin ıslahı kapsamında hafriyat çalışmaları için kanal boyunca yapılacak kazı çalışmaları sonucu ortaya çıkan hafriyat toprağı, kuru derenin kenarlarına geçici olarak depolanacaktır. Kanal inşaatının tamamlanmasının ardından çıkan hafriyat, kanal duvarlarının dış kısmının dolgu işlemlerinde kullanılacaktır. Arta kalan kısımlar ise Bornova Ergene Mahallesi, Şaytandere Mevkii, hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları depolama/geri kazanım tesisine götürülerek bertaraf edilecektir. Tüm bu işlemlerde hafriyatın alınması, yüklenmesi, boşaltılması, depolanması vb. işlemlerden kaynaklanacak toz emisyonu için yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir: Su Alma Yapısı Hafriyat Alanı : m 2 Su Alma Yapısı Hafriyat Miktarı : m 3 Su İsale Hattı Hafriyat Alanı : m 2 Su Alma Yapısı Hafriyat Miktarı : m 3 Hayıtlı Dere Islah Alanı : m 2 Hayıtlı Deresi Islah Hafriyat Miktarı : m 3 Toplam Hafriyat Alanı : m 2 Arazi Hazırlık ve İnşaat Alanı (m 2 /gün) = m 2 /9 ay/26 gün 266 m 2 /gün Arazi Hazırlama ve İnşaat Çalışmaları Sırasında Oluşacak Toz Miktarı: 9,0 g/m 2 /gün x 266 m 2 /gün x (1 gün/10 saat) 0,24 kg/saat TOPLAM TOZ MİKTARI : (21,21 kg/saat) + (0,24 kg/saat) : 21,45 kg/saat SKHKKY Ek-2 de; hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi değerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden yayılan emisyonlar 1,00 kg/saat ten küçükse gerek olmadığı belirtilmektedir. 153

179 SKHKKY Ek-2 de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde, tesis etki alanında uluslararası kabul görmüş bir dağılım modeli kullanımıyla Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması gerekmektedir. Proje kapsamında oluşacak toz emisyonu için hesaplanan değer toplam 21,45 kg/saat olduğu için hava kalitesi katkı değerlerini tespit etmek amacıyla hava kalitesi modellemesi yapılmıştır. Buna göre, faaliyet alanında yapılacak işlemlere bağlı olarak oluşacak toz emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere ABD EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılarak Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri hesaplanmıştır. ISCST3 Modeli uluslararası kabul görmekte, dünya çapında birçok araştırmacı, denetim ve yetki organları tarafından gaz ve toz emisyonlarının atmosferik dağılımını tahmin etmek amacıyla kullanılmakta olup, modelin temelini sabit Gaussian Dağılımı oluşturmaktadır. Bu model ile bir çok emisyon kaynağı (nokta, alan, çizgi ve hacim) aynı anda veya ayrı ayrı modellenebilmektedir. Planlanan santralin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında yapılacak çalışmalardan kaynaklı oluşması muhtemel toz emisyonunun dağılımının tespiti için yapılan modelleme çalışmaları ile ilgili bilgiler aşağıda sunulmuştur. HAVA KİRLENMESİNE KATKI DEĞERLERİNİN HESAPLANMASI Kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin (deniz suyu iletim hattı ve Hayıtlı Dere ıslahı dahil) arazi hazırlık ve inşaat aşmasında, etki alanında hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesaplanması amacıyla dağılım modeli kullanılmıştır. Modelleme yoluyla santralin arazi hazırlık çalışmaları esnasında bölgede yaratacağı muhtemel kirlilik yükü tahmin edilmiştir. Çalışmada ayrıca projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında meydana gelecek toz emisyonlarının, etki alanı içerisindeki mevcut toz emisyonu üzerine katkısının ne olacağı da değerlendirilmiştir. Modelleme çalışmalarında kaynaklanması muhtemel toz emisyonlarının, mevcut meteorolojik ve topoğrafik koşullardaki dağılım profili oluşturulmuştur. Modelleme çalışmaları arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarının yapılacağı santral alanını merkez alacak şekilde oluşturulan 6 km x 5 km lik bir alanda gerçekleştirilmiştir. Bu alan içerisindeki muhtemel kirlilik düzeyleri incelenmiş ve sonuçlar yer seviyesi kirletici konsantrasyonları (µg/m 3 ) cinsinden hesaplanmıştır. Modelleme Çalışmalarında Kullanılan Yöntem Dağılım Modelinin Tanımı Hava dağılım modellemesi olarak EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılmıştır. Model yardımı ile tahmin edilen alıcı ortamlardaki yer seviyesi konsantrasyonu (YSK) değerleri, 1 yıllık modelleme süresi için hesaplanmıştır. Hesaplanan bu değerler HKDYY standartları ile karşılaştırılmıştır. Kurulması önerilen santralin arazi hazırlık çalışmaları esnasında oluşturacağı toz emisyonlarının söz konusu çevrede oluşturacağı kirlilik yükü model yardımı ile tahmin edilmiştir. 154

180 ISCST3 Model Girdileri Modelleme çalışmasında, santralin (deniz suyu iletim hattı ve Hayıtlı Dere ıslahı dahil) arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklanacak toz emisyonlarının, alıcı ortam olarak tanımlanan 6 km x 5 km lik alan içerisinde, mevcut meteorolojik ve topoğrafik koşullar altındaki dağılım profili ve bu dağılım sonucu meydana gelecek muhtemel YSK değerleri incelenmiştir. Model en kötü durum senaryosu dikkate alınarak; kirleticilerin ıslak veya kuru çökelmeler nedeniyle konsantrasyonlarında herhangi bir azalmanın olmadığı koşulların varsayımıyla çalıştırılmıştır. Buna ilaveten, kirleticilerin radyoaktif bozulmaya uğramadan ve alt ürünlere dönüşmeden yayıldığı varsayılmıştır. Yapılan modelleme çalışması ile bölgedeki 24 saatlik ve yıllık ortalama kirletici yer seviyesi konsantrasyonları (YSK) belirlenmiş ve bu değerler yönetmelikte yer alan uzun ve kısa vadeli sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda, atmosfere verilecek emisyonların hava kalitesi üzerine etkileri belirlenmiştir. ISCST3 modelini çalıştırmak üzere üç çeşit veri seti kullanılmıştır. Bunlar; Toz emisyonuna ait emisyon parametreleri, Alıcı ortam ağı (topografik bilgiler), Meteorolojik verilerdir. Modelleme çalışması esnasında kullanılan parametrelere ait bilgiler aşağıda sunulmuştur. Modellemede Kullanılan Emisyon Değerleri; Yapılan modelleme çalışmasında emisyon kaynağı olarak; arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında yapılacak hafriyat çalışmaları, hafriyat malzemelerinin yüklenmesi boşaltılması ve taşınması esnasında meydana gelecek olan toz emisyonları alınmıştır. Planlanan santralin arazi hazırlık çalışmaları esnasınca, santral alanında bulunan cüruf malzemenin taşınması, santral tesis oturum alanında yapılacak hafriyat çalışmaları ve su isale hattı ve Hayıtlı Dere ıslahı çalışmaları kapsamında yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında toz emisyonu oluşacaktır. Yapılacak arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında oluşabilecek toz emisyonları, Emission Factor Documentation (1998, EPA) dan alınan emisyon faktörleri (Cowherd C., Development of Emission Factors for Fugitive Dust Sources, EPA, 1974) kullanılarak hesaplanmış olup, söz konusu emisyon faktörü inşaat çalışmalarında birim alan üzerinde yapılan hafriyatların kazı, dolgu, yükleme, boşaltma ve depolama gibi tüm öğelerini içermektedir. Planlanan projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında cüruf malzemenin taşınması, santral tesis oturum alanında yapılacak hafriyat çalışmaları, su isale hattı ve Hayıtlı Dere ıslahı çalışmaları kapsamında yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında hesaplanan toplam toz emisyonu 21,45 ton/saat olarak tespit edilmiştir. Yapılan modelleme çalışmasında emisyon kaynağı olarak 21,45 ton/saat değeri kullanılmış olup, bu değer bütün çalışmaların aynı anda yapılacağı düşünülerek hesaplanmıştır. 155

181 Modellemede Kullanılan Topoğrafik Veriler; Bölgenin topoğrafik yapısı kirleticilerin dağılımını etkileyecek diğer bir faktördür. Kurulması planlanan santral alanı genel olarak düz bir yapıya sahip olup, santral alanının güney, güney batı, güney doğu ve batı taraflarında yükseklik artmakta ve bu bölgelerde tepeler bulunmaktadır. Modelleme çalışmaları; 6 km x 5 km lik bir inceleme alanı için gerçekleştirilmiştir. İnceleme alanı içerisindeki mevcut toz emisyonu ile kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında oluşacak toz emisyonunun hava kalitesi üzerine etkilerini belirlemek üzere; inceleme alanı içerisinde bir grid sistemi oluşturulmuş ve bu sistemde karelerin kenar uzunlukları 200 m olacak şekilde işaretlenmiş ve eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-13). Grid sistemindeki karelerin köşe noktaları alıcı ortamlar olarak tanımlanmıştır. İnceleme alanı içerisinde tanımlanan grid sistemi ile toplam 800 nokta (200 m aralıklarla) alıcı ortam olarak tanımlanmış ve modelleme çıktısında bu noktalara denk gelen yerlerdeki konsantrasyonlar hesaplanmıştır. Alıcı ortam olarak tanımlanan bu noktalardaki topoğrafik yükseltiler ArcGis 9.2 programı ve 1/ ölçekli yük-paf (dem) dosyaları yardımı ile tespit edilerek sayısallaştırılmış ve ISCST3 programına aktarılmıştır. Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler; Meteoroloji, kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktördür. Bu yüzden, modelleme çalışmalarında meteorolojik verilerin düzenlenmesine özellikle dikkat edilmiştir. Modelleme çalışmaları için gerekli olan meteorolojik bilgilerin temini için Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünün isteği üzerine Dikili Meteoroloji İstasyonu verileri kullanılmıştır. Dikili Meteoroloji İstasyonu verilerinden bölgedeki genel meteorolojik koşullar hakkında bilgi edinmek üzere, uzun yıllar ortalamaları incelenmiş olup, bölgenin karakteristik koşullarını temsil etmesi ve güncel olması sebebiyle 2005 yılı meteorolojik verileri modelde kullanılmak üzere seçilmiştir. Modelleme çalışmalarında kullanılmak üzere; sıcaklık, rüzgar yönü, rüzgar hızı, bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verileri temin edilmiştir. Dikili Meteoroloji İstasyonu ndan saatlik yer seviyesi atmosfer bilgileri (sıcaklık, rüzgar yönü ve rüzgar hızı) elde edilebilmektedir. Ancak, karışım yüksekliklerinin hesaplandığı yüksek atmosfer rasatları Türkiye de yedi ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Isparta, Samsun, Adana ve Diyarbakır) yapılmaktadır. Dolayısıyla modelleme çalışmasında kullanılan karışım yükseklik verisi proje alanının da içerisinde bulunduğu İzmir Meteoroloji İstasyonu ndan temin edilmiştir. Modelleme çalışması esnasında kullanılan meteorolojik veriler, bölge iklimi hakkında genel bilgiler ve bu verilerin modelleme çalışmalarında kullanılabilmesi için yapılan çalışmalar hakkında detaylı bilgiler Bölüm IV.2.1 de verilmiştir. ISCST3 Model Sonuçları Planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin arazi hazırlık çalışmalarından kaynaklı toz emisyonunun ve dolayısıyla bu emisyonun bölgede mevcut toz emisyonuna getireceği yükün tespiti için modelleme çalışması gerçekleştirilmiş ve modelleme sonuçları aşağıda verilmiştir. 156

182 Kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesaplanması amacıyla ISCST3 Modeli kullanılarak tesisin bölgede yaratacağı muhtemel kirlilik yükü tahmin edilmiştir. Tesis etki alanı içerisinde; saatlik, 24 saatlik (günlük), aylık ve yıllık ortalama kirletici YSK değerleri µg/m 3 cinsinden belirlenmiş ve ISCST3 model çıktıları eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-13). Modelleme çalışmalarında kullanılan ISCST3 model girdileri, model sonucu elde edilen maksimum saatlik ortalama, günlük ortalama, aylık ortalama ve yıllık ortalama PM YSK değerlerini gösterir çıktılar ve YSK değerlerinin üzerine işlenilerek eş konsantrasyon eğrileri oluşturulan 1/ ölçekli topoğrafik haritalar eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-13). Yapılan modelleme çalışması sonucunda arazi hazırlık çalışmaları esnasında meydana gelen toz emisyonu yıllık UVS değerleri inceleme alanı içerisinde tanımlanan toplam 800 alıcı ortam ağı içerisinde hiçbir noktada Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (HKDYY) Ek-I A da belirtilen sınır değerleri aşmamaktadır. Toz emisyonu günlük KVS değerleri ise tanımlanan 800 noktanın 35 inde HKDYY nde belirtilen sınır değerlerin üzerinde çıkmaktadır. Söz konusu maksimum UVS ve KVS değerleri ile Yönetmelik sınır değerleri Tablo V de sunulmuştur. Tablo V Modelleme Çalışmaları İle Elde Edilen Maksimum PM YSK Değerleri ve HKDYY Sınır Değerleri, ORTALAMA PERİYODU GÜNLÜK KVS (µg/m 3 ) YILLIK UVS (µg/m 3 ) PM HKDYY STANDARTLARI (µg/m3) Maksimum PM YSK Değeri (µg/m3) 1.808,4 145,61 Standartları Aşan Nokta Sayısı(toplam 800 nokta içinde) 35 - Tablo V den de anlaşılacağı üzere; modelleme sonucunda yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak 24 saatlik maksimum ortalama PM YSK değeri 1.808,4 µg/m 3 olarak tespit edilmiş olup, HKDYY Ek-I A da belirtilen belirtilen 24 saatlik sınır değer (300 µg/m 3 ), toplam 800 noktanın bulunduğu alıcı ortam ağı içerisinde 35 farklı nokta aşılmaktadır. Sınır değeri aşan noktalar, koordinatları Tablo V de sunulmuştur. Nokta No Tablo V Modelleme Çalışmaları İle Elde Edilen Sonuçlara İlişkin Bilgiler, 24 Koordinat (6 derecelik UTM) Koordinat (6 derecelik UTM) SAATLİK Nokta KVS No Y X (µg/m 3 ) Y X 24 SAATLİK KVS (µg/m 3 )

183 HKDYY Geçici Madde-1 c bendinde belirtildiği üzere; KVS değeri, maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının yüzde doksan beşini aşmaması gereken değer olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla, alıcı ortam ağı içerisinde tanımlanan 800 noktanın %95 nin aşmaması gereken nokta sayısı 760 olarak tespit edilir. Bu durumda inceleme alanı içerisinde sınır değerleri aşan 35 noktanın; PM emisyonları açısından HKDYY standart değeri sağladığı anlaşılmaktadır. Yıllık ortalama YSK nın en yüksek değeri ise 145,61 µg/m 3 olarak tespit edilmiş olup, HKDYY Ek-I A da belirtilen belirtilen yıllık sınır değer (150 µg/m 3 ) toplam 800 noktanın bulunduğu alıcı ortam ağı içerisinde hiç aşılmamaktadır. Maksimum emisyon değerlerinin oluştuğu noktalar, santralin oturum alanı içerisinde kalmakta olup, bu noktalarda ve yakın çevrelerinde yerleşim alanları bulunmamaktadır. Diğer taraftan yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında oluşan PM boyutları da dikkate alınacak olursa, PM emisyonlarının büyük bir kısmını boyutları 10 µm den büyük partiküller oluşturacak ve bu partiküllerin büyük bir kısmı faaliyet alanı içerisinde çökelecek, geriye kalan kısmı ise bir süre havada asılı kalarak rüzgarın da etkisiyle dağılacaktır. Sonuç olarak; ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki Değerleri ne bakıldığında, yapımı planlanan İZDEMİR Enerji Santral-II Tesisi nin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında muhtemel emisyonların HKDYY sınır değerlerini sağladığı ve dolayısıyla proje alanının çevresinde bulunan yoğun sanayi tesisleri de göz önüne alınarak, faaliyetin insan ve çevre sağlığı açısından herhangi bir tehlike oluşturmayacağı öngörülmektedir. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında SKHKKY Ek-1 de belirtilen hususlara uyulacaktır. Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için, emisyon kaynağında, savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, yolların ıslah edilmesi, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca proje kapsamında malzemelerin taşınması esnasında yollarda tozun indirgenmesi amacıyla gerektiğinde arazöz ile yolların sulanması sağlanacaktır. Tüm bunlara ek olarak, araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. ENDÜSTRİYEL VE TEHLİKELİ ATIK DÜZENLİ DEPOLAMA ALANI HAFRİYAT ÇALIŞMALARI Depolama Alanı: Proje için planlanan Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı, doğal topoğrafyasından dolayı bir vadi şeklinde olduğundan işletme öncesi sadece projeye uygun hale getirilmek amacıyla arazi düzenlemesi yapılacaktır. Proje kapsamında m 2 lik alanda planlanan depolama alanlarında yaklaşık m 3 (1 m dekabaj kalınlığı) dekapaj yapılacak öngörülmüş olup, bu malzemeler depolama alanı çevresindeki setlerin yapımında ve proje sonrasında kül-curufların üzerinin kapatılmasında kullanılacaktır. 158

184 E (Emisyon Faktörü) Arazi Hazırlama (m 2 /gün) = 9,0 g/m 2 /gün = m 2 /10 ay/26 gün 488 m 2 /gün Arazi Hazırlama Çalışmaları Sırasında Oluşacak Toz Miktarı: 9,0 g/m 2 /gün x 488 m 2 /gün x (1 gün/10 saat) = 0,44 kg/saat Hafriyatın Taşınması Sırasında Oluşacak Toz Miktarı: Sahada yapılacak çalışmalar sırasında özellikle ekskavatör, yükleyici ve kamyonların hareketinden dolayı toz emisyonu söz konusu olup, bu emisyonların tespiti için Emission Factor Documentation (1998, EPA) da verilen emisyon faktörleri kullanılmıştır. Proje sahası için yapılan hesaplamalarda en olumsuz şartlar göz önüne alındığından çıkarılan malzemenin tamamının proje sahası içerisindeki en uzak noktaya taşındığı varsayılmıştır. Buna göre çıkarılacak malzemenin proje alanındaki en uzak nokta(yatay mesafe) olan 200 m uzaklıktaki mesafeye taşınacağı varsayıldığında bir kamyon gidiş-dönüş olarak her seferde 400 m yol alacaktır. Emisyon faktörünün hesaplanmasında aşağıdaki formül (Emission Factor Documentation, EPA, 1998) kullanılmıştır: E = 0,733 x (K/12) 0.8 x (A/3) 0.4 / (N/0.2) 0.3 E : Emisyon faktörü (kg/km) K : Kum oranı (% 5) A : Toplam ağırlık (33 ton (gidiş) 10 ton (dönüş)) N : Yol yüzeyi nem oranı (% 20) Toplam Hafriyat Miktarı m 3 olarak öngörülmektedir m 3 /10 ay = m 3 /ay m 3 /ay x 1,6 ton/m 3 = ton/ay 78 ton/saat (20.320/26/10) Hafriyatın nakliyesi sırasında 23 tonluk taşıma kapasiteli kamyon kullanılması durumunda saatte ortalama 3,4 sefer yapılması yeterli olacaktır. Buna göre gidiş geliş için emisyon faktörleri ve emisyon miktarları aşağıdaki gibi hesaplanmıştır; E (gidiş) = 0,733 x (5/12) 0.8 x (33/3) 0.4 / (20/0,2) 0.3 = 0,235 kg/km Emisyon (gidiş) = 0,235 kg/km x 0,4 km/sefer x 3,4 sefer/saat = 0,320 kg/saat E (dönüş) = 0,733 x (5/12) 0.8 x (10/3) 0.4 / (20/0,2) 0.3 = 0,148 kg/km Emisyon (dönüş) Toplam Emisyon Miktarı = 0,148 kg/km x 0,4 km/sefer x 3,4 sefer/saat = 0,201 kg/saat = (0,44 kg/saat,) + (0,320 kg/saat) + (0,201 kg/saat) = 0,961 kg/saat 159

185 SKHKKY Ek-2 de; hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi değerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden yayılan emisyonlar 1,00 kg/saat ten küçükse gerek olmadığı belirtilmektedir. Projenin atık depolama sahasının inşaat aşamasında oluşması beklenen toz emisyonu için hesaplanan değer 0,961 kg/saat olduğu için toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine gerek kalmamıştır. Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için emisyon kaynağında sulama, savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Kısaca oluşan tozun önlenmesi için SKHKKY Ek-1 de yer alan emisyon azaltım teknikleri uygulanacaktır. V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler, Projenin inşaatı için yapılacak arazi hazırlama işlerinde parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde kullanılmayıp; sadece iş makineleri (kamyon, traktör, ekskavatör vb.), kazma, kürek vb. aletler ile çalışılacaktır. V.1.3. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler (Taşıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları), Enerji santral alanı zemin ve kaya ortamındaki emniyetli taşıma güçleri aşağıda Tablo V de verilmiştir. Tablo V Enerji Santral alanı Zemin Emniyetli Taşıma gücü Birim Zemin Emniyetli taşıma gücü (q em kg/cm 2 ) Alüvyon (çakıllı kil) Tüf >2 Kaya ortamından alınan tüf numuneleri üzerinde yapılan Nokta Yükleme, Tek Eksenli Basınç Deneyi ve Üç Eksenli Basınç Deneyi sonuçları ise Tablo V de verilmiştir. Tablo V Enerji Santral Alanı Nokta Yükleme,Tek Eksenli Basınç Deneyi Sonuçları, Sondaj No Kayaç Nokta Yükleme Deneyi (kg/cm 2 ) Tek Eksenli Basınç Deneyi (kg/cm 2 ) Üç Eksenli Basınç Deneyi c (kg/cm 2 ) ø SK-1 Tüf SK-2 Tüf SK-3 Tüf SK-4 Tüf SK-5 Tüf

186 Sonuç olarak, proje alanının 1. Derece deprem bölgesi içinde ve deprem aktivitesi yüksek olan bir bölgede yer almasından dolayı Enerji Santrali temelleri bölgede anakaya olan tüf (volkanik kaya) birimi üzerine oturtulacak ve proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Sıvılaşma Enerji santral alanı zemininin ağırlıklı olarak kil olması yeraltısuyu bulundurmaması ve kil tabakası altında kaya zemin (tüf) bulunmasından dolayı sıvılaşma riski bulunmamaktadır. Oturma Enerji santral alanında kaya zeminde oturma beklenmez iken alüvyon (kil) zeminde hesaplanan emniyetli taşıma gücüne göre maksimum 5 cm oturma beklenmektedir. V.1.4. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, Enerji Santrali kurulması planlanan alan Çakmaklı, Horozgediği köyleri ve Pınar Tepe arasında yer alan geniş ve düz bir vadi içerisinde m kotlarında tamamıyla Kuvaterner yaşlı alüvyonlar üzerinde bulunmakta olup santral alanının doğu sınırına paralel bölgenin güneydeki yükseltileri kuzeye doğru drene eden ve mevsimsel akışa sahip Hayıtlı deresi geçmektedir. Ayrıca Enerji santralinde kullanılması planlanan denizden alınacak soğutma suyunun da yine Hayıtlı deresine deşarj edilmesi planlanmaktadır. Dolayısıyla tüm bu su yükü altında Hayıtlı dere yatağının taşkın riski bulunmakta olup, faaliyet sahibi tarafından DSİ nin belirlediği teknik özelliklere sahip Hayıtlı deresi yağış alanından gelebilecek maksimum taşkın tekerrür debisine ve soğutma suyu deşarj debisini karşılayacak şekilde Hayıtlı dere yatağı ıslah edilecek ve denize ulaştırılacaktır. Hayıtlı deresi ıslah çalışmalarına ait kesitler eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-1/E). Ayrıca Enerji santral alanı içinde herhangi bir heyelan, kaya düşmesi, çığ gibi doğal afet risklerinin bulunmadığı yapılan jeolojik-jeoteknik etüt sonucu belirtilmiştir. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı ise topoğrafik konumu itibarı ile bölgeye hakim bir alanda yer almakta olup, genelde yüzeysuları süzülme sonrası akışa geçtikten sonra alandan aşağıya doğru drene olmaktadır. Dolayısıyla bu atık depolama alanında herhangi bir taşkın olayı beklenmemektedir. Ancak aşırı yağışlar sonucu yer yer kil zemininin hakim olduğu atık depolama alanlarında oluşabilecek yüzeysularının depolama alanından uzaklaştırılması için atık depolama alanı etrafında topoğrafya ya uygun kuşaklama kanalları ve yeterli derecede drenaj ağı oluşturulacaktır. Ayrıca atık depolama alanları içinde yapılan jeolojik-jeoteknik etütler sonucunda da bu alanda herhangi bir heyelan, kaya düşmesi, çığ, su baskını gibi doğal afet risklerinin bulunmadığı belirtilmiştir. 161

187 V.1.5. Proje kapsamındaki su temini sistemi ve planı, kullanılacak su miktarı, özellikleri, nereden ve nasıl temin edileceği, ortaya çıkan atık suyun miktar ve özellikleri, nasıl arıtılacağı ve nereye deşarj edileceği, Su Kullanımı ve Temini Kurulması planlanan termik santralin; arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışacak personelin içme-kullanma ihtiyacı ve arazi hazırlık-inşaat çalışmalarında tozlanmayı önlemek amacıyla su gereksinimi olacaktır. Projenin arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarında ortalama 800 kişi çalışacak olup; bu kişiler için gerekli su miktarı (bir kişinin günlük içme ve kullanma suyu ihtiyacı 150 lt/kişi-gün ( 8 ) alınarak); 800 kişi x 150 lt/kişi-gün = lt/gün = 120 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Ayrıca inşaat aşamasında yapılacak işlemlerden dolayı oluşacak tozlanmanın önlenmesi amacıyla sulamada kullanılacak su miktarı da yaklaşık 50 m 3 /gün dür. Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları için gerekli toplam 170 m 3 /gün lük su Aliağa Belediyesi içme ve kullanma suyu şebekesinden karşılanması planlanmaktadır. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. Atıksu Oluşumu ve Bertarafı Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında, çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksudan başka herhangi bir atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Çalışacak personel için proje sahası içerisinde kurulacak geçici şantiye yapılarından (prefabrik evler, ofisler, yemekhane, yatakhane vb. den) kaynaklanacak evsel nitelikli atıksular, kullanılan suyun % 100 atıksuya dönüşeceği varsayımıyla 120 m 3 /gün olacaktır. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan Atıksu Arıtımının Esasları adlı kaynakta verilen evsel atıksu özelliklerine göre arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksuyun özelikleri Tablo V de verilmiştir. 8 Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ , Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) 162

188 Tablo V Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Çalışacak Kişilerden Kaynaklanması Muhtemel Evsel Nitelikli Atıksuların Toplam Kirlilik Yükleri PARAMETRE ATIKLARDA BULUNAN BİRİM YÜK DEĞERİ (g/kişi gün) TOPLAM YÜK (kg/gün) BOI ,2 KOI 1,6-1,9 x BOI ,6 Toplam organik karbon 0,6 1,0 x BOI Toplam katı maddeler AKM Klorür 4-8 3,2-6,4 Toplam azot ,8-9,6 Serbest amonyak 0,6 x toplam N 3,6-7,2 Nitrat azotu 0,0-0,5 x toplam N 0-6 Toplam fosfor 0,6-4,5 0,5-4,0 Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Atıksu Arıtımının Esasları, 2005 Kurulması planlanan termik santralden oluşacak atıksuların arıtılması için paket atıksu arıtma tesisi planlanmaktadır. Bu arıtma tesisi arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak olup, 500 kişilik yapılacaktır. Kalan 300 kişi için arazi hazırlık ve inşaat aşamasında İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait termik santralin güney parselinde yer alan haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kişilik (9) biyolojik atıksu arıtma tesisinden faydalanılacaktır. Bu tesislerde 900 kişi çalışmakta olup, 300 kişilik ilave yükü kaldıracak kapasitededir. Söz konusu mevcut atıksu arıtma tesisinin deşarj izni bulunmaktadır. Deşarj izin yazısı ve nisan ayında(2008) deşarj edilen atıksuyun analiz sonuçları Ek-11 de sunulmuştur. Yeni kurulacak 500 kişilik atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra (SKKY Tablo 21.1 de (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmenlik ile değişen) ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan deşarj standartları sağlanarak) Deşarj İzin Belgesi alınacak ve proje sahasının sınırında bulunan Hayıtlı Deresi ne deşarj edilerek bertaraf edilecektir. SKKY Tablo 21.1 de verilen deşarj standartları Tablo V de verilmiştir. Tablo V SKKY Tablo 21.1 Deşarj Standartları, PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE (2 Saatlik) KOMPOZİT NUMUNE (24 Saatlik) BOİ 5 (mg/lt) KOİ (mg/lt) AKM (mg/lt) ph Kaynak: tarih ve 1257 sayılı ÇED Olumlu kararı alınan İDÇ ye ait Elektrik Ark Ocağı ve Haddehane Yenileme ÇED Raporu, 163

189 Atıksu arıtma tesisi; biyolojik arıtma tekniklerine göre yapılacak olup, biyolojik atıksu arıtma sistemlerinde atık su içerisindeki BOİ 5, KOİ ve AKM kirlilik parametreleri asgari seviyelere indirilmektedir. Atıksu arıtma tesisine inşaat aşamasında 120 m 3 /gün lük evsel nitelikli atıksuyun tamamı verilecek olup, tesis çıkışında suyun aynı miktarda çıkacağı düşünülerek 120 m 3 /gün lük bir deşarj yapılması planlanmaktadır. Bu arıtma tekniğine göre; arıtma tesisine gelen atıksular; debideki salınımları önlemek amacıyla ilk önce dengeleme havuzuna gelecek daha sonra bir pompa yardımı ile havalandırma havuzuna iletilecektir. Burada atıksuya bakteri ve hava verilerek bakterilerin atıksudaki biyolojik kirliliği ayrıştırması sağlanacak ve atıksu buradan çöktürme havuzuna geçirilecektir. Çöktürme havuzunun tabanına çöken çamurun bir kısmı besleme amacıyla pompa yardımı ile havalandırma havuzuna geri verilirken bir kısmı da çamur şartlandırma havuzuna verilecektir. Çöktürme havuzunun üst kısmında biriken duru su ise dezenfeksiyon havuzuna iletilecek ve burada suya dezenfektan (NaOCl) verilerek dezenfeksiyonu sağlandıktan sonra deşarj edilmek üzere hazır hale gelecektir. Çamur şartlandırma havuzunda biriken çamura polielektrolit ilave edilerek, filtrasyondan geçirilerek % 35 kuru madde içeren yani su oranı % 65 geçmeyecek şekilde çamur niteliğine getirilecek ve İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Bu işlemler sırasında çıkan su ise yine havalandırma havuzundan sisteme geri verilecektir. Planlanan atıksu arıtma tesisinin akım şeması Şekil V de verilmiştir. Arıtma tesisi projesi için, Çevre ve Orman Bakanlığının 2005/5 sayılı Atıksu Arıtma Tesisleri Proje Onay Genelgesi kapsamında, proje onayı alınacaktır. 164

190 Şekil V Atıksu Arıtma Tesisi Akım Şeması, 165

191 V.1.6. Proje Kapsamındaki Deniz Ortamında Yapılacak Çalışmaların Deniz Flora ve Faunası Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyu da dahil olmak üzere tüm proses suyu denizden sağlanacaktır. Deniz ortamında yaşayan canlı türleri ile bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları Bölüm IV başlığı altında verilmiştir. Faaliyetin süresince; 4 Nisan 1971 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliği nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ve 12. Maddesi (Zararsız Hale Getirilen Atıklar) ile bu Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi (Sulara Boşaltılabilecek Atıklar) ndeki parametrelere uyulacaktır. V.1.7. Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, (kül-cüruf depolama tesislerinin plan üzerinde gösterimi, niteliği, ömürleri konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınan/alınacak izinler rapor ekinde yer verilmesi) Planlanan termik santralın arazi hazırlanması ve inşaat aşamasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak çalışmalarda oluşacak katı atıkları, çalışanlardan kaynaklı evsel nitelikli atıklar, inşaat malzemeleri kaynaklı katı atıklar, çalışacak araçlardan kaynaklı atık yağlar, ambalaj atıkları ve arıtma tesisinden çıkacak arıtma çamuru olarak sıralamak mümkündür. Kişi başına oluşacak günlük katı atık miktarı 1,34 kg/gün-kişi (10) kabulüyle arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında çalışacak kişilerden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atık miktarı; 800 kişi x 1,34 kg/gün-kişi = kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Oluşan atıklardan geri kazanımı mümkün olan (kağıt, plastik vb.) ve geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek artıkları vb. organik atıklar) ayrı ayrı olacak şekilde proje sahasının çeşitli noktalarına yerleştirilen ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecektir. Geri kazanımı mümkün olan atıklar lisanslı geri kazanım firmalarına verilerek bertaraf edilecek; geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. 10 Kaynak: Çevre Bakanlığı, Belediyeler İçin Çevre El Kitabı, Çevre Kirliliği Önleme ve Kontrol Genel Müdürlüğü,

192 Arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarından ise parça demir, çelik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri katı atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise yine Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Özetle, arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışanlardan kaynaklanacak bütün katı atıkların (yemek artığı vb.) tarihli ve sayılı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 18 de belirtildiği üzere; denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere ve ormanlara dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacaktır. Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında oluşan atıklar, yönetmeliğin 27. Maddesi uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, 10 toplama lisanslı firma ve ÇEVKO Vakfı arasında imzalanan protokolle kurulan Belediye sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli kapsamına giren ambalaj atıkları ise, bertaraf edilmek üzere bu konuda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilecek olup, atıkların taşınmasının lisanslı araçlarla yapılmasına dikkat edilecektir. İnşaat aşamasında çalışacak araçların bakım ve onarımları için kurulacak tamir ve bakım istasyonunda yapılacaktır. Araçlardan kaynaklanacak atık yağların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin 2. bölümünde belirtildiği şekilde lisanslı bertaraf tesislerinde gerçekleştirilecektir. Yani atık yağlar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca atık yağlar vb. tehlikeli maddelerle kontomine olmuş katı atıklar, (üstübü vb.) lisanslı tehlikeli atık berteraf tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanarak, işletme içinde standartlara uygun geçici depolarda kategorilerine uygun ayrı ayrı depolanacak ve taşınmaları sağlanacaktır. Atık yağların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı bir taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Ayrıca Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 9. Maddesinde atık yağ üreticilerinin yükümlülüklerine titizlikle uyulacaktır. Atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamuru ise arıtma sistemi kapsamında bulunan şartlandırma ve filtrasyon işlemlerinden geçirilerek, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 28 e göre su içeriği % 65 e getirilerek, İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilecektir. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışacak kişilerin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak tedavi amaçlı revir ünitesinden oluşacak atıkların miktarı belirlenememekle birlikte çok az miktarda olacağı tahmin edilmektedir. Oluşan tıbbi atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nde belirtilen tıbbi atık üreticilerinin yükümlülükleri uyarınca diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Tıbbi Atık Sözleşmesi imzalanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıkların kaynağında ayrılması ve biriktirilmesi ile ilgili yönetmelik şartları yerine getirilecektir. 167

193 Projenin (santral) tatbik edileceği İDÇ mülkiyetindeki 605 nolu parsel üzerinde, İDÇ A.Ş. demir-çelik fabrikasına ait ton cüruf ile ton baca tozu ile karışık cüruf yer almaktadır. Bu cüruflar, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruftan ibarettir. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Santralın işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan küller ise piyasada mevcut hazır beton üretim tesislerine ve/veya çimento fabrikalarına, BDG atık ürünü (alçı) ise susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak satışının gerçekleştirilemediği durumda, küllerin depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha(endüstriyel Atık Düzenli Depolama) kullanılacaktır. Bu saha 431(yaklaşık 6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahasında jeolojik ve jeoteknik etüt raporu hazırlanmış olup, Ek-17 de sunulmuştur. Bu çerçevede söz konusu Tehlikeli Atık Düzenli Depolama lotu, 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazatede yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne dizayn edilecektir. Endüstriyel Atık Düzenli Depolama lotu ise, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin hükümleri çerçevesinde dizayn edilecektir. Konuyla ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.10 da verilmiştir. V.1.8. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşler (Ocaklar Dahil) Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi Proje kapsamında sadece santral, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahası, konveyör hattı, su alma yapısı ve deşarj yapısı bulunmakta olup, kireçtaşı ocağı bu proje kapsamına dahil değildir. Söz konusu kireçtaşı ocakları için ÇED Yönetmeliği kapsamında ayrı bir başvuru yapılarak yükümlülükler yerine getirilecektir. Proje kapsamında arazi hazırlama ve inşaat aşamasında; kazı, inşaat, montaj vb. işlemlerde çalışacak araç ve ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Oluşması muhtemel gürültüler ile ilgili tüm hesaplama ve değerlendirmelerin yer aldığı Akustik Rapor ÇGDYY ne göre hazırlanmış olup, eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-15). 168

194 V.1.9. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, Oluşabilecek Emisyonlar, ARAÇLARDAN KAYNAKLI EMİSYONLAR Planlanan projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında greyder, ekskavatör, dozer, kamyon, betoniyer, kompresör, mobil vinç, kule vinç gibi çeşitli ağır iş makinelerinin yakıt kullanımı dışında herhangi bir işlemde yakıt kullanılmayacaktır. Ağır iş makinelerinde ve araçlarda genellikle dizel yakıt kullanılacak olup, nadiren benzinli araç kullanılacağından benzin tüketiminin dizel tüketimine oranla çok daha az olması beklenmektedir. Kullanılacak olan yakıtlar, açılma izni olan akaryakıt istasyonlarıyla anlaşılarak buralardan temin edilecektir. Arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarındaki araçlarda yakıt olarak kullanılacak olan motorin ve benzinin özellikleri Tablo V ve Tablo V de verilmiştir. Tablo V Motorinin Özellikleri, ÖZELLİK BİRİM DEĞER SINIR DENEY YÖNTEMİ Yoğunluk (15 0 C ta) kg/m TS 1013 EN ISO 3675 TS EN ISO Polisiklik aromatik hidrokarbonlar % ağırlık 11 En çok TS EN Parlama Noktası Soğuk Filtre Tıkanma Noktası (SFTN) 0 C 55 En az TS 1273 EN C TS EN 116 Kıs (a) - 15 En çok Yaz (b) 5 En çok Damıtma TS 1232 EN ISO C ta elde edilen % hacim 65 En çok C ta elde edilen % hacim 85 En az C ta elde edilen % hacim 95 En az Kükürt mg/kg 50 En çok TS EN ISO TS EN ISO Karbon Kalıntısı (% 10 damıtma kalıntısında) % ağırlık 0,30 En çok TS 6148 EN ISO Viskozite (40 0 C ta) cst 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Bakır Serit Korozyonu (50 0 C ta 3 saat) No.1 En çok TS 2741 EN ISO 2160 Kül % ağırlık 0,01 En çok TS 1327 EN ISO 6245 Setan İndisi hesapla 46 En az TS 2883 EN ISO 4264 Su mg/kg 200 En çok TS 6147 EN ISO Toplam Kirlilik mg/kg 24 En çok TS EN Oksidasyon Kararlılığı g/m 3 25 En çok TS EN ISO Yağlama özelliği (wsd) 60 0 C ta düzeltilmiş aşınma izi çapı Kaynak: µm 460 En çok TS EN ISO

195 Tablo V Benzinin Özellikleri, ÖZELLIK BIRIM DEĞER SINIR DENEY YÖNTEMI Görünüş Berrak ve parlak Gözle muayene Bakır serit korozyonu (3 saat 50 0 C ta) No.1 En çok TS 2741 EN ISO 2160 Yoğunluk (15 0 C ta) kg/m Damıtma 70 0 C ta buharlaşma yüzdesi % hacim Yaz (a) Kış (b) C ta buharlaşma yüzdesi % hacim Yaz (a) Kış (b) C ta buharlaşma yüzdesi % hacim 75 En az Son kaynama noktası 0 C 210 En çok Damıtma kalıntısı % hacim 2 En çok TS 1013 EN ISO 3675 TS EN ISO TS 1232 EN ISO 3405 veya ASTM D 86 Mevcut gum (çözücüyle yıkanmış) mg/100 ml 5 En çok TS 1312 EN Oksidasyon kararlılığı dakika 360 En az TS 2646 EN ISO 7536 Arastirma Oktan Sayısı, RON (c) 95,0 En az Motor Oktan Sayısı, MON (c) 85,0 En az Kurşun mg/l 5 En çok Kükürt mg/kg 500 En çok Buhar basıncı kpa Yaz (a) Kış (b) Buhar Kilitleme İndisi (VLI)* Indis Yaz-Kış geçiş dönemi 1150 En çok Benzen % hacim 2,5 En çok Olefinler % hacim 18,0 En çok Aromatikler % hacim 50,0 En çok Kaynak: TS 2431 EN veya ASTM D 2699 TS 2232 EN veya ASTM D 2700 TS 6767 EN 237 veya IP 224 TS EN ISO TS EN ISO TS EN veya ASTM D 323 TS EN veya ASTM D 5580 TS EN veya ASTM D 1319 TS EN veya ASTM D 1319 Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında, araçlarda kullanılacak yakıtlardan yanma gazları emisyonları olan CO, HC ve NO x in oluşması beklenmektedir. Kaynaklanacak emisyonların miktarı, iş makinasının yakıt türüne, yaşına, bakımına, hızına ve arazide yapılan çalışmaya göre farklılıklar göstermekte olup, tüm bu etkenler göz önünde bulundurularak, bu tip araçlar için ortalama emisyon faktörleri belirlenmiştir. EPA tarafından belirlenen bu emisyon faktörleri Tablo V de verilmiştir. Tablo V Emisyon Faktörleri, PARAMETRE HAFİF İŞ MAKİNASI (Dizel) AĞIR İŞ MAKİNASI (Dizel) HC (g/km) 0,181 1,313 CO (g/km) 0,719 5,95 NO x (g/km) 0,544 4,056 Kaynak: Mobile Sources Emission Factors, EPA,

196 Proje kapsamında çalışacak araçlardan yayılacak toplam emisyonların kütlesel debileri; aynı anda 8 hafif ve 8 ağır dizel iş makinasının/aracının çalışacağı ve araç hızının ortalama hızının 40 km/saat olacağı varsayımlarıyla hesaplanmış olup değerler Tablo V de verilmiştir. Tablo V Proje Kapsamında Çalışan Araçlardan Yayılan Toplam Emisyonların Kütlesel Debileri PARAMETRE KÜTLESEL DEBİ (g/saat) KÜTLESEL DEBİ (kg/saat) HC (Hidrokarbonlar) 478 0,478 CO (Karbonmonoksit) ,134 NO x (Azotoksitler) ,472 Mevzuat kapsamında araçlardan kaynaklanacak emisyonlar için sınır değerler bulunmamaktadır. Araçların hepsinin aynı yerde ve aynı anda çalışmayacakları düşünüldüğünde bu emisyonların proje sahasında oluşturduğu kirliliğin mevcut hava kalitesini olumsuz yönde etkilemeyeceği düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma indirgenmesi için; trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olacağı hava kirliliğinden ve tehlikelerinden, canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek üzere gerekli usul ve esasları belirleyen, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. V Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında, tesis(santral) ve üniteler (deniz suyu iletim, Hayırlı Deresi deşarj yapısı ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı) sanayi alanı, liman gerisi hizmet alanı ve tarım alanı üzerinde yer almaktadır. Ayrıca tüm alanlara ulaşım, mevcut ulaşım yollarından sağlanacaktır. Dolayısıyla proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı söz konusu olmayacaktır. Bu bağlamda, projenin arazi hazırlık ve inşaat alanında gerekli arazinin temini amacıyla herhangibir ağaç kesimi söz konusu olmayacaktır. Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ise Tablo IV de verilmiştir. V İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler Proje kapsamında santral alanındaki cürufların alınması, hafriyat işlemleri ve inşaat sırasında herhangi bir kırma ve öğütme işlemi yapılmayacak olup, inşaat imalatlarında kullanılacak olan taş, çakıl, kum, çimento vb. maddeler inşaat alanına hazır olarak getirilecektir. Proje kapsamında yapılacak cürufların kaldırılması, hafriyat çalışmaları ve inşaat ile ilgili işlemler sırasıyla aşağıda verilmiştir. 171

197 Planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. Tesis sahası içerisinde stokta bulunan bu cüruflar, şu anda santral alanı olarak düşünülen saha üzerine üretim boyunca bırakılmıştır. Yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Bu kapsamda gerekli izinlerin alınması ve atık alanının oluşturulmasına müteakip, cürüflar ile baca tozu ile karışık cürufların yaklaşık 11 ay içerisinde tesis alanından alınarak tehlikeli atık lotuna taşınacaktır. Konuyla ilgili atık yönetimi termin planı ekte sunulmuştur(bkz.ek-22). Böylece yapı temelleri için hafriyat çalışmalarının başlatılması sağlanmış olacaktır. Santral yapıları için yapılacak hafriyat ve inşaat çalışmaları, Santral için gerekli soğutma suyunun (denizden) alma ve deşarj yapıları ile isale hafriyat ve inşaat çalışmaları, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanında yapılacak hafriyat çalışmaları olarak sıralanabilir. Bu çalışmalada; santral sahasında yapıların oturtulması için öncelikle cüruf ve küllerin kaldırılması, ardından yapıların temel hafriyat çalışmalarının yapımı, santral için gerekli soğutma suyunun (denizden) su alma, isale hattı ve deşarj yapılarının inşaat çalışmaları bir arada yürütüleceğinden ve alanlar birbirlerine yakın mesafede olduğundan bu inşaat çalışmalarından oluşacak toz emisyonları birlikte değerlendirilmiştir. Ancak atık depolama sahaları, santral sahasına ve su alma/deşarj noktalarına yaklaşık kuş uçuşu 3,5 km uzaklıkta bulunduğundan bu hafriyat çalışması ayrıca değerlendirilmiştir. Konuyla ilgili detaylı bilgiler ve hesaplamalar Bölüm V.1.1 de verilmiştir. Santral sahası, su isale hattı, Hayıtlı Dere ıslahı ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanlarında yapılacak arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında oluşabilecek toz emisyonları, emisyon faktörleri (Cowherd C., Development of Emission Factors for Fugitive Dust Sources, EPA, 1974) kullanılarak hesaplanmış olup, söz konusu emisyon faktörü inşaat çalışmalarında birim alan üzerinde yapılan hafriyatların kazı, dolgu, yükleme, boşaltma ve depolama gibi tüm öğelerini içermektedir. Hafriyatların taşınması esnasında oluşacak toz emisyonları ise Emission Factor Documentation (1998, EPA) da verilen emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Buna göre, faaliyet alanında(santral) yapılacak işlemlere bağlı olarak oluşacak toz emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere ABD EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılarak Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri hesaplanmış ve sonuçlar Bölüm V.1.1. de değerlendirilmiştir. 172

198 Değerlendirmeler sonucunda, arazi hazırlık çalışmaları esnasında SKHKKY Ek- 1 de belirtilen hususlara uyulacaktır. Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için, emisyon kaynağında, savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, yolların ıslah edilmesi, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca proje kapsamında malzemelerin taşınması esnasında yollarda tozun indirgenmesi amacıyla gerektiğinde arazöz ile yolların sulanması sağlanacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazate de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"nde belirtilen hususlara uyulacaktır. V Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, Proje inşaatı sırasında ortalama 800 kişi çalışacak olup, çalışanların meslek grupları arasında mühendisler, teknisyenler, kazan yapımcıları ve montajcılar, marangozlar, duvarcılar, elektrikçiler, kaynakçılar ve vasıflı-vasıfsız inşaat işçileri yer alacaktır. Bu personeller (özellikle vasıflı-vasıfsız işçiler) mümkün olduğu kadar yöreden temin edilecek olup, bölge dışından gelecek kişiler için santral alanı içerisinde kurulacak şantiye binalarından faydalanılacaktır. Çalışanların ihtiyaçları mümkün olduğunca santral sahasında kurulacak şantiyelerden karşılanmaya çalışılacak, mümkün olmadığı durumlarda ise en yakın yerleşim yerleri olan Aliağa İlçesi merkezinden karşılanacaktır. V Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal yerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi, Projesi kapsamında yapılacak arazi hazırlık ve inşaat işlerinde parlayıcı ve patlayıcı maddelerle herhangi bir işlem yapılmayacak, sadece iş makineları ve araçlarla çalışılacaktır. Bu çalışmalardan kaynaklanabilecek en önemli etki, santral sahasındaki cürufların kaldırılması ve tesis yapılarının hafriyat çalışmalarından oluşacak toz emisyonu olacaktır. Bununla ilgili arazida sulama yapılması, malzemelerin üzerinin kapatılması gibi önlemlerin alınmasıyla bu etkinin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. Dolayısıyla proje ve yakın çevresinde yer altı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına herhangi bir olumsuz etkinin olması beklenmemektedir. Ancak arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak çalışmalarda herhangi bir arkeolojik kalıntıya rastlanması halinde çalışmalar derhal durdurulacak ve İzmir Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ne haber verilecektir. V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar, İzdemir Enerji santrali-ii projesinin arazi hazırlık ve inşaat aşaması süresince, insan sağlığı üzerine olabilecek etkileri tüm inşaat faaliyetlerinde olabilecek iş kazaları ve potansiyel sağlık problemleri olarak sıralamak mümkündür. 173

199 Projenin tüm ünitelerinde arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları esnasında; -yapılacak kazı çalışmaları (mevcut küllerin kaldırılması, yol tesviye, dekabaj, tesis yapılarının temellerinin açılması vb.), -kazı çalışması sonucu oluşacak hafriyat malzemelerinin taşınması, stoklanması, serilmesi, sıkıştırılması, -tüm ünitelerin(baca, kazan binası, soğutma kulesi vb.) ve tamamlayıcı tesislerin inşaatı, -kullanılan makine ve ekipmanlardan kaza riski söz konusu olabilmektedir. Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında; Teknik olarak yönetmeliklerin şart koştuğu her türlü güvenlik tedbirleri, - personele iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimi, - yönlendirme işaretlerinin ve ikaz levha işaretlerin yerleştirilmesi, - işçilere kişisel koruma araç ve gereçlerinin temini(giysi, maske, kulaklık vb.) Tesiste tüm giriş çıkışların kontrollü bir şekilde yapılması, - güvenlik görevlisinin bulundurulması, - tehlike, ihbar ve ikaz panolarının yerleştirilmesi, Bakımlı makine ve ekipmanların kullanılması, konularında gerekli her türlü önlemler alınarak, kazaların oluşması önlenecektir. Bu konuda özellikle yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılarak, 23 Aralık 2003 tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak inşaat çalışmalarının yürütülmesi sağlanacaktır. Bu yönetmelikte geçen ve aşağıda belirtilen yapı alanları için asgari sağlık ve güvenlik koşullarına uyulacaktır. A) Yapı Alanındaki Çalışılan Yerler İçin Genel Asgari Koşullar 1. Sağlamlık ve dayanıklılık 1.1. Beklenmeyen herhangi bir hareketi nedeniyle işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek her türlü malzeme, ekipman ile bunların parçaları güvenli ve uygun bir şekilde sabitlenecektir İşin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun ekipman ve çalışma şartları sağlanmadıkça, yeterli dayanıklılıkta olmayan yüzeylerde çalışılmasına ve buralara girilmesine izin verilmeyecektir. 2. Enerji dağıtım tesisleri 2.1. Tesisler, yangın veya patlama riski yaratmayacak şekilde tasarlanarak kurulacak ve işletilecektir. Kişiler, doğrudan veya dolaylı temas sonucu elektrik çarpması riskine karşı korunacaktır Ekipmanın ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin tipi ve gücü, dış şartlar ile tesisin çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin ehliyeti göz önünde bulundurulacaktır. 174

200 3. Acil çıkış yolları ve kapıları 3.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmeleri mümkün olacaktır Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve boyutları; yapı alanının ve işçi barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami işçi sayısına uygun olacaktır Acil çıkış yoları ve kapıları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine göre uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmayacaktır Aydınlatılması gereken acil çıkış ve yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak sistem bulunacaktır. 4. Yangın algılama ve yangınla mücadele 4.1. Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır Yangınla mücadele araç ve gereçleri, yangın dedektörleri ve alarm sistemlerinin düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve testleri yapılacaktır Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak ve kullanımı basit olacaktır. Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır. 5. Havalandırma İşçilerin harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava sağlanacaktır. Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanacak, işçilerin sağlığına zarar verebilecek hava akımlarına neden olmayacaktır. İşçilerin sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi bir arızayı bildiren sistem bulunacaktır. 6. Özel riskler 6.1. İşçilerin zararlı düzeyde gürültüye veya gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkenlere maruz kalmaları önlenecektir Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijen düzeyi yetersiz veya parlayıcı olabilecek bir ortama girmek zorunda kalan işçilerin, herhangi bir tehlikeye maruz kalmalarını önlemek üzere kapalı ortam havası kontrol edilecek ve gerekli önlemler alınacaktır. 175

201 6.3. İşçiler, sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmayacaktır. Zorunlu hallerde, en azından bu işçiler dışarıdan sürekli izlenecek, gerekli yardımın derhal yapılması için her türlü önlem alınacaktır. 7. Sıcaklık Ortam sıcaklığı, çalışma süresince, işçilerin yaptıkları işe ve harcadıkları fiziksel güce uygun düzeyde olacaktır. 8. Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması 8.1. Çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak aydınlatılacak, gece çalışmalarında veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli suni aydınlatma sağlanacak, gerekli hallerde darbeye karşı korunmalı taşınabilir aydınlatma araçları kullanılacaktır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını engellemeyecektir Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır. 9. Kapılar ve geçitler 9.1 Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır. 9.2 Yukarı doğru açılan kapılarda, aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır. 9.3 Kaçış yollarında bulunan kapılar ve geçitler uygun şekilde işaretlenecektir. 9.4 Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir engel bulunmayacaktır 9.5 Mekanik kapılar ve geçitler, işçiler için kaza riski oluşturmayacaktır. Bu kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulunacak ve herhangi bir güç kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, kapılar el ile de açılabilir olacaktır. 10. Trafik yolları Tehlikeli alanlar Merdivenler, sabitlenmiş geçici merdivenler, yükleme yerleri ve rampaları da dahil olmak üzere trafik yolları; kolay ve güvenli geçişi sağlayacak, buraların yakınında çalışanlar için tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanıp yapılacaktır Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil, araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, potansiyel kullanıcı sayısı ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda, bu yolu kullanan diğer kişiler için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılacak veya uygun koruyucu önlemler alınacaktır. Yollar görülebilir şekilde işaretlenecek, düzenli olarak kontrolü yapılarak her zaman bakımlı olması sağlanacaktır. 176

202 10.3. Araç trafiği olan yollar ile kapılar, geçitler, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe bulunacaktır Yapı alanlarında girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç kullanılarak engellenecektir. Tehlikeli bölgeler belirgin olarak işaretlenecek, bu bölgelere girme izni verilen işçileri korumak için gerekli önlemler alınacaktır. 11. Yükleme yerleri ve rampaları 11.1 Yükleme yerleri ve rampaları, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır. 12. Çalışma yerinde hareket serbestliği Çalışılan yerin alanı, gerekli her türlü ekipman ve araçlar dikkate alınarak, işçilerin işlerini yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olacaktır. 13. İlk Yardım 13.1 İşveren ilk yardım yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla eğitilmiş personeli her an hazır bulunduracaktır. İşyerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan işçilerin, tıbbi müdahale yapılacak yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak önlemleri alacaktır İşin büyüklüğü ve türüne göre gerekiyorsa işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım odası bulunacaktır İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulacaktır. Buralar, yürürlükteki mevzuata uygun şekilde işaretlenecektir Çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu ekipman kolayca erişilebilir yerlerde olacak ve yürürlükteki mevzuata uygun şekilde işaretlenecektir. Yerel acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulunacaktır. 14. Temizlik ekipmanı 14.1 Soyunma yeri ve elbise dolabı İş elbisesi giymek zorunda olan işçilerin, etik olarak veya sağlık nedenleriyle, uygun olmayan bir yerde soyunmalarına izin verilmeyecek, işçiler için uygun soyunma Yerleri sağlanacaktır. Soyunma yerlerine kolay ulaşılacak, kapasitesi yeterli olacak ve oturacak yer sağlanacaktır Soyunma yerleri yeterince geniş olacak ve gerektiğinde işçilerin iş elbiselerini ve kişisel eşyalarını kurutabileceği ve kilit altında tutabileceği imkanlar sağlanacaktır. Rutubetli, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri, işçilerin şahsi elbise ve eşyalarından ayrı yerlerde muhafaza edilecektir Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri sağlanacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için gerekli düzenleme yapılacaktır. 177

203 maddesinin ilk cümlesinde belirtildiği üzere, işyerinde soyunma yeri gerekmiyorsa her işçi için şahsi elbise ve eşyalarını muhafaza edeceği kilitli bir yer sağlanacaktır Duşlar ve lavabolar Yapılan işin gereği veya sağlık nedenleriyle işçiler için uygun ve yeterli duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için gerekli düzenleme yapılacaktır Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır Duş tesisi gerekmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında uygun ve yeterli sayıda lavabo bulundurulacaktır. Lavabolarda gerektiğinde sıcak akar su da bulundurulacaktır. Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları için gerekli düzenleme yapılacaktır Soyunma yerleri ile duş veya lavaboların ayrı yerlerde olduğu durumlarda, duş ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay geçiş sağlanacaktır Tuvaletler ve lavabolar Çalışma, dinlenme, yıkanma ve soyunma yerlerinin yakınında, yeterli sayıda tuvalet ve lavabo ile temizlik malzemesi bulundurulacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları için gerekli düzenleme yapılacaktır. 15. Dinlenme ve Barınma yerleri 15.1 Özellikle, çalışan işçi sayısının fazla olması veya işin niteliği veya çalışma yerinin uzak olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, işçilere, kolay ulaşılabilen dinlenme ve/veya barınma yerleri sağlanacaktır Dinlenme odaları veya barınma yerleri yeterli genişlikte olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda masa ve arkalıklı sandalye bulunacaktır Bu tür imkanlar yoksa iş aralarında işçilerin dinlenebileceği yerler sağlanacaktır Sabit barınma tesislerinde, bir dinlenme odası, bir boş vakit değerlendirme odası, yeterli duş, tuvalet, lavabo ve temizlik malzemesi bulunacaktır. İşçi sayısı göz önünde bulundurularak bu yerlerde yatak, dolap, masa ve arkalıklı sandalyeler bulunacak ve bunlar kadın ve erkek işçilerin varlığı dikkate alınarak yerleştirilecektir Dinlenme odaları ve barınma yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından korunmaları için gerekli tedbirler alınacaktır. 16. Gebe ve emzikli kadınlar Gebe ve emzikli kadınların yatıp uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır. 17. Engelli işçiler Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme engelli işçilerin özellikle çalışma yerleri ile 178

204 kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır. 18. Çeşitli Hükümler 18.1 Yapı alanın çevresi ve çalışma alanının etrafı kolayca görülebilecek ve fark edilebilecek şekilde çevrilecek ve işaretlenecektir Çalışılan yerlerde ve işçi barakalarında işçiler için yeterli miktarda içme suyu ve diğer alkolsüz içecekler bulundurulacaktır İşçilere uygun koşullarda, yemeklerini yiyebilecekleri ve gerektiğinde yemeklerini hazırlayabilecekleri imkanlar sağlanacaktır. Ayrıca kapalı ve açık alanlardaki çalışma yerlerinde uyulması gereken aşağıdaki asgari şartlar yerine getirilerek tüm çalışmalar yapılacaktır. B) Yapı Alanlarındaki Özel Asgari Şartlar Kapalı Alanlardaki Çalışma Yerleri 1. Sağlamlık ve dayanıklılık Tesisler ve müştemilatı kullanım amacına uygun sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır. 2. Acil çıkış kapıları - Acil çıkış kapıları dışarı doğru açılacaktır. - Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olacaktır. - Bu kapılar kilitli ve bağlı bulundurulmayacaktır. - Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır. 3. Havalandırma Cebri havalandırma sistemi veya klima tesisatı, işçileri rahatsız edecek hava akımlarına neden olmayacaktır. Havayı kirleterek işçilerin sağlığı yönünden ani tehlike oluşturabilecek herhangi bir artık veya kirlilik derhal ortamdan uzaklaştırılacaktır. 4. Sıcaklık 4.1. Çalışma odaları, dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar, kantinler ve ilk yardım odalarındaki sıcaklık, bu yerlerin özel kullanım amaçlarına uygun olacaktır Pencereler, çatı aydınlatmaları ve camlı kısımlar, işyerine ve yapılan işin özelliğine ve odaların kullanım şekline göre güneş ışığının aşırı etkisini engelleyecek şekilde olacaktır. 5. Doğal ve suni aydınlatma İşyerleri, mümkün olduğunca doğal olarak aydınlatılacak,doğal aydınlatmanın yeterli olmadığı durumlarda işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması amacına uygun şekilde yeterli suni aydınlatma yapılacaktır. 179

205 6. Odaların taban, duvar ve tavanları 6.1. Çalışma yerlerinin tabanları sabit, sağlam ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli olabilecek engeller, çukurlar veya eğimler bulunmayacaktır Odaların taban, duvar ve tavan yüzeyleri hijyen şartlarına uygun olarak kolay temizlenebilir olacak veya gerektiğinde yenilenebilecektir Odalardaki ve çalışma yerleri ile trafik yollarının yakınında bulunan saydam veya yarı saydam duvarlar ile özellikle bütün camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir şekilde işaretlenecek, çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır. 7. Pencereler Çatı Pencereleri 7.1. Pencerelerin, çatı pencerelerinin ve havalandırma sistemlerinin işçiler tarafından kolay ve güvenli bir şekilde açılması, kapatılması, ayarlanması ve güvenlik altına alınması mümkün olacaktır. Bunlar açık durumdayken işçiler için herhangi bir tehlike yaratmayacaktır Pencereler ve çatı pencereleri, bunların temizliğini yapan işçiler ve civarda bulunan kişiler için risk oluşturmayacak şekilde dizayn edilecek veya gerekli ekipmanla donatılacaktır. 8. Kapılar 8.1 Ana giriş kapıları ve diğer kapıların yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, bulundukları yer ve odaların, niteliğine ve kullanım amacına uygun olacaktır. 8.2 Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenecektir. 8.3 Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır. 8.4 Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri güvenli malzemeden yapılmamış ve çarpma sonucu kırılmaları işçilerin yaralanmalarına neden olabilecek ise, bu yüzeyler kırılmalara karşı korunmuş olacaktır. 9. Araç Yolları Kapalı çalışma alanlarının kullanımı ve içinde bulunan ekipman göz önüne alınarak araçların geçiş yolları işçilerin korunması amacıyla açıkça işaretlenecektir. 10. Yürüyen merdivenler ve yürüyen bantlar için özel önlemler - Yürüyen merdivenler ve bantlar güvenli şekilde çalışır durumda olacaktır. - Gerekli güvenlik araçları ile teçhiz edilecektir. - Kolayca görülebilecek ve ulaşılabilecek acil durdurma sistemleri olacaktır. 11. Oda boyutları ve hava hacmi Çalışma yerlerinin taban alanı ve yüksekliği, işçilerin sağlık ve güvenliklerine zarar vermeyecek ve rahatça çalışmalarını sağlayacak boyutlarda olacaktır. 180

206 Açık Alanlardaki Çalışma Yerleri 1. Sağlamlık ve dayanıklılık 1.1. Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri; - çalışan işçi sayısı, - üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı, - maruz kalabileceği dış etkiler, göz önüne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır. Bu çalışma yerlerinin taşıyıcı sistemleri ve diğer kısımları yapısı gereği yeterli sağlamlıkta değilse, çalışma yerinin tamamının veya bir kısmının zamansız veya kendiliğinden hareketini önlemek için, bunların dayanıklılığı uygun ve güvenilir sabitleme metotlarıyla sağlanacaktır Çalışma yerlerinin sağlamlığı ve dayanıklılığı uygun şekilde ve özellikle de çalışma yerinin yükseklik veya derinliğinde değişiklik olduğunda kontrol edilecektir. 2. Enerji dağıtım tesisleri 2.1. Yapı alanındaki enerji dağıtım tesislerinin, özellikle de dış etkilere maruz kalan tesislerin, kontrol ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır Yapı işlerine başlamadan önce alanda mevcut olan tesisat belirlenecek, kontrol edilecek ve açıkça işaretlenecektir Yapı alanında elektrik hava hatları geçiyorsa, mümkünse bunların güzergahı değiştirilerek yapı alanından uzaklaştırılacak veya hattın gerilimi kestirilecektir. Bu mümkün değilse, bariyerler veya ikaz levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik hattından uzak tutulması sağlanacaktır. Araçların hat altından geçmesinin zorunlu olduğu durumlarda uygun önlemler alınacak ve gerekli ikazlar yapılacaktır. 3. Hava koşulları İşçiler, sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek hava koşullarından korunacaktır. 4. Düşen cisimler Teknik olarak mümkün olduğunda işçiler düşen cisimlere karşı toplu olarak korunacaktır. Malzeme ve ekipman, yıkılma ve devrilmeleri önlenecek şekilde istiflenecek veya depolanacaktır. Gerekli yerlerde tehlikeli bölgelere girişler önlenecek veya kapalı geçitler yapılacaktır. 5. Yüksekten düşme 5.1. Yüksekten düşmeler, özellikle yeterli yükseklikte sağlam korkuluklarla veya aynı korumayı sağlayabilen başka yollarla önlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta seviyesinde bir ara korkuluk ve tabanında eteklik bulunacaktır Yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır. İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde, çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır. 181

207 6. İskele ve seyyar merdivenler 6.1. Bütün iskeleler kendiliğinden hareket etmeyecek ve çökmeyecek şekilde tasarlanmış, yapılmış olacak ve bakımlı bulundurulacaktır Çalışma platformları, geçitler ve iskele platformları, kişileri düşmekten ve düşen cisimlerden koruyacak şekilde yapılacak, boyutlandırılacak, kullanılacak ve muhafaza edilecektir İskeleler; (a) Kullanılmaya başlamadan önce, (b) Daha sonra belirli aralıklarla, (c) Üzerinde değişiklik yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava şartları veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında, uzman bir kişi tarafından kontrol edilecektir Merdivenler yeterli sağlamlıkta olacak ve uygun şekilde bakım ve muhafazası sağlanacaktır. Bunlar uygun yerlerde ve amaçlarına uygun olarak doğru bir şekilde kullanılacaktır Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem alınacaktır. 7. Kaldırma araçları 7.1. Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil bütün yardımcı kısımları; (a) Kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş olacak, (b) Doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak, (c) Her zaman iyi çalışabilir durumda olacak, (d) Yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacak, (e) Bu konuda eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça görülecek şekilde yazılacaktır Kaldırma ekipmanı ve aksesuarları belirlenen amacı dışında kullanılmayacaktır. 8. Kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri 8.1. Bütün kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri; (a) Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri de dikkate alınarak uygun şekilde tasarlanmış ve imal edilmiş olacak (b) İyi çalışır durumda olacak, (c) Doğru şekilde kullanılacaktır Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların sürücü ve operatörleri özel olarak eğitilmiş olacaktır Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların kazı çukuruna veya suya düşmemesi için gerekli koruyucu önlemler alınacaktır. 182

208 8.4. Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçlarda sürücünün bulunduğu kısım, aracın devrilmesi durumunda sürücünün ezilmemesi ve düşen cisimlerden korunması için uygun şekilde yapılmış olacaktır. 9. Tesis, makine, ekipman 9.1. Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine ve ekipman; (a) Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde tasarlanmış ve imal edilmiş olacak, (b) İyi çalışır durumda olacak, (c) Yalnız tasarlandıkları işler için kullanılacak, (d) Uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır Basınç altındaki ekipman ve tesisatın, yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacaktır. 10. Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri, tünel ve kanal işleri Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında; (a) Uygun destekler ve setler kullanılacak, (b) Malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların düşmesine karşı uygun önlemler alınacak, (c) Sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak için bütün çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak, (d) Yangın, su baskını veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere ulaşmaları sağlanacaktır Kazı işlerine başlamadan önce, yer altı kabloları ve diğer dağıtım sistemleri belirlenecek ve bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için gerekli önlemler alınacaktır Kazı alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanacaktır Toprak ve malzeme yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve gerekiyorsa uygun bariyerler yapılacaktır. 11. Yıkım işleri Bina veya yapıların yıkımının tehlikeli olabileceği durumlarda: (a) Uygun yöntem ve işlemler kullanılacak ve gerekli önlemler alınacaktır. (b) Çalışmalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında planlanacak ve yürütülecektir. 12. Metal veya beton karkas, kalıp panoları ve ağır prefabrike elemanlar Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar veya geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve sökülecektir İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden korumak için yeterli önlemler alınacaktır Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır. 183

209 13. Batardolar (koferdamlar) ve kesonlar 13.1 Bütün batardolar ve kesonlar; (a) Yeterli dayanıklılıkta, sağlam ve uygun malzemeden yapılmış, iyi kurulmuş olacak, (b) Su, sıvı beton ve benzeri malzeme baskını halinde işçilerin sığınabileceği şekilde uygun ekipmanla donatılmış olacaktır Batardo ve kesonların yapımı, kurulması, değiştirilmesi veya sökümü, ancak uzman kişinin gözetimi altında yapılacaktır Bütün batardolar ve kesonlar uzman bir kişi tarafından düzenli aralıklarla kontrol edilecektir. 14. Çatılarda çalışma Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya diğer nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu koruyucu önlemler alınacaktır İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan malzemeden yapılmış herhangi bir yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde; kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini önleyecek önlemler alınacaktır. Kısaca, iş kazası risk faktörünü düşük düzeyde tutabilmek, iş kazalarını minimuma indirmek için önlemler alınacak ve tüm dünyada kabul görmüş güvenlik kurallarından yararlanılacaktır. Bu amaçla iş makinelerini kullananların eğitimli ve yeterlilik belgesine sahip olmalarına dikkat edilecek, işçilerin çalışma süreleri 10 saat ile sınırlandırılacak, işçilerin giyim ve teçhizatına dikkat edilecek, gözlük, eldiven, baret, emniyet kemeri, gibi koruyucu ekipman sağlanarak personel tarafından yerinde kullanılıp kullanılmadığı takip edilecektir. Ayrıca olabilecek kazalara karşı şantiye içerisinde yeterli donanımına sahip ilk yardım malzemeleri bulundurulacak ve herkesin kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde muhafaza edilecektir. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşması muhtemel emisyon ve gürültü gibi kirlilik yaratan faktörler Bölüm V.1 de kapsamında ayrıntılı olarak incelenmiş ve yürürlükteki yönetmeliklere göre değerlendirmeleri yapılmıştır. Proje dahilinde arazi hazırlık, inşaat, montaj, işletme ve işletme sonrasında; 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan ve çıkartılacak tüzük ve yönetmenlikler ile ilgili mevzuata uyulacaktır. V Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi Proje kapsamında inşaat aşamasında gerekli malzemelerin en yakın yerleşim yerlerinden tedarik edilmesi planlanmaktadır. Proses ile ilgili yurtdışından gelen makine ve ekipmanlar ise İDÇ Limanı na gemiler ile getirilecek ve m lik asfalt karayolu ile santral alanına nakledilecektir. Bu yolun yaklaşık m si İDÇ nin tesis içi yollarından oluşmaktadır. 184

210 İşletme aşamasında İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir. İDÇ Limanı, 335 m uzunluğunda ve 30 m genişliğindedir. Daha sonra kömür (132 ton/saat), özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok sahasına aktarılacaktır. İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. nin liman sahasını İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. ye kullandıracağına dair yazı eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-1/A Resmi Yazılar). İthal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Desülfürizasyon ünitesinde kullanılacak kireçtaşı (8 ton/saat), santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Proje kapsamında oluşan küllerin depolanması (32 ton/saat) için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, santral sahasına yaklaşık 4,8 km uzaklıkta Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Bu bağlamda Aliağa-Foça Devlet karayoluna; -santrale kireçtaşı temini için 8 ton/saat x saat/yıl = ton/yılx1araç/20 ton=3.200 araç/yıl, -santralden kül uzaklaştırmak için 25 ton/saat x saat/yıl = ton/yılx1araç/20 ton= araç/yıl trafik yükü binecektir. Bunlara ilaveten İDÇ Limanı ile santral arasınaki yola; -132 ton/saat x saat/yıl = ton/yılx1araç/20 ton= araç/yıl trafik yükü binecektir. Santral alanı- Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı-liman arasındaki ulaşım durumunu gösterir hava fotoğrafları Şekil II.1.2. ve Şekil II.1.3 te verilmiştir. Hava fotoğraflarından da anlaşılacağı üzere proje dahilinde mevcut yollar kullanılacaktır. Yeni yol açılması söz konusu değildir. Ayrıca yollar yerleşim yerlerinin içerisinden geçmemektedir. Ancak İzmir Valiliği tarafından yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı içerisinde yer alan bölgedeki ana yolların betonla kaplanması çalışması kapsamında, Santral alanı(tesis) ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı ve tesis ile liman arasında yer alan yolların betonla kaplanması hususunda işletme(izdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş.) tarafından katılım sağlanacaktır. T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na bağlı Karayolları Genel Müdürlüğü, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü nün her yıl yayımladığı Otoyollar ve Devlet Yollarının Trafik Dilimlerine Göre Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri ve Ulaşım Bilgileri nin son (2006 yılı için) yayımlanmış raporunda; proje kapsamında kullanılacak yollarla (kireçtaşı sahasından santrale malzeme taşımı için Aliağa-İzmir yolu) ilgili sadece Aliağa-İzmir karayonuna ait veriler yer almakta olup, aşağıdaki şekilde verilmiştir. Diğer kullanılacak yollar ile ilgili herhangibir veriye rastlanmamıştır. Buna göre veriler doğrultusunda kireçtaşı temini için kullanılacak Aliağa-İzmir Karayolu için yıllık ortalama günlük trafik değerlerine önemli bir yük bindirilmeyeceği görülmektedir. Malzeme taşınımlarında, Karayolu Trafik Kanunu nun bütün hususları yerine getirilerilektir. 185

211 Proje Alanı Şekil V İzmir Bölgesi Otoyol ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası,, V Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar, yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri v.b. Proje ünitelerinin arazi hazırlık aşamasında yapılacak kazı çalışmalarında toprak yüzeyinde bulunan nebati (bitkisel) toprak (üst örtü toprağı) yüzeyden alınarak peyzaj çalışmalarında kullanılmak üzere saha içerisinde depolanarak, üzeri hava geçirgenli bir malzemeyle kapatılıp, muhafaza edilecektir. Santral yapı inşaatları ve montajlarının tamamlanmasından sonra depolanan bu nebati toprak öncelikli olarak kullanılmak üzere bölgenin iklim ve toprak özelliklerine uygun olarak bitkilendirme ve çevre düzenleme çalışmalarında değerlendirilecektir. Bu çalışmalar işletme dönemi için yapılacak bir peyzaj projesi kapsamında uygulanacaktır. V Diğer faaliyetler Bu bölümde incelenecek husus bulunmamaktadır. 186

212 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler V.2.1. Proje kapsamında tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, her bir ünitenin ayrıntılı proses akım şeması, temel proses parametreleri, prosesin açıklanması, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler, kullanılacak makinelerin, araçların, aletlerin ve teçhizatın özellikleri Kömüre dayalı termik santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan İzdemir Enerji Santrali-II deki prosesi kısaca tanımlamak gerekirse; kömürün pulvarize kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile denizden elde edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Termik santral projesi kapsamında gerekli hammadde ve yardımcı maddeler, miktarları, özellikler depolanmaları ve tedarik durumları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 de verilmiştir. Proje kapsamında yer alacak temel teçhizatlar ve alt birimlerinin listesi Tablo V de, santralın genel yerleşim planı ise eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-8). Tablo V Proje Kapsamında Yer Alacak Temel Teçhizat ve Özet Alt Birimleri Buhar Türbini Jeneratör TÜRBİN BÖLÜMÜ EKİPMAN/SİSTEM TEKNİK ÖZELLİKLER ADET Ana buhar basıncı: 166 barg Ana buhar sıcaklığı: 540C Tekrar Kızdırılmış buhar basıncı: 36,6barg Tekrar Kızdırılmış buhar basıncı: 540 C Kapasite: 421MVA Güç: 350 MW Stator Voltajı: V Kondenser Soğutma suyu debisi:49600m³/saat 1 Jeneratör Statoru Demi Su Soğutma Sistemi Kapasite: 500 t/saat 1 Jeneratör Sızdırmazlık Yağlama Ünitesi 1 Jeneratör Gazı Kontrol Ünitesi 1 Ana Yağ Tankı Normal Kapasite: 50,4 m³ 1 Yağ Soğutma Sistemi Yüzey Alanı: 400 m² 2 Kondens Suyu Transfer Pompası Motor Tahrikli Gezer Tavan Vinçleri Su Debisi: 100 m³/h, Basınç: 100 mh2o Motor: 11 kw, Besleme Voltajı: 380 V Vinç - 1, kaldırma kapasitesi: 70 ton Vinç - 2, kaldırma kapasitesi: 20 ton Elektro Hidrolik Yağ Sistemi Ekipmanı 1 Buhar Türbini Yağ Temizleme Sistemi Kapasite: 10 m³/saat 1 Yağ Transfer Pompa Sistemi 2 Besi Suyu Pompası Türbini Yağ Temizleme Sistemi Kapasite: 2.5 m³/saat 1 Kondens Pompası Drenaj Pompa Sistemi Su Debisi: 20 m³/saat Basınç: 10 mh 2O Motor: 5 kw, Besleme Voltajı: 380 V Döngü Borusu Drenaj Pompa Sistemi Su Debisi: 40 m³/saat

213 Basınç: 10 m H 2O Motor: 5 kw, Besleme Voltajı: 380 V Drenaj Flaş Tankı 1 Kondens Suyu Pompası Degazör Sistemi Su Debisi: 890m³/saat, Basınç: 2.9 MPa Motor: 1000kW Besleme Voltajı: 6 kv Debi: 1080t/saat Kapasite: 160 m³ Besi Suyu Pompası Türbini Yağlama Sistemi 1 Türbin Tahrikli Kazan Besi Suyu Pompası Su debisi: 565 t/saat Basma Basıncı: MPa Kazan Besi Suyu Pompası Buhar Türbini 2 Kazan Besi Suyu İtici Pompası Motor Tahrikli Kazan Besi Suyu Pompası Su Debisi:590 t/saat Basınç: 90.2 mh 2O Motor: 220kW Besleme Voltajı: 6 kv Su Debisi: 339 m³/saat Basınç: 2307 mh 2O Motor: 3300 kw Besleme Voltajı: 6 kv Kondenser Vakum Pompası 3 Kapalı Devre Soğutma Suyu Soğutucusu Kapalı Devre Soğutma Suyu Pompası Su Debisi: 1800m³/saat Basınç: 0.35MPa Motor: 160 kw Besleme Voltajı: 6 kv 2 KAZAN BÖLÜMÜ Pulverize Kömür Kazanı Değirmen Sistemi Kömür Besleme Sistemi EKİPMAN/SİSTEM TEKNİK ÖZELLİKLER ADET Buhar debisi: 1195 t/saat Ana buhar basıncı: barg Ana buhar sıcaklığı: 540 C Tekrar kızdırıcı buhar basıncı: 36.65barg Tekrar kızdırıcı buhar sıcaklığı: 540 C Tip: Orta Hızlı Öğütücü Tasarım Kapasitesi: 36 t/saat Tip: Elektronik Gravimetrik Bant Tipi Kapasite: 10~100 t/saat Birincil Hava Fanı Aksiyel akış 2 Basma Fanı Aksiyel akış 2 Öğütülmemiş Kömür Sistemi Hacim: 1188 m³ 5 Emme Fanı Ayarlanabilir giriş ağzı, aksiyel akış 2 Sızdırmazlık Havası Fanı Santrifüjlü Fan Hacimsel debi: 7,7 m³/s Basma Basıncı: Pa Motor: 180 kw Besleme Voltajı: 380 V İkincil Hava Sistemi Buharlı Hava Isıtıcısı 2 Birincil Hava Sistemi Buharlı Hava Isıtıcısı 2 Elektrosatik Filtre Sistemi 2 Baca Çıkış Çapı: 6 m 1 Asansör Yükleme kapasitesi: 2 ton 1 Hava Önısıtıcısı Yıkama Pompası Kapasite: 288 m³/saat Basma basıncı: 0,78 MPa Hava Önısıtıcısı Yıkama Tankı Tank hacmi: 100 m³ 1 Drenaj Pompası Kapasite: 684 m³/saat Basma basıncı: 0,4 MPa Drenaj Flaş Tankı 1 Hava Kompresörü Kapasite: 40 m³/min

214 Değirmen Sistemi Çapraz Raylı Vinç Sistemi Basma Fanı Vantilatörü Çapraz Raylı Vinç Sistemi Basma Fanı Motoru Çapraz Raylı Vinç Sistemi Birincil Hava Fanı Vantilatörü Çapraz Raylı Vinç Sistemi Birincil Hava Fanı Motoru Çapraz Raylı Vinç Sistemi Emme Fanı Vantilatörü Çapraz Raylı Vinç Sistemi Emme Fanı Motoru Çapraz Raylı Vinç Sistemi Kapasite: 20 t Kaldırma yüksekliği: 14 m Kapasite: 10 t Kaldırma yüksekliği: 10 m Kapasite: 10 t Kaldırma yüksekliği: 10 m Kapasite: 10 t Kaldırma yüksekliği: 10 m Kapasite: 10 t Kaldırma yüksekliği: 10 m Kapasite: 10 t Kaldırma yüksekliği: 14 m Kapasite: 30 t Kaldırma yüksekliği: 14 m De-NOx Sistemi 1 BGD Sistemi MW kurulu güce sahip santral için prosesi daha detaylı açıklamak amacıyla, proses üniteleri 3 ü ana ve 8 i yardımcı olmak üzere toplam 11 başlık altında irdelenmiş olup, her bir ünitenin özellikleri aşağıda verilmiştir: A- ANA ÜNİTELER A.1- Pulverize Kömür Kazanı A.2- Buhar Türbini Jeneratörü A.3- Kondenser ve Soğutma Sistemi B-YARDIMCI ÜNİTELER B.1- Kömür Hazırlama ve Besleme Sistemi B.2- Kireçtaşı Hazırlama ve Besleme Sistemi B.3- Deniz Suyu Alma Yapısı, Su Hazırlama ve Arıtma Sistemi B.4- Toz Tutma Sistemi B.5- Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) Sistemi B.6- Baca Gazı Azot Oksit Giderme (DeNOx) Sistemi (Opsiyonel) B.7- Kül Uzaklaştırma Sistemi ve Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı B.8- Otomasyon Sistemi ve Elektrik Sistemi B-9- Yangın Teçhizatı ve Pompa İstasyonu A- ANA ÜNİTELER A.1- Pulverize Kömür Kazanı Proje kapsamında kurulacak olan pülverize buhar kazanı tek geçişli ve bir adet tektar kızdırıcılı olacak, dış ortama açık ve tepeden asılacak şekilde tamamen çelik konstrüksiyon tasarlanacak ve üstü kapalı olarak kurulacaktır. Pulverize edilmiş kömürün, düsük NOx lı yakıcılar vasıtasıyla yakılarak elde edilen ısının, ışıma konveksiyon kondüksiyon yolu ile buhar elde edildiği kazanın işletme verileri Tablo V de verilmiştir. 189

215 Tablo V Kazanın İşletme Verileri, BIRIM MAKSİMUM YÜK NORMAL YÜK Kızdırıcı çıkışında debi t/st Kızdırıcı çıkışında basınç MPa (g) Kızdırıcı çıkışında sıcaklık C Tekrar kızdırıcı çıkışında debi t/h Tekrar kızdırıcı çıkışında sıcaklık C Tekrar kızdırıcı çıkışında basınç MPa (a) Tekrar kızdırıcı girişinde sıcaklık C Tekrar kızdırıcı girişinde basınç MPa (a) Besi suyu sıcaklığı C Hava sıcaklığı (birincil/ikincil) C 327/ /331 Hava giriş sıcaklığı C Baca gazı sıcaklığı C 130,0 129 Kazan verimliliği (Alt Isıl Değere gore) % Kazan Yardımcı Ekipmanları - Değirmen Kömür öğütme sistemi için mutlak basınçta direkt kömür enjeksiyonu yapacak merdaneli fanlı öğütücü kullanılacaktır. Kazan tasarım çalışmalarında biri yedek olacak şekilde 5 adet öğütücü gerektiği belirlenmiştir. - Hava Fanları Basma Fanları: Kazanda iki (2) adet, her biri tam yükteki ihtiyacın % 60 kapasitesinde, sabit hızlı, elektrik motoruyla sürülen aksiyel basma fanı bulunacaktır. Emiş Fanları: Kazanda iki (2) adet, her biri tam yükteki ihtiyacın % 60 kapasitesinde, sabit hızlı, elektrik motoruyla sürülen aksiyel emiş fanı bulunacaktır. Birincil Hava Fanları: Kazanda iki (2) adet, her biri tam yükteki ihtiyacın % 50 kapasitesinde, sabit hızlı, elektrik motoruyla sürülen aksiyel birincil hava fanı bulunacaktır. Sızdırmazlık Havası Fanları: Kazanda iki (2) adet, her biri tam yükteki ihtiyacın %100 kapasitesinde, sabit hızlı, elektrik motoruyla sürülen santrifüjlü sızdırmazlık havası fanı bulunacaktır. Soğutma Havası Fanları: Kazanda iki (2) adet, her biri tam yükteki ihtiyacın % 100 kapasitesinde, sabit hızlı, elektrik motoruyla sürülen santrifüjlü soğutma havası fanı bulunacaktır. Kömür Bunkerleri: Kazana beslenecek olan kömürün depolanacağı kömür bunkerleri, iç yüzeyleri düzgün ve aşınmaya karşı dayanıklı çelikten üretilecektir. Kömür bunkerleri, kazanın maksimum sürekli yükte 8 saatlik kömür tüketimini depolayacak kapasitede olacaktır. Kömür Besleyicileri: Kömür bunkerlerinde depolanan kömürü öğütücülere besleyecek olan kömür besleyicilerinin sayısı kömür değirmenlerinin sayısı ile aynı olacaktır. Kömür besleyicileri süreklilik açısından güvenilir, hava sızdırmazlıgı olan frekans hız kontrolu unıte yukune baglı otomasyon sıstemlı ve akış kontrolü kolay yapılabilir olacaktır. 190

216 A.2- Buhar Türbini Jeneratörü (BTJ) Termik santrallerde enerji döngü ünitesi, buharın ısı enerjisinin mekanik enerjiye, mekanik enerjinin ise elektrik enerjisine dönüştürüldüğü buhar türbini jeneratörleridir. Tesiste 350 MW elektrik gücü üretecek olan jeneratörü çeviren buhar turbini, tek kademe tekrar kızıdırıcılı, tümleşik yüksek basınç ve alçak basınç türbinden oluşan, kondenserli türbin olacaktır devir/dakika hızda çalışacak olan türbindeki ısı tüketimi kj/kwh olarak öngörülmekte olup, bu değer ve tesisle ilgili diğer tasarım verileri kullanılarak, santralın genel (elektrik üretimi/yakıt girdisi) çevrim verimliliğinin % 40 olacağı belirlenmiştir. Buhar türbini üzerinde kondens suyu, besi suyu ve degazörde kullanılacak olan buhar için ara kademe çekişleri bulunacaktır. Bu çekişlerdeki buhar debisi, kazan giren besi suyu sıcaklığını tutturmak üzere belirlenecektir. Buhar türbini direkt olarak 50 Hz, 3 fazlı alternatif akım jeneratörüne bağlı olacaktır. Buhar türbini üzerinde, acil durum kesme vanaları, türbin kontrol vanaları, geri dönüşsüz vanalar ve ara çekiş hatları bulunacaktır. Türbin kontrol sistemi için sayısal elektro-hidrolik kontrol kullanılacaktır. Bu sistem, türbinin aşırı hıza çıkmasını önlemek için otomatik türbin hız kontrolü özelliğine sahip olacaktır. Buhar türbini için işletme verileri Tablo V de verilmiştir. Ayrıca turbo-generatör UCT krıterlerine uyalacaktır. Kurulu güç Tablo V Buhar Türbini İçin İşletme Verileri, Ana buhar basıncı 350 MW MPa Ana buhar sıcaklığı 538 C Ana buhar debisi Tekrar kızıdırma buhar basıncı Tekrar kızıdırma buhar sıcaklığı Tekrar kızıdırma buhar debısı Soğutma suyu sıcaklığı Çıkış basıncı Buhar Türbin Özgül Isı Tüketimi A.3- Kondenser Ve Soğutma Sistemi, 1120 ton/saat 3.46 MPa 538 C 886 ton/saat 20 C 4,9 kpa kkal/kwatt Kondenser: Çapraz yerleşimle kurulacak olan kondenser, çift ceketli, bölünmüş su hazneli, iki geçişli ve yüzey tipi olacaktır. Kondenser tüpleri ve plakaların malzemesi, soğutma suyu olarak kullanılacak olan deniz suyuna karşı dayanımlı olacaktır. Kondens Pompaları: 3 adet % 50 kapasiteli kondens pompası kurularak, kondenserde türbin çıkış buharının yoğuşturulması sonucu oluşan suyun, düşük basınç besi suyu ısıtıcıları ve degazöre beslenmesi sağlanacaktır. Kapalı Devre Soğutma Suyu Sistemi: Kondenser ve santralin diğer yardımcı sistemlerinde gereksinim duyulan soğutma suyunun tamamı, kapalı devre olarak tasarlanan soğutma suyu sisteminden sağlanacaktır. Sistem, kapalı devre soğutma suyu pompaları, eşanjörler ve genleşme tankından oluşacaktır. Sistemde demineralize su kullanılacak olup, başlangıç dolumu ve kayıpları gidermek üzere su ilavesi, kondens suyu sisteminden gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında ana proses akım şeması Şekil V de, soğutma suyu akış şeması ise Şekil V de verilmiştir. 191

217 Şekil V Proje Kapsamında Ana Proses Akım Şeması 192

218 Şekil V Soğutma Suyu Akış Çizelgesi Ana bina yerleşimi sırasıyla türbin dairesi, ısıtıcılar ve degazör bölümü, kömür bunker bölümü ve kazan binası şeklinde olacaktır. Merkezi kontrol odası ekipman kontrol binası ile entegre olarak kazan binasının yanında bulunacaktır. 193

219 Kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Konu ile ilgili Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılımı çalışması yapılmış olup, Ek-24 te raporu sunulmuştur. Bu bağlamda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 23 te belirtilen hususlar sağlanmış olacaktır. Söz konusu yönetmeliğin Tablo 23 nde belirtilen, PARAMETRE Sıcaklık LIMIT Deniz ortamının seyreltme kapasitesi ne olursa olsun, denize deşarj edilecek suların sıcaklığı 35 C yi aşamaz. Sıcak su deşarjları difüzörün fiziksel olarak sağladığı birinci seyrelme (S 1) sonucun da karıştığı deniz suyunun sıcaklığını Haziran-Eylül aylarını kapsayan yaz döneminde 1 C den, diğer aylarda ise 2 C den fazla arttıramaz. Ancak, deniz suyu sıcaklığının 28 0 C nin üzerinde olduğu durumlarda, soğutma amaçlı olarak kullanılan deniz suyunun deşarj sıçaklığına herhangi bir sınırlama getirilmeksizin alıcı ortam sıcaklığını 3 0 C den fazla artırmayacak şekilde deşarjına izin verilebilir. şartların sağlanması yatırımcı firmanın taahüdüdür. Türbin Binası Yerleşimi Türbin Binası Yüksekliği Türbin binası eni Türbin binası kolon açıklığı İşletme katının yerden yüksekliği Asma katın yerden yüksekliği 33,0 m 40,0 m 24,5 m 10,5 m 6,9 m Türbin jeneratör üniteleri işletme katında bulunacaktır. Ünitelerin eksen çizgisi türbin binasını boylamasına geçecektir. Kondenser ünitesi ise yer seviyesindeki katta, türbin ünitelerinin altında olacak ve merkez çizgisi türbin ünitelerinin eksen hattını kesecektir. Kazan besi suyu pompaları ve türbin sürücüler işletme katında bulunacaktır. Bileşik tipteki 7 ve 8 numaralı alçak basınç ısıtıcılar kondenserin bağlantı boynunda bulunacaktır. Kondensat pompası ve kondensat temizleme için demineralize sistemi ekipmanları yer seviyesinde bulunacaktır. Isıtıcılar ve Degazör Bölümü Yerleşimi Degazör Binası Yüksekliği Isıtıcılar ve degazör bölümünün eni Isıtıcılar ve degazör bölümünün kolon açıklığı Degazör katının yerden yüksekliği İşletme katının yerden yüksekliği Asma katın yerden yüksekliği 42,0 m 10,0 m 10,0 m 26,0 m 13,7 m 6,9 m 5 ve 6 numaralı alçak basınç ısıtıcılar asma katta bulunacaktır. 194

220 1, 2 ve 3 numaralı yüksek basınç ısıtıcılar işletme katında bulunacaktır. Degazör ve besi suyu tankı degazör katında bulunacaktır. Kapalı devre soğutma suyu genleşme tankı da degazör katında bulunacaktır. Kömür Bunker Bölümü Yerleşimi Kömür Bunker Binası Yüksekliği Kömür bunker bölümünün eni Kömür bunkerinin çapı Kömür bunker bölümünün kolon açıklığı Bantlı konveyör katının yerden yüksekliği 48,5 m 17,8 m 8,8 m 10,0 m 42,0 m Kazan Binası Yerleşimi Kazan Binası Yüksekliği Kazan Binasının Eni Kazan Binasının Boyu 87,0 m 56,6 m 60,0 m Jeneratör Soğutma Sistemleri Jeneratörün stator sargısı ve terminal bushing leri içten su soğutmalı, rotor sargıları içten hidrojen soğutmalı ve stator göbeği hidrojen soğutmalı olacaktır. Jeneratörlerin soğutmasını yapmak üzere bir adet hidrojen üretim ünitesi kurularak, jeneratörlerin boşaltılmasını gerektiren bakım/onarım çalışmaları sonrasında jeneratörün tekrar doldurulması için gerekli hidrojenin sağlanması garanti edilebilecektir. Hidrojen gazı suyun hidrojen ve oksijen gazlarına ayrıştırılmasıyla elde edilecektir. Bu gazlar tanklarda saklanacak ve hidrojen gazı boru hatlarıyla jeneratörlere taşınacaktır. Jeneratör hidrojen soğutma sistemi kapalı loop çevrimi olacaktır. Saf Hidrojen gazı jeneratör sargılarından dolaştırılacak ve aldığı ısıyı shell-tüp tipi hidrojen-su ısı değiştirici ile suya terk edecektir. Isınan su ise tesiste kurulacak havalı fin-fan cooler larda soğutularak kapalı devre soğutma suyu sisteminden jeneratörün Hidrojen soğutmasına geri dönecektir. Hidrojen, ilk doldurma ve ara doldurma (duruş sonrası vs.) için, uluslararası kabul görmüş firmalar tarafından üretilmiş elektroliz ile Hidrojen gazı üretimi cihazı kullanılacaktır. Yağ Soğutma Sistemleri Gerek buhar türbini gerekse jeneratör ve dişli kutusu yağlama yağları kendi kapalı çevriminde shell-tüp tipi eşanjörlerle su ile soğutulacaktır. Bu sistemin basitleştirilmiş akım şeması Şekil V de verilmiştir. 195

221 Şekil V Yağ Soğutma Akım Şeması (Su Sistemli) 196

222 Diğer (Yardımcı) Soğutmalar Kül atma konveyörü, jacket (ceket) suyu, diğer shell-tüp tiği eşanjörlerde yapılan soğutmalar toplama tankına sevkedilecek ve oradan havalı fin-fan soğutuculardan geçerek tekrar soğutma noktalarına ulaşarak çevrimini tamamlayacaktır. Bu çevrime giremeyen yağ ile bulaşık olabilecek sular ise ayrı bir tankta toplanacak ve yağ ayırıcılardan geçtikten sonra durumuna göre diğer çevrimlere katılacak veya arıtma sistemine sevk edilecektir. Ayrıca bu tip suların, yağdan ayrıldıktan sonra (yeterince ayrılmış ise) külün nemlendirilmesinde kullanılabilecektir. Yardımcı soğutma suları ile ilgili akım şeması Şekil V de, verilmiştir. Yardımcı Soğutma Sistemleri Akım Şeması Sıcak Hava Muhtelif Soğutmalardan Dönen Havalı Fin-Fan Soğutucu M Muhtelif Soğutmalar Dönüş Suyu Toplama Tankı Pompa Şekil V Yardımcı Soğutma Suları Akım Şeması B-YARDIMCI ÜNİTELER B.1- Kömür Hazırlama Ve Besleme Sistemi Proje kapsamında hammadde olarak kullanılacak kömür miktarı yaklaşık 132 ton/saat (1,056 Milyon ton/yıl) olup, gerekli kömür ithal edilecektir. İzdemir Enerji Santrali-II için ithal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vs. ülkelerdir. Kömür bu ülkelerden ülke kıyılarımıza deniz yolundan gemilerle getirilecektir. İthal kömürün transferi için yine İDÇ bünyesindeki grup şirketlerinden biri onan İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait Çakmaklı Köyü, Kendirci Mevkii nde ki İDÇ Limanı kullanılacaktır (Bkz.Ek-1/A Resmi Yazılar İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. nin Yazısı). Kömür, gemilerden özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına taşınacaktır. Kömür ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 de verilmiştir. Yardımcı Yakıt Sistemi: Yardımcı yakıt sistemi, yakıtı yanma odasına ve tutuşturuculara sağlamakla görevlidir. Yardımcı yakıt, soğuk kazan aşamasından kömür verişinin başlamasına kadar kullanılır. Yardımcı yakıt olarak, doğal gaz kullanılacaktır. Doğalgaz, depolama tanklarında depolanacak olup, tank; gövde ısıtıcılı, seviye kontrolü, yangın algılayıcıları ve otomatik yangın söndürme gereçlerinden oluşacaktır. 197

223 B.2- Kireçtaşı Hazırlama Ve Besleme Sistemi BGD Ünitesi nde kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla yaklaşık 8 ton/saat kireç taşı kullanılacaktır. Kireçtaşının temini, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/A) sahalardan sağlanacaktır. Kireçtaşı sahası ile ilgili ÇED Yönetmeliği çerçevesinde yükümlülükler bu proje kapsamında ele alınmayıp, ayrı proje olarak değerlendirilecektir. Kireçtaşı temininde herhangi bir aksilik (istenilen özellikte kireçtaşı elde edilememesi, üretimin yeterli olmaması vb.) olması durumunda kireçtaşı ihtiyacı aynı bölgede asgari özelliklerde kireçtaşı üretimi yapan firmalardan karşılanacak ve kireçtaşı alımında kireçtaşı özellikleri ihale şartnamesinde belirtilecektir. Kireçtaşı ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.4 te verilmiştir. B.3- Su Arıtma Ve Hazırlama Sistemi Projenin işletme aşamasında santralda yer alacak çeşitli işlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi için su kullanımı söz konusudur. Bu işlem ve fonksiyonlar; kazan make-up (besleme) suyu, soğutma suyu ve BGD üniteleri olup, kazan make-up (besleme) suyu için 60 m 3 /saat, soğutma suyu için m 3 /saat ve BGD ünitesinde ise toplam 135 m 3 /saat olmak üzere toplam m 3 /saat kullanılacaktır. Gerekli m 3 /saat lik suyun tamamı İDÇ Liman sahasının batısında liman faaliyetlerini etkilemeyecek noktada inşa edilecek su alma yapısı ile denizden alınacak ve m uzunluğunda mm iç çapında iki veya mm tek su hattı ile santral alanına soğutma suyu aktarılacaktır m 3 /saat lik soğutma suyu dışındaki toplam 700 m 3 /saat lik proses suyu arıtıldıktan ve belirli kriterlere getirildikten sonra kullanılacaktır. Bu 700 m 3 /saat lik proses suyunun; 60 m 3 /saat lik kısmı kazan make-up (kazanın buhar kaybından ve blöflerden kaynaklanan su eksiğinin tamamlanması, kazan dışındaki yan sistemler ve tesis içi kullanma) suyu, 135 m 3 /saat lik kısmı ise BGD ünitelerinde kireçtaşı solüsyonunun hazırlanması için gerekli sudur. Kalan 505 m 3 /saat lik kısım arıtıldıktan ve deşarj standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama (Hayıtlı Deresine (kuru dere)) verilecektir. Su isale hattı ile ilgili; Ulaştırma Bakanlığı, İzmir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısında da (Bkz. Ek-1/J Resmi Yazılar) belirtildiği üzere Menemen-Aliağa Çift Hatlı Demiryolu projesi bünyesinde Nemrut Hattını ve sanat yapılarını kestiği belirtilmektedir. Bölge Müdürlüğü, bu kesim noktalarında, su isale hattının inşası sırasında kendilerinin(yatırımcı firmaya) vereceği detay ve kesitlere uyulmasını talep etmektedir. Bu noktada, yatırımcı firma, su isale hattı inşaat çalışmaları öncesinde, İzmir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü nün vereceği kesit ve detaylara göre uygulama(inşaat) çalışmalarını yapacaktır. Soğutma suyunun bertarafında da, soğutma suyu kullanıldıktan sonra gerekli deşarj standartları sağlanmasına müteakip, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve 521 saylı yazısında (Bkz. Ek-1/E Resmi Yazılar; Üst Yazı, 1/ ölçekli harita ve tip enkesit) belirttiği şartlar ve hususlar, yatırımcı firma tarafından yerine getirilerek kuru dere olan Hayıtlı Deresine deşarj edilecektir. Deniz suyunun arıtılması maliyetli bir işlem olmasına rağmen deniz suyunun kullanılarak sınırsız bir kaynak yaratılması planlanmış olup, denizden alınan proses suyu ultrafiltrasyon ve reverse osmosis sistemi ile istenilen kalitedeki suyun temin edilmesi planlanmıştır. 198

224 Su arıtma ve hazırlama ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.5 te verilmiştir. B.4- Toz Tutma Sistemi Toz tutma sisteminin işlevi, kazandan çıkan baca gazının içinde bulunan toz parçacıklarını ayırarak, baca gazında emisyon limitlerinin altında toz bulunmasını sağlamaktır. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan uygulamalardan biri olan ESF sistemi kurulacaktır. Elektrostatik Filtre (ESF) ESF de, yüksek voltajda doğru akımla yüklenmiş olan plakalar arasından geçen baca gazının içindeki parçacıklar statik elektriğin çekim gücüyle plakalara doğru yönelerek, bunlara çarpacak ve akış yönüne dik olarak, aşağı doğru düşüp bunkerlere dolacaktır. Baca gazındaki toz parçacıklarını yakalayacak olan ESF nin tasarımı, kazan maksimum kapasitesindeki işletme verilerine dayandırılacaktır. Baca gazı debi ve sıcaklık aralıkları buna göre seçilecektir. ESF sistemi dış ortama uygun olacak ve birbirinden bağımsız iki ayrı set olarak tasarlanacaktır. Emisyon limit değerleri baz alınarak yapılan tasarım çalışmaları sonucunda ESF setlerinin her birinde en az 5 adet elektrik alanı olması gerektiğine karar verilmiştir. Bu tasarıma göre, ESF sistemi için; herhangi bir elektrik alanının hizmet dışı kalması durumunda bile, filtre çıkışında, baca gazındaki toz içeriğinin % 6 O 2 içeriğine göre düzeltilmiş değeriyle 30 mg/nm³ ü aşmaması garanti edilmektedir. Şekilde verilen resimde pülverize kazan teknolojisi ile benzer tasarıma sahip çift ünite bir santralin ESF bölümünün fotoğrafı görülmektedir. Bu projenin tasarımı da bu resimde görüldüğü gibi olup, bir kazandan iki ayrı baca gazı hattı çıkmakta, ESF sistemi ikili setler halinde birbirinden bağımsız iki gruptan oluşmaktadır. Bu iki baca gazı hattı da yine ikiye ayrılarak her bir hat bir adet ESF ye girmektedir. Her bir ESF de ise beş adet elektrik alanı bulunmaktadır. Dolayısıyla santralde kazanın baca gazı, her biri dört elektrik alanlı 5 adet ESF den geçerek, parçacık maddeden arındırılacaktır. Taahhüt edilen parçacık madde konsantrasyonunun sağlanması için, yapılan tasarımda, ilk elektrik alanında parçacık yoğunluğunun yüksek olması sebebiyle zaman zaman anlık devreden çıkmaların olacağı dikkate alınmıştır. Sonuç olarak, kazanda birbirini takip eden 5 elektrik alanı bulunan 5 adet ESF kullanılacak olup, tasarımda bunların birinci elektrik alanlarının devre dışı sayılması fazlasıyla emniyetli bir yaklaşım olmaktadır. ESF içinde tutulacak olan parçacıklar, elektrik alanlarının altında bulunan bunkerlere dolacak olup, bu bunkerlerin dolma süreleri 8 saatten az olmayacaktır. ESF ünitesinin 199

225 kontrol sistemi, elektrik alanlarına uygulanan voltajı, elektrodların silkelenme işlemini, kül bunkerlerinin sıcaklığını, damper pozisyonlarını vs. izleyip/denetleyip kontrol etmeye uygun olacaktır. Her bir elektrik alanındaki silkeleme işleminin başlatılması ve yürütülmesi otomatik olarak ve belirli bir sırayla gerçekleştirilecektir. Planlanan ESF sisteminde; 1 µm dan küçük partiküllerin azaltma verimi 96.5 ten büyük, 2 µm partikül maddenin azaltma verimi 98.3 ten büyük, 5 µm partikül maddenin azaltma verimi 99,95 ve 10 µm dan büyük partikül maddelerin azaltma verimi 99,95 ten büyük olacaktır. B.5- Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) Sistemi Kazana beslenen kömürün içindeki kükürtten kaynaklanan SO 2 yi gidermek üzere, yüksek giderme verimliliği sağlayan ıslak kireçtaşı/alçıtaşı prosesi kurulacaktır. BGD sisteminde kazandan çıkan baca gazının tamamı işlemden geçirilecek olup, sistemin işleyişi aşağıda açıklanmıştır. Absorber kolonunda püskürtme nozulları aracılığıyla atomize olarak beslenen yıkama sıvısı, çok küçük damlalar halinde dağılarak absorberin tüm kesit alanını kaplayacaktır. Baca gazı ile ters akım olarak hareket edecek olan sıvı damlaları SO 2 gazını soğuracaktır. SO 2 gazını soğuran sıvının oksitlenme ve nötralizasyon reaksiyonları, absorber kolonunun sıvı havuzunun bulunduğu alt bölümünde hızlanacak ve sonuç olarak alçı oluşacaktır. Kireçtaşı tüketimini azaltmak ve sıvının ph değerini sabit tutmak amacıyla, absorber kolonundaki sıvı, karıştırıcı, oksitleme havası ve absorber sirkülasyon pompası aracılığıyla güçlü bir şekilde karıştırılacaktır. Gerçekleşecek prosesteki kimyasal reaksiyonlar aşağıdaki gibi olacaktır: 2CaCO 3 + H 2 O + 2SO 2 2CaSO 3.1/2H 2 O + 2CO 2 2CaSO 3.1/2H 2 O + O 2 + 3H 2 O 2CaSO 4.2H 2 O BGD ünitesi aşağıdaki alt sistemlerden oluşacaktır: Absorber sistemi, Baca gazı sistemi (baca gazı ısıtma ünitesi ve itici fan ile birlikte), Alçıtaşı deşarj sistemi, Kireçtaşı hazırlama sistemi (boşaltma, depolama, öğütme ve bulamaç besleme sistemleri), Atık su arıtma sistemi, Yardımcı sistemler, Tesiste bulunacak her bir BGD ünitesinin proses akım şeması Şekil V da verilmiştir. BDG sisteminin projedeki genel SO 2 azaltma verimi % arasında olacaktır. 200

226 Şekil V BGD Ünitesi Proses Akım Şeması 201

227 B.6- Baca Gazı Azot Oksit Giderme (DeNO X ) Sistemi Kazana beslenen kömürün içindeki azot ve yanma havasındaki azot gazının yüksek kazan sıcaklığı sebebiyle oluşturduğu NOx bileşiklerinin baca gazından temizlenmesi için DeNO X Ünitesi kurulacaktır. DeNOx sistemi için Selective Katalitik Reaksiyon (SCR) yöntemi uygulanacaktır. SCR sisteminde, azot oksitlerin (NOx) azot gazı ve suya dönüştürülebilmesi için, katalizör öncesinde amonyak veya başka uygun bir indirgeyici kimyasal enjekte edilecektir. SCR sisteminde, NO gazı aşağıdaki reaksiyon zinciri sonucunda azot gazı ve suya dönüşecektir: 4NO + 4NH 3 + O 2 4N 2 + 6H 2 O 6NO + 4NH 3 5N 2 + 6H 2 O 2NO 2 + 4NH 3 + O 2 3N 2 + 6H 2 O 6NO 2 + 8NH 3 7N H 2 O SCR yönteminin uygulandığı DeNOx sistemin verimliliğinin çok yüksek olması sebebiyle, baca gazına enjekte edilen amonyağın tamamı NOx bileşikleri ile reaksiyona girecektir. Bu işlemler tamamen kapalı sistem içerisinde oluşacaktır. Tesis uygulamalarında genel olarak SCR reaktörü, sıcaklığın katalitik DeNOx reaksiyonu için en uygun sıcaklığın bulunduğu, kazan ekonomizörü ve hava ön ısıtıcısı arasına yerleştirilmektedir. Sistemin uygulamadaki verimliliği % civarında gerçekleşmektedir. SCR sistemi genel olarak; Amonyak depolama sistemi, Amonyak ve hava karıştırma sistemi, Amonyak enjeksiyon sistemi, reaktör, Ekonomizör by-pass sistemi, SCR by-pass sistemi, Kontrol sistemi ve diğer yan sistemlerden oluşmaktadır. Proje kapsamında, kirletici emisyonların önlenmesi/azaltılması amacıyla planlanmış olan ESF, BGD, low NO x burner ve De NO x (SCR) teknikleri, Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) nde önerilmektedir. Tesiste bulunacak her bir DeNOx (SCR) ünitesinin proses akım şeması Şekil V de verilmiştir. 202

228 Şekil V DeNOx (SCR) Ünitesi Proses Akım Şeması 203

229 B.7- Kül Uzaklaştırma Sistemi Ve Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı Kül Uzaklaştırma Sistemi Santralda oluşacak küller iki başlık altında gruplandırılmıştır. Bunlar cüruf ve uçucu küldür. Cüruf olarak adlandırılan kül, kazan altından alınmakta olan, nispeten parçacık boyutu büyük olan küldür. Uçucu kül ise yanma reaksiyonu sonucunda kazanı üstten terk eden ve genel olarak gaz akışı ile taşınabilecek kadar küçük olan parçacıklardan oluşan küldür. Her iki kül tipi için, birbirinden bağımsız kül uzaklaştırma sistemleri kurulacaktır. Uçucu Kül Uzaklaştırma Sistemi Uçucu kül uzaklaştırma sisteminin işlevi, ekonomizör ve ESF altında biriken uçucu külü toplayarak kül silosuna taşımaktır. Uçucu kül, bahsi geçen noktalardan kül silosuna pnömatik yöntemle taşınacaktır. Taşıma kapasitesi her bir ünite için 27 ton/saat olarak tasarlanacak olan pnömatik sistem, parçacık boyutu açısından kaba ve ince kül olmak üzere iki ayrı kül silosuna boşaltma yapacaktır. Dolayısıyla uçucu kül uzaklaştırma sisteminde, kaba kül silosu ve ince kül silosu olmak üzere, toplam 2 adet geçici depolama silosu bulunacaktır. Bu sistemin işletilebilmesi için, santral bünyesinde kurulacak olan basınçlı hava sisteminden yararlanılacaktır. Ayrıca ESF altında biriken uçucu külün taşınmasına yardımcı olmak üzere ısıtılmış akışkanlaştırma havası kullanılacaktır. Bu işlem için 2 adet blower ve 1 adet elektrikli hava ısıtıcısından oluşan akışkanlaştırma havası sistemi kurulacaktır. Toplam uçucu kül miktarı, en yüksek kül içeriğine sahip kömüre göre maksimum 21 ton/saat olacaktır. Sistemin kapasitesi deşarj edilen külün maksimum miktarının yaklaşık % 125 ine göre 27 ton/saat olarak belirlenmiştir. Ucucu küller (elektro filtrelerden siloya 100 m 3 kapasıteli) 20 ton maksimum kapasiteli silobaslar ile tasınacak ve kül atım sahasında tozumayı önlemek için Şekil V da ki şekilde görülen Endüstriyel Atık(Kül-cüruf) Düzenli Depolama sahası boşaltım istasyonuna alınacaktır. Boşaltım istasyonuna alınan küller rotary besleyici ve helezonlu çıkarıcı yardımıyla nemlendirilerek döküş kanalında sahaya bırakılacaktır. Dip külü çıkartma ve uzaklaştırma sistemi: Cüruf bunkeri, daldırma sıyırıcı konveyörü, taşma suyu haznesi, yüksek verimlilikli konsantratör, cüruf soğutma kulesi, arıtılmış cüruf soğutma suyu pompaları, geri dönüş su pompaları gibi alt ünitelerden oluşacaktır. Cüruf bunkerine dökülen dip külü sürekli bir şekilde soğutularak daldırma sıyırıcı konveyörü tarafından uzaklaştırılacak ve kazan binası dışındaki dip külü silosunda depolanarak kül kamyonlarına aktarılacaktır. Sıyırıcı konveyörün su haznesindeki suyun 60 C ın altında kalması için soğutma suyu sistemi kurulacaktır. Soğutma suyunun tekrar kullanımını ise konsantratörler sağlayacak, temizlenmiş su soğutma suyu pompaları vasıtasıyla tekrar dip külü su haznesine gönderilecektir. Cüruf sistemi, kazan maksimum sürekli kapasitede ve en kötü koşullarda çalışırken oluşacak kazan altı külünün tamamını taşıyıp depolayacak kapasitede olacaktır. 204

230 Kazan tam kapasite ile çalışırken 24 saatte oluşacak kazan altı külünün tamamını alacak cüruf depolama silosu bulunacaktır. Kazanın yanına yerleştirilecek olan bu silonun altından cüruf kamyona boşaltılacaktır. Dip külünün deşarj miktarı 4 ton/saat olup, sistem kapasitesi deşarj külünün maksimum miktarının yaklaşık % 125 ine göre 5 ton/saat olarak belirlenmiştir. Santraldan oluşacak küllerin taşınması ile ilgili iş akım şemaları Şekil V de verilmiştir. Dip külü (cüruf) özel kasalı, sızdırmasız ve kapalı kamyonlar ile Endüstriyel Atık(Külcüruf) Düzenli Depolama alanına gönderilecektir. Şekil V da gösterilen şekilde depolama alanına boşaltılacaktır. Endüstriyel Atık(Kül-cüruf) Düzenli Depolama alanında da özellikle uçucu küllerin toz oluşumunu engellemek üzere spreyleme sistemi oluşturulacaktır. 205

231 Kazan II Kısım (2 nd Pass) UÇUCU KÜL TAŞIMA SİSTEMİ Elektrostatik Toz Tutucu Taşıyıcı Hava Ara Silo Taşıyıcı Hava Uçucu Kül Silosuna (Pnömatik olarak) Taşıyıcı Hava Uçucu Kül Silosuna (Pnömatik olarak) KAZAN Dip Külü Ekstraksiyon Kısmı DİP KÜLÜ TAŞIMA SİSTEMİ Satış Kül Depo Alanına Ucucu Kül Silosu Taşıyıcı Hava Screw Conveyor* Soğutma Suyu Soğutma Suyu Dip Kül Silosuna (Pnömatik olarak) Dip Kül Silosu Kül Depo Alanına Soğutma Suyu Soğutma Suyu *Ceketlidir.Dolayısı ile dip külü kuru halde dışarı alınmaktadır. Şekil V Santraldan Oluşacak Küllerin İş Akım Şemaları 206

232 Su Spreyleme Sistemi Şekil V Endüstriyel Atık(Kül-Cüruf) Düzenli Depolama Alanı Boşaltım İstasyonu Genel Şeması, 207

233 Endüstriyel Atık(Kül-cüruf) Düzenli Depolama Alanı Proje kapsamında oluşacak küllerin değerlendirilmesi için santralin işletilmesi sırasında, yakma sonucunda oluşan kül ve cüruflardan oluşacak özel atıklar, alçıpan, çimento ve beton sanayinde hammadde olarak kullanılmakta olan değerli malzemeler olup, öncelikli olarak çimento, beton ve alçıpan sanayine satılarak değerlendirilecektir. TS 639 T1 standarsında çimento üretim tesilerine, TS EN 450-1/A1-450 A2 standardında beton üretim tesisine ve TS 6917 standardında alçı üretimi tesisine verilebilmektedir. Ancak, satışının gerçekleştirilemediği durumda, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Bu saha 431(6 dönüm hariç(6 dönüm tehlikeli atık lotu için kullanılacaktır)), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Diğer parseller ise satın alınacak veya kamu yararı güden termik santral yatırımı kapsamında bu arazilerin, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. Kamulaştırma işlemleri bitmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Sahanın kuzeyinde vadi içerisinde başka bir sanayi tesisine ait cüruf alanının olması, öngörülen bu sahaya ulaşım yollarının mevcut olması ve santrale mesafesinin kısa olması(4.800 m) dolayısıyla işletmenin ekonomikliği açısından bu saha Endüstriyel Atık(Kül-cüruf) Düzenli Depolama alanı olarak belirlenmiştir. Bölgenin ağır sanayi alanı olması, yerleşim yerlerinin durumu ve bölgedeki topoğrafya dikkate alındığında belirlenen alanın en uygun kül-cüruf depolama alanı olduğu görülmektedir. Kül depolama konusunda en kötü senaryo ele alındığında; santraldan oluşacak küllerinin hiçbir şekilde geri dönüşüm yapılarak değerlendirilemediği göz önüne alındığında, planlanan Endüstriyel Atık(kül) Düzenli Depolama alanının kapasitesi projenin 11,5 yıllık ömrü içerisinde ihtiyacı karşılayacak hacimdedir(bkz. Ek-9). Yıllık depolama hacmi, yaklaşık m 3 (25 ton/saat x saat/1,5 ton/m 3 ) öngörülmekte olup, toplamda 11,5 yıl boyunca atıklar hiçbir şekilde değerlendirilmediği durumda m3 olacak ve öngörülen kül depolama alanında depo edilecektir. Söz konusu Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanı ile ilgili bilgiler Bölüm V.2.10 da verilmiştir. B.8- Otomasyon Ve Elektrik Sistemi Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre belirlenecek yeni bir şalt merkezine, yine TEİAŞ ın vereceği karara göre 154 veya 380 kv luk enerji iletim hattıyla bağlanacaktır. Üretilecek enerji, enterkonnekte sistem üzerinden ulusal şebekeye verilecek ve tarih ve 4628 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde tamamen serbest piyasada satılarak değerlendirilecektir. B.9- Yangın Teçhizatı ve Pompa İstasyonu, Yangın söndurme sıstemı; yangın pompaları, boru tesisatı, hidrantlar, su spreyleme sistemi(otomatik), su yağmurlama sistemi (otomatik), taşınabilir söndürücüler (kuru), yüksek basınçlı CO 2, yangın alarmı ve otomatik dedektör sistemi, gerekli mahallerin havalandırılmas klimaları ve yangın merdivenlerinden oluşmaktadır. 208

234 Yangın söndürme pompaları; 2 adet elektrikli pompa (360t/h,100 hm), 1 adet dızel motorlu pompa (360 t/h,100hm), 2 adet basınç tutma pompası (jokey pump 18t/h 100 hm), 2 adet 1000 m³ kapasiteli havuzdan olusacaktır. Ayrıca yangın sistemi tüm santrale döşenecek(borulama) ve hidrantlar 30/60/80 metre aralıklarla techiz edilecektir. Bantlı konveyor hatlatı otomatik yagmurlama sistemli yapılacaktır. Trafolarda otomatik su püskürtme ve yağmurlama sistemli oluşturulacaktır. Kömür bunkerleri yüksek basınçlı CO 2 püskürtme sistemli tesis edilecektir. Bunlara ilaveten gereklı yerler harici yangın merdivenli, kapalı mekanlar özellikle aku odası otomatik havalandırmalı ve yangın techizatlı, sıcak ekipman cam veya kaya yünü izoleli tüm kablolar tavanlara monteli ve tüm kontrol odaları iklimlendirme düzenekli (merkezi klima sistemli) techiz edilecektir. V.2.2. Proje ünitelerinde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, nerelere, ne kadar ve nasıl pazarlanacakları, üretilecek hizmetlerin nerelere, nasıl ve ne kadar nüfusa ve/veya alana sunulacağı 350 MW kurulu güç ile kurulması planlanan termik santralda, yıllık ortalama kwsaat brüt, kwsaat ise faturalanabilir elektrik enerjisi üretilmesi planlanmaktadır. TEİAŞ ın proje sahası ve çevresini gösterir enerji haritası Şekil V de verilmiş olup, haritadan da görüldüğü üzere; proje kapsamında üretilecek elektrik enerjisini ulusal enterkonnekte şebekeye verebilecek altyapı (400 kv enerji iletim hattı) mevcut bulunmaktadır. Bu bağlamda; proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre belirlenecek yeni bir şalt merkezine, yine TEİAŞ ın vereceği karara göre 154 veya 380 kv luk enerji iletim hattıyla bağlanacaktır. Üretilecek enerji, enterkonnekte sistem üzerinden ulusal şebekeye verilecek ve tarih ve 4628 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde tamamen serbest piyasada satılarak değerlendirilecektir. 209

235 Proje Yeri Kaynak: TEİAŞ, 2006 Şekil V Proje Sahası ve Çevresini Gösterir Türkiye Üretim-İletim Sistem Haritası Projenin elektrik üretimi için Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlülüğe giren Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği ne göre EPDK dan gerekli lisans belgesi alınacaktır. Santralde elektrik üretimi dışında, yan ürün olarak kömürün yanması sonucu; kül ve cüruf; BGD ünitesinden ise alçı oluşacaktır. Santraldan çıkacak kül ve alçıdan oluşan özel katı atıklar, alçıpan ve çimento sanayinde hammadde olarak kullanılmakta olan değerli maddeler olup, proje sahibi İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. bu atıkların öncelikle bu sanayi sektörlerinde kullanılarak geri kazanımını hedeflenmektedir. 210

236 V.2.3. Proje İçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde Miktarı, Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları Vb), Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede- Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa ve Elementel Analizi, Isıl Değeri, Kurulması planlanan termik santralde elektrik üretimi kapsamında gerekli olacak hammaddeleri kömür ve su; yardımcı maddeleri ise doğalgaz, kireçtaşı ve çeşitli kimyasal maddeler olarak tanımlamak mümkündür. HAMMADDELER KÖMÜR Kullanım Amacı, Miktarı ve Temini Proje kapsamında hammadde olarak kullanılacak kömür miktarı yaklaşık 132 ton/saat (1,056 Milyon ton/yıl) olup, gerekli kömür ithal edilecektir. Termik Santral için ithal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Kömür bu ülkelerden ülke kıyılarımıza deniz yolundan gemilerle getirilecektir. İthal kömürün transferi için yine İDÇ bünyesindeki grup şirketlerinden biri onan İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait Çakmaklı Köyü, Kendirci Mevkii nde ki İDÇ Limanı kullanılacaktır. Kömür, gemilerden özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına taşınacaktır. Kömürün Özellikleri Proje için ithal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika ve Güney Afrika vs. ülkeleridir. Bu bölgelerdeki kaynaklardan hem tesis sistemi (kazan) için hem de Bakanlıkça uygun olacak kömür ithal edilecek ve ithalat işlemleri esnasında Çevre ve Orman Bakanlık'ına gerekli başvurular yapılarak izinler alınacaktır. Kömür firmalarından temin edilen ithal kömürün genel özellikleri Tablo V.2.3.1, Tablo V.2.3.2, Tablo V ve Tablo V.2.3.4'de verilmiştir. PARAMETRE Tablo V Rusya Bölgesi Kömür Özellikleri MADEN ADI KUZBASS, RUSYA KÖMÜR SAHASI Sibirginsky I Mezhdureche I Sibirginsky II Mezhdureche II A B A B A B A B Nem, % Kül (ortalama), % , , Uçucu Madde (ortalama), % , , Toplam Kükürt, % 0, , , ,3 0.3 Kalorifik Değeri (minimum), kcal/kg Sabit Karbon, % 63, , , , Boyut (mm) mm mm mm mm KÜL ÖZELLİKLERİ (%) SiO 2 49,0 42,6 55,4 55,4 Al 2O 3 28,8 32,0 28,6 28,6 Fe 2O 3 6,4 7,24 8,8 8,8 CaO 5,0 5,6 1,4 1,4 211

237 PARAMETRE MADEN ADI KUZBASS, RUSYA KÖMÜR SAHASI Sibirginsky I Mezhdureche I Sibirginsky II Mezhdureche II A B A B A B A B MgO 2,2 2,04 1,45 1,45 Na 2O 2,84 2,16 0,7 0,7 K 2O 0,92 0,86 0,94 0,94 TiO 2 1,3 1,16 0,81 0,81 P 2O 5 0,7 0,75 0,06 0,06 MnO 2 0,03 2,04 0,14 0,14 SO 3 2,45 3,5 0,86 0,86 KÜL ERGİME SICAKLIĞI ( O C) Deformasyon Noktası Yumuşama Noktası Akış Noktası > > A : Orijinal Numune B : Kuru Numune Kaynak: Tablo V Güney Amerika (Venezuella ve Kolombiya) Kömür Özellikleri PARAMETRE MADEN ADI KOLOMBİYA VENEZUELLA CARBOCOL C.D. CARIBE DRUMMONO SHELL/RAG EI Cerrejon La Jagua Mina Pribbenow Paso Diablo Toplam Nem Içeriği, % 11,80 10,00 12,50 7,50 Kül (ortalama),, % 10,00 6,50 5,80 9,00 Kükürt Içeriği, % 0,73 0,75 0,58 0,90 Uçucu Madde (ortalama),, % 32,40 35,60 35,60 34,00 Karbon Içeriği, % 45,80 47,90 46,20 49,50 Gross Isıl Değer (GJ/ton) 26,28 27,91 26,71 28,47 Net Isıl Değer (GJ/ton) 25,01 26,80 25,54 27,21 Öğütülebilirlik (HGI) 50,00 48,00 46,00 47,00 Boyutlandırma O x 50mm O x 50mm O x 50mm O x 50mm Hidrojen, % 4,60 4,90 4,50 4,90 Oksijen, % 6,60 9,90 10,00 6,50 Azot, % 1,20 1,30 1,40 1,30 Klor, % 0,04 0,02 0,01 0,03 KÜL ÖZELLİKLERİ (%) SiO 2 56,80 59,80 59,80 55,90 Al 2O 3 19,40 23,10 24,00 20,70 Fe 2O 3 12,40 7,50 7,00 7,50 CaO 2,60 1,90 4,00 4,00 MgO 1,70 0,80 1,20 2,80 Na 20 1,20 0,40 0,50 0,50 K 20 1,40 1,60 1,00 1,50 Ti0 2 0,80 1,10 1,00 0,90 P 2O 5 0,30 0,30 0,20 0,20 SO 3 2,40 2,70 2,00 4,50 KÜL ERGİME SICAKLIĞI ( O C) Deformasyon Noktası Yumuşama Noktası Akış Noktası Kaynak: Envy A.Ş. SETES Nihai ÇED Raporu, 1999-Ankara 212

238 Tablo V Güney Afrika Kömür Özellikleri PARAMETRE MADEN ADI GÜNEY AFRiKA AMCOAL DUIKER INGWE SASOL Goedehoop Duiker Rietsproit Twistdraai Toplam Nem Içeriği, % 8,30 8,00 8,80 9,00 Kül (ortalama), % 12,70 13,50 13,40 9,10 Kükürt Içeriği, % 0,80 0,80 0,56 0,70 Uçucu Madde (ortalama), % 24,90 27,50 25,80 30,20 Karbon Içeriği, % 54,10 51,00 52,10 51,70 Gross Isıl Değer (GJ/ton) 26,46 25,95 25,83 26,73 Net Isıl Değer (GJ/ton) 25,46 25,12 24,91 25,54 Öğütülebilirlik (HGI) 52,00 47,00 50,00 48,00 Boyutlandırma O x 50mm O x 50mm O x 50mm O x 50mm Hidrojen, % 3,90 3,70 3,70 - Oksijen, % 6,10 6,70 7,00 - Azot, % 1,60 1,60 1,60 - Klor, % 0,01 0,01 0,01 0,01 KÜL ÖZELLİKLERİ (%) SiO 2 42,20 50,00 47,30 - Al 2O 3 30,70 28,70 29,60 - Fe 2O 3 5,30 4,70 3,80 - CaO 10,90 6,10 8,80 - MgO 2,10 1,90 2,10 - Na 20 0,30 0,20 0,20 - K 20 0,40 0,60 0,60 - Ti0 2 1,50 1,60 1,70 - P 2O 5 2,20 1,00 1,90 - SO 3 4,10 3,90 2,10 - KÜL ERGİME SICAKLIĞI ( O C) Deformasyon Noktası Yumuşama Noktası Akış Noktası Kaynak: Envy A.Ş. SETES Nihai ÇED Raporu, 1999-Ankara Tablo V İthal Kömürlerdeki Eser Elementler ELEMENT DEĞER ARALIĞI (ppm) ELEMENT DEĞER ARALIĞI (ppm) ELEMENT DEĞER ARALIĞI (ppm) As 1-3 F Ni 9-96" B Ga 4,5-71 P 81 Ba Gd 19 Pb <2-22 Be 0,1-8 Kf 10 Pr 22 Cd <0,2-1 Kg <0,007-0,38 Rb 5-24,5 Ce Ko 4 Sb <1-2 Cr <20-31 La Se 0,6-2,7 Cs 3,2-8 Lu 1,5 Sr Cu 5-28 Mn Ti

239 ELEMENT DEĞER ARALIĞI (ppm) ELEMENT DEĞER ARALIĞI (ppm) ELEMENT DEĞER ARALIĞI (ppm) Oy 19,5 Mo <2-13,7 V 10-43,4 Er 11 Nb 2,7-30 Zn 7-24 Eu 5 Nd 11,7-17,6 RADYOAKTİVİTE (mbg/g) Potasyum Radan Kurşun Taryum ,5 Aktinyum Radyum Uranyum 235 <2,5 Uranyum 238 <85 Kaynak: Envy A.Ş. SETES Nihai ÇED Raporu, 1999-Ankara Tablo V.2.3.1, Tablo V.2.3.2, Tablo V ve Tablo V.2.3.4'de verilen analiz ve ölçü sonuçlarından da görüldüğü üzere santralde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömürler ortalama kcal lik ısıl değere sahip oldukça kaliteli kömürlerdir. Yapılan incelemeler sonucu proje kapsamında kullanılması öngörülen en kötü kömür özellikleri ve aralığı Tablo V de özetlenmiştir. Tablo V Santralda Kullanılacak Kömürün Özellikleri PARAMETRE TASARIM KÖMÜRÜ DEĞERLERİ SANTRALDA KULLANILABİLİR KÖMÜR ARALIK DEĞERLERİ Kalorifik Değeri, kcal/kg ±%10 Nem, % Kül, % 10,3 8-10,3 Uçucu Madde, % Toplam Kükürt, % 1,0 0,3-1,0 Sabit Karbon, % Boyut (mm) mm mm Kömürlerin ithal edilmesinde; tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıtların İthalatına Dair Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2008/7) hükümleri uygulanacaktır. Söz konusu Tebliğin 5.maddesinde; (1)(Ek-1) sayılı listede yer alan yakıtlar için yakıt menşe veya ihracatçı ülkede yüklenirken her parti için uluslararası standartlara göre analiz yaptırılır ve analizi yapan kurum tarafından onaylı analiz belgesinin aslı ve tercümesi yakıt gümrükten çekilmeden önce yakıtın boşaltılacağı gümrük idaresinin bulunduğu ilin İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne verilir. Analiz sonucunun uygun olması durumunda İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından Yükleme Analiz Belgesi Sonuçlarına Göre Yakıtın Gümrüklü Sahaya Boşaltılmasında Sakınca Yoktur yazısı ithalatçıya verilir. Analiz sonuçlarının Bakanlıkça belirlenen limit değerlere (her bir parametresi) aykırı bulunması veya analiz sonuçlarında eksik, yanlış veya yanıltıcı sonuçlar tespit edilmesi durumunda ise, ilgili İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından yakıtın gümrüklü sahaya boşaltılmasına müsaade edilmez ve Kontrol Belgesinde belirtilen gümrük idareleri ile Gümrük Müsteşarlığı na (Gümrükler Genel Müdürlüğü) yakıtın gümrüklü sahaya boşaltılamayacağına dair yazılı 214

240 bilgi verilir. Yakıtın depolanması için gümrüklü sahada yeterli alan bulunmaması durumunda, gümrük idaresinin uygun gördüğü gümrüklü saha dışındaki bir alanda da, boşaltma sırasında alınan numunenin analiz sonuçları belirleninceye kadar yakıt depolanabilir. (2) Birinci fıkrada belirtilen prosedür çerçevesinde ilgili İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden uygun görüş alınmadan ithale konu yakıt boşaltılamaz ve analiz sonuçları uygun olmayan yakıtlar ithalatçı firma tarafından menşe ülkeye veya yüklemenin yapıldığı ülkeye iade edilir. (3) İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce analiz sonuçları uygun görülen ve gümrüklü sahaya boşaltılmasına izin verilen yakıtların gümrükten çekilmesi aşamasında; Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen usul ve esaslar dahilinde, ithale konu tüm yakıtı temsil etmek üzere her parti yakıt için komisyon marifetiyle numune alınır. Alınan numune Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Referans Laboratuvarı veya Çevre ve Orman Bakanlığı ndan Laboratuvar Yeterlik Belgesi almış laboratuvarlarda analiz ettirilir. (4) Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslar dahilinde alınmayan, gönderilmeyen numuneler ve belirtilen laboratuvarların dışında yaptırılan analizler geçersiz sayılır. (5) Yakıt analiz sonucunun Bakanlıkça belirlenen yakıt özelliklerini sağlaması durumunda, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından ilgili gümrük idaresine Analiz Belgesi Sonuçlarına Göre Yakıtın Gümrükten Çekilmesinde Sakınca Yoktur yazısının gönderilmesi ile yakıt gümrükten çekilir. Yakıtın Bakanlıkça belirlenen yakıt özelliklerini (her bir parametre için) sağlamaması durumunda ise; yakıt menşeine veya yüklemenin yapıldığı ülkeye iade edilir ve Kontrol Belgesi de iptal edilmek üzere Çevre ve Orman Bakanlığı na iade edilir, ayrıca İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından Kontrol Belgesinde belirtilen gümrük idareleri ile Gümrük Müsteşarlığı na (Gümrükler Genel Müdürlüğü) yakıtın Bakanlıkça belirlenen yakıt özelliklerini (her bir parametre için) sağlamadığı ve ithalatının yapılamayacağı yazılı olarak bildirilir. hükmü yer almakta olup, proje kapsamında yapılacak kömür ithalinde de gerekli analizler yaptırılarak gerek bu hükme gerekse Tebliğin diğer yükümlülüklerine uyulacaktır. Kömür Depolama ve Taşıma Sistemi Kömür depolama ve taşıma sisteminin işlevi, stok sahasına gelen kömürün düzenlenerek depolanması ve kazan bunkerlerine taşınmasıdır. Kömür depolama ve taşıma sisteminin kapasitesi, santralin tüketimine uygun olacak şekilde belirlenmiştir. Santralda kullanılacak kömür, gemilerden özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına taşınacaktır. Kömür Depolama Sahası Toz Emisyon Miktarı Planlanan santral alanı içerisinde kömürlerin depolanmasının sağlanacağı yaklaşık m 2 alana sahip depolama alanı oluşturulacaktır. Söz konusu kömür depolama işlemleri esnasında kömürden kaynaklı toz emisyonu meydana gelecektir. Kömür depolama işleminden kaynaklı toz emisyonunun tespiti için US EPA tarafından kömür depolama için verilen emisyon faktörü 1,8 kg/ha-saat kullanılmıştır. Söz konusu emisyon faktörü kullanılarak, kömür depolama işlemi esnasında meydana gelmesi muhtemel toz emisyonu aşağıda hesaplanmıştır. 215

241 Emisyon faktörü : 1,8 kg/ha-saat Depolama alanı : m 2 = 1,6 ha Toz emisyonu = Emisyon Faktörü x Depolama Alanı = 1,8 kg/ha saat x 1,6 ha = 2,88 kg/saat olarak tespit edilir. SKHKKY Ek-2 de, hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi değerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden yayılan emisyonlar 1,00 kg/saat ten küçükse gerek olmadığı belirtilmektedir. Dolayısıyla söz konusu kömür depolama ünitesinden kaynaklı oluşması muhtemel toz emisyonu için, İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklı toz emisyonu kapsamında yapılan modelleme çalışmasına kömürden kaynaklı oluşacak toz emisyonunun kütlesel debisi de dahil edilerek hesaplanmıştır (Bkz.Bölüm V.2.8.). Söz konusu emisyonların minimuma indirilmesi için SKHKKY Ek-1 de belirtilen hususlar yerine getirilerek toz emisyonu minimum düzeye indirilecektir. Bu kapsamda, limandaki kömür depolama sahasından veya direk santrale kamyonlarla taşımalarda kamyonların üstü branda ile örtülü şekilde veya henkel teknolojisi(kimyasal toz bastırma sistemi) kullanılarak tozlar denetlenecek şekilde nakliye gerçekleştirilecektir. Ayrıca gemilerden kamyonlara yükleme işlemleri bunkerler vasıtasıyla gerçekleştirilecek olup, bunkerlerin yan yüzeylerinde oluşturulacak nozullar ile P3-Ferrosolf 8963 (polimerik toz tutma kimyasalı) spreylenecek ve toz oluşumu minimize edilecektir. Kömür Stok Sahası Santral proje sahası içerisinde, 350 MW gücündeki santralın yaklaşık 2 haftalık kömür tüketimine karşılık gelen ton kömürü depolayacak kapasitede açık kömür depo alanı techiz olacaktır. Kömürün yığılması ve düzenlenmesi için kovalı tekerli 1 adet stacker/reclaimer ekipmanı kullanılacaktır. Ekipmanın yığma ve düzenleme kapasitesi 500 ton/saat olacaktır. Stok sahasındaki düzenleme işine destek olması amacıyla buldozerler de kullanılacaktır. Taşıma Sistemi Kazanın kömür tüketiminin tam yükte 200 ton/saat (132 ton/saat x 1,5) olacağı belirlenmiş olup, bu değerin % 50 üstünde kapasiteyle bantlı konveyör sistemi kurularak kömür, silo binasına taşınacaktır. Taşıma sisteminin bir parçası olarak kırma ve eleme üniteleri kurulacaktır. Kömür besleme sisteminin gerektirdiği kömür boyutunun altında kalan kömür taneleri eleme sisteminden geçerek, direkt olarak konveyöre aktarılırken, büyük boyutla parçalar kırıcıya girerek gerekli boyuta düşürüldükten sonra konveyöre boşalacaktır. Taşıma sistemi boyunca, kömür içinde gelen yabancı metal parçaların ayrılması için manyetik sepatörler ve takiben metal dedektörleri, kömür akışını ölçmek için bant kantarları, sisteme giren kömürün belirli aralıklarla analizini yapmak üzere kömür örnekleme sistemi ve bakım ekipmanları bulunacaktır. 216

242 Kömürün Gemilerden Alınması, Taşınması ve Depolanmasında Alınacak Önlemler Henkel teknolojisi ile kömürlerin gemilerden alınması, taşınması ve depolanması esnasında oluşacak toz emisyonları minimize edilecektir. Bu teknolojide, P3-Ferrosolf 8963 minerali, kömür ve kok yığınları üzerinde polimerik bir tabaka meydana getirmek için özel olarak tasarlanmıştır. Amacı, özellikle rüzgarlı ve kuru alanlarda olan, endüstriyel depolarda ve açık depolama alanlarında toz kaybını önlemektir. Bu madde, özellikle çok kısa kaplama zamanı gerektiren uygulamalar için uygundur. Ayrıca P3-Ferrosolf 8963, toz emisyonlarını düşürmek için açık yollar ve açık vagonlarda taşınan materyaller(kömür) içinde yaygın olarak kullanılmaktadır. P3-Ferrosolf 8963 (polimerik toz tutma kimyasalı), sudan meydana gelen organik polimerler ve sıvaların yüzey gerilimini azaltan bir karışımdır. Görünüşü, beyaz, yoğunluk 0,95-1,10 g / cm 3, ph sı 5,0-8,0 arasında değişmekte ve donma noktasıda -5 o C dir. SKHKKY Ek-1 de belirtildiği üzere, toz bastırma sisteminde kullanılacak kimyasallar, insan ve çevre sağlığını etkilemeyecek özellikte olmasına dikkat edilecek ve toksik özelliğe sahip kimyasallar kesinlikle kullanılmayacaktır. Uygulama şekli; kurumanın(kömürün) üstüne, P3-Ferrosolf 8963 birkaç dakika içinde işleme maruz kalan materyalin yüzeyinde, su geçirmez sabit bir tabaka oluşturmaktadır. Dozaj, işleme maruz kalan materyale, hakim hava şartlarına ve uygulama prosedürlerinin tipine bağlı olarak değişmektedir. Resimlerde de görüldüğü üzere, P3-Ferrosolf 8963 uygulamak için iki ayrı yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki yığılmış malzemeye püskürtme, ikincisi ise malzeme, araçlara yüklenirken ve depolamaya giderken yapılacak tatbikattır. 1)Yığılmış Malzemeye Püskürtme, Bu işlem için bütün yüzeyi kaplayabilen, taşınır püskürtücü kamyon kullanılacaktır. P3- Ferrosolf 8963 sulandırılarak ve homojen şekilde, bütün tabakanın yüzeyine püskürtülecektir. Seyreltme, suyun içinde, % 3-10 arasında olacak ve dozaj yapılırken yüzeyin her m 2 sine kaplamak için 2 litre seyreltilmiş çözelti kullanılacaktır. İşlem yapılan yüzey kaldırıldığında (örneğin kömür kaldırılmasıyla) ortaya çıkan korunmasız yüzey, yani işlem yapılmamış yüzeyede, optimum toz korumasını yenilemek için uygulama aynı şekilde yeniden yapılacaktır. 2.)Malzemenin Araçlara Yüklenmesi ve Depolamaya Giderken Üstünde Püskürtme Bu işlem için, basit püskürtme ekipmanları kullanılacaktır. P3-Ferrosolf 8963 homojen bir şekilde seyreltilecek (su içinde %3-6) ve limanda yükleme esnasında kömüre tatbik edilecek ve kamyonların üstünede püskürtülecektir. Tavsiye edilen dozaj, 1 ton işleme maruz kalmış madde için g saf üründür. Sonuç olarak bu yöntem ile % 90 dan fazla toz giderimi sağlanacak, % 2-4 oranında rüzgardan dolayı oluşabilecek kömür kaybı önlenecek, yağmurdan dolayı oluşabilecek kömür sızıntılarını önlenecek ve kömür depolama sahasının daha etkin kullanılmasını sağlanacaktır. 217

243 Kontrol Sistemi Kömür depolama ve taşıma sistemindeki ekipmanların otomatik kontrolu, izlenmesi ve başlatma, durdurma ve işletme durumlarının yönetimi için PLC sistemi kurulacaktır. Diğer Sistemler Kömür depolama ve taşıma sisteminde oluşan tozumanın bertaraf edilmesi için basınçlı yıkama sistemi, kömür stok sahası duşlama sistemi, kömür değirmenleri, kömür depolama ve taşıma sisteminin tamamı için ise toz toplama ve uzaklaştırma sistemi kurulacaktır. Kömür değirmenlerinde toz tutma işlemi torbalı filtreler vasıtasıyla yapılacak olup, ünite tamamen kapalı olacağından toz dağılımı engellenmiş olacaktır. Kömür Hazırlama ve Besleme Sistemi Kömür hazırlama ve besleme sisteminin işlevleri aşağıda verilmiştir: - Kömür besleyicileri vasıtasıyla bunkerlerden kömürün alınarak öğütme işleminin gerçekleştirileceği değirmenlere ulaştırılması, - Değirmenlerde uygun boyuta öğütülen toz kömürün direkt olarak kazan brulörlerine beslenmesi. Kömür hazırlama ve besleme sistemi, yukarıda verilen işlevlerini yerine getirmek üzere, kömür bunkerleri, klapeler, akış boruları, kömür besleyicileri, öğütücüler, brulörler ve diğer yardımcı ekipmandan oluşacak şekilde tam donanımlı olarak kurulacaktır. Öğütülmüş kömür, birincil hava fanının basıncı sayesinde yanma odasına beslenecek olup, bu sayede birincil hava borularındaki ve brulördeki direnç yenilmiş olacaktır. Her bir değirmen için kurulan bantlı kömür besleyicilesinden geçen kömür miktarı, değişken hızlı asenkron motorun hızı ve bant üzerindeki kömür kalınlığı ayarlanarak kontrol edilecektir. Kömür nakil sisteminin akış diyagramı Şekil V de verilmiştir. 218

244 Şekil V Kömür Nakil Sisteminin Akış Diyagramı 219

245 KİREÇTAŞI Proje kapsamında kullanılacak kireç taşının miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı, karakteristikleri (reaktivitesi ve diğer özellikleri), alan ve koordinatları Bölüm V.2.4. te verilmiştir. SU Projenin işletme aşamasında santralda yer alacak çeşitli işlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi için su kullanımı söz konusudur. Bu işlem ve fonksiyonlar; kazan make-up (besleme) suyu, soğutma suyu ve BGD üniteleri olup, kazan make-up (besleme) suyu için 60 m 3 /saat, soğutma suyu için m 3 /saat ve BGD ünitesinde ise toplam 135 m 3 /saat olmak üzere toplam m 3 /saat kullanılacaktır. Gerekli m 3 /saat lik suyun tamamı İDÇ Liman sahasının batısında liman faaliyetlerini etkilemeyecek noktada inşa edilecek su alma yapısı ile denizden alınacak ve m uzunluğunda mm iç çapında iki veya mm tek su hattı ile santral alanına soğutma suyu aktarılacaktır m 3 /saat lik soğutma suyu dışındaki toplam 700 m 3 /saat lik proses suyu arıtıldıktan ve belirli kriterlere getirildikten sonra kullanılacaktır. Bu 700 m 3 /saat lik proses suyunun; 60 m 3 /saat lik kısmı kazan make-up (kazanın buhar kaybından ve blöflerden kaynaklanan su eksiğinin tamamlanması, kazan dışındaki yan sistemler ve tesis içi kullanma) suyu, 135 m 3 /saat lik kısmı ise BGD ünitelerinde kireçtaşı solüsyonunun hazırlanması için gerekli sudur. Kalan 505 m 3 /saat lik kısım arıtıldıktan ve deşarj standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama (Hayıtlı Deresine (kuru dere)) verilecektir. Deniz suyunun arıtılması maliyetli bir işlem olmasına rağmen deniz suyunun kullanılarak sınırsız bir kaynak yaratılması planlanmış olup, denizden alınan proses suyu ultrafiltrasyon ve reverse osmosis sistemi ile istenilen kalitedeki suyun temin edilmesi planlanmıştır. Su arıtma ve hazırlama ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.5 de verilmiştir. YARDIMCI YAKIT (DOĞALGAZ) Kullanım Amacı, Miktarı ve Temini Termik santralın devreye alınması (start-up) aşamasında yardımcı yakıt olarak doğalgazın kullanılması planlanmaktadır. Sistemin düşük yükte işletileceği süre ve bu yükte ihtiyaç duyulacak yakıt miktarı göz önüne alındığında, sistemin yardımcı yakıt ihtiyacı yıllık bazda en kötü senaryo için ton/yıl olarak belirlenmiştir. Gerekli doğalgaz santral sahasına en yakın yakıt ikmal istasyonlarından karşılanarak basınçlı boru ile santral sahasına ilgili kurumlardan gerekli izinler alındıktan sonra getirilecektir. Özellikleri Doğalgaz renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir yakıt olup, havadan daha hafiftir. Son derece temiz bir yakıt olan doğalgaz, kül ve nem içermemekte ve içerisinde kükürt ve organik kükürt bileşikleri bulunmamaktadır. Türkiye de kullanılmakta olan doğalgazın yoğunluğu 0,65 kg/m 3, alt ısıl değeri kcal/saat ve patlatma aralığı (hava ile gaz karışımı oranı) % 5-15 dir. Doğalgaz tam yanma anında mavi renkli bir alev ile yanar. Doğalgazın karbon yüzdesi kömür (% 78) ve fuel oil (% 86) den daha azdır. Katı (% 3) ve sıvı (% 11) yakıtlar birbirine yakın hidrojen içerirken doğalgazda bu oran (yaklaşık % 24) oldukça yüksektir. 220

246 Doğalgazın azot yüzdesi fuel oil den 35 kat, kömürden 2 kat fazladır. İnsan ve çevre sağlığı açısından zararlı atığı en az olan yakıttır. Doğalgaz yakan cihazlarda ayrıca kurum üfleme, baca tutucuları, filtreler, kül atma gibi yardımcı tertibatlara ihtiyaç duyulmaz. (Kaynak: Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yanma ve Hava Kirliliği Kontrolü IV. Ulusal Sempozyumu Mayıs 1997). Tesiste kullanılacak olan doğal gaza ait hacimsel bileşenlerini gösterir tablo aşağıda verilmiştir. Tablo V Doğalgazın Hacimsel Bileşenleri BileşenlerİN HacimSEL ORANI (%) Yakıt cinsi ALT Isıl Değer C5 C4 C3 C2 CH 4 CO H 2 CO 2 N 2 Doğalgaz - 1,6 2,1 7, <0,2 <0, kcal/nm 3 Depolanması ve Hazırlanması Doğalgaz, AMS istasyonundan BOTAŞ ın ulusal sistemine bağlanacak ve basınçlı boru hattı ile santrale getirilip yardımcı yakıt olarak kullanılacaktır. V.2.4. Proje kapsamında kullanılacak kireç taşının miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı, karakteristikleri (reaktivitesi ve diğer özellikleri), ocak açılması planlanıyorsa açılacak ocağın alan büyüklükleri ve koordinatları, yıllara bağlı planlanan üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yükseklikleri, genişliği, şev açısı, basamak sayısı, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları üzerinde gösterimi, KİREÇTAŞI Kullanım Amacı, Miktarı ve Temini Her bir BGD Ünitesi nde kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla 8 ton/saat kireç taşı kullanılacaktır. Kireçtaşının temini, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II.Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Kireçtaşı sahası ile ilgili ÇED Yönetmeliği çerçevesinde yükümlülükler bu proje kapsamında ele alınmayıp, ayrı proje olarak değerlendirilecektir. Dolayısıyla ayrı değerlendirilecek proje içerisinde, kireçtaşı sahalarının yıllara bağlı üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yükseklikleri, genişlikleri, şev açıları, basamak sayıları, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları verilecektir. Söz konusu kireçtaşı sahalarına ait II.Grup ruhsat numaraları; (70,78 ha), (98,04 ha), (87,50 ha), (85,20 ha) ve (32,81 ha) olup, toplamda 5 adet sahadan ibarettir. Kireçtaşı üretilmesi planlanan ocak sahalarının ruhsat numaraları, ruhsat alanları ve koordinatları Tablo V de, ruhsat örnekleri ve 1/ ölçekli topoğrafik harita ise eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-1/G, Ek-23). 221

247 Tablo V Kireçtaşı Ocağı Olarak Planlanan Sahalarının Ruhsat Numaraları, Ruhsat Alanları Ve Koordinatları RUHSAT NUMARASI ve RUHSAT ALANI NOKTA NO Y X (70,78 ha) (98,04 ha) (87,50 ha) (85,20 ha) (32,81 ha) Kireçtaşı temininde herhangi bir aksilik (istenilen özellikte kireçtaşı elde edilememesi, üretimin yeterli olmaması vb.) olması durumunda kireçtaşı ihtiyacı aynı bölgede asgari özelliklerde kireçtaşı üretimi yapan firmalardan karşılanacak ve kireçtaşı alımında kireçtaşı özellikleri ihale şartnamesinde belirtilecektir. Kireçtaşının Özellikleri Santralda kullanılacak kireçtaşı analizleri TÇMB ne yaptırılmış olup, analiz ve ölçüm sonuçları Tablo V ve Tablo V de; analiz ve ölçüm sonuçları ise eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-11). 222

248 Tablo V Santralda Kullanılacak Kireçtaşının Ölçüm ve Analiz Sonuçları ÖZELLİK ÖLÇÜM/ANALİZ DEĞERİ ÖLÇÜM YAPAN KURULUŞ CaO % 55,23 SiO 2 % 0,68 Al 2O 3 % 0,23 Fe 2O 3 % 0,06 MgO % 0,61 Na 2O % 0,01 K 2O % 0,10 Kızdırma Kaybı (1.000 o C de) % 42,62 Yoğunluk 2,75 g/cm 3 Porozite-e 0,5 TÇMB Tablo V CaO/S mol/mol oranları ile Reaktivite İndisi (RI) ve Kapasites İndisi (CI) Dönüşümleri Değişimi Ca/S * (mol/mol) Reaktivite İndisi (RI) Ca/S (mol/mol) Kapasite Indisi (Cl) (gr S / kg Kalker) Cl (%) 0,3 1,31 245,19 63,91 0,4 1,56 204,79 64,00 0,8 2,34 136,65 42,70 1,4 2,77 115,46 36,08 1,6 3,40 94,01 29,38 1,8 3,74 85,66 26,77 2,0 3,78 84,77 26,49 Ca/S* (mol/mol): Katı-katı reaksiyon öncesi mol oranları, Ca/S (mol/mol): Katı-katı reaksiyon sonrası mol oranları, Kalsine kalker ile saf kükürdün kül fırında gerçekleştirilen katı-katı reaksiyon programı sonrasında, elde edilen malzemelerin içerdiği CaSO 4 tan gelen sülfat miktarı (% SO 3 ) değerleri kullanılarak reaksiyona giren kükürt (S) ve kalsiyum (Ca) miktarları mol cinsinden belirlenmiştir. Yukarıdaki sonuçlara bakıldığında RI değerleri azaldıkça Cl değerlerinde düzenli olarak artış olduğu gözlenmiştir. Buna paralel olarak reaksiyonu başlatmadan önce hazırlanan kalsine kalker ve S karışımı mol oranları Ca/S azaldıkça Cl değerlerinde düzenli olarak artış olduğu gözlenmiştir. Kül fırında hazırlanan malzemelerin kimyasal analiz sonuçlarına göre, yapılan deneylerde 0,3 ile 2,0 arasında değişen Ca/S mol/mol oranları için RI değerlerinin 1,31 ile 3,78 arasında, Cl değerlerinin ise 245,19 ile 84,77 arasında düzenli olarak değiştiği saptanmıştır. Bu sonuçlara göre en yüksek desülfürizasyon değerine 0,3 Ca/S mol/mol oranı ile yapılan deney sonucunda ulaşıldığı gözlenmiştir. Bu sonuçlara göre TÇMB laboratuarına gönderilen kalkerin RI değerinin 1,31 Ca/S mol/mol Cl değerinin 245,19 gr S/kg kalker olduğu sonucuna varılmıştır. Başka bir ifadeyle deney şartlarında, 1 kg kalkerin maksimum 245,19 gr S absorbsiyonunu sağlayabileceği tespit edilmiştir. Kireçtaşının Depolanması ve Hazırlanması Parçacık çapı 100 mm den küçük olan kireçtaşı, ocaklardan santral sahasına kamyonlarla taşınarak stok binasında depolanacaktır. Boşaltma bunkerini yüklendikten sonra, kireçtaşı 20 mm den küçük boyuta getirilmek üzere kırıcıdan geçirilecektir. Kırılmış kireçtaşı, depo silosuna bantlı konveyör ya da gerekli görülürse kovalı elevatör ile taşınacaktır. Silonun altındaki bant kantarlı besleyici vasıtasıyla kireçtaşı ıslak değirmene ulaştırılarak burada kireçtaşı çamuru hazırlanacaktır. Bu çamur sulu siklona pompalanacak ve boyut ayırımı yapıldıktan sonra, büyük boyutlu malzeme geri 223

249 döndürülecek, hazır olan çamur, kireçtaşı çamuru tankında depolanacaktır. Sonrasında, tanktaki kireçtaşı çamuru BGD sistemine/absorbere gönderilecektir. Santrala kireçtaşı sevkiyatı haftalık olarak yapılacak olup, yaklaşık 1 haftalık gereksinim olan ton luk kireçtaşı, santral sahasında bu maksada ayrılmış, yaklaşık ton kapasiteli, gerektiği gibi düzenlemesi ve taban alt yapısı yapılmış kapalı stok alanında depolanacaktır. Kireçtaşının, maksimum m depolama yüksekliğinde ve dairesel depolama biçiminde depolanması yapılacaktır. Depolama, taşıma ve boşaltma sistemlerinin kapalı olmaları sebebiyle, kireçtaşının silolara alınması ve direkt BGD ünitelerine taşınması esnasında kayda değer bir tozuma oluşmayacaktır. Sistemde beton ve metalik silolarda filtre toz tutucular bulunacaktır. Kireçtaşı kırma-eleme-öğütme-sulandırarak solüsyon oluşturma (kireçtaşı hazırlama) ünitesi tamamen santrale hizmet verecek olup, tüm ünite ekipmanları yaklaşık m 3 /yıl kapasiteye göre seçilecektir. Yaklaşık m 3 /yıl kapasiteli olarak planlanan kireçtaşı hazırlama (kırma-eleme-öğütme-sulandırarak solüsyon oluşturma) ünitesine ait iş akım şeması Şekil V daki şekil içerisinde yer almaktadır. V.2.5. Proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler için ne miktarlarda kullanılacağı, nereden, nasıl temin edileceği, suya uygulanacak ön işlemler (arıtma birimleri ile katma-besleme suyu olarak katılacağı birimleri kapsayan), su hazırlama ana akım şeması, Su Kullanımı Kurulması planlanan projenin işletme aşamasında proseste ve santralda çalışacak kişilerin içme-kullanma ihtiyaçları için su kullanımı söz konusu olacaktır. İşletme aşamasında çalışacak 500 kişi için gerekli su miktarı; (bir kişinin günlük içme ve kullanma suyu ihtiyacı 150 lt/kişi-gün alınarak) 500 kişi x 150 lt/kişi-gün = lt/gün (75 m 3 /gün) olarak hesaplanmış olup, gerekli 75 m 3 /gün lük içme ve kullanma suyu Aliağa Belediye sinden alınacaktır (Bkz. Ek-1/İ Resmi Yazılar-Aliağa Belediyesi Görüşü). Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanı boşaltma ünitesi ve yağmurlama sisteminde günlük 70 ton su kullanımı söz konusu olacaktır. Bu su yer altı suyundan karşılanacak olup, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü nden 167 sayılı Yeralltı Suları Kanununun 9. Maddesi gereği bir yıl süreli Yer altı Suyu Arama belgesi, tarihinde alınmıştır (Bkz. Ek-1/F Resmi Yazılar, Yeratı Suyu Arama Belgesi). İşletme aşamasında santralda yer alacak çeşitli işlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi içinde su kullanımı söz konusudur. Bu işlem ve fonksiyonları kazan makeup (besleme) suyu, soğutma suyu ve BGD için gerekli su olmak üzere 3 farklı sistem/ünitede kullanılacak olup, kullanılacak su miktarları, kullanma amaçları vb bilgiler Tablo V de özetlenmiştir. 224

250 Tablo V Tesiste Kullanılacak Proses Suyu Miktarları ve Kullanım Amaçları, SU KULLANIM YERİ Kazan make-up (besleme) Soğutma Kondenser Yan sistemler SU KULLANIM AMACI Kazanın buhar kaybından ve blöflerden kaynaklanana su eksiğinin tamamlanması (kazan dışındaki yan sistemler ve tesis içi kullanma suları da bu miktara dahildir) Türbin çıkışında vakum altındaki buhar+su karışımının tamamen suya dönüştürülmesi için Kazan dışı ekipmanların soğutma işlemleri, Reçine rejenerasyonu (demineralizasyon ünitesi ve kondensat arıtma ünitesinde reçinelerin yenilenmesi işlemi), Kum filtreleri geri yıkama, Kül nemlendirme, Kömür boşaltma ünitesi yağmurlama işlemleri (70 ton/gün) SU KULLANIM MİKTARI 1 (m 3 /saat) BGD Kireçtaşı solüsyonu hazırlanması 135 TOPLAM NOT: 60m³/h demı su ve 135m³/h yumusak su, 700 m³/h denız suyundan elde edılecektır. Dolayısıyla toplam su mıktarı: m³/h olacaktır Tablo V den de görüldüğü üzere proje kapsamında 3 ünite için gerekli toplam su miktarı maksimum m 3 /saat olup, suyun tamamı, İDÇ Liman sahasının batısında liman faaliyetlerini etkilemeyecek noktada inşa edilecek su alma yapısı ile denizden alınacak ve m uzunluğunda mm iç çapında iki veya mm tek su hattı ile santral alanına soğutma suyu aktarılacaktır m 3 /saat lik soğutma suyu dışındaki toplam 700 m 3 /saat lik proses suyu arıtıldıktan ve belirli kriterlere getirildikten sonra kullanılacaktır. Bu 700 m 3 /saat lik proses suyunun; 60 m 3 /saat lik kısmı kazan make-up (kazanın buhar kaybından ve blöflerden kaynaklanan su eksiğinin tamamlanması, kazan dışındaki yan sistemler ve tesis içi kullanma) suyu, 135 m 3 /saat lik kısmı ise BGD ünitelerinde kireçtaşı solüsyonunun hazırlanması için gerekli sudur. Kalan 505 m 3 /saat lik kısım arıtıldıktan ve deşarj standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama (Hayıtlı Deresine (kuru dere)) verilecektir. Deniz suyunun arıtılması maliyetli bir işlem olmasına rağmen deniz suyunun kullanılarak sınırsız bir kaynak yaratılması planlanmış olup, denizden alınan proses suyu ultrafiltrasyon ve reverse osmosis sistemi ile istenilen kalitedeki suyun temin edilmesi planlanmıştır. Bu amaçla sudan giderilmesi gerekli parametrelerin; AKM, Organik maddeler, Renk ve bulanıklık, Çözünmüş maddeler/ İletkenlik olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle arıtma sistemi : Organik madde, AKM, renk ve bulanıklığı oluşturan çeşitli maddeleri gidermek üzere Ultrafiltrasyon (UF) Çözünmüş maddeleri gidermek üzere Ters Ozmos (RO) ünitelerinden oluşturulmuştur. Sisteme girecek olan suyun özellikleri deniz suyu olup; mevcut durum tespiti çalışmaları kapsamında yapılan deniz suyu analiz sonuçları Bölüm IV.2.16 da verilmiştir. 225

251 Kazan make-up ve BGD ünitesi için gerekli toplam 195 m 3 /saat lik proses suyunu temin etmek amacıyla denizden bir su alma yapısıyla pompa sistemiyle basınçlandırılarak alınan deniz suyu bir hamsu deposunda toplanacak ve buradan bir pompa sistemiyle basınçlandırılarak Ultrafiltrasyon ünitesini beslenecektir. Ultrafiltrasyon ünitesi çıkışında tortusundan ve bulanıklığından arındırılmış olan su bir ara depoda toplanacak, buradan pompa sistemiyle Ters Osmoz (Reverse Osmosis) ünitesini besleyecek ve Ters Osmoz sisteminden saf su çıkışı olacaktır. Ters Osmoz ünitesinden çıkan sular basınçsız olacağından dolayı bir saf su deposunda toplanması (200 m 3 ) ve buradan pompa sistemiyle basınçlandırılarak işletmeye verilmesi gerekmektedir. Ultrafiltrasyon ünitesinden oluşan atık, ham su deposuna geri verilecek, Ters Osmozdan oluşan atıksu ise deşarj standartları sağlandıktan sonra Hayıtlı Deresine (kuru dere) deşarj edilecektir. Reverse osmos sisteminden çıkan atıksu da herhangi bir kimyasal atık, bakteri, gibi parametreler bulunmamakta ve ortam sıcaklığında ana soğutma suyu drenajıyla alıcı ortama bırakılacaktır. Ancak bu sular deşarj edilmeden önce, SKKY Tablo 20.7 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre analiz yaptırılacak ve deşarj standartlarının sağlandığı tespit edilecektir. SKKY Tablo 20.7 de verilen deşarj standartları Tablo V de verilmiştir. Ultrafiltrasyon Ünitesi Ultrafiltrasyon bir büyüklüğü geçirmeyen, basınçla yürüyen bir ayırma prosesidir. Tipik olarak Ultrafiltrasyon (UF) 10 ile Angstron arasında değişiklik gösteren gözenek büyüklüğüne ve 300 ile Dalton arası ağırlığındaki moleküller tutma kabiliyetine sahiptirler. Genelde UF membran tarafından geçirilmeyen maddeler şekerleri, biomolekülleri, polimerleri ve kolloidal partiküleri ihtiva ederler. Çoğunlukla UF membranlar " En son tutulan molekül ağırlığı" ile tanımlanırlar (MWCO= Moleküler weigth cutoff) ki bu değerin (tutulan kısım) % 90 dan daha büyük olması gerekmektedir. UF ile ayırmada ayrılacak olan molekül büyüklüğü ilk ayrılacak ürün büyüklüğüne uygun olmalıdır. Besleme kimyasallarının faktörlerinin değişimi her hangi bir membranın MWCO'su değişebilir. Bu faktörler moleküler özellik, moleküler konfigürasyon, operasyon şartları v.b. olabilir. Ters Osmoz ile UF arasındaki ayırım sadece yapaydır. Ayrılabilen molekül ağırlığı çok küçüldüğünde proses Ters Osmoz olarak adlandırılmaktadır (RO: 5-20 Anstrom, UF: Anstrom). Doğal büyük moleküller genellikle UF ile ayrılırlar. Bu pratik olarak UF ve RO prosesleri arasındaki önemli farktır. Aynı zamanda UF da, membran kirlenmesi ve konsantrasyon polarizasyonu problemleri daha önemlidir. Ayrıca her iki membran prosesinde basınç farkları da önemlidir. UF da basınç 2 ile 10 bar arası iken, buna karşılık aynı örnekte RO de barda çalışılmıştır. Ultrafiltrasyon Membran Özellikleri Bazı membran karekteristikleri, ayırma uygulamalarına membranın uygunluğunu belirlemek için çok önemlidirler. Bu karekteristikler şu şekilde özetlenebilir: Gözeneklilik Biçim Yüzey özellikleri Mekanik dayanıklılık Kimyasal direnç. 226

252 Bu özellikler birbirine bağlıdır. Sadece bir özelliğin bulunması yeterli değildir. Örnek olarak çok gözenekli bir membranın mekanik dayanıklılığı varsa imal edilebilir. Kimyasal direnç, basınç altında çalışmaya uygunluk, temizleme kimyasallarına, bakteri gidermeye ve sıcaklılığa dayanıklılık endrüstriyel kullanım için önemlidir. Ters Osmos Proje kapsamında kullanılacak suda bulunması muhtemel aşırı tuzun (yüksek TDS) gideriminde Reverse Ozmos Sistemi kullanılması planlanmaktadır. Ters ozmos teknolojisi, bilinen en hassas filtrasyon teknolojisidir. Normal ozmos işleminde, yarı geçirgen bir zar ile ayrılmış olan iyon konsantrasyonu düşük olan sıvı fazından, iyon konsantrasyonu yüksek sıvı fazına su molekülleri transferi gerçekleşmektedir. Ters ozmos işleminde ise, yoğun su fazına, ozmotik basınçtan daha yüksek basınç uygulanması ile su moleküllerinin daha yoğun olan fazdan daha az yoğun olan sıvı fazına transferi sağlanmaktadır. Böylece yüksek konsantrasyona sahip sıvının iyon konsantrasyonu gittikçe artmakta ve sistemden deşarj edilmektedir. Düşük konsantrasyonlu sıvıya doğru saf su geçişi olduğundan bu sıvının konsantrasyonu gittikçe düşerek saf suya yaklaşmakta (permeate) olup, arıtılmış su olarak kullanıma sevk edilecek hale getirilecektir. Şekil V de doğada bulunan bazı maddelerin oransal boyutu ve bunların hangi filtrasyon tekniği ile arıtılabileceği gösterilmiştir. Şekil V Su Arıtımında Filtrasyon Uygulamaları, Osmos, 2000 yıldır bilinen doğal bir proses olup, ters osmosun temelini oluşturmakta olup, osmos prensibi Şekil V de verilmiştir. Buna göre konsantre (derişik) çözelti ile seyreltik çözelti yarı geçirgen bir membran ile ayrılmıştır. Membranın yarı geçirgen doğal yapısı sayesinde, suyun geçişi, çözünmüş minerallerin geçişine göre daha kolaydır. 227

253 Membranın fiziksel ve kimyasal yapısı, içindeki tuz iyonları bulunan sudan, suyun seçilerek taşınımını sağlayabilme yeteneğini belirler. Seyreltik çözeltideki su konsantre çözeltiyi seyreltme eğilimi gösterir. Suyun konsantre çözeltiye geçişi, iki çözelti arasında konsantrasyon farkını ortaya çıkarır ve osmotik basınç farkını belirler. Bu sistem doğanın temel kuralı olan denge kavramına ulaşmaya çalışır. Osmos Ters Osmos Şekil V Osmos ve Tres Osmos Akış Diyagramları, Ters Osmosta ise, yarı geçirgen bir membranla ayrılmış konsantrasyonları farklı iki çözelti arasındaki doğal osmotik basınçtan oluşan akış yönü,konsantrasyonu yoğun olan çözelti tarafına osmatik basınçtan daha büyük bir basınç uygulamasıyla ters çevrilir. Ters Osmos prosesi bu işlem ile oluşmaktadır. Çözünmüş tuzların ve küçük partiküllerin ayrılması için, membran sistemleri konvansiyonel partikül filtrasyonlarından ayrı bir metod olarak kullanılmaktadır. Membran filtrasyonuna dayanan Ters Osmos sistemleri, membran yüzeyine paralel olacak şekilde basınçlandırılmış akış ile beslenir. Bu akışın bir bölümü membrandan geçme eğilimi gösterir. Membrandan geçemeyen partikül ve çözünmüş mineraller geride derişik bir solüsyon bırakır. Derişik solüsyon, membranın yüzeyine paralel olarak akar. Böylece çözünmüş minerallerin ve partiküllerin membran üzerinde yığılması engellenmiş olur. Ters ozmos işlemi esnasında, basınç bir pompa vasıtası ile sağlanacak olup, ünitenin içereceği membran sayısı, membran tipi, uygulanacak basınç ve geri kazanım oranı arıtılacak su karakterine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Membran yüzeyinin sürekli olarak temiz ve tıkanmadan kalmasını sağlayan, membran elementi içinde gerçekleşen çapraz akış işlemidir. Çapraz akış sayesinde, bir kısım sıvı (ürün suyu) membrandan geçerken, bir kısım sıvı (yoğun su) membran yüzeyine paralel hareket ederek, safsızlıkların membrana yapışmasını engellemektedir. Reverse Osmosis membranları, tüm çözünmüş tuzlar,inorganik moleküller ve molekül ağırlığı yaklaşık 100'den daha büyük olan organik moleküllere karşı bariyer görevini görür. Su molekülleri, başka deyişle membrandan serbestçe geçebilen moleküller,arıtılmışi üretim akışını oluşturur. Reverse Osmosis sistemlerinin çözünmüş tuzlardan su moleküllerini ayırma verimi % 95-%99 aralığındadır. 228

254 Membrandan geçen suyun debisi, membrandan suyun transferi için gerekli net çalışma basıncı (membrandaki hidrolik basınç farkı-membrandaki osmotik basınç farkı ) ile orantılıdır. Membrandan geçemeyen ve konsantre çözeltinin debisi, membrandaki tuz konsantrasyonu farkı ile doğru orantılıdır. Çözünmüş mineral ve suyun farklı kütle trasferleri olduğu için membran çözünmüş minerallerin geçmesine izin vermemektedir. Operasyon basıncı arttırıldığında, konsantre akış debisinde değişme olmaksızın, membran; çözünmüş minerallerin bir kısmını geçirmek için zorlanmış olur ve süzülme verimi azalır. Dolayısıyla istenilen kalitede üretim suyu elde etmek için reverse osmosis sisteminin verimini etkileyen faktörlerin bilinmesi ve bu kriterlere göre dizayn edilmesi gerekmektedir. Bu kriterler aşağıdaki gibi sıralanabilir; -Operasyon Basıncı -Sıcaklık -Geri Kazanma -Besleme Suyu Çözünmüş Mineral Konsantrasyonu -Membran Tipi Üretim Akışı Çözünmüş Mineral Atığı Basınç: Besleme suyundaki toplam çözünmüş katılara (TDS) ve istenen süzme verimine bağlıdır. Etkili besleme basıncı artışı ile üretim akışı artarken,üretim TDS'inde artma gözlenir. Üretim Akışı Basınç Çözünmüş Mineral Atığı Sıcaklık: Sıcaklık artırıldığında ve diğer bütün parametreler sabit tutulduğunda üretim akışı ve tuz geçişi artacaktır. Üretim Akışı Sıcaklık Geri Kazanım Çözünmüş Mineral Atığı Geri Kazanım: Geri kazanım, üretim akışının beslenme akışına oranıdır. Geri devir miktarı arttırıldığında, üretim akışı azalır. Konsantre sıvının osmotik basıncı arttığında üretim akışımın durmasına neden olur. Membrandan süzülemeyen çözünmüş mineral atık miktarı geri dönüş debisinin artmasıyla düşer. Üretim Akışı Besleme Konsantrasyonu Çözünmüş Mineral Atığı seçimini ve sistemin çalışma performansını etkiler. Besleme Suyu Çözünmüş Mineral Konsantrasyonu: Besleme suyu çözünmüş mineral konsantrasyonunun üretim akışı ve atık miktarı üzerine etkisi yandaki şekil gösterilmiştir. Besleme suyundaki iyon konsantrasyonu miktarı, Reverse Osmosis sistemi için membran 229

255 Pratikte Reverse Osmosis Kullanımı Reverse Osmosis sistemi için yarı geçirgen membran, polimerik malzemenin ince tabakasından yapılır. Kullanılan membranların, su geçirgenliğinin yüksek olması istenir. R.O Temel Bileşenleri - Besleme Suyu Sağlama Ünitesi - Ön arıtım Sistemi - Yüksek Basınçlı Pompa Ünitesi - Membran Ünitesi ( basınç kabı+membran elementi+ ara bağlantılar ) Şekil-1 - Kontrol Ünitesi - Süzme ve Depolama Ünitesi - Temizleme Ünitesi Reverse Osmasis Membranları 1. Selüloz tri Asetat 2. Komposit poliamid gibi yarı geçirgen malzemelerden üretilir. Membran modül şekilleri 2 çeşit olarak kullanılır; 1. Delikli içi boş membranlar 2. Spiral wound membranlar (membranın tüpün etrafına sarılması) Memranın Ömrünü Etkileyen Faktörler Membranın süzme verimini ve membran ömrünü etkileyen faktörlerin, gözardı edilmemesi gerekmektedir. Besleme suyu çeşitli konsantrasyonlarda AKM ve çözünmüş madde içerir. Askıda katılar; inorganik partiküllerin, kolloidlerin, mikroorganizmaların, alg gibi biyolojik maddelerin bir veya daha fazlasını içerir. Çözünmüş madde ise yüksek çözünürlüğe sahip tuzları (klorürler vb), daha az çözünürlükteki tuzları (karbonatlar vb), sülfatları ve silikatları içerir. Membranlardan süzülen bir kısım su molekülleri, besleme suyunun hacminin azalmasına sebep olur. Hacim azaldıkça, AKM ve çözünmüş madde konsantrasyonu artar ve zamanla membran yüzeyinde birikebilir. Bu durum süzme kanallarının tıkanmasına, üretinim azalmasına ve artan basınç kayıplarına sebep olur. Membran tıkanmalarını önlemek için iyi bir ön arıtım veya belli aralıklarda kimyasal maddelerle ve temiz suyla membran temizliği yapılmalıdır. 230

256 Ham su kalitesine bağlı olarak; ön arıtım prosesi aşağıda gösterilen yöntemlerin hepsini veya bir kısmını içerebilir. -Büyük partiküllerin kaba filtrelerle alımı -Flokülasyon,çöktürme -Tortu filtrasyonu -Sertlik giderimi -ph ayarı ile alkalinite azaltılması -Aktif karbon ile serbest klorun alınması -Ultraviyole ile sterilizasyon Reverse Osmosis sistemlerinin çeşitli uygulama alanları bulunur, bunlar; -Tatlı su,acı su ve deniz suyundan içme suyu eldesi -Atık suyun geri kazanılması -Meşrubat ve yemek üretimi suları -İlaç sektöründe saf su eldesi -Endüstriyel proses sularının arıtılması -Yarı iletken malzeme üreten endüstrilerde saf su eldesi -Enerji üreten fabrikalarda kazan besleme suyu arıtılması olarak sayılabilirler. Sonuç olarak deniz suyunun ultrafiltrasyon ve ters osmos kullanılarak Tablo V de verilen değerlerde su çıkışı planlanmaktadır. Tablo V Ultrafiltrasyon ve Ters Osmos Sistemlerinden Çıkacak Suyun Tahmini Karakteristikleri, PARAMETRE BİRİM RO ÇIKIŞ SUYU DEĞERLERİ PH - 8,17 K mg/l 1,86 Na mg/l 43,41 Mg mg/l 2,96 Ca mg/l 0,70 CO 3 mg/l 0,00 HCO 3 mg/l 0,09 NO 3 mg/l 0,03 Cl mg/l 77,58 SO 4 mg/l 1,21 SiO 2 mg/l 0,00 TDS mg/l 127,86 İletkenlik µs/cm 200 Proje kapsamında uygulanacak ultrafiltrasyon ve ters osmos işlemlerinin akış diyagramı Şekil V de verilmiştir. 231

257 Şekil V Deniz Suyu Arıtımı Akış Diyagramı, 232

258 Kullanılacak suyun kazan iç çeperlerinde korozyona ve kireçtaşı oluşumuna neden olmaması için gerektiğinde proses için kullanılacak su, demineralize su haline getirilecektir. Bu şartlandırma işlemlerinin yapılıp yapılmayacağına ultrafiltrasyon ve ters osmos sistemlerinden çıkacak suyun analizi yaptırıldıktan sonra karar verilecektir. Proses suyu hazırlamasında (su şartlandırılmasında) kullanılacak olan üniteler sırasıyla şu şekildedir: Kum Filtreleri: Kum filtreleri içinde değişik tane boyutlarında 3-4 çeşit kuvars kum bulunmakta olup, suyun içerisinde bulanıklığa sebep olan partiküler madde, kum, mil, pas, yosun gibi yabancı maddelerin ve son olarak oksitlenmiş demir iyonlarının tutulması amacıyla kullanılacaktır. Aktif Karbon Filtreleri: Aktif karbon filtreleri ise su içinde bulunabilecek organik maddelerin, serbest klorun ve renk oluşmasına sebep olan maddelerin arıtılması amacıyla kullanılacaktır. Karbon filtre tankları içinde, granüler aktif karbon malzeme bulunmaktadır. Aktif karbon malzeme içinde oluşan fiziko-kimyasal arıtım süreci sonucunda, ham suyun içindeki serbest klor ve organik moleküllerin tutulması sağlanır. Serbest klor karbon yüzeyi ile teması sonucunda oluşan reaksiyon ile giderilirken, organik moleküller de aktif karbon malzemenin porozif yapısı içinde tutularak giderilmektedir. Demineralizasyon: Su içerisindeki minerallerin yani katyon ve anyon iyonlarının giderilmesi işlemine demineralizasyon (deiyonizasyon) adı verilmekte olup, bu işlem içerisinde reçine dolgusu bulunan iyon değiştiriciler vasıtası ile yapılmaktadır. Katyon iyonlarının giderildiği üniteye katyon değiştirici, anyon iyonlarının giderildiği üniteye ise anyon değiştirici denmektedir. Her iki cins reçineyi bir arada bulunduran hem katyonik, hem de anyonik iyonların giderildiği üniteye ise karma iyon değiştirici (mixed bed) denmektedir. Bu ünitelerde suyun içinde kalan son iyonlar da tutularak su arıtma işlemi tamamlanmaktadır. Demineralize su sistemleri; katyon değiştiriciler, anyon değiştiriciler, CO 2 -degazörü, karma iyon değiştiriciler ve rejenerasyon sisteminden meydana gelmektedir. İyon Değişim Mekanizması: Ham su içerisindeki iyon miktarı suyun yükü olarak tanımlanmakta olup, iyon değiştiricilerden geçen ham su, katyonik yüklerini (Ca, Mg, Na) katyon değiştirici reçinelere bağlı (H) iyonu ile daha sonrada anyonik yüklerini (Cl, SO 4, HCO 3, SiO 2 ) anyon değiştirici reçinelere bağlı (OH) iyonu ile değiştirirler. Böylece istenilen oranda demineralize edilerek (iyonlarından ayrılarak) sistemden çıkar. Bu iyon yüklerini alan reçineler bir süre sonra doygunluk noktasına ulaşırlar yani tükenirler. Tükenen reçinelerin yeniden tazelenmesi (tuttukları iyonlardan temizlenmesi) işlemine rejenerasyon adı verilmektedir. Su yumuşatma sistemlerinde kullanılan iyon değiştirme sistemlerinin rejenerasyonu düz akım ve ters akım olarak ikiye ayrılmaktadır. Özellikle sertliği yüksek olan suların yumuşatılmasında gerek sertlik kaçağının engellenmesi ve gerekse tuz ve su sarfiyatının azaltılması için ters akım rejenerasyon sistemi kullanılmaktadır. Karma İyon Değiştirici (Mıxed Bed): Demineralize su çıkışında kullanılan bu sistemlerde yüksek kalitede demineralize su üretilmektedir. İletkenliği <0,3 ms/cm, silis miktarı ise < 0,02 mg/l seviyelerinde olan bu sistemlerde katyonik ve anyonik reçine karışık olarak bulunmaktadır. Bu tip değiştiricilerde rejenerasyon aralıkları oldukça uzun sürmekte olup, reçine karışımı için hava kullanılmaktadır. 233

259 Bu sistemlerde işletme yönü yukarıdan aşağıya doğru, rejenerasyon yönleri kostik ve asitle yapılan işlemlere göre farklılık göstermekte olup, iyon değiştirici sisteminin genel bir proses şeması Şekil V de verilmektedir. Şekil V İyon Değiştirici Sisteminin Genel Proses Şeması CO 2 Degazörleri: Su kaynaklarında hidrojen sülfür (H 2 S) ve karbondioksit (CO 2 ) gazlarının giderilmesi amacıyla uygulanmaktadır. Katyon değiştirici reçineden geçen sularda, katyonlarla yer değiştiren hidrojen, asit oluşumuna neden olmakta, asidin bikarbonat iyonları ile teması sonucunda ise karbondioksit açığa çıkmaktadır. CO 2 -Degazörleri, bu CO 2 i uzaklaştırmada kullanılmakta olup, CO 2 -Degazörlerinin çalışma prensibi şu şekildedir: Su, degazörün en üst kısmındaki dağıtım difüzöründen üniteye giriş yapmakta ve degazörün üst kulesine doldurulmuş olan polipropilen halkalarla temas ederek aşağı doğru süzülmektedir. Bu esnada, degazör fanının üflediği hava suyla temas ederek, suyun içindeki karbondioksiti bünyesine alarak uçurmaktadır. Bu şekilde arıtılan su, degazörün alt tabanında bulunan depoda birikmektedir. Proje kapsamında yapılacak su hazırlama proses akım şemaları ise Şekil V de verilmiştir. 234

260 Şekil V Su Hazırlama Proses Akım Şeması, 235

261 Proje kapsamında su-buhar çevrimi içerisinde, iç işlem olarak kazan drum ına fosfat bileşiği eklenecek olup, bu yönteme kısaca koordine fosfat yöntemi denilmektedir. Besi Suyu Pompaları: Besi suyu pompaları, degazörden gelen besi suyunu, kazanın ekonomizör giriş kolektörüne beslerken, kızdırıcı, tekrar kızdırıcı ve türbin bypass sistemlerinde bulunan atemperatörler için yüksek basınçlı su ihtiyacını karşılayacaktır. Yüksek Basınç ve Düşük Basınç Isıtıcılar: Kazan besi suyunun ısıtılması amacıyla buhar türbini ara çekiş noktalarından alınan buharın kullanıldığı sekiz (8) kademeli ısıtıcı sistemi bulunmaktadır. Bu ısıtıcı ünitelerinden ilk üç (3) adedi türbin yüksek basınç kademelerinden alınan buhar ile çalıştırılan yüksek basınç ısıtıcıları, dördüncü kademe degazör sistemi, geriye kalan dört (4) ünite ise türbin düşük basınç kademelerinden çekilen buharla ısıtmanın yapıldığı düşük basınç ısıtıcılarıdır. Türbin Binası Tavan Vinçleri: Buhar türbini ve jeneratör parçalarının montajında da kullanılmak üzere ve işletme aşamasında bakım ve onarım sırasında sökülmesi ve kaldırılması için birer adet yüksek ve düşük kapasiteli gezer tavan vinçleri kurulacaktır. V.2.6. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atıksuların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atıksu Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atıksuyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği, Arıtma Sistemi Hakkında Bilgiler, İşletme aşamasında; santralda muhtelif proseslerden ve işletmede çalışacak kişilerden evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Santralda oluşacak proses atıksularını; evsel atıksu, kömür hazırlama ve depolama sistemi drenaj atıksuları, kazan ateş tarafı ve hava ısıtıcıları yıkama atık suları, kazan blöfleri, kum filtreleri geri yıkama atıksuları, rejenerasyon atıksuları, laboratuvar atıksuları ve tesiste kullanılacak pompa vb. ekipmanlardan kaynaklanacak yağ bulaşıklı sular olarak özetlemek mümkündür. Kazan altında yer alan kül taşıma konveyörleri jacket (ceket) tipi soğutucu konveyörler olduğundan kül ile su arasında direk bir temas söz konusu olmadığından bu sistemde atıksu oluşması söz konusu değildir. Proje kapsamında oluşacak atıksuların kaynakları ve atıksuların bertarafı ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir: Evsel Atıksular: Çalışacak kişilerden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksu miktarı, kullanılan suyun % 100 oranında atıksuya dönüşeceği varsayımıyla 75 m 3 /gün olacaktır. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan Atıksu Arıtımının Esasları adlı kaynakta verilen evsel atıksu özelliklerine göre santralde oluşacak evsel nitelikli atıksuyun özelikleri Tablo V de verilmiştir. 236

262 Tablo V İşletme Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Özellikleri PARAMETRE ATIKLARDA BULUNAN BİRİM YÜK DEĞERİ (g/kişi gün) TOPLAM YÜK (kg/gün) BOI ,5-27 KOI 1,6-1,9 x BOI ,3 Toplam organik karbon 0,6 1,0 x BOI 5 13,5-27 Toplam katı maddeler AKM ,5 Klorür Toplam azot Serbest amonyak 0,6 x toplam N 1,8-3,6 Nitrat azotu 0,0-0,5 x toplam N 0-3 Toplam fosfor 0,6-4,5 0,3-2,25 Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Atıksu Arıtımının Esasları, 2005 Tesiste oluşacak evsel nitelikli atıksular için biyolojik arıtma sistemine dayalı atıksu arıtma tesisi yapılacak olup, atıksular arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra, (SKKY Tablo 21.1 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan deşarj standartları sağlanarak) Deşarj İzin Belgesi alınacak ve proje sahasının sınırında bulunan Hayıtlı Deresi ne deşarj edilecek veya çıkış suyu evsafı uygunsa kömür stok sahası spreyleme suyu olarak sistem içerisinde kullanılacaktır. SKKY Tablo 21.1 de belirtilen deşarj standartları Tablo V de verilmiştir. Atıksu arıtma tesisi; biyolojik arıtma tekniklerine göre yapılacak olup, biyolojik atıksu arıtma sistemlerinde atık su içerisindeki BOİ 5, KOİ ve AKM kirlilik parametreleri asgari seviyelere indirilmektedir. Atıksu arıtma tesisine 75 m 3 /gün lük evsel nitelikli atıksuyun tamamı verilecek olup, tesis çıkışında suyun aynı miktarda çıkacağı düşünülerek 75 m 3 /gün lük bir deşarj yapılması planlanmaktadır. Atıksu arıtma tesisi; biyolojik arıtma tekniklerine göre yapılacak olup, arıtma tesisi prosesi hakkında detaylı bilgiler Bölüm V.1.5 de verilmiştir. Arıtma tesisi projesi için, Çevre ve Orman Bakanlığının 2005/5 sayılı Atıksu Arıtma Tesisleri Proje Onay Genelgesi kapsamında, proje onayı alınacaktır. Dikili Meteoroloji İstasyonu nda standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ile Yağış-Süre-Şiddet-Tekerrür Eğrileri eklerde verilmiş olup, proje kapsamında yapılacak drenaj sistemleri, yağmursuyu bağlantıları, vb alt yapı sistemleri bu verilere göre dizayn edilecektir (Bkz. Ek-12). BGD Ünitesi Atık Suları: BGD ünitesindeki proses sonucu oluşan alçının susuzlaştırılması işlemi sonucu toplam 10 ton/saat lik bir su çıkışı olacaktır. Su çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Kömür hazırlama ve depolama sistemi drenaj atıksuları: Kömür stok alanında olabilecek sızıntılar çepeçevre özel kanalında toplandıktan sonra çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Kazan ateş tarafı ve hava ısıtıcıları yıkama atık suları: Kazan montaj ve kaynak işleri tamamlandıktan sonra EDTA çözeltisi ile (Etilendiamin tetraasetikasit) kazan yanma odası boru iç cidarlarının pisliklerden (Demir oksit, yağ, vb. tozlardan) ve kaynak artıklarından temizlenmesi için yapılan tamamen kapalı sistemle sıvı halde yıkama 237

263 işlemidir. Yıkama isleminden sonra kullanılan su, su arıtma unitesindeki nötrelizasyon havuzuna alınarak burada amonyak veya kostik ile notrelize edilip yönetmelik standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama deşarj edilecektir. Bu işlem sadece bir kez yapılır ve santral ömrünce bir daha tekrarlanmaz. Bu proses ilk kurulum içindir. Hava ısıtıcısı (LUVO) ise montaj sonrası oluşan tozların ve saçlar üzerindeki fabrikasyon artıklarının (hadde yağı vb.) yine daha seyreltik kiymasal yöntemle temizliğidir. Bununda suyu notrelizasyon havuzuna alınıp notrelize edilerek deşarj standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama deşarj edilecektir. Bu işlemde bir kez yapılacaktır. Kazan blöfleri: Dolaşımda istenilen özellikte suyu temin etmek amacıyla kazandan sürekli olarak blöf yapılacaktır. Kazan blöfleri saf su özelliğinde olup, kazan suyuna verilen fosfat iyonundan dolayı eser miktarda fosfat içerecek ve ph ı 9-10 arasında olacaktır. Dolayısıyla atıksuyun standartlara uygunluğu tespit edildikten sonra diğer sular ile birlikte deşarj edilecektir. Kum filtreleri geri yıkama atıksuları: Bu sular kum filtrelerinin geri yıkanması işleminden kaynaklanan AKM içeren atıksular olup, çökeltme havuzunda AKM içeriği biriktirildikten sonra üst kısımdaki durultulmuş su geri dönüşümlü veya kömür nemlendirme/yağmurlama sistemlerinde kullanılma özelliği değerlendirilecektir. Rejenerasyon atıksuları: Demineralize su eldesinde kullanılacak anyon-katyon değiştirici reçinelerin rejenarasyonu sırasında ise bir miktar atıksu çıkışı olacağı öngörülmekte olup, belki TDS değerinin yüksek olacağı ve asidik veya bazik özellikte olacağı beklenmektedir. Gerekirse TDS değerinin düşürülmesi için çökeltme işlemine tabii tutulacaktır. Dolayısıyla bu atıksuya herhangi bir ilave arıtma işlemine gerek kalmaksızın nötralize edilerek SKKY ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu na göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan alıcı ortam standartlarına uygunluğu kontrol edilerek, Hayıtlı Deresine diğer deşarjlar ile birlikte deşarj edilecektir. Laboratuvar atıksuları: Proje kapsamında bulunan laboratuvardan kaynaklanacak atıksular, asit ve baz nitelikteki kimyasalların yıkama ve temizleme yoluyla gelmesinden dolayı, eser miktarda ve debi olarak çok az bir değerde olacaktır. Ayrıca yıkama suyu olarak geleceğinden bir çok kimyasal sulanmış olarak gelecektir. Bu nedenlerden dolayı standartlara uygunluğu tespit edildikten sonra diğer sular ile birlikte deşarj edilecektir. Endüstriyel Atık (Kül-Cüruf) Düzenli Depolama Alanı: Depolama alanı boşaltım sistemi ve kül nemlendirme ve yağmurlama sistemlerinde kullanılacak suyun tamamı malzeme bünyesinde kalacağı bir kısmıda buharlaşma ile kaybolacağı için atıksu oluşumu veya deşarjı gerektirecek su oluşumu söz konusu olmayacaktır. Tesiste kullanılacak pompa vb. ekipmanlardan kaynaklanacak yağ bulaşıklı sular: Bu sular ayrı bir toplama sistemi ile toplanarak, bekleme havuzlarına alınacak ve etkili yağ kapanlarında yağları tutulduktan sonra deşarj standartlarına uygunluğu tespit edildikten sonra deşarj edilecek veya kömür nemlendirmede kullanılacaktır. Denizden alınacak ve herhangi bir kimyasal katkı madde ilave edilmeden direk soğutma amaçlı olarak kullanılacak sular ile ters osmos atık suları, SKKY Tablo 20.7 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre analiz yaptırılacak ve deşarj standartları sağlandıktan sonra deşarj edilecektir. Bu tip atıksularda en önemli parametre sıcaklık olup, deşarj suyunun mevcut deniz suyu sıcaklığını en fazla 2 C değiştirmesine dikkat edilecektir. 238

264 Kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Konu ile ilgili Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılımı çalışması yapılmış olup, Ek-24 te raporu sunulmuştur. SKKY Tablo 20.7 de verilen deşarj standartları Tablo V de verilmiştir. Tablo V SKKY Tablo Deşarj Standartları PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE (2 Saatlik) KOMPOZİT NUMUNE (24 Saatlik) KOİ (mg/lt) Yağ Ve Gres (mg/lt) Balık Biyodeneyi (Zsf) Sıcaklık ( C) ph V.2.7. Soğutma (ana ve yardımcı soğutma suyu) sistemine ilişkin bilgiler, soğutma suyu akım şeması, kullanılacak kimyasal maddeler ve miktarları, soğutma suyun deşarj edileceği alıcı ortama etkileri ve alınacak önlemler, Toplam m 3 /saat lik proses suyunun büyük kısmını oluşturan m 3 /saat lik kısmı soğutma suyu olarak kullanılacağından herhangi bir işleme tabi tutulmadan tesiste kullanılacak ve denizden alınan hali ile sadece sıcaklık değeri değişecektir. Kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Konu ile ilgili Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılımı çalışması yapılmış olup, Ek-24 te raporu sunulmuştur. Hayıtlı Deresi ne yapılacak deşarjlar ile ilgili, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve 521 saylı yazısında (Bkz. Ek-1/E Resmi Yazılar; Üst Yazı, 1/ ölçekli harita ve tip enkesit) belirttiği şartlar ve hususlar, yatırımcı firma tarafından yerine getirilecektir. Kondenser ve soğutma suyu İzdemir Enerji Santrali-II tesisinin ana ünitelerinden biri olduğundan konuyla ilgili detay bilgiler ve soğutma suyu akış şeması Bölüm V.2.1 de verilmiştir. 239

265 V.2.8. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıtların ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Emisyonlar, Mevcut Hava Kalitesine Olacak Katkı Miktarı, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği vb.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu Da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanması Durumunda Alınacak Önlemler, V ARAÇLARDA KULLANILACAK YAKITLARDAN KAYNAKLANACAK EMİSYONLAR Proje kapsamında işletme aşamasında hammaddelerin depo alanlarına taşınmasında, depo alanlarından bunkerlere yüklenmesinde çalışacak yükleyicilerde yakıt olarak motorin kullanılacak olup, araçlardan yanma gazları emisyonları olan CO, HC ve NO x in oluşması beklenmektedir. Araçlarda kullanılan yakıtlardan kaynaklanacak emisyonların miktarı, iş makinasının yakıt türüne, yaşına, bakımına, hızına ve arazide yapılan çalışmaya göre farklılıklar göstermekte olup, tüm bu etkenler göz önünde bulundurularak, bu tip araçlar için ortalama emisyon faktörleri tespit edilmiştir. EPA tarafından belirlenen bu emisyon faktörleri Tablo V de verilmiştir. Tablo V Emisyon Faktörleri, PARAMETRE HAFİF İŞ MAKİNASI (Dizel) AĞIR İŞ MAKİNASI (Dizel) HC (g/km) 0,181 1,313 CO (g/km) 0,719 5,95 NO x (g/km) 0,544 4,056 Kaynak: Mobile Sources Emission Factors, EPA, 1995 Proje kapsamında çalışacak araçlardan yayılacak toplam emisyonların kütlesel debileri; aynı anda 8 hafif ve 8 ağır iş makinesinin/aracının çalışacağı ve araç hızının ortalama hızının 40 km/saat olacağı varsayımlarıyla hesaplanmış olup, bu değerler Tablo V de verilmiştir. Tablo V Proje Kapsamında Çalışan Araçlardan Yayılan Toplam Emisyonların Kütlesel Debileri PARAMETRE KÜTLESEL DEBİ (g/saat) KÜTLESEL DEBİ (kg/saat) HC (Hidrokarbonlar) 478 0,478 CO (Karbonmonoksit) ,134 NO x (Azotoksitler) ,472 Mevzuat kapsamında araçlardan kaynaklanacak emisyonlar için sınır değerler bulunmamaktadır. Araçların hepsinin aynı yerde ve aynı anda çalışmayacakları düşünüldüğünde bu emisyonların proje sahasında oluşturduğu kirliliğin mevcut hava kalitesini olumsuz yönde etkilemeyeceği düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma indirgenmesi için; trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olacağı hava kirliliğinden ve tehlikelerinden, canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek üzere gerekli usul ve esasları belirleyen, tarih ve sayılı Resmi 240

266 Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. V DİZEL JENERATÖRLERDEN KAYNAKLANACAK EMİSYONLAR Tesiste, elektrik kesintilerinde aydınlatma ve emniyet gereği çalışması gerekli cihazların elektrik ihtiyacını sağlamak amacıyla jeneratör kullanılacak olup, jeneratör kva gücünde olacaktır. Yakıt olarak motorin kullanılacak olan jeneratörün yıllık çalışma süresi kesin olarak bilinmemekle birlikte, yılda yaklaşık 20 saat çalışacağı tahmin edilmektedir. Buna göre yıllık olarak yaklaşık lt civarında motorin kullanılacağı öngörülmektedir. Motorinin özellikleri Tablo V da verilmiştir. Jeneratörden yanma gazları emisyonları oluşması beklenmekte olup, çalışma saatlerinin çok az olmasından dolayı oluşacak emisyonların hava kalitesine önemli bir etki yaratmayacağı öngörülmektedir. V PROSESTE KULLANILACAK YAKITLARDAN KAYNAKLANACAK EMİSYONLAR Projede buhar elde edilmesi amacıyla ana yakıt olarak kömür, yardımcı yakıt olarak ise doğalgaz kullanılacaktır. Santralda yakıt olarak kullanılacak olan kömür ve doğalgaza ait detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 de verilmiştir. Ana Yakıttan Kaynaklanacak Emisyonlar Kurulması planlanan termik santralda yakıt olarak kullanılacak kömürden yanma işlemi sonrası kükürt dioksit (SO 2 ), azot oksitler (NO x ), partikül madde (PM), karbon monoksit (CO) ve halojen bileşikleri (HF, HCl) emisyonlarının oluşması beklenmektedir. Menkür HKKY Ek-1 Genel Kurallar, Birimler, Semboller, Çevirmeler Bölümü nde Isıl Güç (Yakıt Isıl Gücü, Anma Isıl Gücü; Bir yakma tesisinde birim zamanda yakılan yakıt miktarının yakıt alt ısıl değeriyle çarpılması sonucu bulunan asıl güç değerdir şeklinde tanımlanmaktadır. Buna göre proje için yakıt ısıl güç aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır: Toplam Yakıt Miktarı : kg/saat Ort. Yakıt Alt Isıl Değeri : kcal/kg 1 MW : ,664 kcal/saat İZDEMİRYakıt Isıl Gücü = kg/sa x kcal/kg x 1 MW / ,664 kcal/sa = 920,5 MW Tesiste yakma sistemlerinde oluşabilecek en önemli emisyon kirlilik parametreleri SO 2, NO X ve PM olup, her 3 emisyon için de arıtım sistemleri planlanmıştır. Santrala; SO 2 nin tutulması için BGD sistemi, NO X için DeNOx sistemi ve düşük NOx lu brülörler, PM için ise ESF sistemleri kurulacak olup, emisyon miktarlarının minimum düzeyde tutulması sağlanacaktır. 241

267 İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklanacak kirletici emisyonların değerlendirilmesinde, SKHKKY ne göre daha düşük alt limit değerlere sahip Taslak Halindeki Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (TBYTY) ve Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) dikkate alınmış ve bu dokümanlarda belirtilen hususlara göre değerlendirme yapılmıştır. Planlanan enerji santrali kapsamında, kirletici emisyonların önlenmesi/azaltılması amacıyla planlanmış olan ESF, BGD, low NO x burner ve DeNO x (SCR) teknikleri, Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) nde önerilmektedir. Pulverize yakma teknolojisi ile çalışan termik santrallerin literatür bilgileri ve santrale kurulacak arıtım sistemleri dikkate alınarak; kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II de öngörülen emisyon (% 6 O 2 bazında) konsantrasyonları, santralın anma ısıl gücüne (ortalama 920,5 MW) göre SKHKKY nde belirtilen sınır değerler, Taslak BYTY nde belirtilen sınır değerler ve IPPC Direktifi nde belirtilen sınır değerler Tablo V de verilmiştir. Tablo V Santral Yakma Kazanı Baca Gazı Emisyon Konsantrasyonları ve SKHKKY Sınır Değerleri, PARAMETRE ÖNGÖRÜLEN EMİSYON DEĞERLERİ (mg/nm 3, % 6 O 2 Bazında ) SKHHKY EK-5 de VERİLEN EMİSYON SINIR DEĞERLERİ (mg/nm 3 ) TASLAK BYTY nde VERİLEN EMİSYON SINIR DEĞERLERİ (mg/nm 3 ) 2001/80/EC DİREKTİFİ nde BELİRTİLEN SINIR DEĞERLER 1 SO NO x (NO 2 cinsinden) PM <10 (%90) <15 (%10) CO HCl HF Ekim 2001 de Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından 2001/80/EC Direktifi nde; ısıl kapasitesi > 300 MWth yeni büyük yakma tesisler için emisyon sınır değerleri. 2 ICP BREF Dökümanları Mevcut En İyi Teknikler Baca çıkışında sürekli ölçüm noktasında PM emisyon değeri; ölçüm sonuçlarının % 90 ı 10 mg/nm 3 altında, %10 u ise maksimum 15 mg/nm 3 altında tutulacaktır. Tablo V de de belirtildiği üzere santral yakma kazanı için öngörülen emisyon değerleri dikkate alındığında, proje için SKHKKY nde katı yakıtlı yakma tesisleri (Ek 5, A. 1. Grup Tesisler) için belirlenmiş olan emisyon sınır değerlerinin, Taslak Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği nde (Kaynak: 12 Mayıs 2006, Ankara Bölüm 2, Madde 5 de (Petrol Koku dahil olmak üzere katı yakıtlar için) belirtilen emisyon sınır değerlerinin ve 2001/80/EC Direktifi nde belirtilen sınır değerlerin sağlanacağı görülmektedir. Zaten Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü de, Taslak BYTY ni AB ne uyum süreci içerisinde IPPC (2001/80/EC) Direktifine uygun olarak tasarlanmıştır. Santral yakma kazanı baca gazı emisyonlarının kütlesel debileri ise Tablo V de verilen emisyon konsantrasyonları ve % 6 O 2 bazındaki baca gazı debi değeri ( Nm 3 /saat, kuru) kullanılarak hesaplanmış ve SKHKKY Ek-5 de verilen emisyon sınır değerleri ile karşılaştırmalı olarak Tablo V de verilmiştir. 242

268 Tablo V Santral Yakma Kazanı Baca Gazı Emisyon Kütlesel Debi ve SKHKKY Sınır Değerleri, PARAMETRE KÜTLESEL DEBİ DEĞERLERİ (kg/saat) SKHHKY EK-2 DE VERİLEN EMİSYON SINIR DEĞERLERİ (kg/saat) SO NO x (NO 2 cinsinden) PM 8,9 10 CO HCl 26,7 20 HF 2,67 2 SKHKKY nin Ek-4 3. Maddesi nin, 3.1. fıkrasında, baca yüksekliklerinin abak yardımıyla belirlenmesi gerektiği belirtilmektedir. Buna göre baca yüksekliği nin abak yardımıyla belirlenmesi nde kullanılan Q/S değerleri Tablo V de verilen bilgiler doğrultusunda hesaplanmış olup, sonuçlar aşağıda verilmiştir: Hesaplamalarda kullanılan parametreler, SKHKKY nde şu şekilde tanımlanmaktadır: : Abak kullanılarak belirlenen baca yüksekliği (m) Q : Emisyon kaynağından çıkan hava kirletici maddelerin kütlesel debisi (kg/saat) S : Baca yüksekliği belirlemesinde kullanılan faktör H I PM (Partikül Madde-Toz) için Q 10 mg Nm 890,000 Nm sa 10 kg mg 8, 9 kg sa Q S 8,9 kg sa 0,08 SO 2 için 112kg sa Q 200mg Nm 890,000 Nm sa 10 kg mg 178kg sa Q S 178kg sa 0,14 NOx için 1272kg sa Q 200mg Nm 890,000 Nm sa 10 kg mg 178kg sa Q S 178kg sa 0,10 CO için 1780kg sa Q 200 mg Nm 890,000 Nm sa 10 kg mg 178kg sa Q 178kg S 7,5 sa 24kg sa 243

269 Cl bileşikleri için Q 30mg Nm 890,000 Nm sa 10 kg mg 26, 7 kg sa Q S 26,7 kg 0,1 sa 267kg sa F bileşikleri için Q 3mg Nm 890,000Nm sa 10 kg mg 2, 67kg sa Q S 2,67kg sa 0, kg sa Yukarıda yapılan hesaplamalar sonucu elde edilen Q/S değerleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo V Proje İçin Baca Gazı Emisyonları İçin Hesaplanan Q/S Değerleri, PARAMETRE Q/S DEĞERİ (kg/saat) PM 112 SOx 1272 NOx 1780 CO 24 Cl Bileşikleri 267 F Bileşikleri 1484 Tablo V den de görüleceği üzere, baca yüksekliğinin belirlenmesinde esas alınması gereken maksimum Q/S değeri NOx emisyonlarına ait olup, bu değer 1780 kg/saat tir. Santral bacasından atmosfere verilecek olan kirletici emisyonlarının kullanımı ile belirlenen bu Q/S değerine ek olarak; Tablo V da verilen bacanın fiziksel yapısı ve baca gazı özelliklerinin kullanımı ile SKHKKY Ek-4 de verilen abak üzerinde baca yüksekliği (H ) 50 m olarak belirlenmiştir. Hesaplamada kullanılan abak Şekil V de verilmiştir. Bu baca dışında tesiste herhangi bir baca olmayacaktır. Tablo V Bacanın Fiziksel Yapısı ve Baca Gazı Bilgileri Baca sayısı* 1 Baca iç çapı (d) 6 m Baca girişindeki atık gazın sıcaklığı (T) C Nemsiz durumdaki atık baca gazının normal şartlardaki hacimsel debisi (R) Nm 3 /saat Baca gazı hızı (V) 11 m/sn 244

270 50 m Şekil V Baca Yüksekliğinin Belirlenmesinde Kullanılan Abak, 245

271 Ancak, santralin kurulacağı alan, engebeli arazi ile çevrelenmiş olduğundan SKHKKY Ek-4 gereğince abak ile belirlenen baca yüksekliği (H'), J miktarında artırılmıştır. Burada; H m : Düzeltilmiş baca yüksekliği (H=H + J) J' m : 10 H' yarıçapındaki engebeli arazinin tesis zemininden ortalama yüksekliği olarak tanımlanmıştır. Buna göre, J değerinin belirlenmesi amacıyla, santral bacası merkez alınarak 10H l = 500 m yarıçapındaki bir alan taranmış ve engebeli arazinin tesis zemininden ortalama yüksekliği (J ) 8 m olarak bulunmuştur. J değerinin belirlenmesi için ise; Şekil V de verilen J Değerlerinin Belirlenmesi için Diyagram kullanılmış olup, burada yer alan J l / H l değeri; 8 m / 50 m = 0,16 m olarak bulunmuştur. Şekil V J Değerinin Belirlenmesi için Kullanılan Diyagram Şekilde verilen diyagramdan da görüleceği gibi, bu değer için denk gelen J/J l değeri 0,52 dür. Buradan j değeri; J/J = 0,52, J / 8 = 0,52 J = 4,2 m olarak bulunur. Dolayısıyla, düzeltilmiş baca yüksekliği; H = H l + J = 50 m + 4,2 m = 54,2 m ~ 55 metre olarak belirlenmiştir. 246

272 Sonuç olarak; baca gazının atmosferik dağılımını destekleyecek ve santrali çevreleyen tepelerin etkisi ile meydana gelebilecek çökelmeyi önleyecek baca yüksekliği 55 m olarak hesaplanmıştır. Ancak söz konusu faaliyet çevresi ağır sanayi bölgesi olduğundan ve işletme aşamasında oluşabilecek her türlü olumsuz; iklim, işletme verimi, kömür kalitesi vb. gibi durumlardan kaynaklanacak etkilerin hava dağılımına etkisinin en az düzeyde tutulması amacıyla yani emisyonların dağılımının daha iyi olması için söz konusu santralin baca yüksekliği yatırımcı tarafından en az 150 m olarak projelendirilecektir. HAVA KALİTESİ STANDARTLARI Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği(HKDYY) Geçici 1. Maddesi nde atmosferik kirleticilere ilişkin olarak UVS ve KVS değerler şu şekilde tanımlanmaktadır: Uzun vadeli sınır değer (UVS), tüm ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalamasının herhangi bir ölçüm noktasında aşmaması gereken değer; Kısa vadeli sınır değer (KVS) ise; herhangi bir noktadaki maksimum günlük ortalamanın veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları büyükten küçüğe doğru sıralandığında, ölçüm sonuçlarının % 95 inin aşmaması gereken değer olarak tanımlanmıştır. Çeşitli hava kirleticileri için uyulması gereken UVS ve KVS değerleri Tablo V de verilmiştir. Bu değerler dış ortam hava kalitesinin sağlandığı sınır değerleri göstermektedir. Tablo V HKDYY nde Belirtilen UVS ve KVS Sınır Değerleri, PARAMETRE HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLER HKDYY LİMİT DEĞERLER ( tarihinden itibaren) UVS (µg/m 3 ) KVS (µg/m 3 ) UVS (µg/m 3 ) KVS (µg/m 3 ) SO NOx (NO 2 cinsinden) CO PM HAVA KİRLENMESİNE KATKI DEĞERLERİNİN HESAPLANMASI Kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin etki alanında hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesaplanması amacıyla dağılım modeli kullanılmış ve bu modelleme yoluyla santralin bölgede yaratacağı muhtemel kirlilik yükü tahmin edilmiştir. Söz konusu santralin kurulacağı alan, yoğun olarak sanayi tesislerinin bulunduğu bir bölgede yer almakta olup, bölgede bu sanayi tesislerinden kaynaklı mevcut bir kirlilik yükü bulunmaktadır (Bkz. Bölüm IV.2.16.). Nitekim İztek A.Ş., Dokuz Eylül Üniversitesi ve İzmir İleri Teknoloji Enstitüsü tarafından Aliağa Çevre Durum Tespiti ve Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi 2008 yılı içerisinde başlatılmış ve 2009 yılı içerisinde 1.Ara Raporu oluşturulmuştur. Bu rapor, sözkonusu projenin ilk aşamasında yapılan bölgedeki baca ve baca harici emisyon kaynaklarının belirlenmesi, emisyon kaynaklarının kirlenmeye katkılarının dağılım modelleri ile ortaya konması, dağılım modeli ile tahmin edilen ve bölgede yakın yıllarda 247

273 yapılan çok sayıdaki araştırmada ölçülen hava kalitesi seviyelerinin mevcut ve ileride değişecek mevzuata göre değerlendirilmeleri aşamalarını kapsamaktadır. Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi nin amacı raporda şöyle ifade edilmektedir: Aliağa ve çevresinde çevresel ortamlar açısından mevcut kalitenin ve kirliliğin kaynaklarının saptanması, çevre kalitesinin iyileştirilmesi için alınacak tedbirlerin ortaya konması ve çevrenin taşıma kapasitesinin belirlenmesi ile yeni yatırım olanaklarının değerlendirilmesi olarak planlanmıştır. Ancak proje bütçesinin planlandığı şekliyle gerçekleşmemesi nedeniyle projenin amacı; bölgedeki mevcut hava kirliliği seviyeleri ile kirliliğin kaynaklarının belirlenmesi ve bölgede kurulması planlanan yeni tesislerin bölge hava kalitesine olası katkılarının hesaplanması ile mevcut ve gelecekteki hava kirlenmesinin ülkemizdeki çevre mevzuatına göre değerlendirilmesi şeklinde sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla planlanan 350 MW kurulu güçte termik santralin işletme aşamasında hava emisyonunun, bölgede oluşturacağı etkisinin ve mevcut hava kalitesine katkısının tespiti Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi raporunda irdelenmiştir. Ayrıca aşağıda da İZDEMİR Enerji Santrali-II nin işletme aşamasına geçmesi ile bölgede oluşturacağı hava kirliliğine katkı değerlerinin tespit edilmesi amacıyla bölgede oluşturacağı kirlilik yükünün tespiti için model çalıştırılmıştır. Birde en kötü durum senaryosu oluşturularak, Horozgediği köyünde oluşan en yüksek konsantrasyonlar dikkate alınarak, o andaki meteorolojik koşulların 1 hafta sürmesi senaryosundan hareketle oluşması muhtemel emisyon değerlerinin tespiti için model çalıştırılmıştır. Modelleme çalışmalarında kaynaklanması muhtemel emisyonların; SO 2, NO X, PM, HCl, HF ve CO in, mevcut meteorolojik ve topografik koşullardaki dağılım profili oluşturulmuştur. Modelleme çalışmaları SKHKKY Ek-2 de belirtildiği üzere; baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapındaki bir alanı (150 m x 50 = m) kapsayan ve santral merkez alacak şekilde oluşturulan 14 km x 15 km lik bir alanda gerçekleştirilmiştir. Bu alan içerisindeki muhtemel kirlilik düzeyleri incelenmiş ve sonuçlar yer seviyesi kirletici konsantrasyonları (µg/m 3 ) cinsinden hesaplanmıştır. MODELLEME ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN YÖNTEM Dağılım Modelinin Tanımı Hava dağılım modellemesi olarak EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılmıştır. ISCST3 modeli uluslararası kabul görmekte, dünya çapında birçok araştırmacı, denetim ve yetki organı tarafından kirletici konsantrasyonlarını tahmin etmek amacıyla kullanılmaktadır. Modelin temelini sabit Gaussian dağılımı oluşturur. Bu model ile bir çok emisyon kaynağı (nokta, alan, çizgi ve hacim) aynı anda veya ayrı ayrı modellenebilmektedir. Model yardımı ile tahmin edilen alıcı ortamlardaki yer seviyesi konsantrasyonu (YSK) değerleri, 1 yıllık modelleme süresi için hesaplanmıştır. Hesaplanan bu değerler, Tablo V de verilen HKDYY standartları ile karşılaştırılmıştır. Kurulması planlanan santralin faal duruma geçmesi ile söz konusu bölgede oluşturacağı kirlilik yükü model yardımı ile tahmin edilmiştir. 248

274 ISCST3 Model Girdileri Modelleme çalışmalarında, santralden kaynaklanacak kirleticilerin (SO 2, NO X, PM, HCl, HF ve CO in), alıcı ortam olarak tanımlanan 14 km x 15 km lik alan içerisinde, mevcut meteorolojik ve topografik koşullar altındaki dağılım profili ve bu dağılım sonucu meydana gelecek muhtemel YSK değerleri incelenmiştir. Model en kötü durum senaryosu dikkate alınarak; kirleticilerin ıslak veya kuru çökelmeler nedeniyle konsantrasyonlarında herhangi bir azalmanın olmadığı koşulların varsayımıyla çalıştırılmıştır. Buna ilaveten, kirleticilerin radyoaktif bozulmaya uğramadan ve alt ürünlere dönüşmeden yayıldığı varsayılmıştır. Yapılan modelleme çalışması ile bölgedeki 24 saatlik ve yıllık ortalama kirletici yer seviyesi konsantrasyonları (YSK) belirlenmiş ve bu değerler yönetmelikte yer alan uzun ve KVS değerler ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda, atmosfere verilecek emisyonların hava kalitesi üzerine etkileri belirlenmiştir. ISCST3 modelini çalıştırmak üzere üç çeşit veri seti kullanılmıştır. Bunlar; Baca ve emisyon parametreleri, Alıcı ortam ağı (topografik bilgiler) ve Meteorolojik verilerdir. Modelleme çalışmaları esnasında girdi olarak kullanılan veriler hakkında detaylı bilgiler aşağıda sunulmuştur. MODELLEMEDE KULLANILAN METEOROLOJİK VERİLER Meteoroloji, kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktördür. Bu yüzden, modelleme çalışmalarında meteorolojik verilerin düzenlenmesine özellikle dikkat edilmiştir. Proje kapsamında yapılan modelleme çalışmalarında Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü nün isteği üzerine Dikili Meteoroloji istasyonuna ait 2005 yılı verileri kullanılmıştır. Söz konusu proje dahilinde Aliağa Meteoroloji istasyonu yılları arasında çalışmış ve rüzgar verilerinde; bofor ve günde 3 sefer ölçüm alındığı tespit edilmiştir. Aynı istasyon 2007 yılına kadar meteorolojik veri almamıştır yılından itibaren çalışmaya başlayan istasyondan otomatik olarak veriler alınmaya başlanmıştır. Ancak söz konusu istasyonadan alınan 2007 yılı rüzgar hızı ve yönüne ait toplam adet veriden yaklaşık adet verinin eksik olduğu ve istasyonda bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerinin hiç olmadığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla modelleme çalışmalarında Meteoroloji Genel Müdürlüğünün de isteği üzerine Aliağa İstasyonunun ve 2007 yılı verileri kullanılmamış ve 2005 yılı Dikili Meteoroloji verileri kullanılmıştır. Dikili Meteoroloji İstasyonu ndan saatlik yer seviyesi atmosfer bilgileri (sıcaklık, rüzgar yönü ve rüzgar hızı) elde edilebilmektedir. Ancak, karışım yüksekliklerinin hesaplandığı yüksek atmosfer rasatları Türkiye de yedi ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Isparta, Samsun, Adana ve Diyarbakır) yapılmakta olup, İzmir Meteoroloji İstasyonu na ait karışım yüksekliği bilgileri modellemede kullanılmak üzere temin edilmiştir. ISCST3 Modeli, rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık, kararlılık sınıfı, kırsal ve kentsel karışım yüksekliği verilerini saatlik bazda kabul etmektedir. Bu nedenle, verilerin modelde kullanılabilmesi için bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu aşamada meteoroloji verilerini ISCST3 de kullanılabilecek şekilde düzenleyen bir ön-işlemci, PCRAMMET Programı kullanılmıştır. PCRAMMET saatlik sıcaklık, rüzgar yönü, rüzgar 249

275 hızı, bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerini kullanarak saatlik kararlılık sınıflarını, kırsal ve kentsel karışım yüksekliklerini hesaplamaktadır. Bu program yardımı ile modele girilecek meteoroloji dosyası oluşturulmuştur. Kararlılık sınıfı, karışım yüksekliği, baca yüksekliği ve bacadan atmosfere bırakılan emisyon miktarı; konsantrasyon ve dağılım hesaplamalarında gerekli olan temel datalardır. Bu bilgiler, bacadan çıkacak duman ve gazların dikey dağılım üst limitinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Model bu verileri dumanın yükselme, atmosferik taşınım ve yayılım koşullarını tanımlamak üzere kullanır. Model meteorolojik verinin her saati için kaynak ve alıcı ortamdaki konsantrasyon değerlerini tahmin eder. ISCST3 Hava Dağılım Modelleme Programının ön işlemcisi olan PCRAMMET programı, yedi tane karalılık sınıfı kabul etmektedir. Bu kararlılık sınıflarından ilk altı tanesi Pasquill in (1974) sınıflandırma yöntemiyle benzerlik gösterir. Yedinci sınıflandırma kategorisi ise Pasquill in esas sınıflandırma yöntemi ile uyumluluk gösterir. Bu kategori, tanımlanamayan rüzgar akımı etkisiyle, yer yüzeyinde oluşan gece sıcaklık inversiyonu olarak tanımlanır. Düzenleyici dispersiyon modelleri konusundaki standart EPA uygulamaları; kararlılık sınıfında zamanla oluşabilecek değişimleri saatte 1 den fazla olmamak üzere sınırlamıştır. PCRAMMET programındaki kararlılık düzeni bu yöntemi uygulamaktadır. Pasquill tarafından oluşturulmuş altı kararlılık sınıfı ve tanımları Tablo V de verilmiştir.(kaynak: PCRAMMET USER S GUIDE, U.S.Environmental Protection Agency, Office of Air Quality Planning and Standards Emissions, Monitoring and Analysis Division Research Triangle Park, NC 27711, June 1999) Tablo V Pasquill Kararlılık Sınıfları, Pasquill sınıflandırma yönteminin Turner (1961) tarafından geliştirilen değişik bir şekline göre, kararlılık sınıflarının tanımı (A-F) Tablo V.2.8.9'da gösterilmiştir. Söz konusu sınıflandırma sistemi, kararlılık sınıflarının tahmini için etkin bir yöntem olup, hava kirliliği modellemesi çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Tablo V Turner Yöntemine Göre Kararlılık Sınıfları, Kaynak: Stern, Arthur C., Fundamentals of Air Pollution,

276 Modele Esas Rüzgar ve Kararlılık Durumu Verileri, Bölgeye ait iklimsel özellikler Bölüm IV.2.1 de belirtilmiştir. Buna ek olarak; 2005 yılı meteorolojik verileri kullanılarak, ABD Lakes Environmental ın geliştirdiği WRPLOT View Programı ile bölgeye ait yıllık rüzgar gülü oluşturulmuş olup, Şekil V de verilmiştir. Yıllık rüzgar gülüne göre; bölgedeki hakim rüzgar yönleri Doğu (E), Güney Doğu(SE) olarak tespit edilmiştir. Modelleme sonuçları, bu kriter de göz önüne alınarak değerlendirilecektir. Şekil V Dikili İlçesine Ait 2005 Yılı Rüzgar Gülü Yine WRPLOT View Programı kullanılarak Dikili İstasyonu 2005 yılına ait rüzgar hızı dağılımı çizilmiş ve Şekil V de gösterilmiştir. Rüzgar hızları göz önüne alınarak sınıflandırma yapılmış ve her sınıftaki rüzgarın esme frekansları % olarak ifade edilmiştir. Bu şekle göre; bölgedeki hakim rüzgar hızının % 55,7 si 0,5-2,7 m/sn aralığında olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla % 25,1 ile 2,1-3,6 m/sn, %17,2 ile 3,6-5,7 m/sn ve %1,6 ile 5,7-8,8 m/sn hızındaki rüzgarlar takip etmektedir. 251

277 0,1 Şekil V Dikili İlçesi ne Ait 2005 Yılı Rüzgar Hızı Dağılımları Atmosferik kararlılık ile karışım yüksekliği bilgileri, bacadan çıkacak duman ve gazların dikey dağılım üst limitinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla, kararlılık şartları ve karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktörlerdir. Atmosferik kararlılık, atmosferdeki türbülans miktarının ölçüsüdür. Atmosferik kararlılık düzeyi azaldıkça, türbülans miktarı artmakta, dolayısıyla baca emisyonlarının dağılımı atmosferik kararlılığın azalmasına bağlı olarak artmaktadır. WRPLOT View Programı nın kullanımıyla Dikili İstasyonu 2005 yılı atmosferik kararlılık sınıflarının dağılımı grafiksel olarak oluşturulmuş ve Şekil V te gösterilmiştir. Kararlılık sınıfları % olarak ifade edilmiştir. Bu şekle göre; bölgede çoğunlukla %31,7 ile F sınıfı kararlılık gözlenmektedir. Bunu %17,6 ile B ve C, % 16,1 ile E, %14,8 ile D ve %2,2 ile A sınıfı kararlılık izlemektedir. B,C, D, E kararlılık durumlarının oluşum frekansları birbirine yakın olup, B sınıfı kararlılık hali; atmosferin kararsız olduğu ve atmosfere atılan kirleticilerin yayılımının desteklendiği, C ve D kararlılık halleri ise; atmosferin nötral olduğu durumları temsil etmektedir. 31,7 Şekil V Dikili ilçesine Ait 2005 Yılı Kararlılık Sınıfı Frekans Dağılımı 252

278 Atmosferik kararlılık şartları gün içerisinde değişiklik göstermekte; genellikle sabahın erken saatlerinde atmosferik kararlılık gözlenmekte, güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşması ve yeryüzüne yakın katmanların konvektif olarak ısınmasıyla birlikte ise atmosferik türbülansın artmasına, kararlılık durumunun azalmasına ve buna bağlı olarak dağılımın artmasına neden olmaktadır. Karışım yüksekliği, atmosfere atılan kirleticilerin dağılımını etkileyen diğer bir faktördür. Karışım yüksekliği, kirleticilerin dağılabileceği hacmi belirler. Karışım yüksekliğinin düşük olması, birim hacimdeki kütlenin, dolaysıyla da konsantrasyonun artması anlamına gelir (konsantrasyon = kütle / hacim). Karışım yüksekliğinin yüksek olması ise atmosfere atılan kirleticilerin daha etkin biçimde karışmasına, dağılmasına ve yer seviyesi konsantrasyonlarının daha az gözlenmesine olanak sağlar. Diğer bir deyişle; karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferdeki seyrelme oranını tayin eder. Karışım yüksekliği de karalılık sınıfları gibi gün süresince değişiklik gösterir. Karışım yüksekliği, sabahın ilk saatlerinde düşük olmakta, gün içerisinde ise öğleden sonra esen kuvvetli rüzgarların etkisiyle artış göstermektedir. Mevsimsel olarak ise; yaz aylarında karışım yükseklikleri, kış aylarına oranla daha yüksek olmaktadır. Diğer taraftan, kış aylarında karışım yüksekliğinin günlük değişim oranı, güneş radyasyonunun daha düşük olması sebebiyle yaz aylarına nazaran oldukça düşüktür. MODELLEMEDE KULLANILAN TOPOGRAFİK VERİLER Bölgenin topoğrafik yapısı kirleticilerin dağılımını etkileyecek diğer bir faktördür. Kurulması planlanan santral alanı genel olarak düz bir yapıya sahip olup, santral alanının güney, güney batı, güney doğu ve batı taraflarında yükseklik artmakta ve bu bölgelerde tepeler bulunmaktadır. Modelleme çalışmaları; 14 km x 15 km lik bir inceleme alanı için gerçekleştirilmiştir. İnceleme alanı içerisindeki mevcut toz emisyonu ile kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali nin faaliyete geçmesi ile oluşacak hava emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini belirlemek üzere; inceleme alanı içerisinde bir grid sistemi oluşturulmuş ve bu sistemde karelerin kenar uzunlukları 200 m olacak şekilde işaretlenmiştir (Bkz. Ek-13). Grid istemindeki karelerin köşe noktaları alıcı ortamlar olarak tanımlanmıştır. İnceleme alanı içerisinde tanımlanan grit sistemi ile toplam nokta (200 m aralıklarla) alıcı ortam olarak tanımlanmış ve modelleme çıktısında bu noktalara denk gelen yerlerdeki konsantrasyonlar hesaplanmıştır(bkz. Ek-13). Alıcı ortam olarak tanımlanan bu noktalardaki topoğrafik yükseltiler ArcGis 9.2 programı ve 1/ ölçekli yük-paf dosyaları yardımı ile tespit edilerek sayısallaştırılmış ve ISCST3 programına aktarılmıştır. MODELLEMEDE KULLANILAN EMİSYON DEĞERLERİ Bu çalışmada, İZDEMİR Enerji Santrali-II nin % 6 O 2 bazındaki baca gazı debi değeri ( Nm 3 /saat, kuru) baz alınarak öngörülen emisyon değerleri kullanılarak modelleme çalıştırılmıştır. Santralda kullanılacak ithal kömür içerisindeki düşük kükürt oranı (< % 1) nedeniyle SO 2 emisyonlarının düşük olması sağlanacaktır. Buna ilave olarak ıslak kireçtaşı-alçıtaşı prosesine dayalı bir BGD tesisi kurularak SO 2 emisyonlarının minimize edilmesi sağlanacaktır. 253

279 NOx emisyonlarının düşük düzeylerde olmasının sağlanması için kazan yakma tekniği, yanma sıcaklığı ve basıncı uygun şekilde tasarlanmıştır. Bu amaçla low NOx burner olarak isimlendirilen özel tasarlanmış brülörler kullanılacaktır. DeNox sistemi için SCR yöntemi uygulanacaktır. Ayrıca proje kapsamında kullanılacak ESF yardımıyla toz emisyonlarının da minimumda tutulması hedeflenmiştir. Ancak, modelleme çalışmaları sırasında en kötü durum senaryosu dikkate alınarak; santralden kaynaklanması muhtemel maksimum emisyon değerleri kullanılmış, yani; öngörülen emisyon değerlerinin de üzerinde emisyon miktarlarının oluşacağı varsayılmış olup, modellemede kullanılan emisyon değerleri aşağıdaki bölümlerde verilmiştir. Ayrıca santralden kaynaklı emisyon değerlerinin yükseltilerek (tahmini mevcut sanayi tesisleri katkısı ilave edilerek) kötü durum senaryosu olarak çalıştırılan model sonucunda Horozgediği köyünde görülen en yüksek konsantrasyon değerinin yaşandığı saatteki, meteorolojik parametrelerin 1 hafta boyunca devam ettiği kabul edilerek oluşturulmuş ve model bu şekilde çalıştırılmıştır. Yapılan modelleme çalışması sonucunda, Horozgediği köyünde maksimum konsantrasyon tarihinde saat da görülmüştür. Bu saatte gözlenen meteorolojik parametreler; Bulutluluk : 07 Sıcaklık : 8,1 o C Rüzgar Yönü : 09(Güney) Rüzgar hızı : 3,3 m/sn Bulut Yüksekliği : 1000 m olarak tespit edilmiştir. Kötü durum senaryosunda tarihinde saat da gözlenen bu meteorolojik parametrelerin 7 gün boyunca devam ettiği kabul edilmiş olup, Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü uzmanının isteği üzerine meteorolojik paramatrelerden rüzgar hızı 1 m/sn alınmıştır. MODELLEME ÇALIŞMALARI İZDEMİR A.Ş. tarafından kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II ye ait bacanın fiziksel yapısıyla ilgili bilgiler Tablo V te, baca gazı emisyon değerleri ise Tablo V de özetlenmiştir. Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II Bacasının Fiziksel Yapısı ve Baca Gazı Bilgileri, Baca sayısı 1 Baca iç çapı (d) Baca Yüksekliği Baca girişindeki atık gazın sıcaklığı (T) Nemsiz durumdaki atık baca gazının normal şartlardaki hacimsel debisi (R) Baca gazı hızı (V) 6 m 150 m C Nm 3 /saat 11 m/sn 254

280 Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II den Kaynaklanan Kirletici Kütlesel Debileri ve Konsantrasyonları PARAMETRE ÖNGÖRÜLEN MAKSİMUM EMİSYON KONSANTRASYONU (mg/nm 3 ) (%6 O 2) SKHKKY EK-5 de VERİLEN EMİSYON SINIR DEĞERLERİ (mg/nm 3 ) EMİSYON DEBİSİ (kg/ saat-ünite) SKHKKY EK-2 DE VERİLEN EMİSYON SINIR DEĞERLERİ (kg/saat) SO NO x (NO 2 cinsinden) PM ,9 10 CO Modelleme, en kötü durum senaryosu dikkate alınarak; İZDEMİR Enerji Santrali- II den kaynaklanması muhtemel maksimum emisyon değerlerinin kullanımıyla çalıştırılmıştır. İZDEMİR Enerji Santrali-II için PM için yapılan modelleme çalışmalarında, santral alanı içerisinde kömür depolama alanından kaynaklı toz emisyonu için hesaplanan kütlesel debi değeri de dahil edilmiştir. Kömür depolamadan kaynaklı oluşacak toz emisyonu kütlesel debisi 2,8 kg/saat olup, konu ile ilgili hesaplama Bölüm V.2.3. te verilmiştir. İZDEMİR Enerji Santrali-II İçin Modelleme Sonuçları Tablo V de verilen bilgilerin kullanımıyla modelleme çalışmaları gerçekleştirilmiş ve inceleme alanı içerisinde; 24 saatlik ve yıllık ortalama kirletici YSK (yer seviyesi konsantrasyonu) değerleri µg/m 3 cinsinden belirlenmiştir. Yapılan modelleme çalışmaları sonucunda kirletici emisyonları için elde edilen maksimum YSK değerleri ve bunlara ilişkin Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği(HKDYY) standartları Tablo V de verilmiştir. Modelleme çalışmaları sonucu maksimum günlük ortalama ve yıllık ortalama YSK değerlerini gösterir ISCST3 model çıktıları eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-13). Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II için Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar, SO 2 KİRLETİCİ NOx (NO 2 cinsinden) CO PM ORTALAMA PERİYODU MAKSİMUM YSK DEĞERİ (µg/m 3 ) HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLER HKDYY LİMİT DEĞERLER ( tarihinden itibaren) STANDARTL ARI AŞAN NOKTA SAYISI 24 saatlik 27, Yıllık 3, saatlik 27, Yıllık 3, saatlik 27, Yıllık 3, saatlik 30, Yıllık 8, Bölgede santralden oluşması muhtemel yıllık ortalama SO 2, NO x ve CO yükü; en fazla 3,63 µg/m 3 24 saatlik YSK değeri en yüksek 27,03 µg/m 3 olarak beklenmektedir. SO 2, NO x ve CO için yıllık ortalama YSK değeri ile 24 saatlik YSK değerinin, HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerinin (SO 2 için KVS=400 µg/m 3 ve UVS=150 µg/m 3, NO x için KVS= 300 µg/m 3 ve UVS= 100 µg/m 3, CO için KVS= µg/m 3 ve UVS= µg/m 3 ) altında kaldığı görülmektedir. 255

281 Ayrıca söz konusu HKDYY ne göre SO 2, NO x ve CO emisyonları için tarihinden itibaren uygulanacak olan sınır değerlerinde altında kaldığı anlaşılmaktadır(bkz.tablo V ) Bölgede santralden oluşması muhtemel yıllık ortalama PM yükü ise; en fazla 8,82 µg/m 3 24 saatlik YSK değeri en yüksek 30,39 µg/m 3 olarak beklenmektedir. PM için yıllık ortalama YSK değeri ile 24 saatlik YSK değerinin, HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerinin(kvs için 300 µg/m 3 ve UVS için 100 µg/m 3 ) değerlerinin altında kaldığı görülmektedir. Ayrıca söz konusu HKDYY ne göre PM emisyonları için tarihinden itibaren uygulanacak olan sınır değerlerinde altında kaldığı anlaşılmaktadır(bkz.tablo V ) Tablo V den de görüldüğü üzere; modelleme çalışmaları sonucu elde edilen toz ve gaz emisyonlarının HKDYY Ek-I ve Ek-I A maddelerinde verilen UVS ve KVS değerlerini sağlamaktadır. Sonuç olarak; ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki Değerleri ne bakıldığında, santralden oluşması muhtemel emisyonların mevcut hava kalitesine önemli bir yük getirmeyeceği belirlenmiştir. Nitekim Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi raporunun 4.2. bölümünde, 350 MW lık bu santralinde değerlendirildiği kısımda, yeni tesislerin hava kalitesine katkı değeri öldukça düşüktür denilmektedir. Gerekçesi ise bölgenin hassasiyeti nedeniyle yüksek teknolojiyle projelendirilmiş, çok iyi baca gazı arıtım tesisleri planlanmış olması şeklinde ifade edilmektedir. KÖTÜ DURUM SENARYOSU MODELLEME ÇALIŞMALARI Santralden kaynaklı emisyon değerlerinin yükseltilerek (tahmini mevcut sanayi tesisleri katkısı ilave edilerek) kötü durum senaryosu olarak çalıştırılan model sonucunda Horozgediği köyünde görülen en yüksek konsantrasyon değerinin yaşandığı saatteki, meteorolojik parametrelerin 1 hafta boyunca devam ettiği kabul edilerek oluşturulmuş ve model bu şekilde çalıştırılmıştır. Yapılan modelleme çalışması sonucunda, Horozgediği köyünde maksimum konsantrasyon tarihinde saat da görülmüştür. Bu saatte gözlenen meteorolojik parametreler; Bulutluluk : 07 Sıcaklık : 8,1 o C Rüzgar Yönü : 09 (Güney) Rüzgar hızı : 3,3 m/sn Bulut Yüksekliği : 1000 m olarak tespit edilmiştir. Kötü durum senaryosunda tarihinde saat da gözlenen bu meteorolojik parametrelerin 7 gün boyunca devam ettiği kabul edilmiştir. Yapılan kötü durum senaryosunda ayrıca, baca gazı dağılımını olumsuz yönde etkileyen rüzgar hızının tarihinde görülen 3,3 m/sn değerinden daha düşük olan 1 m/sn değeri, Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü uzmanının isteği üzerine alınmıştır. 256

282 Kötü Durum Senaryosu Modelleme Sonuçları Planlanan santral ve inceleme alanı içerisinde faaliyette bulunan sanayi tesislerine ait tahmini maksimum emisyon değerlerinin kullanımıyla ve tarihinde saat da görülmüş meteorolojik koşulların 7 gün devam etmesi durumundan harekete modelleme çalışmaları gerçekleştirilmiş ve inceleme alanı içerisinde; her bir kirletici için 24 saatlik ve yıllık ortalama YSK (yer seviyesi konsantrasyonu) değerleri µg/m 3 cinsinden belirlenmiştir. En kötü durum senaryonusa göre yapılan modelleme çalışmaları sonucunda kirletici emisyonları için elde edilen maksimum YSK değerleri ve bunlara ilişkin HKDYY standartları Tablo V de verilmiştir. Modelleme çalışmaları sonucu faaliyette olan tesisler ve İZDEMİR Enerji Santrali-II nin faaliyeti neticesinde kaynaklanması muhtemel emisyonlar için maksimum günlük ortalama ve yıllık ortalama YSK değerlerini gösterir ISCST3 model çıktıları eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-13). Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II(Faaliyette Olan Tesislerin Tahmini Emisyonlar İlaveli) için Kötü Durum Senaryosundan Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar, KİRLETİCİ ORTALAMA PERİYODU MAKSİMUM YSK DEĞERİ (µg/m 3 ) HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLER HKDYY LİMİT DEĞERLER ( tarihinden itibaren) STANDARTLA RI AŞAN NOKTA SAYISI SO 2 24 saatlik 77, NOx (NO 2 cinsinden) 24 saatlik 66, CO 24 saatlik 226, PM 24 saatlik 180, İnceleme alanı içerisinde faaliyette olan sanayi tesisleri ve planlanan enerji santralinin faaliyete geçmesi durumunda kötü durum senaryosu ile oluşması muhtemel 24 saatlik YSK değeri SO 2, NO x, ve CO yükü; HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerinin altında kaldığı görülmektedir. Oluşması muhtemel PM için 24 saatlik YSK değeri ise; en fazla 180,80 µg/m 3 olarak beklenmektedir. PM için yıllık ortalama YSK değeri ile 24 saatlik YSK değerinin, HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Kısa Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerinin (CO için KVS=300 µg/m 3 ) altında kaldığı görülmektedir. Mevcut durumda İZDEMİR Enerji Santrali-II nin beraber çalıştırılması durumunda, kötü durum senaryosunda hesaplanan 24 saatlik PM konsantrasyonu, HKDYY ne göre PM emisyonları için tarihinden itibaren uygulanacak olan 24 saatlik sınır değeri(50 µg/m 3 ) alıcı ortam ağı içerisinde yıl boyunca farklı zamanlarda toplam 127 noktada aşmaktadır. Yapılan kötü durum senaryosunda standartları aşan noktalara ait koordinatlar, konsantrasyon değerleri ve sınır değeri aştığı tarihleri gösterir tablo aşağıda verilmiştir. 257

283 Tablo V Kötü Durum Senaryosu, PM için HKDYY sınır değerleri aşan noktalara ait koordinatlar ve konsantrasyon değerleri, No Koordinatlar 24 SAATLİK Tarih Koordinatlar YSK No y x GG.AA.YY (µg/m3) y x 24 SAATLİK YSK (µg/m3) Tarih GG.AA.YY

284 Yukarıda verilen tablo incelendiğinde, 2005 yılı meteorolojik verileri kullanılarak çalıştırılan modelleme çalışması sonucunda HKDYY nde tarihinden sonrası için verilen PM sınır değerini toplam 126 noktada ve farklı zamanlarda sınır değerleri aşmaktadır. Yıllık bazda bakıldığında ise yılın toplam 19 gününde sınır değerlerin aşıldığı tespit edilmiştir. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Ek-I Tablo B de PM için verilen sınır değerde tarihinden sonra 50 µg/m 3 ün altında olması gerektiği ve yıl içerisinde 35 seferden daha fazla bu sınır değerin aşamayacağı hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla söz konusu mevcut durum için hazırlanan modelleme çalışması sonucunda yıl bazında toplam 19 günde sınır değerlerin aşıldığı için söz konusu Yönetmelik sınır değerini sağlamaktadır. Yapılan modelleme çalışması esnasında modelleme sonuçları ve model sonuçlarından çizilen 1/ ölçekli topografik harita Ek-13 de sunulmuştur. ÇÖKEN TOZ MODELLEMESİ Planlanan enerji santralinin faaliyete geçmesi ile buhar eldesi için yakılacak olan kömürden kaynaklı asılı partikül madde(pm) ve çöken toz emisyonları meydana gelecektir. Projenin işletme aşamasında oluşması muhtemel asılı partikül madde(pm) ile ilgili modelleme çalışması yapılmış olup, sonuçlar Ek-13 de sunulmuştur. 259

285 Havada asılı partikül madde ile ilgili modelleme çalışması, santral alanı merkez olacak şekilde 14 km x 15 km lik alan içerisinde ve 200 m aralıklarla çizilmiş alıcı ortam ağı içerisinde hesaplanmıştır. Yapılan modelleme çalışması ISCST3 programı yardımı ile gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda meydana gelecek olan asılı partiküler madde ile ilgili modelleme çalışması sonucu ortaya çıkacak olan konsantrasyonlar Ek-13 de verilmiş olup, bu değerler üzerinden inceleme alanı içerisinde her bir alıcı ortam ağı içerisinde ortaya çıkacak olan çöken toz miktarları aşağıda verilen formül yardımı ile tespit edilmiştir. Çöken Toz Miktarı; formülü yardımı ile hesaplanır. Burada i değeri; partikül maddelerin tane büyüklüğüne göre ayrılmış sınıfı olup, formülde integrasyon değişkeni olarak kullanılmaktadır. Ci değeri ise asılı partikül madde konsantrasyonudur. Bu bağlamda, model sonucu elde edilen maksimum günlük ve yıllık YSK PM değerleri dikkate alınarak maksimum çöken toz hesabı yapılmıştır. Partikül maddelerin boyutunun, genel olarak, μm arasında olduğu varsayımı ile alçalma hızı Vdi=0,05 m/s olarak kabul edilmiştir. Planlanan projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında oluşması muhtemel askıda partikül madde konsantrasyonları, inceleme alanı içerisinde tanımlanan alıcı ortam ağı için modelleme çalışması ile hesaplanmıştır. Modelleme çalışması ile tespit edilen bu noktalardaki PM konsantrasyonu, çöken toz için verilen formülde her bir nokta için yerine konularak(ci değeri olarak), o noktadaki çöken toz değeri tespit edilmiştir. İnceleme alanı içerisinde tespit edilen çöken toz konsantrasyonlarına ait en yüksek 25 değer Tablo V de sunulmuştur. Tablo V İZDEMİR Enerji Santrali-II den Kaynaklı Çöken Toz Modelleme Sonuçları(Maksimum 25 değer), Maksimum YSK Değerleri E UTM KOORDİNATLARI N AYLIK ORTALAMA ÇÖKEN TOZ (mg/m 2 -gün)

286 Tablo V de verilen çöken toz miktarları tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 de çöken toz için verilen 450 mg/m 2 -gün değerini sağlamaktadır. ENDÜSTRİYEL ATIK(KÜL) DÜZENLİ DEPOLAMA ALANI TOZ MODELLEMESİ; Termik santralda kömürün yanması sonucu uçucu ve dip külü olmak üzere 2 farklı kül meydana gelecektir. İşletme süresince oluşacak toplam kül miktarının yaklaşık % 85 i uçucu kül, % 15 i ise dip külü olup, santraldan oluşması muhtemel toplam kül miktarları 25 ton/saat olacaktır. Santralin işletme aşamasında oluşması muhtemel küllerlerin depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Kül ve cürufun depolanması amacıyla 127 dönümlük alan içerisinde yaklaşık m 2 lik bir alan kullanılacak olup, külün depolanması esnasında meydana gelmesi muhtemel toz emisyonu U.S. EPA dan alınan emisyon faktörü yardımı ile hesaplanmıştır. Toz emisyonu ile ilgili yapılan hesaplama aşağıda sunulmuştur. Emisyon Faktörü = 5,8 kg/ha-gün Depolama Alanı = m 2 = 10,7597 Toz Emisyonu = Emisyon Faktörü x Depolama Alanı = 5,8 kg/ha-gün x 10,7597 ha = 62,40 kg/gün = 2,6 kg/saat olarak bulunur. SKHKKY Ek-2 de, hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi değerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden yayılan emisyonlar 1,00 kg/saat ten küçükse gerek olmadığı belirtilmektedir. Planlanan atık depolama alanının işletme aşamasında meydana gelmesi muhtemel toz emisyonu 2,6 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla SKHKKY Ek-2 de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2 de belirtilen kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde, tesis etki alanında uluslararası kabul görmüş bir dağılım modeli kullanımıyla Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması gerekmektedir. 261

287 Buna göre, depolama alanında oluşacak toz emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere ABD EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılarak Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri hesaplanmıştır. Yapılan modelleme çalışması esnasında, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı merkez olacak şekilde 2 km kenar uzunluğuna sahip kare şeklinde inceleme alanı içerisinde 200 m aralıklarla oluşturulan gritler alıcı ortam ağı olarak tanımlanmış ve inceleme alanı içerisinde; 24 saatlik ve yıllık ortalama YSK (yer seviyesi konsantrasyonu) değerleri µg/m 3 cinsinden belirlenmiştir. Yapılan modelleme çalışmaları sonucunda PM emisyonları için elde edilen maksimum YSK değerleri ile yıllık ortalama UVS değerleri ve bunlara ilişkin HKDYY standartları Tablo V de verilmiştir. Tablo V Atık(Kül-cüruf) Depolama Alanı ndan Kaynaklı PM e Ait Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar KİRLETİCİ PM ORTALAMA PERİYODU MAKSİMUM YSK DEĞERİ (µg/m 3 ) HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLER HKDYY LİMİT DEĞERLER ( tarihinden itibaren) STANDARTLARI AŞAN NOKTA SAYISI 24 saatlik 413, Yıllık 38, Planlanan depolama alanından kaynaklı oluşması muhtemel yıllık ortalama PM yükü inceleme alanı içerisinde; en fazla 38,03 µg/m 3 ve 24 saatlik YSK değeri en yüksek 413,82 µg/m 3 olarak beklenmektedir. PM için yıllık ortalama YSK değeri, HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerinin (PM için UVS=100 µg/m 3 ) altında kaldığı görülmektedir. Oluşması muhtemel 24 saatlik YSK değeri ise tanımlanan alıcı ortam ağı içerisinde HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Kısa Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerinin (PM için KVS=300 µg/m 3 ) toplam 3 noktada sınır değeri aşmaktadır. Söz konusu HKDYY ne göre PM emisyonları için tarihinden itibaren uygulanacak olan yıllık ortalama sınır değer ise 40 µg/m 3 olup, alıcı ortam ağı içerisinde tanımlanan noktaların(toplam 170 adet) hiçbirisinde sınır değerlerin üzerine çıkmamaktadır. Ancak depolama alanından kaynaklı hesaplanan 24 saatlik PM konsantrasyonu, HKDYY ne göre PM emisyonları için tarihinden itibaren uygulanacak olan 24 saatlik sınır değeri(50 µg/m 3 ) alıcı ortam ağı içerisinde yıl boyunca farklı zamanlarda toplam 36 noktada aşmaktadır. Standartları aşan noktalara ait koordinatlar, konsantrasyon değerleri ve sınır değeri aştığı tarihleri gösterir tablo aşağıda verilmiştir. 262

288 Tablo V Atık(Kül-cüruf) Depolama Alanı PM için HKDYY sınır değerleri aşan noktalara ait koordinatlar ve konsantrasyon değerleri, No Koordinatlar 24 SAATLİK Tarih Koordinatlar YSK No y x GG.AA.YY (µg/m3) y x 24 SAATLİK YSK (µg/m3) Tarih GG.AA.YY Yukarıda verilen tablo incelendiğinde, 2005 yılı meteorolojik verileri kullanılarak çalıştırılan modelleme çalışması sonucunda HKDYY nde tarihinden sonrası için verilen PM sınır değerini toplam 36 noktada ve farklı zamanlarda sınır değerleri aşmaktadır. Yıllık bazda bakıldığında ise yılın toplam 15 gününde sınır değerlerin aşıldığı tespit edilmiştir. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Ek-I Tablo B de PM için verilen sınır değerde tarihinden sonra 50 µg/m 3 ün altında olması gerektiği ve yıl içerisinde 35 seferden daha fazla bu sınır değerin aşamayacağı hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla söz konusu atık(kül-cüruf) depolama alanı için hazırlanan modelleme çalışması sonucunda yıl bazında toplam 15 günde sınır değerlerin aşıldığı için söz konusu Yönetmelik sınır değerini sağlamaktadır. Yapılan modelleme çalışması esnasında modelleme sonuçları ve model sonuçlarından çizilen 1/ ölçekli topografik harita Ek-13 de sunulmuştur. Atık Depolama Alanı Çöken Toz Modellemesi; Planlanan Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanının (kül depolama alanı) faaliyete geçmesi ile depolama alanı ve yakın çevresinde asılı partikül madde(pm) ve çöken toz emisyonları meydana gelecektir. Depolama alanından kaynaklı oluşması muhtemel asılı partikül madde(pm) ile ilgili modelleme çalışması yapılmış olup, sonuçlar Ek-13 de sunulmuştur. Havada asılı partikül madde ile ilgili modelleme çalışması, depolama alanı merkez olacak şekilde 2 km x 2 km lik alan içerisinde ve 200 m aralıklarla çizilmiş alıcı ortam ağı içerisinde hesaplanmıştır. Yapılan modelleme çalışması ISCST3 programı yardımı ile 263

289 gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda meydana gelecek olan asılı partiküler madde ile ilgili modelleme çalışması sonucu ortaya çıkacak olan konsantrasyonlar Ek-13 de verilmiş olup, bu değerler üzerinden inceleme alanı içerisinde her bir alıcı ortam ağı içerisinde ortaya çıkacak olan çöken toz miktarları aşağıda verilen formül yardımı ile tespit edilmiştir. Çöken Toz Miktarı; formülü yardımı ile hesaplanır. Burada i değeri; partikül maddelerin tane büyüklüğüne göre ayrılmış sınıfı olup, formülde integrasyon değişkeni olarak kullanılmaktadır. Ci değeri ise asılı partikül madde konsantrasyonudur. Planlana atık(kül-cüruf) depolama alanı içerisinde depolanacak olan kül maddesinin tane boyutu 5-10 mikron arasında olmasından dolayı, çöken toz modelleme çalışmasında kül için alçalma hızı 0,01 m/sn olarak alınmıştır. Planlanan atık(kül-cüruf) depolama alanının faaliyete geçmesi ile oluşması muhtemel askıda partikül madde konsantrasyonları, inceleme alanı içerisinde tanımlanan 170 alıcı ortam ağı için modelleme çalışması ile hesaplanmıştır. Modelleme çalışması ile tespit edilen bu noktalardaki PM konsantrasyonu, çöken toz için verilen formülde her bir nokta için yerine konularak(ci değeri olarak), o noktadaki çöken toz değeri tespit edilmiştir. İnceleme alanı içerisinde tespit edilen çöken toz konsantrasyonlarına ait en yüksek 25 değer Tablo V de sunulmuştur. Tablo V Atık Depolama Alanın dan Kaynaklı Çöken Toz Modelleme Sonuçları(Maksimum 25 değer), Maksimum YSK Değerleri E UTM KOORDİNATLARI N AYLIK ORTALAMA ÇÖKEN TOZ (mg/m 2 -gün)

290 Tablo V de verilen çöken toz miktarları tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 de çöken toz için verilen 450 mg/m 2 -gün değerini sağlamaktadır. Atık(Kül-Cüruf) Depolama Alanı Kötü Durum Senaryosu Modelleme Çalışmaları Kül depolama alanından kaynaklı PM emisyonların hesabında, kötü durum senaryosu, Kül Depolama alanı için çalıştırılan model sonucunda Y= X= koordinatlarında görülen en yüksek konsantrasyon değerinin yaşandığı saatteki, meteorolojik parametrelerin 1 hafta boyunca devam ettiği kabul edilerek oluşturulmuş ve model bu şekilde çalıştırılmıştır. Kül depolama alanı için yapılan modelleme çalışması sonucunda, maksimum konsantrasyon Y= X= koordinatlarında ve tarihinde saat da görülmüştür. Bu saatte gözlenen meteorolojik parametreler; Bulutluluk : 05 Sıcaklık : 7,3 o C Rüzgar Yönü : 01(Kuzey) Rüzgar hızı : 5,6 m/sn Bulut Yüksekliği : 1000 m olarak tespit edilmiştir. Kötü durum senaryosunda tarihinde saat da gözlenen bu meteorolojik parametrelerin 7 gün boyunca devam ettiği kabul edilmiştir. Yapılan kötü durum senaryosunda ayrıca, baca gazı dağılımını olumsuz yönde etkileyen rüzgar hızının tarihinde görülen 5,6 m/sn değerinden daha yüksek olan 7 m/sn değeri olarak alınmıştır. Kötü Durum Senaryosu Modelleme Sonuçları Planlanan kül depolama alanından kaynaklı maksimum emisyon değerlerinin kullanımıyla ve tarihinde saat da görülmüş meteorolojik koşulların 7 gün devam etmesi durumundan hareketle modelleme çalışmaları gerçekleştirilmiş ve inceleme alanı içerisinde; her bir kirletici için 24 saatlik ve yıllık ortalama YSK (yer seviyesi konsantrasyonu) değerleri µg/m 3 cinsinden belirlenmiştir. En kötü durum senaryonusa göre yapılan modelleme çalışmaları sonucunda kirletici emisyonları için elde edilen maksimum YSK değerleri ve bunlara ilişkin HKDYY standartları Tablo V de verilmiştir. Modelleme çalışmaları sonucu kül depolama alanından kaynaklanması muhtemel emisyonlar için maksimum günlük ortalama ve yıllık ortalama YSK değerlerini gösterir ISCST3 model çıktıları eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-13). 265

291 Tablo V Atık Depolama Alanı için Kötü Durum Senaryosundan Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar, KİRLETİCİ ORTALAMA PERİYODU MAKSİMUM YSK DEĞERİ (µg/m 3 ) HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLER HKDYY LİMİT DEĞERLER ( tarihinden itibaren) STANDARTLARI AŞAN NOKTA SAYISI PM 24 saatlik 438, İnceleme alanı içerisinde atık depolama alanından kaynaklı ve kötü durum senaryosu ile oluşması muhtemel PM için 24 saatlik YSK değeri; HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli sınır değerlerde belirtilen sınır değerlerini(300 µg/m 3 ) toplam 2 noktada aşmaktadır. Atık depolama alanından kaynaklı kötü durum senaryosunda hesaplanan 24 saatlik PM konsantrasyonu, HKDYY ne göre PM emisyonları için tarihinden itibaren uygulanacak olan 24 saatlik sınır değeri(50 µg/m 3 ) alıcı ortam ağı içerisinde yıl boyunca farklı zamanlarda toplam 36 noktada aşmaktadır. Yapılan kötü durum senaryosunda standartları aşan noktalara ait koordinatlar, konsantrasyon değerleri ve sınır değeri aştığı tarihleri gösterir tablo aşağıda verilmiştir. Tablo V Kötü Durum Senaryosu, PM için HKDYY sınır değerleri aşan noktalara ait koordinatlar ve konsantrasyon değerleri, No Koordinatlar 24 SAATLİK Tarih Koordinatlar YSK No y x GG.AA.YY (µg/m3) y x 24 SAATLİK YSK (µg/m3) Tarih GG.AA.YY Yukarıda verilen tablo incelendiğinde, 2005 yılı meteorolojik verileri kullanılarak çalıştırılan modelleme çalışması sonucunda HKDYY nde tarihinden sonrası için verilen PM sınır değerini toplam 36 noktada ve farklı zamanlarda sınır değerleri aşmaktadır. Yıllık bazda bakıldığında ise yılın toplam 14 gününde sınır değerlerin aşıldığı tespit edilmiştir. 266

292 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Ek-I Tablo B de PM için verilen sınır değerde tarihinden sonra 50 µg/m 3 ün altında olması gerektiği ve yıl içerisinde 35 seferden daha fazla bu sınır değerin aşamayacağı hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla söz konusu mevcut durum için hazırlanan modelleme çalışması sonucunda yıl bazında toplam 19 günde sınır değerlerin aşıldığı için söz konusu Yönetmelik sınır değerini sağlamaktadır. Yapılan modelleme çalışması esnasında modelleme sonuçları ve model sonuçlarından çizilen 1/ ölçekli topografik harita Ek-13 de sunulmuştur. MODEL SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRMESİ İzmir ili, Aliağa ilçesinde kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin bölgede oluşturacağı hava kalitesi üzerine etkilerini belirlemek üzere, dağılım modelleme çalışmaları yapılmıştır. Modelleme çalışmaları; İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklı hava kalitesi ve kötü durum senaryosu ile oluşması muhtemel hava kalitesi değerlerinin belirlenmesi amacıyla iki farklı durum senaryosuna göre yapılmıştır. Modelleme çalışmasında santral alanı merkez olmak üzere 14 km x 15 km lik bir inceleme alanı içerisinde değerlendirilmiş ve YSK değerleri HKDYY nde yer alan sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Bu çalışmalar sonucu elde edilen sonuçlar Tablo V da özetlenmiştir. Tablo V Modelleme Çalışmaları ile Elde Edilen Maksimum Yer Seviyesi Konsantrasyonu (YSK) Değerleri ve HKDYY nde Belirtilen Standartlar PARAMETRE SO 2 NOx (NO 2 cinsinden) CO PM ORTALAMA PERİYODU MAKSİMUM YSK DEĞERİ (µg/m 3 ) İZDEMİR Enerji Santrali-II HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLER HKDYY LİMİT DEĞERLER ( tarihinden itibaren) 24 saatlik 27, Yıllık 3, saatlik 27, Yıllık 3, saatlik 27, Yıllık 3, saatlik 4, Yıllık 0, Ayrıca İzdemir Enerji Santrali-II etki alanı içerisinde, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığının vermiş olduğu format çerçevesinde Hava Kalitesi Modelleme Raporu hazırlanmış olup, rapor Ek-14 te sunulmuştur. Tablo V de özetlendiği üzere; santralin devreye alınması durumunda çalıştırılan modelleme çalışması sonucunda, maksimum günlük ve ortalama yıllık değerlerin HKDYY nde yer alan sınır değerleri sağladığı görülmektedir. Dolayısıyla söz konusu santralin faaliyete geçmesi ile santralin çevresinde mevcut hava kalitesine önemli bir etkisinin olmayacağı anlaşılmaktadır. Ek-13 de verilen modelleme sonuçları ve bu sonuçlardan elde edilen haritalar üzerinde de bu durumun açık olarak gözlemlendiği ve santralden kaynaklı hava emisyonlarının güneybatı-kuzeydoğu istikametinde bulunan yükseltilerde yoğunlaştığı görülmektedir. Nitekim modellemeye göre değerlendirme yapıldığında; kurulması planlanan santralin toplam emisyon miktarlarına katkısının nispeten daha az olduğu tespit edilmiş olup, santralda emisyonların minimum düzeyde tutulması amacıyla planlanmış olan; 267

293 ESF(< 1 µm-azaltma verimi> 96.5, 2 µm-azaltma verimi >98.3, 5 µm-azaltma verimi>99,95, > 10 µm-azaltma verimi >99,95), BGD(% Genel SO 2 azaltma oranı), low NO x burner ve De NO x (SCR) teknikleri(genel NOx azaltma verimi %80-95) sayesinde söz konusu emisyonların daha da minimum düzeyde olacağı öngörülmektedir. Söz konusu bu azatlım verileri sağlanması yatırımcının taahhüdüdür. Söz konusu bu teknikler; Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) da da önerilmektedir. Sonuç olarak; ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki Değerleri ne bakıldığında, İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklı oluşması muhtemel emisyonların mevcut hava kalitesine önemli bir yük getirmeyeceği belirlenmiştir. Kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II ; SKHKKY ne göre emisyon iznine tabi olup, işletmeye geçtikten sonra SKHKKY hükümlerine göre emisyon ölçümleri yaptırılacak ve emisyon izin belgesi alınacaktır. SKHKKY Madde 14 e göre; santral yetkilileri, emisyon izninin alınmasından sonra her 2 yılda bir, izin anında öngörülen verilerden herhangi bir sapma olup olmadığını ve tesiste yapılan iyileştirmeleri rapor edecektir. Söz konusu rapor, Bakanlık tarafından belirlenen veya uluslararası kabul görmüş ISO, EPA, DIN ve benzeri standartlara uygun numune alma koşulları ve ölçüm metotları dikkate alınarak, emisyon ölçümleri yapılarak hazırlanacak ve bu raporun bir nüshası santralde (en az 5 yıl süreyle) muhafaza edilirken, bir nüshası da İzmir Valiliği ne sunulacaktır. Ayrıca, santral yetkilileri tesiste yapılan iyileştirmeleri raporda sunacaklardır. Tesiste yer alan yakma sisteminden kaynaklanacak emisyonların tespiti için baca gazı sürekli olarak izlenecek; PM, SO 2, CO, NO x, sıcaklık ve kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel baca gazı debisi yazıcılı ölçüm aletleri ile sürekli olarak ölçülecek veya otomatik bilgisayar sistemi ile kontrol edilecek ve ölçüm sonuçları kaydedilecek; ölçüm sonuçları sürekli (online) İzmir Valiliği ne iletilecektir. Ayrıca izleme aşamasında tesis etki alanı ve hakim rüzgar yönü dikkate alınarak toz, PM, SO 2, CO, NO x emisyonlarının sürekli izlenmesini sağlayacak hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulacak ve ölçüm sonuçları sürekli (online) İzmir Valiliği ne gönderilecektir. Santralden kaynaklanacak emisyonlarla ilgili olarak SKHKKY de belirtilen sınır değerlere, koşullara uyulacak ve gerekli tedbirler alınacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde(hkdyy) belirtilen bütün hususlara uyulacaktır. Ayrıca AB sınır değerlerinin Türk Mevzuatı na uyarlanmasından sonra bu sınır değerlere de uyulacaktır. Bunlara ilaveten tesis, SKHKKY ne göre daha düşük alt limit değerlere sahip Taslak Halindeki Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (TBYTY) sınır değerlerini sağlayacağı yatırımcının taahhüdüdür. Ayrıca Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) dökümanlarında mevcut en iyi teknikler kullanılarak toz emisyonları için 5-10 mg/nm 3 (endüstri bölgelerinde mg/ Nm 3 ) değerinin sağlanabileceği belirtilmektedir. Tesiste, toz emisyonlarının %90 ı 10 mg/nm 3 altında, %10 u 15 mg/nm 3 altında tutalacağı yatırımcı firmanın taahhüdüdür. Tesisten kaynaklanacak Hg, kısmen gaz halinde bulunmaktadır. Cıva, tipik kontrol ekipman çalışma sıcaklıklarında yüksek buhar basıncına sahiptir ve partikül madde 268

294 kontrol ekipmanları tarafından toplanması oldukça değişkendir. Elektrostatik çöktürücü veya filtrelerin nemli kireçtaşı scruberları, sprey kurutucu scruberları veya kuru emici enjeksiyonlu gibi BGD teknikleri ile birlikte çalışması durumunda, civanın ortalama %75 (Elektrostatik çöktürücüde %50 ve BGD de %50) ve yüksek toz SCR ilavesi olması durumunda ise %90 oranında azaltabilmektedir. Bu değerler, proses dizayncılarının yatırımcıya verdiği taahhüttür. Bölgede hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda uygun teknoloji seçimine ek olarak, gerektiğinde (alınacak tüm tedbirlere rağmen HKDYY nde belirtilen standart değerlerin sağlanamaması durumunda) SKHKKY gereğince santralde yük düşümüne gidilebilecektir. Bölgenin mevcut kirlilik yükü ve bölgeye olan ilgi nedeni ile ileride hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda İzmir Valiliğince uygulanacak kütlesel debi sınırlaması ve kapasitenin azaltılması önlemlerine uyulacaktır. Özetle, tesis etki alanında toz emisyonlarının 2014 yılı için belirlenen sınır değerleri 2019 a kadar kademeli olarak düşmeye devam edecek olan hava kalitesi sınır değerlerinin Aliağa da sağlanabilmesi için İzmir Valiliği nce yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı kapsamında tesisin yük düşümüde dahil olmak üzere tüm önlemleri işletmesi alacaktır. Projenin tüm aşamalarında SKHKKY nin tüm yükümlülükleri yerine getirilecek olup, bu kapsamda aynı yönetmeliğin 6.Maddesinde belirtilen hususlara titizlikle uyulacaktır. İzmir Valiliği tarafından yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı içerisinde yer alan bölgedeki ana yolların betonla kaplanması çalışması kapsamında, Santral alanı(tesis) ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı ve tesis ile liman arasında yer alan yolların betonla kaplanması hususunda işletme(izdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş.) tarafından katılım sağlanacaktır. Tüm bunlara ilaveten Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi nin Raporunda belirtilen bu faaliyet ile ilişkili aşağıda sunulan önerilere uyularak hareket edilecektir. Raporun Geleceğe Yönelik Projelerin Değerlendirilmesine İlişkin Öneriler: Yeni kurulacak tesislerde az atık üreten, en iyi teknolojiye sahip (BAT) tesislerin seçilmesi Mevcut tesislerin kapasite artışlarında da BAT uygulamalarının teşvik edilmesi Bölgenin artan enerji ihtiyacının karşılanmasında yenilenebilir enerji kaynaklarının gözardı edilmemesi İzleme ve Denetim Faaliyetleri: Bölgenin farklı ortamlardaki (hava, su, toprak, vb.) çevresel kalitesinin sürekli olarak izlenmesi Filtre sistemlerinin düzenli çalışmalarının sağlanması için kontrol planları Emisyonların sürekli ölçüm cihazları ile izlenmesi Bölgede OSB statüsünde bir yönetim modelinin kurulması Sürekli denetim ve izlemenin gerçekleştirilmesi için yetkili ve uzmanlaşmış personelden oluşan bir ekip/yapılanmanın kurulması Buna paralel olarak çevresel bir yönetim planının (envanterleme, modelleme, uygulamaların izlenmesi ve denetlenmesi) güncelliği ve sürekliliğinin sağlanması Yeni faaliyetler için yapılacak ÇED çalışmalarının bu yönetim planı bağlamında topluca değerlendirilmesi 269

295 V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Miktarı ve Özellikleri(Uçucu Kül ve Taban Külü), Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Depolama Sırasında Alınacak Önlemler, Termik santralda kömürün yanması sonucu uçucu ve dip külü olmak üzere 2 farklı kül meydana gelecektir. İşletme süresince oluşacak toplam kül miktarının yaklaşık % 85 i uçucu kül, % 15 i ise dip külü olup, santraldan oluşması muhtemel kül miktarları Tablo V de verilmiştir. Tablo V Santralda Yakma Sistemi Sonrası Oluşacak Kül Miktarları, UÇUCU KÜL DİP KÜLÜ TOPLAM KÜL MİKTAR 21 ton/saat 4 ton/saat 25 ton/saat Santralda kullanılacak kömür yurtdışından ithal edilecek olup, yurtdışındaki çeşitli kömür madenlerinden temin edilen ithal kömürlerin özellikleri Tablo V.2.3.1, Tablo V ve Tablo V de verilmiştir. Bu tablolardan da görüleceği üzere ithal kömürlerin erime sıcaklıkları o C ile o C arasında değişmektedir. Proje kapsamında oluşacak küllerin değerlendirilmesi için santralin işletilmesi sırasında, yakma sonucunda oluşan kül ve cüruflardan oluşacak özel atıklar; alçıpan, çimento ve beton sanayinde hammadde olarak kullanılmakta olan değerli malzemeler olup, öncelikli olarak çimento, beton ve alçıpan sanayine satılarak değerlendirilecektir. Bu noktada, TS 639 T1 standarsında çimento üretim tesilerine, TS EN 450-1/A1-450 A2 standardında beton üretim tesisine ve TS 6917 standardında alçı üretimi tesisine verilebilmektedir. Ancak satışının gerçekleştirilemediği durumda, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha(endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı) kullanılacaktır. Bu saha 431(6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden oluşmakta olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1 Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Sahanın kuzeyinde vadi içerisinde başka bir sanayi tesisine ait cüruf alanının olması, öngörülen bu sahaya ulaşım yollarının mevcut olması ve santrale mesafesinin kısa olması(4.800 m) dolayısıyla işletmenin ekonomikliği açısından bu saha kül-cüruf depolama alanı olarak belirlenmiştir. Santral bölgesinin ağır sanayi alanı olması, yerleşim yerlerinin 270

296 durumu ve bölgedeki topoğrafya dikkate alındığında belirlenen alanın en uygun kül-cüruf depolama alanı olduğu görülmektedir. Söz konusu depolama alanı ile ilgili bilgiler Bölüm V.2.10 da verilmiştir. Enerji santralinden kömürün yakılması sonucu ortaya çıkacak atıklar (küller), 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazatede yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek-7 Tehlikeli Atık Listesi, 10. Başlıkta (Isıl İşlemlerden Kaynaklanan Atıklar), Güç Santrallerinden ve Diğer Yakma Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar (10 01) tablosunda adledilmemektedir. Yani bu yönetmelik kapsamında değerlendirilmemektedir. Bu bağlamda söz konusu küller; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü çerçevede depolanarak bertaraf edilecektir. Bu yönetmelikde (26. Maddesi) Depo Tabanının Teşkili ve Sızıntı Suyu Toplanması nda depolama alanlarının tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm. olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan doğal ya da yapay malzeme serilmesi gerektiği ve bu malzemelerin geçirimlilik katsayısının (permeabilitesinin) m/sn den büyük olamayacağı, ancak az çatlaklı kaya zeminlerde bu değerin m/sn olarak alınabileceği belirtilmektedir. Bu kapsamda sahanın geçirimsizlik katsayısı (Bkz. Ek-17) yönetmeliğin öngördüğü değerlerden büyük olduğu için depo tabanının teşkili; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan ve geçirimlilik katsayısı (permeabilitesi) m/sn den küçük olan doğal ya da yapay malzeme ile yapılacaktır. Ayrıca atık(kül-cüruf) depolama alanında oluşturulacak yağmurlama sistemide, toz emisyonu oluşumunu minimize edecektir(bkz.şekil V.2.1.8). Santralda oluşacak küllerin alınma sistemi hakkında detaylı bilgiler Bölüm V.2.1 de, atık depolama alanı hakkında detaylı bilgiler ise Bölüm V.2.10 da verilmiştir. V Depolama tesisinin tasarımı ve drenaj sistemi, zemin sızdırmazlığının sağlanması için yapılacak işlemler ve kontrol yöntemleri ve alınacak önlemler, kullanılacak olan geçirimsiz tabakanın tüm teknik özelliklerinin detaylı olarak açıklanması, nereden ve nasıl temin edileceği, depolama alanına ait her bir hücre için üst örtü ve zemin suyu drenaj tabakası plan ve kesit bilgileri, üst yüzey geçirimsizlik tabakasının teşkili Proje kapsamında oluşacak küllerin değerlendirilmesi için santralin işletilmesi sırasında, yakma sonucunda oluşan kül ve cüruflardan oluşacak özel atıklar, alçıpan, çimento ve beton sanayinde hammadde olarak kullanılmakta olan değerli malzemeler olup, öncelikli olarak çimento, beton ve alçıpan sanayine satılarak değerlendirilecektir. Bu noktada, TS 639 T1 standarsında çimento üretim tesilerine, TS EN 450-1/A1-450 A2 standardında beton üretim tesisine ve TS 6917 standardında alçı üretimi tesisine verilebilmektedir. Ancak satışının gerçekleştirilemediği durumda, küllerin depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha(endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı) kullanılacaktır. Bu saha 431(6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden oluşmakta olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni 271

297 süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot (göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer alan 5 parselin dışındaki 430, 431, 432 ve 435 nolu parseller (431 ve 435 tabulu şahıs arazileri olup, satın alınacak veya kamu yararı güden termik santral yatırımı kapsamında bu arazilerin, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. Kamulaştırma işlemleri bitmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Kül depolama konusunda en kötü senaryo ele alındığında; santraldan oluşacak küllerinin hiçbir şekilde geri dönüşüm yapılarak değerlendirilemediği göz önüne alındığında, planlanan Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının kapasitesi projenin 11,5 yıllık ömrü içerisinde ihtiyacı karşılayacak hacimdedir(bkz.ek-9). Yıllık depolama hacmi, yaklaşık m 3 (25 ton/saat x saat/1,5 ton/m 3 (Kaynak: Envy A.Ş. SETES Nihai ÇED Raporu, 1999-Ankara) öngörülmekte olup, toplamda 11,5 yıl boyunca atıklar hiçbir şekilde değerlendirilmediği durumda m 3 olacak ve öngörülen Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanında depo edilecektir. 11,5 yılın sonunda, depolama alanının dolması durumunda, yeni bir alan bulunacak ve alan kapsamında ilgili mevzuatlar çerçevesinde gerekli izinler alınacaktır. Endüstriyel Atık Düzenli Depolama sahası olarak planlanan alanın topografik yapısına bakıldığında yarı kapalı bir havza niteliğinde olması ve vadi içerisinde yer almasından dolayı sadece parseller çevresinde aks yapılması yeterli olacaktır. Depolama alanında yapılan sondajlarda, yeraltısuyu seviyesi m arasında tespit edilmiştir. Ancak depolama alanındaki yer alan tüf birimleri aşırı derecede ayrışmış olduğundan boşluk, kırık ve çatlak sistemleri büyük ölçüde kaybolmuş olup, akifer ortam oluşturmaz ve yeraltısuyu bakımından önem arz etmezler dolayısıyla sondajlarda tespit edilen suların yeraltısuyundan ziyade aslında mercekler şeklinde askı ve kapiler sular olduğu ve mevsimsel olarak seviye değişimleri gösterdiği düşünülmektedir. Depolama alanının zeminin geçirimlilik özelliklerini belirlemek amacıyla zemin (kil, kum, çakıl, ileri derecede ayrışmış kayaçlar) ortamında yapılan sabit seviyeli sızma ve kaya ortamında yapılan basınçlı su testi (BST) sonuçlarına göre, kül depolama alanındaki anakayayı oluşturan tüf birimi için 2,11 < Lugeon değerleri < 9,13 arasında olup zemin az geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Anakaya üzerinde bulunan kil ve ileri derecede ayrışmış tüf zemin için ise 1,36x10-5 m/sn < K (geçirimlilik-permeabilite) < 8,30x10-7 m/sn arasında olup zemin yarı geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Bu bağlamda, Tarih ve Sayı lı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 26. Maddesi nde depolama alanlarının tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan doğal ya da yapay malzeme serilmesi gerektiği ve bu malzemelerin geçirimlilik katsayısının (permeabilitesinin) m/sn den büyük, az çatlaklı kaya zeminlerde ise 272

298 m/sn den büyük olamayacağı belirtilmektedir. Söz konusu sahanın geçirimsizlik katsayısı (Bkz. Ek-17) yönetmeliğin öngördüğü değerlerden büyük olduğu için depo tabanının teşkili; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan ve geçirimlilik katsayısı (permeabilitesi) m/sn den küçük olan doğal ya da yapay malzeme ile yapılacaktır. Özetle Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde depo tabanı teşkili için belirtilen tüm hususular yerine getirilecektir. Termik santrallerda kazanda yüksek sıcaklıkta yanma sonucunda oluşan küller, bünyelerinde metaloksitleri barındırırlar (Bkz. Tablo V.2.9.2). Ancak küllerin bünyesindeki absorbe ağır metaller, sadece çok düşük ph değerlerinde ortaya çıkabilirler. (Egemen ve Yurteri, 1994a; Egemen ve Yurteri, 1994 b, Egemen ve Yurteri, 1994 c). Bu nedenle, kül depolama sahasından ortama herhangi bir şekilde ağır metal geçmesi söz konusu değildir. Literatürde, termik santrallerin uçucu küllerinin, ıslatıldıklarında sertleştikleri ve sıkıştırıldıklarında geçirimsiz tabaka oluşturdukları ve depo alanlarında taban için kullanılabildikleri belirtilmektedir. (Liners for waste containment constructed with class F and C fly ashes, Palmer, Edil, Benson, 2000, ve Pozzolanic fly ash as a hydraulic barrier in landfills, Prashanth, SIVapullaiah, Sridharan,2000). Yine KAKY nin 26. Maddesi-Depo Tabanının Teşkili ve Sızıntı Suyu Toplanması nda da belirtildiği üzere; düzenli depo tesisinden, depo tabanına sızan sızıntı sularının yeraltı sularına karışmasını önlemek için depo tabanı geçirimsiz hale getirilecek ve depo tabanında oluşturulacak bir drenaj sistemi ile sızıntı suları toplanacaktır. Bu amaçla; - Depo tabanı, tabii yeraltı suyunun maksimum seviyesinden en az 1 m yüksekte olacak, - Depo tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan ve geçirimlilik katsayısı (permeabilitesi) m/sn den küçük olan doğal ya da yapay malzeme serilecek, - Depo tabanının, en az 3 m kalınlığında doğal kil ve benzeri m/sn geçirimlilik katsayısını sağlayan bir malzeme olması durumunda, depo tabanı tekrar geçirimsizlik malzemesi ile kaplanmayacak ve geçirimlilik katsayısının sahanın her yerinde m/sn olması sağlanacak, - Geçirimsiz hale getirilen taban üzerine dren boruları döşenerek sızıntı suları bir noktada toplanacak(drenaj havuzu) olup, hidrolik ve statik olarak hesaplanması gereken drenaj borularının çapının minimum 100 mm ve minimum eğimin %1 olmasına dikkat edilecektir. Dren boruları, münferit borular şeklinde, yatayda ve düşeyde kıvrım yapmadan doğrusal olarak depo sahası dışına çıkarılacak ve depo tesisi çıkışında kontrol bacaları bulunacaktır. Dren boruları çevresine, boru sırtından itibaren yüksekliği minimum 30 cm olan kum, çakıl filtre yerleştirilecektir. Ayrıca sızıntı sularının toplanacağı drenaj havuzu depolama sahasının en alt kotuna yerleştirilecek olup, toplanan sular depolama sahası yağmurlama sisteminde kullanılacaktır. Proje kapsamımnda yapılacak Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanı iki gözden oluşturulacaktır. Gözlerin dolması yani depolama alanının projenin ekonomik ömrü sonrasında kapatılmasından sonra Tarih ve Sayı lı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 30.maddesi 273

299 gereğince depo sahasının yeşillendirilmesi yapılacaktır. Bu doğrultuda depolama işleminin tamamlanmasından sonra veya şevlerde dolgu sırasında, depo sahasının görünüş olarak çevreyi rahatsız etmemesi ve arazinin tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yeşillendirilmesi, ağaçlandırılması, deponun en üstüne ve şevlere tarım toprağı serilecektir. Bu toprağın kalınlığı projenin ekonomik ömrü sonrasında dikilmek istenen bitkinin kök derinliğine göre seçilecektir. Depo kütlesi üzerine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terk etmesi için en üst toprak tabakasının eğiminin %3 den büyük olmasına dikkat edilecektir. Söz konusu kül ve cüruf depolama alanında geçirimsizliğin sağlanması kullanılacak kil miktarı en fazla m 3 ( m 2 x 0, m 2 x 0,90) olacaktır. Depolama sahasında kilin tutturulmasını sağlayacak şekilde saha tesviye edilecektir. Bu kil, bölgedeki ruhsatlı kil ocaklarından satın alınmak koşuluyla temin edilecektir. Ayrıca geçirimliliğin sağlanmasında kullanılacak yapay malzemede yurtiçi veya yurtdışı üretici firmalardan satın alınmak koşuluyla temin edilecektir. Planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. Toplam ton (yoğunluğu 1,6-2,1 kg/lt) cürufun inşaat çalışmaları başlanmadan önce tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Tehlikeli atıklar ile kontomine olmuş cürufların depolanacağı tehlikeli atık lotu tamamlanmadan santral inşaatına başlanmayacaktır. Söz konusu tesis sahasındaki cüruflar için yapılacak Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı (Tehlikeli Atık Lotu); 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazatede yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre dizayn edilecektir. Buna göre söz konusu yönetmeliğin 34. maddesi gereğince depo tabanı aşağıdaki şekilde teşkil edilecektir. -Depo tabanı, sızıntı suyunun yeraltı suyuna karışmasını önleyecek şekilde düzenlenecektir. Bunun için mineral sızdırmazlık tabakası (kil) ile plastik geçirimsizlik tabakası birlikte kullanılacaktır. Bu malzemelerle eşit düzeyde geçirimsizliği sağlayacak diğer malzemeler de bu amaçla kullanılabilir. Bu tabanı oluşturulurken geçirimlilik katsayısı (permeabilitesi) k 1x10-9 m/sn. ve kalınlığı en az 5 metre olan kil e eşdeğer geçirimlilik sağlanması gerekmektedir. Mineral sızdırmazlık tabakası ile kullanılacak diğer yapay geçirimsizlik malzemelerinin yeterli teknik kriterlere ve spesifikasyonlara haiz olduğunun ulusal ve uluslar arası standartlara (CE, ISO; DIN,TSE ve benzeri) göre uygun olduğunun ön lisans sürecinde Bakanlığa belgelenmesi zorunludur. Teşkil edilecek taban için örnek olarak şematik kesit Ek-9 da verilmiştir. Bu örneğe göre tabii zemin üzerine yerleştirilen malzeme kil ise sızdırmazlık tabakasının kalınlığı en az 0.90 metre alınacaktır. Bu tabaka en fazla 0.30 metre üç tabaka halinde sıkıştırılarak döşenecektir. Bu tabakanın üstüne serilen plastik geçirimsizlik tabaka kalınlığı (HDPE) en az 0.25 cm. olacaktır. Plastik tabakanın korunması ince kum ve benzeri bir malzeme ile sağlanacaktır. Bu koruyucu kalınlığı en az 0.10 metredir. Depo tabanına balık sırtı şeklinde bir form verilecek ve tabanın boyuna eğimi % 3'den, enine eğimi de % 1'den küçük olmayacak şekilde dizayn edilecektir. 274

300 Dizaynı tamamlanan Tehlikeli Atık düzenli Depolama lotu, 11 ay gibi kısa bir zaman diliminde santral sahasındaki mevcut cüruflar ile doldurulacaktır. 11 ayın sonunda da yine Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü şekilde (Madde 37.) depo tesisi üst örtüsü teşkil edilecektir. Arazi topoğrafyası, zemin özellikleri ve hidrolojik şartlar göz önüne alınarak Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama tesisini, yüzeysel akış sularından (yağmursuyu) koruyacak saha drenajı esastır. Bu nedenle yüzeysel akış (yağmursuyu) sularının tesise girmemesi, arazi topoğrafyasına bağlı olarak projelendirilecek yağmursuyu toplama sistemi (kuşaklama-derivasyon kanalları, kafa hendekleri) ile sağlanacaktır. Bu kuşaklama kanalları, yüzey sularının tamamını taşıyabilecek kapasiteye sahip olacaktır. Böylece sahanın yakınındaki arazilerden gelen suların akış yönü değiştirilecek ve depo sahasına girmesi veya etkilemesi önlenecektir. Dolayısıyla erozyon ve taşkın kontrolüne de çözüm bulunmuş olacaktır. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahası çevresinde oluşturulacak yağmur suyu toplama sistemi ile drenaj sistemi; 100 yılda bir tekerrür eden 5 dakika süreli yağışları geçirecek kapasitede projelendirilip, inşa edilecektir. 100 yıllık tekerrür 5 dakika süreli yağışın verimi 180 mm/saat alınacaktır (Bkz. Ek-12). Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanını da gösteren 1/ ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-3). Ayrıca Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanının genel yerleşim planı ve kesitleri yani fonksiyonel projeler Ek- 9 da sunulmuştur. Depolama alanlarına ait uygulama projeleri ise Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ne onaylatılmış olup, proje onay yazısı Ek-1/P de sunulmuştur. İlgili yazıda belirtilen hususlara uyularak atık depolama alanlarının inşaatı gerçekleştirilecektir. Bunlara ilaveten sahada yapılan jeolojik ve jeoteknik araştırmalar sonucu oluşturulan raporlar Ek-17 de sunulmuştur. Ayrıca sahayıda kapsayan 1/ ölçekli jeoloji haritası eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-16). V Drenaj sisteminden toplanacak suyun miktarı, sızıntı suyu toplama havuzunun toplama karakteristiği, arıtılma şekli, arıtma sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suyun hangi alıcı ortama nasıl deşarj edileceği, deşarj limitlerinin tablo halinde verilmesi, tesiste oluşacak sızıntı suyu ile ilgili değerlendirmenin şiddetli yağış analizlerine göre yapılması, alınacak izinler Santral proje sahası içerisinde, 350 MW gücündeki santralin yaklaşık 2 haftalık kömür tüketimine karşılık gelen ton kömürü depolayacak kapasitede açık kömür depo alanı techiz olacaktır ton kapasiteli olarak planlanan stok alanı; tabanı yağmur suyu almayacak şekilde betonlanacak ve yağmur suları için üzeri çelik yapı üzerine sundurma ile kapatılacaktır. Bu önlemlere rağmen kömür stok alanında olabilecek sızıntıları toplamak amacıyla, sular çepeçevre özel kanalında toplandıktan sonra çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Konuyla ilgili deşarj standartları Tablo IV de verilmiştir. 275

301 Tablo V SKKY Tablo 9.3 Deşarj Standart Değerleri, PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE (2 SAATLİK) KOMPOZİT NUMUNE (24 SAATLİK) KOİ (mg/l) AKM (mg/l) Yağ Ve Gres (mg/l) Toplam Fosfor (mg/l) 8 - Toplam Siyanür (Cn ) (mg/l) Sıcaklık ( C) - 35 Ph Kömürün; yığın yüksekliği maksimum 6-8 m, şev açısı 60 0 olacak şekilde aşağıdan yukarıya doğru gezer konveyör ile depolanması gerçekleştirilecektir. Böylece kömürün harmanlanması da sağlanmış olacaktır. Kömürün yığılması ve düzenlenmesi için kovalı tekerli 1 adet stacker/reclaimer ekipmanı kullanılacaktır. Ekipmanın yığma ve düzenleme kapasitesi 500 ton/saat olacaktır. Stok sahasındaki düzenleme işine destek olması amacıyla buldozerler de kullanılacaktır. Kömür taşıma sistemindeki ekipmanların otomatik kontrolu, izlenmesi ve başlatma, durdurma ve işletme durumlarının yönetimi için, PLC sistemi kurulacaktır. Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının taban teşkili için, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 26. Maddesi nde depolama alanlarının tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan doğal ya da yapay malzeme serilmesi gerektiği ve bu malzemelerin geçirimlilik katsayısının (permeabilitesinin) m/sn den büyük, az çatlaklı kaya zeminlerde ise m/sn den büyük olamayacağı belirtilmektetir. Söz konusu sahanın geçirimsizlik katsayısı (Bkz. Ek-17) yönetmeliğin öngördüğü değerlerden büyük olduğu için depo tabanının teşkili; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan ve geçirimlilik katsayısı (permeabilitesi) m/sn den küçük olan doğal ya da yapay malzeme ile yapılacaktır. Bu bağlamda, depo tabanı ile ilgili hususlar başta olmak üzere projenin tatbikatında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin tüm yükümlülükleri yerine getirilecektir. Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı (lotu) ise depo tabanı ile ilgili hususlar başta olmak üzere projenin tatbikatında 14. Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazatede yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uygulanacaktır. Arazi topoğrafyası, zemin özellikleri ve hidrolojik şartlar göz önüne alınarak atık (kül ve cüruf) depolama tesisini, yüzeysel akış sularından (yağmursuyu) koruyacak saha drenajı esastır. Bu nedenle yüzeysel akış (yağmursuyu) sularının tesise girmemesi, arazi topoğrafyasına bağlı olarak projelendirilecek yağmursuyu toplama sistemi (kuşaklamaderivasyon kanalları, kafa hendekleri) ile sağlanacaktır. Bu kuşaklama kanalları, yüzey sularının tamamını taşıyabilecek kapasiteye sahip olacaktır. Böylece sahanın yakınındaki arazilerden gelen suların akış yönü değiştirilecek ve depo sahasına girmesi veya etkilemesi önlenecektir. Dolayısıyla erozyon ve taşkın kontrolüne de çözüm bulunmuş olacaktır. Endüstriye ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı sahası çevresinde oluşturulacak yağmur suyu toplama sistemi ile depolama alanları drenaj sistemi; 100 yılda bir tekerrür eden 5 dakika süreli yağışları geçirecek kapasitede projelendirilip, inşa edilecektir. 100 yıllık tekerrür 5 dakika süreli yağışın verimi 180 mm/saat alınacaktır. Dikili Meteoroloji 276

302 İstasyonu nda standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ile Yağış-Süre- Şiddet-Tekerrür Eğrileri eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-12). V Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Diğer Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, Kurulması planlanan santralin işletme aşamasında kaynaklanacak katı atıkları; BGD ünitesinden çıkacak alçı, personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar, atık yağlar, pil ve aküler, ambalaj atıkları, tıbbi atıklar ve arıtma çamuru olarak sıralamak mümkündür. Alçı: Kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla planlanan BGD Ünitelerinde baca gazının kireçtaşı solüsyonu ile karışımı sonucu alçı meydana gelecektir. İşletme süresince oluşması beklenen toplam alçı miktarı 9 ton/saat'dir. Santralda oluşacak alçı/alçıtaşı, baca gazı emisyonları ve kireçtaşının özelliklerine göre farklılık göstereceğinden, bu aşamada alçıtaşı özelliklerinin verilmesi mümkün değildir. Ancak oluşacak alçı/alçıtaşına örnek olması açısından, Almanya'da yapılan analizlerden elde edilen özellikler Tablo V 'de verilmiştir. Tablo V Almanya'daki Bir STEAG Santralı'nın Alçıtaşı Özellikleri, PARAMETRE DEĞER Si0 2 % 0,42 AI 20 3 % 0,12 Fe 20 3 % 0,09 CaO % 32,64 MgO % 0,01 SrO % 0,00 Na 20 K ppm 340 ppm S0 3 % 44,78 Ti Mn Cl Kaynak: Envy A.Ş. SETES Nihai ÇED Raporu, 1999-Ankara 92 ppm 18 ppm 75 ppm BDG atık ürünü (alçıtaşı), susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak satışının gerçekleştirilemediği durumda, ürünün depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli(bkz.ek-3) topoğrafik haritada belirtilen atık(kül-cüruf) depolama sahası kullanılacaktır(bkz. Bölüm II.1.). Evsel Atıklar ve Arıtma Çamuru: Santralda işletme aşamasında çalışacak ortalama 500 kişilik personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atık miktarı (bir kişiden oluşacak günlük katı atık miktarı 1,34 kg/gün-kişi (11) olarak alınarak); 500 kişi x 1,34 kg/gün-kişi = 670 kg/gün olarak hesaplanır. 11 Kaynak: Çevre Bakanlığı, Belediyeler İçin Çevre El Kitabı, Çevre Kirliliği Önleme ve Kontrol Genel Müdürlüğü,

303 Tesisten oluşacak evsel nitelikli katı atıklardan geri kazanımı mümkün olan atıklar (metal, karton, plastik, vb.) ve geri kazanımı mümkün olmayan organik (yemek artığı, vb.) atıklar ayrı olmak üzere proje sahası ve tesis içerisine yerleştirilen ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecektir. Bunlardan geri kazanımı mümkün olan atıklar lisanslı geri kazanım firmalarına verilerek, geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. Atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamuru ise arıtma sistemi kapsamında bulunan şartlandırma ve filtrasyon işlemlerinden geçirilerek, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 28 e göre su içeriği % 65 e getirilerek, İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilecektir. Oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) tarihli ve sayılı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 18 de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin tüm hükümlerine uymaları sağlanacaktır. Atık Yağlar: Proje kapsamında prosesten kaynaklanacak yağlı atıksuların yağ kapanları ile tutulması sağlanarak ayrı bir düzenekle biriktirilecektir. Gerek biriktirilen bu atık yağlar ve gerekse kullanım ömrünü tamamlamış diğer atık yağların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin 2. bölümünde belirtildiği şekilde lisanslı bertaraf tesislerinde gerçekleştirilecektir. Yani atık yağlar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca atık yağlar vb. tehlikeli maddelerle kontomine olmuş katı atıklar, (üstübü vb.) lisanslı tehlikeli atık berteraf tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanarak, işletme içinde standartlara uygun geçici depolarda kategorilerine uygun ayrı ayrı depolanacak ve taşınmaları sağlanacaktır. Atık yağların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı bir taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Ayrıca Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 9. Maddesinde atık yağ üreticilerinin yükümlülüklerine titizlikle uyulacaktır. Atık Pil ve Aküler: İşletmede kullanım ömrünü tamamlamış pil ve aküler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği nin 13. maddesinde belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilecek ve toplama noktalarına ve geçici depolama yerlerine teslim edilecektir. Ambalaj Atıkları: Ambalaj kağıdı, pet şişe, cam şişe vb. atıklar ise Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 27. Maddesi uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, 10 toplama lisanslı firma ve ÇEVKO Vakfı arasında imzalanan protokolle kurulan Belediye sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli kapsamına giren ambalaj atıkları ise, bertaraf edilmek üzere bu konuda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilecek olup, atıkların taşınmasının lisanslı araçlarla yapılmasına dikkat edilecektir. Tıbbi Atıklar: Santralde çalışacak kişilerin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak tedavi amaçlı revir ünitesinden oluşacak atıkların miktarı tahmin belirlenememekle birlikte çok az miktarda olması tahmin edilmektedir. 278

304 Oluşan tıbbi atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nde belirtilen tıbbi atık üreticilerinin yükümlülükleri uyarınca diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Tıbbi Atık Sözleşmesi imzalanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıkların kaynağında ayrılması ve biriktirilmesi ile ilgili yönetmelik şartları yerine getirilecektir. Ömrünü Tamamlamış Reçine Atığı: Soğutma suyu arıtımında kullanılan reçinelerin ekonomik ömrü, üretici firmalar tarafından 10 yıl olarak öngörülmektedir. On yıl sonunda ömrünü tamamlamış reçineler, lisanslı araçlar ile taşınarak, lisanslı tehlikeli atık yakma tesislerinde bertarafı sağlanacaktır. Sonuç olarak konuyla ilgili projenin işletme süreci içerisinde aşağıdaki yönetmeliklere uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazatede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) V Proje Kapsamında Meydana Gelecek Vibrasyon Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması (Her bir tesis için ayrı ayrı hazırlanacak) Santralın işletmesi sırasında gürültü kaynağı olması beklenen başlıca üniteler; santral ana binası ve kömür üniteleri olup, gürültü kaynakları yine çalışacak araç ve ekipmanlardır. Oluşması muhtemel gürültüler ile ilgili tüm hesaplama ve değerlendirmelerin yer aldığı Akustik Rapor, ÇGDYY ne göre hazırlanmış olup, eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-15). V Radyoaktif atıkların miktar ve özellikler, gürültü kaynakları ve seviyeleri, muhtemel ve bakiye etkiler ve önerilen tedbirler Kurulması planlanan İzdemir Enerji Santral-II de kullanılacak yakıt ve teknoloji gereği radyoaktif oluşumu söz konusu değildir. Almanya'daki enerji santrallarında yakılan kömür ve linyit de uluslararası piyasalardan temin edilmekte olup, santrallarda oluşan küllerin büyük bir çoğunluğu inşaat malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bu sebeple, kömürdeki radyoaktivitenin belirlenmesi amacıyla Almanya'da çeşitli çalışmalar yürütülmüştür (Berg ve Puch, 1996). 279

305 Bu çalışmalara göre, Almanya'da kullanılan kömürün kül oranı % 7-40 arasında (ortalama % 15) değişmektedir. Planlanan projede kullanılacak kömürün kül oranı ise % 8,0-10,3 arasında olacaktır. Yapılan araştırmalar, yanma sonucunda kömürdeki radyoaktivitenin % 90 oranında küle geçtiğini göstermektedir. Kalanı ise BGD tesisinde tutularak alçıtaşında kalmaktadır. Çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre, küldeki radyoaktivite toprağın doğal radyoaktivitesinden daha fazla değildir. Yapılan araştırmalara göre, Almanya'da toprak kaynaklı radyasyon seviyesinin 0,4 msv/yıl olduğu tespit edilmiştir. Aynı ülkedeki kül depolama sahalarında saat/yıl süre boyunca kalınması durumunda maruz kalınan radyasyon seviyesinin ise 0,28 msv/yıl olduğu belirlenmiştir. Ek olarak, İngiltere'de bir açık kül depolama alanında saat kalınması durumunda belirlenen seviye 0,06 msv/yıl olup, bu değer aynı süreyi doğal toprak üzerinde geçirmesi sonucunda belirlenen seviyeden (0,057 msv/yıl) farklı değildir (Berg ve Punch, 1996). Bu sebeple, farklı amaçlar için kullanılan külle işçilerin teması halinde bir problemle karşılaşılmamaktadır. Ayrıca Tablo V verilen ithal kömürlerdeki eser elementlere bakıldığında 226 Ra mbg/g, 238 U <85 mbg/g, 230 Th 19-55,5 mbg/g ve 40 K mbg/g bulunmuştur. Buna göre, ithal kömür kullanımı sonucu oluşacak temsili küldeki radyoaktivite seviyesi literatürdeki değerlere ( 26 Ra Bq/kg, 232 Th Bq/kg ve 40 K Bq/kg) göre normal olup, kömürün yakılması ile oluşan külde doğal değerlerin üzerinde bir bir radyoaktivite olmayacaktır (Berg ve Punch, 1996). Küldeki radyasyon içeriği topraktaki doğal radyasyon seviyesi ile sınırlı olacağından, olumsuz bir etki yaratmayacaktır. Ayrıca kömür ve kül bunkerleri vb. ünitelerde seviye denetimi amacıyla kullanılacak düzeneklerde Kobalt-6, İridyum-192 vb. radyoaktif izotoplar kullanılacak olup, bu izotoplar tedarikçiden kurşun kaplarda getirilecek ve yine kurşun kaplarda monte edilerek kullanılacaktır. Bu tek tarafı açık, kilitli kurşun kapların bakımı ön tarafı kapatılarak yapılacak olup, kullanım ömrü tamamlandığında tekrar tedarikçi firmaya iade edilerek, yenilenmesi sağlanacaktır. V Proje ünitelerinde üretim sırasında kullanılacak tehlikeli, toksik, parlayıcı ve patlayıcı maddeler, taşınımları ve depolanmaları, hangi amaçlar için kullanılacakları, kullanımları sırasında meydana gelebilecek tehlikeler ve alınabilecek önlemler, Kurulması planlanan santralin işletme aşamasında kullanılacak en önemli maddeler arasında parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler yakıt olarak kullanılacak kömür ve doğalgazdır. Bu maddeler ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3. de verilmiştir. Termik santral ile ilgili kimyasallar, yakma proseslerinde ve su arıtım sisteminde kullanılan kimyasalları, yağları ve çözücüleri içermekte olup, kullanılacak kimyasalların kullanım riskleri ve alınacak önlemleri ile ilgili bilgiler Tablo V de verilmiştir. Söz konusu kimyasal maddeler, santral sahasına yerinde teslim olarak kamyonlarla taşınacak ve tecrübeli personel tarafından kullanılacaktır. 280

306 Tablo V Projede Kullanılacak Kimyasal Maddeler, Kullanım Miktarları, Kullanım Riskleri ve Alınacak Önlemleri ile İlgili Bilgiler, Adı Nötralizing Amin Oksijen Scavenger Fosfat İyonu (PO 4) Sodyum Hipoklorit (NaClO) %14 Hidroklorik Asit (HCl) %33 Kostik (NaOH) %48 Sodyum Meta Bisülfit Kullanıldığı Yer KİMYASALIN Kullanım Miktarı (kg) Degazör Degazör 960 Kazan Ham Su Mixed Bed- Anyon- Katyon Mixed Bed- Anyon- Katyon Mixed Bed- Anyon- Katyon Hidrojen Soğutma Muhtelif Kullanım Riskleri Koroziftir. Alevlenebilir. Yanıklara neden olur. Cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır. Cilt ve göz ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır. Koroziftir. Yutulması halinde sağlığa zararlıdır. Ciddi yanıklara neden olabilir. Göz ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Cilt ve göz ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır. Alev alabilir. Yanıcı ve patlayıcıdır. Koroziftir. Cilt ve göz ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır. Yanıklara neden olabilir. Yanıcı ve patlayıcıdır. Koroziftir. Cilt ve göz ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır. Yanıklara neden olabilir. Yanıcı ve patlayıcıdır. Cilt ve göz ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır. Ciltte, alerjik etkiler gözlenebilir. Yanıcı ve patlayıcı bir maddedir. Oksijen içermediğinden ALINACAK ÖNLEMLER (1) Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske kullanılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Kullanımı sırasında, çalışma odalarının yeterince havalandırılmasını sağlanmalı ve ateşten ve tutuşturuculardan korunmalıdır. Depolanması sırasında, konteyneri sıkıca kapalı tutulmalı ve iyi havalandırılmış yerde depolanmalıdır. Kullanımı sırasında, göz ile temasından kaçınılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Depolanması sırasında, yeterli havalandırma sağlanmalı ve serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır. Güneş ışığı da dahil ışıktan korunmalıdır. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske kullanılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Kullanımı sırasında, deri ve göz temasından kaçınılmalıdır. Depolanması sırasında, konteyneri sıkıca kapalı tutulmalıdır. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske kullanılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Kullanımı sırasında, deri ve göz temasından kaçınılmalıdır. Depolanması sırasında, konteyneri sıkıca kapalı tutulmalıdır. Fiziksel darbelerden korunmalıdır. Serin ve rutubetsiz ortamda saklanmalıdır. Ateşten uzak tutulmalıdır. Daima suyun içerisine yavaşça ve az miktarda eklenmelidir. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske kullanılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Kullanımı sırasında, deri ve göz temasından kaçınılmalıdır. Daima suyun içerisine yavaşça ve az miktarda eklenmelidir. Depolanması sırasında, konteyneri sıkıca kapalı tutulmalıdır. Fiziksel darbelerden korunmalıdır. Serin ve rutubetsiz ortamda saklanmalıdır. Ateşten uzak tutulmalıdır. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske kullanılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Kullanımı sırasında, deri ve göz temasından kaçınılmalıdır. Depolanması sırasında, konteyneri sıkıca kapalı tutulmalıdır. Fiziksel darbelerden korunmalıdır. Serin ve rutubetsiz ortamda saklanmalıdır. Ateşten uzak tutulmalıdır. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük / maske kullanılmalıdır. Göz ve cilt ile temasında derhal bol su ile yıkanmalıdır. Depolanması sırasında, konteyneri sıkıca kapalı tutulmalıdır. Fiziksel darbelerden korunmalıdır. Serin ve rutubetsiz ortamda saklanmalıdır. Maddenin depolandığı alanın oksijen seviyesinin % 19,5 dan yüksek tutulmasına, sıcaklığın 52 OC nin altında olmasına ve depo alanının ısı, kıvilcım ve alevden uzakta tutulmasına ve basınç altında saklanmasına dikkat edilecektir. 281

307 Adı Kullanıldığı Yer KİMYASALIN Kullanım Miktarı (kg) Kullanım Riskleri ALINACAK ÖNLEMLER (1) kapalı alanda yayılması durumunda asfeksiye (oksijen yokluğundan ileri gelen boğulmaya) neden olabilmektedir. (1) Genel olarak tüm maddelerin kullanımlarında ortamın havalandırılmasına dikkat edilecektir. Tesisteki kimyasal madde depolama binalarının, patlayıcı ve zararlı maddelerin kullanımına ilişkin tüzük uyarınca betonarme olması ve herhangi bir sızıntıya karşı, ikinci bir beton duvarla çevrilmesi planlanmıştır. Sülfürik asit ve kostik tankları gibi büyük kimyasal tankların etrafına açılacak olan beton hendeklerle ve inşa edilecek taşkın önleyici beton duvarlarla olabilecek sızıntılar önlenecektir. Açılacak hendekler tankın hacminden daha büyük kapasitede olacaktır. Ayrıca, ünitede bulunacak olan acil durum vanaları ile çevreye herhangi bir sızıntının olması da önlenecektir. Kimyasal malzemelerin bulunduğu alanı drene eden kanallar bir yağ tutucuya bağlanacak ve drenaj suları bu üniteden geçirilerek genel drenaj sistemine verilecektir. Bahsi geçen kimyasallar, işletme aşaması ve sonrasında herhangi bir ikincil zararlı maddeye dönüşmeyecektir. Sahaya saf sıvı halde getirilen kimyasallar sıcaklık kontrollü olan seviye göstergeli depolama tanklarında, normal kapasitede en az 30 gün yeterli olacak şekilde depolanacaktır. Sıvı kimyasal varillerine patlamaya karşı korumalı motorlu varil pompaları yerleştirilecektir. Kimyasallar kendilerine ayrılmış, üstü kapalı ve havalandırmalı ölçüm tanklarına aktarılacak ve buradan da cazibeyle çözelti karıştırma ve besleme tanklarına ekleneceklerdir. Uygun olan hallerde kimyasallar sisteme doğrudan sahaya taşındıkları varillerden besleneceklerdir. Bu gibi durumlarda, her varilde bir varil seviye ölçme aleti veya seviye skalası bulunacaktır. Arıtım kimyasallarının kullanılmadan önce bekletilmesi veya seyreltildikten sonra belli bir aktivasyon süresinin geçmesi gerektiği durumlarda, kimyasallar için iki çift karıştırıcılı karıştırma/bekletme/besleme tankı sağlanacaktır. Kuru yığınlar halindeki kimyasallar, hava akışkanlaştırmalı ve dipten karıştırmalı silolara pnömatik olarak taşınacaklardır. Silo deşarjı, kayar kapaklı akış yönlendirici ile yapılacaktır. ki adet yüzde yüz kapasiteli kuru, gravimetrik besleyici sağlanacaktır. Kimyasalın sıvı, yığın veya kuru formda olduğu bütün durumlarda her kimyasal için ikişer adet % 100 kapasiteli, uzaktan debi ayar kontrollü, diyaframlı dozlama pompalan sağlanacaktır. Buna ek olarak bütün karıştırma/çözelti/karışım besleme tanklarında karıştırıcı ve seviye göstergeleri bulunacaktır. Tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü ne uyulacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddeleri doğrultusunda tüm çalışanlara ortam risklerine göre belirlenmiş standartlara uygun koruyucu malzemeler verilerek, kullanım şartlarına uymaları sağlanacaktır. Ayrıca Ek-21 de verilen kimyasallara ait, malzeme güvenlik bilgi formlarında belirtilen hususlara dikkat edilecektir. 282

308 V Proje Etki Alanında Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Yerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi, Boyalı Yüzeyler: Yer seviyesi S0 2 konsantrasyonlarının her türlü boyalı yüzeylere ve boyalara olan etkisi, literatürde iki farklı açıdan ele alınmaktadır. Bunlardan birincisi, S0 2 'nin özellikle rutubetli koşullarda boyaların kimyasal yapısını bozması ile ilgilidir. Ikinci tür etki ise, yüzeydeki boya kalınlığının azalması ile ilgilidir. Holbrow (1962) (12) tarafından çeşitli boyalar üzerinde yapılan ayrıntılı deneylerin neticelerine göre, yağ bazlı boyaların kimyasal yapısında % 50 mertebesinde bir değişiklik gözlenebilmesi için gerekli uzun dönem S0 2 konsantrasyonu 1 ppm (veya µg/m 3 ) olup, boyanın önemli ölçüde kalite kaybına uğraması için gerekli uzun dönem S0 2 konsantrasyonu ise 2 ppm (veya µg/m 3 ) olarak tespit edilmiştir. Spence ve diğ. (1975) (13) dört farklı boya grubu (yağ bazlı, vinil latex, vinil ve akrilik) üzerinde çeşitli hava kirleticileri ile (S0 2, N0 2 ve 0 3 ) bir dizi deneyler yapmıştır. Yapılan deneyler sonucunda, hava kalitesinden en çok yağ bazlı boyaların etkilendiği ortaya çıkmış olup; bu boyalar için en belirgin faktörlerin havadaki bağıl nem ve S0 2 konsantrasyonu olduğu saptanmıştır. Bu bağlamda, havadaki N0 2 konsantrasyonunun önemli bir olumsuzluğu gözlenmemiştir. Toplam saatlik süreler için yapılan çok sayıda denemenin sonucunda, boya yüzeylerindeki aşınma için aşağıdaki denklem ortaya çıkarılmıştır: E = 14,3 + 0,0151 x (YSK S02 )+ 0,388 x BN E : Yıllık toplam aşınma miktarı (µm/yıl) BN : Bağıl nem miktarı (%) YSK S02 : Yer Seviyesi S0 2 Konsantrasyonu (µg/m 3 ) Hesaplamalarda; santralden kaynaklanacak yıllık maksimum 3,63 µg/m 3 lük S0 2 YSK değeri ve % 72'Iik bağıl nem değerleri kullanıldığında; E = 14,3 + 0,0151 x 3,63 + 0,388 x 72 = 42,29 µm/yıl olarak bulunur. Denklemden de anlaşılacağı gibi, 42,29 µm/yıllık toplam aşınma miktarının sadece % 0 8,1 ü hava kirliliğinden kaynaklanmaktadır. µm birimi zaten çok küçük miktarları ifade ettiğinden bu miktarın % 0 8,1 ü gibi bir değerin, santralin faaliyete geçmesiyle oluşacak hava emisyonlarının, geleneksel kentsel doku ve çeşitli kültür varlıkları kapsamındaki her tür boyalı yüzey (seramik, ahşap, mermer, cam, kumaş ve çeşitli metaller) üzerine önemli bir etkisi olmayacağı öngörülmektedir. 12 Ho/brow, G. L., (1962) UAtmospheric Pollution: /ts Measurement and Same Effects on Paint." J. Oi/ C%ur Chem. Assoc., 48, Spence, J. w., Haynie, F. and Upham, J. B. (1975) "Effects of Gaseous Pollutants on Paints." J. Paint Techno/., 47,

309 Demir, Demir Alaşımları, Çelik, Çinko ve Aluminyum Yüzeyler: Genel kimyasal ve metalurjik bilgiler dikkate alındığında, metallerin ve çelik gibi alaşımların korozyona dayanıklıklarının, en dayanıklıdan daha zayıfa göre şu şekilde sıralandığı bilinmektedir: altın, gümüş, kurşun, galvanizli çelik, bakır ve çinko. Bu yalın gerçek, kıymetli metallerin piyasa değerlerinin mukayese edilmesi ile de açık olarak görülebilir. Butlin ve diğ. (1992) (14) tarafından kanıtlandığı üzere; demir, demir alaşımları, çelik, çinko ve alüminyum üzerine etki yapabilecek başlıca hava kirleticisi S0 2 'dir. Bu bağlamda, azot oksitlerin söz konusu malzemelere olan etkisi minimal olup, ihmal edilebilecek boyutlardadır (Butlin ve diğ., 1992, Spence, 1992). Butlin ve diğ. (1992) tarafından Amerika Birleşik Devletleri'ndeki beş değişik eyalette (New York, New Jersey, Washington OC, Ohio ve North Carolina) yapılan kapsamlı ölçümlerin sonuçlarına göre, beş yıllık maruz kalma süreleri için değişik yıllık ortalama S0 2 konsantrasyonlarına karşılık gelen korozyon miktarları Tablo V de verilmiştir. Bu değerlere göre, yıllık ortalama S0 2 konsantrasyonunun yaklaşık 16'dan 44 µg/m 3 değerine çıkması halinde, çinko aşınmasındaki artış sadece 0,01 µm/yıl'dır. Çelik malzemede ise bu konsantrasyon değişimi, aşınmada herhangi bir artmaya neden olmamaktadır. Alüminyum malzemenin ise hava kirliliğine bağlı korozyona hemen hemen hiç uğramadığı kabul edilebilir. Tablo V Çinko, Çelik ve Alüminyum'da Değişik S0 2 Konsantrasyonlarına Karşılık Gelen Korozyon Miktarları S0 2 (µg/m 3 ) ÇİNKO AŞINMASI (µm/yıl) ÇELİK AŞINMASI (µm/yıl) ALÜMİNYUM AŞINMASI (µm/yıl) 5,2+10,5 0,81 0,73 0,036 31,4±23,6 1,27 0,71 0,069 15,7+18,3 1,32 0,99 0,106 5,2+7,9 0,63 0,63 0,036 39,3+44,5 1,33 0,99 0,056 Bu eşik değerler dikkate alındığında, planlanan santralden kaynaklanacak hava emisyonlarının, geleneksel kentsel doku ve çeşitli kültür varlıkları kapsamındaki her tür demir, demir alaşımı, çinko ve çelik malzeme üzerinde önemli bir etki yapmayacağı beklenmektedir. Mermer, Kireçtaşı, Kalkerli Kayalar ve Karbonatlaşmış Kayalar: Bir çok araştırmacının raporlarına göre; mermer, kireçtaşı, kalkerli ve karbonatlaşmış kayalar gibi malzemeler üzerindeki hava kirliliği etkileri başlıca iki faktöre bağlıdır. Bunlardan birincisi havadaki bağıl nem ve diğeri de hava sıcaklığıdır. Bu bağlamda, S0 2 ve N0 2 ile ilgili korozif etkiler, ancak bağıl nemin yüksek ve hava sıcaklığının değişken olduğu bölgelerde (donma/çözülme) gözlenebilir (Baedecker ve diğ., 1992). Yukarıda sayılan türden mermer ve diğer karbonatlı kayaçlar için verilen en küçük S0 2 ve N0 2 sınır değerleri, sırasıyla 26,2 µg/m 3 ve 41,4 µg/m 3 'dür. Bir başka ifade ile, herhangi bir bölgede S0 2 ve N0 2 kaynaklı bir aşınma hissedilebilmesi için yıllık ortalama S0 2 ve N0 2 konsantrasyonlarının yukarıda belirtilen eşik değerleri aşması gereklidir. 14 Butlin ve Diğ, 1992 "Effects of Gaseous Pollutants on Paints." J. Paint Techno, 284

310 Mermer türü ve diğer karbonatlı kayaçlar için verilen en küçük YSK S0 2 ve N0 2 sınır değerleri, sırasıyla 26,2 ve 41,4 µg/m 3 olup, bir bölgede S0 2 ve N0 2 kaynaklı bir aşınma hissedilebilmesi için yıllık S0 2 ve N0 2 YSK değerlerinin bu eşik değerleri aşması gereklidir. Bu eşik değerler dikkate alındığında, planlanan santraldan kaynaklanacak hava emisyonlarının, geleneksel kentsel doku ve çeşitli kültür varlıkları ile arkeolojik kalıntılar kapsamındaki her tür mermer, kireçtaşı ile diğer kalkerli ve karbonatlaşmış malzeme üzerinde bir etki yapmayacağı net bir şekilde görülmektedir. Çeşitli Yapı ve Bina Malzemeleri Üzerindeki Etkiler: Beloin ve Haynie (1975) ahşap yapı panelleri, beton bloklar, tuğla, asfalt kireç taşı ve cam gibi çeşitli yapı malzemeleri üzerindeki hava kirliliği etkilerini araştırmak üzere kapsamlı deneyler yapmışlardır. Yapılan araştırmalara bağlı olarak, bir çok araştırmacı çeşitli yapı malzemeleri üzerindeki aşınma etkilerinin, hava kirliliğinden çok bağıı nem ve sıcaklık gibi meteorolojik koşullara bağlı olduğunu ve genelde hava kirliliğinin malzeme üzerindeki etkilerinin bir miktar abartıldığını net bir şekilde ifade etmişlerdir. Bununla birlikte, hava kirliliğinin malzemeler üzerindeki en belirgin etkisinin PM lerin yol açtığı aşınma ve kirlenmeler olduğu kabul edilmektedir. Bu bağlamda, Beloin ve Haynie (1975) tarafından eşik uzun dönemli (yıllık) PM konsantrasyonu 60 µg/m 3 olarak tespit edilmiştir. Bu eşik değer dikkate alındığında, santralin de faaliyete geçmesiyle bölgede oluşacak hava emisyonlarının, geleneksel kentsel doku, çeşitli kültür varlıkları ve arkeolojik kalıntılar kapsamındaki her tür ahşap, saç, seramik, cam ve kumaş üzerinde bir etki yapmayacağını net bir şekilde göstermektedir. Yeraltındaki Kültür Varlıklarına Etkiler: Atmosferde taşınan ve yer seviyesine düşen hava kirleticilerinin toprağın sadece üst cm'i içerisinde etkin oldukları, toprak asidifikasyonu literatüründe bilinen bir gerçektir. Yeraltındaki kültürel varlıkların zarar görmesi toprak asitleşmesine bağlıdır. Santralden kaynaklanabilecek birikim ve toprak asidifikasyonu oldukça sınırlıdır. Santralin ekonomik ömrü boyunca yöre topraklarının ph seviyelerinin tehlikeli sayılabilecek değerlere düşmesi hiçbir şekilde söz konusu değildir. Bu nedenle, santralden kaynaklanan hava emisyonlarının toprakta neden olacağı asit birikimlerinin yeraltında gömülü bulunan kültür varlıkları ile arkeolojik kalıntılara herhangi bir olumsuz etki yapması söz konusu değildir. NO x Emisyonlarının Etkisi: Bacadan atılan NOx'in bir bölümü, atmosferdeki hidraksil radikalleri ile birleşerek nitrik asit (HN0 3 ) buharları oluşturabilmektedir. Ancak, gerek bu reaksiyonun nispeten yavaş olması ve gerekse de oluşan HN0 3 buharlarının üst atmosferdeki katmanlarına taşınarak yer seviyesine inmemesi nedeniyle, genelde NOx'in bitkiler üzerine bu yolla herhangi bir etki yapmadığı kabul edilmektedir. Buna mukabil, atmosfere salınan NOx'in diğer kısmı ise kuru ve yaş çökelme prosesleri ile yer seviyesine inmektedir. Bu şekilde kuru ve yaş birikimle yer seviyesine inen NO x, bitkiler üzerine "doğrudan" veya "toprak asitlenmesi" üzerinden olmak üzere iki farklı yoldan etki edebilmektedir. Partikül maddelerin aksine, doğrudan yapraklar, vb. üzerinde biriken NOx'in bitkiler açısından önemli etkiler yaratmayacağı bilinmektedir. Yapılan literatür araştırması esnasında, duyarlı flora türleri için 30 µg/m 3 'lük maksimum yıllık ortalam NO x yer seviyesi konsantrasyon değerinin genel bir etki sınıfı kabul edildiği belirlenmiştir (WHO, 1994). Bu bağlamda projenin gerçeklemesi ile birlikte bölgede oluşacak yıllık ortalama yer seviyesi NO x konsantrasyon değeri 3,63 µg/m 3 olup, belirlenen limit değerin altında kalmaktadır. Bu nedenle, santraldan kaynaklanacak NO x emisyonlarının, duyarlı veya duyarsız tüm flora türleri üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağı kabul edilmiştir. 285

311 V Karasal Flora-Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, V Karasal Flora Üzerine Etkiler S0 2 Emisyonları nın Bitkiler Üzerine Etkisi Canlılar içerisinde SO 2 e en duyarlı olan bitki grubu tohumsuz bitkiler (Cryptogamae) dir. Tohumlu bitkiler (Spermatophyta veya Phanerogamae) içinde ise kozalaklı bitkiler en duyarlı olan bitki grubudur. Bunları, otsu bitkiler ve yaprak döken ağaçlar izler. Genel olarak, bitkilerin kirliliğe olan duyarlılığını etkileyen başlıca faktörler aşağıda belirtilmiştir: Maruz kalma anındaki yaş ve gelişme aşaması, Yaprakların biçimi, yüzey alanı, ıslanabilirlik ve suyun tutulması gibi yüzey özellikleri, Maruz kalma süresi, Maruz kalma sıklığı ve biçimi. Asit Birikiminin Bitkiler Üzerindeki Etkileri Biyolojik etkiler söz konusu olduğunda, bitkilerin asit yağmuru, çiğ ve sis ile doğrudan teması yaş birikim olarak adlandırılır. Kuru birikim ise genellikle, kirleticilerin vejetasyon ve/veya toprak tarafından absorpsiyonu olarak tanımlanır. Asit birikiminin bitkiler üzerindeki olumsuz etkileri aşağıda özetlenmiştir: Doğrudan Etkiler Kütikül gibi, koruyucu yüzey yapılarında zarar, Koruyucu dokuların normal fonksiyonlarının etkilenmesi, Asitli bileşenlerin, stoma ve kabuk zarı yoluyla difüzyonuna bağlı olarak, bitki hücrelerinde zehirlenmeler, Bitki hücrelerinde nekroz görülmeden de, normal metabolizmalarda ve büyüme proseslerinde bozulmalar, Yaprak ve kökteki madde değişimi proseslerinde değişiklik, Üreme proseslerinde bozulma, Diğer çevresel stres faktörleri ile olan sinerjistik etkileşimler. Dolaylı Etkiler Önemli toprak özelliklerinde değişiklik, Yaprağa ait organlardan, IVmeli olarak madde sızıntısı, Simbiyotik yaşama biçiminde değişiklik, Host/parazit etkileşimlerinde değişiklik, Kuraklık ve diğer çevresel stres faktörlerine artan duyarlık. Doğrudan etkiler arasında, bitkilerde tepki olarak görülen bulgulann, en sık rastlananları, görülebilir yaprak hasarları ile büyümenin ve ürünün azalma potansiyelidir. Asit birikimine bağlı olarak ortaya çıkan görülebilir yaprak hasarlarının çoğunlukla, tam yaprak gelişiminden önce olduğu gözlenmiştir. Sararma, kütikül (kabuk zarı) tabakasında değişiklikler ve ur oluşumu dahil olmak üzere çeşitli bulgular kaydedilmiştir. Genç çam ağaçlarına, asit yağmurlarının benzer çözeltileri uygulandığında, iğne uzamasının önlendiği görülmüştür. 286

312 Görülebilir yaprak hasarları, patojenlere karşı düşük direncin yanı sıra, ürün ve ekonomik değer kaybı ile sonuçlanabilir. Nekrotik başkalaşma veya yaprakların kıvrılması ve kuruması gibi yapısal değişiklikler, fotosentetik yaprak yüzeyini azaltarak, biyomas üretimini azaltır. Literatürde, kuru birikimin etkileri daha az çalışılmıştır. Ortamın kükürt derişiminin yaklaşık %4-5 olduğu bir alanda, 4 yıl boyunca, kuru kükürt birikimine kronik olarak maruz kalan çamlarda, kayda değer iğne kaybına neden olduğu kaydedilmiştir. Diğer yandan, küçük dozlarda absoplanan atmosferik kükürdün, özellikle kükürt eksikliği olan topraklarda yetişen bitkiler için yararlı olduğu görülmüştür. Toz Birikiminin Bitkiler Üzerine Etkileri Toz kavramı çok sayıda katı partikülü kapsamaktadır. Partikülün kimyasal yapısı ve boyutları etki mekanizmalarını da etkilemektedir. En bariz etki stomaların kapanarak, bitkinin gaz alış-verişinin engellenmesidir. Bu da doğrudan gelişmede yavaşlama ve ürün kaybına sebep olmaktadır. Toz konsantrasyonları ile ilgili ayrıntılı literatür bilgileri olmamakla beraber, 1 mg/m 3 üstündeki değerlerin bitkiler için zararlı olduğu kabul edilmektedir. Bununla birlikte, toz emisyonunun etki sahası dar olup, önem değeri de yukarıda açıklanan S0 2 gazına kıyasla daha düşüktür. Sonuç olarak; termik santral kaynaklı kirleticiler bitkilerin gelişiminde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Yöresel şartlara bağlı olarak değişen bu etki, büyük oranda bitki hücrelerinin zarar görmesi şeklinde olmakta, zaman zaman da bitki ölümlerine neden olmaktadır. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (HKDYY) nde, kirletici emisyonları için belirtilen değerler, insan ve doğal çevre özellikleri gözetilerek öngörülmüş değerlerdir. Oysa canlılar arasında SO 2 e dayanıklılık bakımından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Anılan yönetmelikte henüz farklı canlı grupları ve cansız çevre için özel UVS ve KVS değerleri mevcut değildir. Planlanan santralda SO 2 düzeyi BGD sistemi ile düşük düzeylerde tutulacak olup, söz konusu emisyonların, bitki toplulukları üzerine oluşturdukları uzun vadeli etkiler önem taşımaktadır. Bu açıdan, modelleme sonucu elde edilen yıllık ortalama yer seviyesi konsantrasyonları HKDYY nde belirtilen hedefler ile karşılaştırılmıştır. Santral projesinin hava kalitesine olan etkileri Bölüm V.2.8 de ayrıntılı olarak incelenmiş olup, santralin devreye alınması sonrasında modellemelerde HKDYY nde belirtilen sınır değerlerin sağlandığı görülmektedir. V Karasal Fauna Üzerine Etkiler Karasal fauna türleri ise özellikle zarar görecek türler olmayıp inşaat aşamasında ortamdaki gürültü ve hareketlilikten dolayı bulundukları habitatları terk ederek çevredeki daha uygun alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir. Faaliyet alanı ve çevresinin, fauna türleri için özel bir yaşama ve üreme ortamı oluşturmaması, bu aşamadaki etkileri asgari seviyede tutacaktır. 287

313 Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında çevredeki doğal ortamlarından faaliyet alanına gelebilecek olan fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi konusunda projede çalışacak personele faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacaktır. Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesine göre kesin olarak koruma altında olan ve korunan fauna türleri ile IUCN 2006 Red List Kategorileri Listesi nde yer alan fauna türleri ve Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları) listelerinde yer alan türler için Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine, sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine ve Merkez Av Komisyonu Kararları çerçevesinde öngörülen koruma taahhütlerine uyulacaktır. Bern Sözleşmesi 6. ve 7. Madde Hükümleri; Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde); Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri, Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek, Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde); Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara, Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya, Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır. V Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler, CBS(Coğrafi Bilgi Sistemleri) ortamında, Orman Meşcere Haritaları ndan faydalanarak oluşturulan, 1/ ölçekli proje ve inceleme alanını içine alan Orman Meşcere Haritası Ek-4 te sunulmuştur. CBS ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası nda görüldüğü üzere; planlanan proje ve üniteleri orman sayılan alan içerisinde kalmamaktadır. Santral alanına en yakın orman alanı yaklaşık m mesafede, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanına ise yaklaşık m mesafeler arasında yer almakta olup, herhangibir ağaç kesimi söz konusu olmayacaktır. İzmir Orman Bölge Müdürlüğü, İzmir Orman İşletme Müdürlüğü, Menemen Orman İşletme Şefliği orman mescere haritasına göre, özellikle atık depolama alanı çevresinde mevcut ağaç türleri; OT (Ağaçsız Orman Toprağı) ve Kızılçam(Çz) dır. Mescere tipleri ise Çza3, OT-T, Çzd2, Çzb2, Çzc3 ve Çzbc2 dir. 288

314 Projenin ileriki aşamalarında orman sayılan alanların kullanılma ihtiyacı söz konusu olur ise, bu durumunda 6831 Sayılı Orman Kanunun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği Orman İzni İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır. Proje sahasının (atık depolama alanları) ormanlık alana yakın olması sebebiyle, tesis içerisinde ve çevresindeki olası yangın ihtimallerine karşı yangın önleme sistemine özellikle dikkat edilecektir. Kül-cüruf depolama alanında tozumanın önlenmesi için su pülverizasyon sistemi ile sürekli nemli tutulacaktır. Böylece atık depolama alanından orman yangınlarının çıkmasıda engellenmiş olacaktır. Ayrıca atık depolama sahası yakınında yangın çıkması durumunda oluşturulacak yangın önleme sistemi ile takviye destek sağlanacak ve ekipmanların yangın söndürmede kullanılması sağlanacaktır. V Projenin tarım ürünlerine ve Toprak asitlenmesine olan etkileri, toprak asitlenmesinin tahmininde kullanılan yöntemler ve alınacak tedbirler, Toprak asitlenmesi genel anlamda toprağın asiditesinin artması olarak tanımlanabilir. Meydana gelen toprak asitleşmesi aşağıda verilen bir dizi etkiye neden olmaktadır: Topraktaki katyonların yıkanarak yeraltı sularına karışması, Katyon kaybı nedeniyle toprağın verimsizleşmesi ve buna bağlı tarımsal ürün kaybı, Düşen ph nedeniyle bazı metallerin (örneğin; AI ve Cd) mobilize olarak toksik düzeylere ulaşması. Proje sahası olan İzmir İli, Aliağa İlçesi nin içerisinde bulunduğu Karadeniz Bölgesi nde toprak ph ı genellikle 7-8 arasında değişiklik göstermekte olup, Türkiye topraklarında bölgelere göre ph dağılımı Tablo V de verilmiştir. Tablo V Bölgelere Göre Türkiye Topraklarında ph* Dağılımı BÖLGE Trakya ve Marmara ANALİZ EDİLEN TOPRAK SAYISI ph 4,0-4,9 5,0-5,9 6,0-6,9 7,0-7,9 8,0-8, % 0,9 % 10,2 % 30,7 % 57,1 % 1,1 Karadeniz % 4,7 % 16,2 % 25,4 % 51,8 % 1,9 Orta Anadolu % 0,7 % 4,2 % 89,7 % 5,4 Güneydoğu % 93,3 % 2,2 Doğu Anadolu % 0,3 % 85,6 % 6,7 Ege % 2,7 % 66,7 % 7,9 Göller % 0,6 % 84,2 % 8,2 Akdeniz % 85,9 % 8,6 TÜRKİYE % 0,9 % 4,5 % 76,5 % 4,7 *ph Saturasyon çamurunda belirlenmiştir. Kaynak: Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri III: Toprak Analizleri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fak. Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No:3, Prof.Dr. Burhan Kacar Proje sahasından alınan toprak numunelerinin ağır metal analizleri Tablo IV de verilmiş olup, verilen toprak numunelerinin ağır metal analiz sonuçları; Tarih ve Sayılı Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 ve Hollanda İskan Bakanlığı tarafından yayınlanıp, Avrupa da kullanılan ve toprak kalitesi standartları konusunda en güvenilir liste olan New Dutch List e göre değerlendirilmiştir. Ayrıca proje alanından yakın çevresinden alınan TPR1, TPR2, TPR3, TPR4 ve TPR5 nolu toprak numunelerinin verimlilik analizleri (bünye, tuzluluk, ph, kireç, fosfor, potasyum, organik madde) yaptırılmış ve Tablo IV de verilmiştir. 289

315 Yapılan analiz sonuçlarına bakıldığında su ile doymuş topraklarda ph değerlerinin 6,66-7,61 arasında değiştiği görülmektedir. Bu sonuçlara göre Holowaychuk ve Fessende tarafından geliştirilen kalitatif yaklaşım incelemesini Tablo V de verilmiştir. Tablo V Toprakların Asitlenme Hassasiyeti için Kriterler KATYON DEĞİŞİM KAPASİTESİ < >15 ph BAZİK KATYON KAYBINA KARŞI HASSASİYET ASİTLENMEYE KARŞI HASSASİYET Al ÇÖZÜNMESİNE KARŞI HASSASİYET GENEL HASSASİYET <4,6 Y D Y Y 4,6-5,0 Y D Y Y 5,1-5,5 Y O Y Y 5,6-6,0 Y Y O Y 6,1-6,5 Y Y D Y >6,5 D D D D <4,6 Y D Y Y 4,6-5,0 O D Y O 5,1-5,5 O D ila O O O 5,6-6,0 O D ila O D ila O O >6,0 D D D D <4,6 Y D Y Y 4,6-5,0 O D Y O 5,1-5,5 O D O O 5,6-6,0 D D ila O D ila O D >6,0 D D D D D: Düşük Hassasiyet, O: Orta Hassasiyet, Y: Yüksek Hassasiyet Kaynak: Holowaychuk ve Fessenden (1987) tarafından geliştirilmiş kalitatif hassasiyet analizi Toprak özelliklerinin genel hassasiyet sınıflandırması ile karşılaştırılması yapıldığında, bütün katyon değişim kapasitelerinde proje alanına ait toprak örneklerinin asit çökelmesine karşı duyarlılığının düşük hassasiyetli olduğu görülmektedir. Ayrıca, bazik katyon kaybına karşı hassasiyet, Al çözünmesine karşı hassasiyet ve genel hassasiyetler de D (düşük hassasiyet) olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla toprak yapısının toprak asitlenmesine duyarlı olmadığı tespit edilmiş olup, bu konuda herhangi bir risk söz konusu değildir. Ancak proje kapsamında yapılacak tüm işlemlerde Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 7. Maddesi nde belirtilen toprak kirliliğinin önlenmesine ilişkin yükümlülükler e uyulacak ve gerekleri yerine getirilecektir. V Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler Proje kapsamında, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahasının tabanında ilgili yönetmeliklerde belirtildiği şekilde geçirimsizlik sağlanacağı ve kömür depolama sahası, yağmur suları, vb sızıntı suları için drenaj kanalı yapılarak yeraltına herhangi bir sızıntının olması önleneceği için yer altı sularına herhangi bir olumsuz etkinin olması beklenmemektedir. Enerji santrali ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanlarındaki faaliyetler sonucu özellikle yeraltısularına karşı olabilecek etkiler ve alınacak tedbirler bu alanlarda yapılan ve bu sahaların jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik özelliklerini ortaya koyan jeolojik-jeoteknik etüt çalışmalarıyla araştırılmıştır. Buna çalışmalarda elde edilen sonuçlar şöyle özetlenebilir. 290

316 Enerji Santral alanında yapılan 15 metre derinliğindeki sondajlarda (10 adet) yeraltısuyuna rastlanmamış olup sadece 1 kuyuda (SK-9) 3,50 m yeraltısuyu tespit edilmiştir. Enerji santrali temelleri ise 2-12 m arasında derinde bulunan anakaya tüf (volkanik kaya) birimi üzerine oturtulacak olup bölgedeki yeraltısuları çok daha derinlerde bulunmaktadır. Dolayısıyla enerji santralinin yeraltısuyuna olumsuz bir etkisi söz konusu değildir. Atık depolama alanında yapılan sondajlarda ise yeraltısuyu seviyesi m arasında tespit edilmiştir. Ancak atık(kül-cüruf) depolama alanındaki yer alan tüf birimleri aşırı derecede ayrışmış olduğundan boşluk, kırık ve çatlak sistemleri büyük ölçüde kaybolmuş olup, akifer ortam oluşturmaz ve yeraltısuyu bakımından önem arz etmezler dolayısıyla sondajlarda tespit edilen suların yeraltısuyundan ziyade aslında mercekler şeklinde askı ve kapiler sular olduğu ve mevsimsel olarak seviye değişimleri gösterdiği düşünülmektedir. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanının zeminin geçirimlilik özelliklerini belirlemek amacıyla zemin (kil, kum, çakıl, ileri derecede ayrışmış kayaçlar) ortamında yapılan sabit seviyeli sızma ve kaya ortamında yapılan basınçlı su testi (BST) sonuçlarına göre, atık depolama alanındaki anakayayı oluşturan tüf birimi için 2,11 < Lugeon değerleri < 9,13 arasında olup zemin az geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Anakaya üzerinde bulunan kil ve ileri derecede ayrışmış tüf zemin için ise 1,36x10-5 m/sn < K (geçirimlilik-permeabilite) < 8,30x10-7 m/sn arasında olup zemin yarı geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Söz konusu alanın Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı olarak kullanılması durumunda Endüstriyel Ayık Lotu, Katı Atıkların Kontrolü yönetmeliğinde, Tehlikeli Atık Lotu Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre depo tabanı teşkili için belirtilen tüm hususulara uyulacaktır. Bu hususlar detaylı olarak Bölüm V da verilmiştir. Sonuç olarak, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama sahasında yeraltısuyu çok daha derinlerde olup, ilgili yönetmeliklerin depo tabanı teşkili için belirtilen tüm hususular da yerine getirildiğinde, depolama alanının yeraltısuyuna olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Yüzeysuları açısından Enerji Santrali kurulması planlanan alanın doğu sınırına paralel bölgenin güneydeki yükseltileri kuzeye doğru drene eden ve mevsimsel akışa sahip Hayıtlı deresi geçmektedir. Ayrıca Enerji santralinde kullanılması planlanan denizden alınacak soğutma suyunun da kullanım sonrası yine Hayıtlı deresine deşarj edilmesi planlanmaktadır. Dolayısıyla tüm bu su yükü altında Hayıtlı dere yatağının taşkın riski bulunmakta olup, faaliyet sahibi tarafından DSİ nin belirlediği teknik özelliklere sahip Hayıtlı deresi yağış alanından gelebilecek maksimum taşkın tekerrür debisine ve soğutma suyu deşarj debisini karşılayacak şekilde Hayıtlı dere yatağı ıslah edilecek ve denize ulaştırılacaktır. Hayıtlı deresi ıslah çalışmalarına ait kesitler eklerde verilmiştir (Bkz. Ek- 1/E, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü Görüşü). Bazı Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde, termik santrallardan kaynaklanan asit yağmurları yüzeysel sularda istenmeyen etkiler yaratabilmektedir. Bu etkiler, santral kaynaklı asit birikim miktarlarının yüksek olmasından veya alıcı yüzeysel su ortamlarının asitifikasyona duyarlı olmalarından kaynaklanmaktadır. Yüzeysel suların asit birikimi risklerinin belirlenmesinde aşağıda sıralanan üç temel faktör kullanılmaktadır: 291

317 Asit birikim miktarı, Alıcı ortamın kimyasal özellikleri, Alıcı sucul ortamın hidrolojik ve jeokimyasal özellikleri. Alıcı sucul ortamların asitifikasyona duyarlılıkları ph, alkalinite (OH -, HC0-3, C0 3-2 ), bazik katyonlar (Ca+ 2 ve Mg+ 2 ) ve kalsit doygunluk indeksi gibi su kalitesi parametreleri incelenerek belirlenmektedir. Bu parametrelere göre, suların asitifikasyona karşı olan duyarlılık dereceleri Tablo V 'de özetlenmiştir. Tablo V Yüzey Sularının Asitifikasyona Duyarlılık Parametreleri DUYARLILIK SINIFI DUYARLILIK SINIFI (Sayısal) ph ALKALİNİTE (CaCO 3 cinsinden, ma/u Ca+ 2 (mg/lt) Yüksek -5 < 6, Orta -3 6,6-7, Orta-Düsük Düsük -1 7,1-7, Önemsiz O > 7,5 > 40 >40 Kaynak: Erickson ve Trew, Santral sahası çevresinde yapılan yüzey suyu bulunmadığından analiz yapılmamıştır. Ancak Nemrut Körfezi nden alınan deniz suyu analizleri incelenediğinde, ph değerlerinin 8,50 cıvarında olduğu görülmekte olup, asitifikasyona karşı duyarlılıklarının önemsiz derecede olduğu söylenebilir. Bölüm V.2.8 de belirtilen santralin hava kalitesi dağılım modellemesi sonuçlarına bakıldığında ise, santralden kaynaklanacak S0 2 yer seviyesi konsantrasyon değerleri HKDYY'de belirtilen standartları sağladığı, bahsi geçen S0 2 emisyonlarına bağlı bir asit yağmuru etkisi beklenmemektedir. Bu nedenle, santralden kaynaklanacak emisyonların yüzey suları üzerinde yaratacağı etkilerin incelendiği detaylı bir araştırma yapılmamıştır. 292

318 V Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyu da dahil olmak üzere tüm proses suyu denizden sağlanacaktır. Denizden sağlanacak soğutma suyu, yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılarak su alma yapısı ile (2 nolu parsel üzerinde) santral sahasına su iletim hattı (2.200 m, Ø mmx2 veya Ø mm) ile aktarılacaktır (Bkz. Ek-1/A, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. nin Yazısı ve 2 nolu parsel fotokobisi, Ek-20 1/5.000 Ölçekli Kadastral Pafta İsale Hattı Güzergahı). İDÇ Limanı kapsamında 2007 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Enstitüsü nün 2007 yılı Ağustos ayında yaptığı Aliağa İlçesi, Nemrut Körfezi nde Deniz Ortamının Oşinografik Özellikerini Değerlendirme Raporu Ek-18/A da sunulmuştur. Ayrıca Piri Reis Uluslararası Deniz Araştırma Hizmetleri İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından deniz araştırmalarını içerecek şekilde, 1X350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi Deniz Alanı Batimetri, Deniz Jeolojisi ve Jeofizik Etütler Raporu hazırlanmış olup, Ek-18/B de sunulmuştur. Santrale aktarılan suyun yani kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Konu ile ilgili Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılımı çalışması yapılmış olup, Ek-24 te raporu sunulmuştur. Soğutma suyu kullanıldıktan sonra gerekli deşarj standartları sağlanmasına müteakip diğer sular ile birlikte, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve 521 sayılı yazısında (Bkz. Ek-1/E Resmi Yazılar; Üst Yazı, 1/ ölçekli harita ve tip enkesit) belirttiği şartlar ve hususlar, yatırımcı firma tarafından yerine getirilerek Hayıtlı Deresine deşarj edilecektir. Proje kapsamında denizden sağlanacak olan soğutma suyu da dahil olmak üzere tüm proses suyu kullanım sonucu Hayıtlı Deresi yoluyla Nemrut Limanı na deşarj edilecektir. Deşarj öncesinde deniz ekosisteminde yaşayan canlıların suyun ısı farkından etkilenmemesi ve suyun faaliyette kullanımından kaynaklacak su kalitesindeki farklılıkların deniz ortamından yaşayan canlı türlerini etkilemeyecek düzeye indirgenmesi ve arıtılmasında; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği 4 Nisan 1971 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliği nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ve 12. Maddesi (Zararsız Hale Getirilen Atıklar) ile bu Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi (Sulara Boşaltılabilecek Atıklar) ndeki parametrelere uyulacaktır. Deniz ortamında yaşayan canlı türleri Bölüm IV başlığı altında verilmiştir. 293

319 V Santralın Olası Etkilerinin (Canlılar, Hava, Su ve Toprak Gibi Alıcı Ortama) Bölgenin Mevcut Kirlilik Yükü İle Kümülatif Olarak Değerlendirilmesi Santralin olası etkilerinin karasal flora ve fauna üzerine olası etkileri, V başlığı altında değerlendirilmiştir. İzdemir Enerji Santral-II Projesi için proje alanı ve çevresinde, ÇED Çalışması na done oluşturmak, işletme aşamasında oluşabilecek hukuki sorunlara çözüm getirebilmek, ÇED Raporu nda çevresel etkileri tespit edebilmek, olumlu ve olumsuz etkileri belirleyebilmek ve değerlendirmek amacıyla mevcut durumun tespiti amacıyla bir dizi (deniz suyu, toprak, hava vb.) çevresel etüt, ölçüm ve analiz çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar Bölüm IV da verilmiştir. Planlanan santral projesinin hava kalitesine olan etkileri Bölüm V.2.8 de ayrıntılı olarak incelenmiş olup, santralin devreye girmesi sonrasında HKDYY nde belirtilen sınır değerlerin sağlandığı görülmüştür. Bölüm V.2.8 de belirtilen santralin hava kalitesi dağılım modellemesi sonuçlarına bakıldığında ise, santralden kaynaklanacak S0 2 yer seviyesi konsantrasyon değerleri HKDYY nde belirtilen standartları sağladığı görülmüş, dolayısıyla bahsi geçen S0 2 emisyonlarına bağlı bir asit yağmuru etkisi beklenmemektedir. Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyu da dahil olmak üzere tüm proses suyu denizden sağlanacaktır. Santrale aktarılan suyun yani kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Konu ile ilgili Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılımı çalışması yapılmış olup, Ek-24 te raporu sunulmuştur. Dolayısıyla soğutma suyu kullanıldıktan sonra gerekli deşarj standartları sağlanmasına müteakip diğer sular ile birlikte, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve 521 sayılı yazısında (Bkz. Ek-1/E Resmi Yazılar; Üst Yazı, 1/ ölçekli harita ve tip enkesit) belirttiği şartlar ve hususlar, yatırımcı firma tarafından yerine getirilerek Hayıtlı Deresine deşarj edilecektir. Böylece projenin gerçekleştirilmesiyle kuru dere olan Hayıtlı dereside temizlenmiş ve ıslah edilmiş olacaktır. Bu bağlamda deniz ortamına çevresel baskı oluşmayacaktır. Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanının zeminin geçirimlilik özelliklerini belirlemek amacıyla zemin (kil, kum, çakıl, ileri derecede ayrışmış kayaçlar) ortamında yapılan sabit seviyeli sızma ve kaya ortamında yapılan basınçlı su testi (BST) sonuçlarına göre, atık depolama alanındaki anakayayı oluşturan tüf birimi için 2,11 < Lugeon değerleri < 9,13 arasında olup zemin az geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Anakaya üzerinde bulunan kil ve ileri derecede ayrışmış tüf zemin için ise 1,36x10-5 m/sn < K (geçirimlilik-permeabilite) < 8,30x10-7 m/sn arasında olup zemin yarı geçirimli-geçirimli olarak tespit edilmiştir. Bu bağlamda Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanında, Tarih ve Sayı lı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 26. Maddesi gereği depolama alanlarının tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan doğal ya da yapay malzeme 294

320 serilerek, taban geçirimsizliği sağlanacaktır. Dolayısıyla çıkan küllerin bertarafı gerçekleşritileceğinden ve diğer tüm atıklarda ilgili yönetmelikler çerçevesinde bertaraf edileceğinden toprak kirliliği önlenmiş olacaktır. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir tehlikeli atık lotu(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların (Deniz Trafiği Dahil) Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi Malzeme ve Ekipmanların Taşınması: Proje kapsamında inşaat aşamasında gerekli malzemelerin en yakın yerleşim yerlerinden tedarik edilmesi planlanmaktadır. Proses ile ilgili yurtdışından gelen makine ve ekipmanlar ise İDÇ Limanı na gemiler ile getirilecek ve m lik asfalt karayolu ile santral alanına nakledilecektir. Bu yolun yaklaşık m si İDÇ nin tesis içi yollarından oluşmaktadır. İşletme aşamasında İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir. İDÇ Limanı, 335 m uzunluğunda ve 30 m genişliğindedir. Daha sonra kömür (132 ton/saat), özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok sahasına aktarılacaktır. İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. nin liman sahasını İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. ye kullandıracağına dair yazı eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-1/A Resmi Yazılar). İthal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Desülfürizasyon ünitesinde kullanılacak kireçtaşı (8 ton/saat), santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Proje kapsamında oluşan küllerin depolanması (32 ton/saat) için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, santral sahasına yaklaşık 4,8 km uzaklıkta Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Bu bağlamda Aliağa-Foça Devlet karayoluna; -santrale kireçtaşı temini için 8 ton/saat x saat/yıl = ton/yılx1araç/20 ton=3.200 araç/yıl, -santralden kül uzaklaştırmak için 25 ton/saat x saat/yıl = ton/yılx1araç/20 ton= araç/yıl trafik yükü binecektir. 295

321 Bunlara ilaveten İDÇ Limanı ile santral arasınaki yola; -132 ton/saat x saat/yıl = ton/yılx1araç/20 ton= araç/yıl trafik yükü binecektir. Santral alanı- atık (kül-cüruf) depolama alanı-liman arasındaki ulaşım durumunu gösterir hava fotoğrafları Şekil II.1.2. ve Şekil II.1.3 te verilmiştir. Hava fotoğraflarından da anlaşılacağı üzere proje dahilinde mevcut yollar kullanılacaktır. Yeni yol açılması söz konusu değildir. Ayrıca yollar yerleşim yerlerinin içerisinden geçmemektedir. Bu yollardan sadece atık depolama alanı yolu stabilize yol olup, proje arazi hazırlık öncesinde iyileştirilmesi (betonla kaplama) için işletme tarafından katılım sağlanacaktır. Konuyla ilgili ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacaktır. T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na bağlı Karayolları Genel Müdürlüğü, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü nün her yıl yayımladığı Otoyollar ve Devlet Yollarının Trafik Dilimlerine Göre Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri ve Ulaşım Bilgileri nin son (2006 yılı için) yayımlanmış raporunda; proje kapsamında kullanılacak yollarla (kireçtaşı sahasından santrale malzeme taşımı için Aliağa-İzmir yolu) ilgili sadece Aliağa-İzmir karayonuna ait değerler, Bölüm V te verilmiştir. Diğer kullanılacak yollar ile ilgili herhangibir veriye rastlanmamıştır. Buna göre veriler doğrultusunda kireçtaşı temini için kullanılacak Aliağa-İzmir Karayolu için yıllık ortalama günlük trafik değerlerine önemli bir yük bindirilmeyeceği görülmektedir. Personelin Taşınması: Kurulması planlanan santralda, gündüz ve gece vardiyalarında servis araçları ile taşınacaktır. Santral ile civar yerleşim merkezleri arasındaki mesafe ve işletme personeli sayısı göz önüne alındığında, bu personelin taşınmasına ilişkin olarak özellikle santral yakınından geçen karayolu göze alındığında yerel trafik yükünde kayda değer bir artış olması söz konusu olmayacaktır. Ayrıca proje kapsamında tüm ulaşımın yapılacağı yollarda, tedariklerin dönüşümlü olarak getirilmelerinin sağlanmasına, kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınmasına, bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılmasına ve Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. V Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, Projenin işletme sırasında ortalama 500 kişi çalışacak olup, çalışanların meslek grupları arasında mühendisler, teknisyenler, operatörler, şöförler, elektrikçiler, vasıflıvasıfsız işçiler yer alacaktır. Bu personeller mümkün olduğu kadar yöreden temin edilecek olup, bölge dışından gelecek kişiler için de konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçları Aliağa ilçesi ve yakın yerleşim yerlerinden sağlanacaktır. 296

322 V Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar Kurulması planlanan santralın işletilmesi esnasında kaynaklanacak en önemli insan sağlığı ve çevresel etki hava kirliliğidir. Tesis bünyesinde oluşacak baca emisyonları için yapılan hava kirliliği modelleme çalışmaları neticesinde, kirletici parametre değerlerinin HKDYY nde belirtilen sınır değerlerin altında kalacağı görülmüştür. Santralda kullanılacak ithal kömür içerisindeki düşük kükürt oranı (< % 1) nedeniyle SO 2 emisyonlarının düşük olması sağlanacaktır. Buna ilave olarak ıslak kireçtaşı-alçıtaşı prosesine dayalı bir BGD tesisi kurularak SO 2 emisyonlarının minimize edilmesi sağlanacaktır. NOx emisyonlarının düşük düzeylerde olmasının sağlanması için kazan yakma tekniği, yanma sıcaklığı ve basıncı uygun şekilde tasarlanmıştır. Bu amaçla low NOx burner olarak isimlendirilen özel tasarlanmış brülörler kullanılacaktır. DeNOx için ise SCR yöntemi uygulanacaktır. Ayrıca proje kapsamında kullanılacak ESF yardımıyla toz emisyonlarının da minimumda tutulması hedeflenmiştir. Bunun dışında işletme esnasında çıkabilecek herhangi bir yangın olasılığına karşı tedbirler alınacak ve diğer acil durumlar için (sabotaj, yangın, deprem, vb.) acil müdahale planı oluşturulacaktır. Bu konularla ilgili detaylı bilgiler Bölüm VIII de verilmiştir. Yangın koruma sistemi tasarımı ve temini kapsamı bütün santral sahasını içerecek ve santral için yüksek basınçlı yangın söndürme suyu sistemi sağlanacaktır. Sistem su deposu, yangınla mücadele pompaları, pompa dairesi ve boru sistemini içermektedir. Yakıt Transfer Noktaları İçin Toz Toplama: Toz toplama tozun yakın çevreye uçmasını önlemek için yapılan toz toplayıcıları tarafından aktarma istasyonlarındaki, kırıcı binasındaki, yakıt deposu haznesindeki bütün aktarma noktaları için gerçekleştirilecektir. Toz toplayıcıları havayı tozla birlikte taşıyıcı bantların, deponun ya da kireçtaşı silosunun oluklarından çıkaracak ve tozlu hava filtreden geçirilip, toplayıcılara iliştirilmiş vantilatörler aracılığıyla dışarı atılacaktır. Kuru Yakıt Hangarı İçin Su Püskürtmeli Toz Tutma: Kuru yakıt hangarında tozun uçmasını kontrol etmek için su püskürtmeli toz tutma işlemi gerçekleştirilecektir. Sistem su pompaları, su tankı, püskürtme boruları, boru sistemi, vanalar ve kontrol odasından oluşacaktır. Vakumlu Toz Emme: Ekipmanlar üzerindeki ve yerdeki tozu temizlemek için kazan bölümüne ve yakıt aktarma yapılarına Vakumlu Toz Emme Sistemleri sağlanacaktır. Sistem bir adet vakumlu toz emici kamyondan, sabit boru ağları ve emme borularından oluşur. Ayrıca, santralın faaliyeti sırasında kullanılacak çeşitli kimyasal maddelerin kullanım, taşıma ve depolanmasıyla ilgili tüm işlemler yalnızca vasıflı personel tarafından daha önce hazırlanan talimatlar doğrultusunda dikkatle gerçekleştirilecektir. Projenin tüm aşamalarında insan sağlığına yönelik muhtemel tüm risklerin önlenmesi amacıyla yönetmeliklerce belirlenmiş tüm sağlık ve güvenlik kurallarına ve işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda 4857 sayılı İş Kanunu nun ilgili mevzuatına uyulacaktır. Proje dahilinde ayrıca 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan ve 297

323 çıkartılacak tüzük ve yönetmenlikler ile ilgili mevzuata uyulacaktır. Bu bağlamda ÇED Raporu kapsamında belirtilen risklerle ilgili önerilen tedbirlerin alınması halinde kurulması planlanan santralin insan ve çevre sağlığı açısından önemli bir olumsuz etki yaratmayacağı öngörülmektedir. V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri Santral alanı ve atık(kül cüruf) depolama alanında işletmeye geçildikten sonra, bölgenin iklim ve toprak özelliklerine uygun olarak bitkilendirme yapılacaktır. Bu çalışmalar işletmeye geçildikten sonra hazırlanacak bir peyzaj projesi kapsamında uygulanacaktır. V Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafe İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik 16.Maddesi uyarınca sağlık koruma bandı, inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenmektedir. Bu kapsamda söz konusu tesisin sağlık koruma bandı, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğinde belirtilen inceleme kurullarınca işletmenin çevre ve toplum sağlığına yapacağı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak, Sağlık Bakanlığı nın da uygun görüşü alınarak ve Sağlık Bakalığınca belirlenecek esas, usül ve referans mesafeleri uygun olarak sağlık koruma bandı mesafeleri tespit edilecektir. Yetkili makamlarca onaylı sağlık koruma bandı, imar planına işlenecek ve bu mesafeler Aliağa Belediyesi nce korunacaktır. Proje yeri başka bir tesisin Sağlık Bakanlığı nca onaylanmış sağlık koruma bandı içerisinde kalmamaktadır. Bunlara ilaveden tarih ve sayılı R.G de (Değişiklik ) yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik gereği söz konusu proje, 1.Sınıf GSM niteliğinde olup, 5216 sayılı yasa kapsamında 1.Sınıf GSM ye tabi bu tesis, ruhsatlandırma işlemlerini İzmir Büyükşehir Belediyesi uhdesinde yürütecektir. Ayrıca Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin Yer Seçimi başlıklı 31.maddesinde Depolama tesislerinin en yakın meskûn mahale mesafesi bin metreden az olamaz ve Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin Katı Atık Depo Tesislerinin Yer Seçimi başlıklı 24. Maddesinde Depo tesisleri, en yakın yerleşim bölgesine uzaklığı 1000 metreden az olan yerlerde inşa edilemez hükümleri gereğince 1000 metreye kadar yapılaşmanın olmaması için Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile İmar Planlarına işletilmesi sağlanacaktır. V Diğer Faaliyetler Bu bölümde incelenecek başka bir husus bulunmamaktadır. 298

324 V.3. Projenin Sosyo Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Projeyle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları, Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Alt Yapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir. Ülkemizin büyük ölçüde sanayi yatırımları yapabilmesi için enerji politikasının; mevcut tüketim talebinin karşılanmasının yanı sıra, yeni yatırımlar için de gerekli enerji altyapısının sağlanması bir zarurettir. Türkiye nin temel sorunu yüksek nüfus artış hızıdır. Bu durum gelişmekte olan bir ülke için enerji başta olmak üzere altyapı yatırımlarının zamanında planlanması ve gerçekleştirilmesini yaşamsal olarak önemli kılmaktadır. Ülkemiz son otuz yılda üretim kapasitesini on kat artırmayı başarmasına rağmen, kişi başına elektrik tüketimi oranı bazında en düşük ülkeler sınıfından halen kurtulamamıştır. Türkiye elektrik üretimini her on yılda iki kat artırmak durumundadır. Dolayısıyla, tesiste üretilecek elektrik enerjisi, İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. nin ve Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır. Tesis edilmesi planlanan santralin inşaat aşamasında 800 ve işletme aşamasında 500 kişinin çalıştırılması ile ciddi anlamda istihdam imkanı yaratılmış olacaktır. Tesiste çalışacakların gelirleri ve çevreden aldığı ticari hizmetler (konaklama, yiyecek ve giyecek malzemesi tüketimi vs.) dolayısıyla bölge ekonomisine bir girdi sağlanmış olunacaktır. Böylece yöredeki ticari faaliyetlere hareket gelecek ve gelir seviyesinde de artışlar olacaktır. Tesisin ülke ve bölge ekonomisine asıl katkısı ürettiği enerjinin kullanılması suretiyle yapılacak olan istihsallerle sağlanacaktır. V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi Projenin inşaat ve işletme aşamalarındaki çevresel fayda-maliyet analizleri ayrı ayrı irdelenmiş olup, bu değerlendirmeler Tablo V de sıralanmıştır. Tablo V Projenin İnşaat ve İşletme Aşamalarında Potansiyel Çevre Etkileri Matrisi, ETKİLENEN ÇEVRESEL BİLEŞENLER ARAZİ HAZIRLIK ve İNŞAAT DÖNEMİ PROJE FAALİYETLERİ İŞLETME DÖNEMİ Jeoloji ve Zemin Proje sahasında bulunan cürufların kaldırılması gerçekleştirlecek ve temel kotuna indirilecektir. Böylece cüruflar geri kazanılacak ve çevresel kirlilikte önlenmiş olacaktır. Herhangi bir etki yoktur. Hidroloji ve Su Kalitesi Herhangi bir etki yoktur. Herhangi bir etki yoktur. Karasal Ekoloji Toprak yüzeyinde yer alan bitkisel alan sıyrılacağından bitkiler üzerine etkisi vardır ancak bitkisel toprak korunacak ve peyzaj çalışmalarında değerlendirileceğinden bir kayıp olmayacaktır. Olumsuz bir etki söz konusu ancak emisyon değerleri HKDYY limitlerinin sağlamaktadır. Tarih ve Arkeoloji Herhangi bir etki yoktur. Herhangi bir etki yoktur. 299

325 ETKİLENEN ÇEVRESEL BİLEŞENLER ARAZİ HAZIRLIK ve İNŞAAT DÖNEMİ PROJE FAALİYETLERİ İŞLETME DÖNEMİ Sosyo-Ekonomik Durum ve Yerel Hizmetler Olumlu etki vardır. Olumlu etki vardır. İnsan Sağlığı ve Emniyeti İş kazaları olasılığı vardır. İş kazaları olasılığı vardır. Ulaştırma ve Trafik Karayolu trafiğinde artış söz konusu olacaktır. Karayolu trafiğinde artış söz konusu olacaktır. Ancak Karayolları Trafik Kanunu çerçevesinde belirtilen hususlara uyulması durumunda olumsuz etki oluşmayacaktır. Enerji Üretimi ve Kullanımı Enerji kullanımı olacaktır. Enerji üretimi olacaktır. Hava Kirliliği Gürültü Toz emisyonu oluşacaktır. ÇGKYY limitlerin altında geçici bir gürültü artışı olacaktır. Mevcut hava kalitesine katkı söz konusu ancak bu katkı değerleri, modelleme sonucu bulunan tahmini değerlere göre HKDYY limitlerini sağlamakta ve tesiste sağlayacaktır. Ayrıca low NOx burnerler, BGD, DeNOx, ESF gibi IPPC de de belirtilen en iyi yakma ve arıtma teknikleri kullanılacağından baca gazı emisyon değerleri minimum seviyeye indirilmiş olunacaktır. ÇGKYY limitlerin altında gürültü oluşacaktır. Toprak Önemli bir etki olmayacaktır. Önemli bir etki olmayacaktır. Estetik Santral sahasındaki cürufların kaldırılması ile görsel kirlilik ortadan kalkacaktır. Yörenin estetik görünümünde yaklaşık 135 m uzunluğundaki bir baca dışında belirgin bir değişiklik olmayacaktır. Rekreasyon Önemli bir etki olmayacaktır. Önemli bir etki olmayacaktır. 300

326 BÖLÜM VI İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK ve SÜREN ETKİLER ve BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER

327 BÖLÜM VI: İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK ve SÜREN ETKİLER ve BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1. Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları Projenin ekonomik ömrü 30 yıl olarak öngörülmekte olup, bu süre sonunda o günün ekonomik ve sosyal koşullarına uygun olarak bir politika oluşturulacaktır. Bu bağlamda süre sonunda santralın işletmeye kapatılması durumunda tesis üniteleri sökülerek, günün ekonomik şartlarına göre değerlendirilecek ve arazi rehabilitasyon-reklemasyon çalışmalarına başlanacaktır. Bu kapsamda arazide içerisinde peyzaj çalışması da olan bir reklamasyon ve arazi ıslahı uygulaması yapılacaktır. Arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları kapsamında; toprak muhafaza, drenaj, alan tesviyesi, teraslama, kazı ve dolgu işlemleri yer alacak olup, arazi ıslah çalışmaları tamamlandıktan sonra, yeşillendirme çalışmaları yapılacaktır. Bu çalışmalar kapsamında bölgenin iklim ve toprak özelliklerine uygun bitki seçimi yapılacaktır. Endüstriyel Atık Depolama Alanı (Kül depolama lotu), KAKY Madde 30-Depo Sahasının Yeşillendirilmesi nde de belirtildiği üzere; depolama işleminin tamamlanmasından sonra veya şevlerde dolgu sırasında, depo sahasının görünüş olarak çevreyi rahatsız etmemesi ve arazinin tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için bölgenin topoğrafik ve iklim koşullarına göre yeşillendirilme ve ağaçlandırılma yapılacak olup, deponun en üstüne ve şevlere tarım toprağı yani bitkisel toprak serilecektir. Bu toprağın kalınlığı dikilmek istenen bitkinin kök derinliğine göre seçilecek olup, depo kütlesi üzerine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terk etmesi için en üst toprak tabakasının eğiminin % 3 den büyük olmasına dikkat edilecektir. Tehlikeli Atık Depolama Alanı (Cüruf depolama lotu) ise Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü şekilde (Madde 37.) depo tesisi üst örtüsü ile teşkil edilecektir. Proje kapsamında sadece santral, kül-cüruf depolama sahası, konveyör hattı, su alma yapısı ve deşarj yapısı bulunmakta olup, kireçtaşı ocağı bu proje kapsamına dahil değildir. Söz konusu ocak için ÇED Yönetmeliği kapsamında ayrı bir başvuru yapılarak yükümlülükler yerine getirilecektir. VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler Santral ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı işletmeye kapandıktan sonra, yer altı ve yüzey sularına herhangi bir müdahale olmayacağından bu kaynaklara bu raporda belirtilen önlemler çerçevesinde olumsuz bir etkinin söz konusu olmayacağı öngörülmektedir. Proje kapsamında oluşacak atıksuların arıtıldıktan sonra deşarj edilmesi planlanan Hayıtlı Deresi nde ve deniz suyunda, işletme faaliyete kapandıktan sonra deşarj yapılması da sona ereceğinden herhangi bir olumsuz etki olması beklenmemektedir. VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları Kurulması planlanan termik santral, işletmeye kapandıktan sonra herhangi bir emisyon oluşmayacağından hava kalitesine herhangi bir olumsuz etki olması da mümkün olmayacaktır. 301

328 BÖLÜM VII PROJENİN ALTERNATİFLERİ

329 BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde yer seçimi teknoloji alınacak önlemlerin alternatiflerin karşılaştırılması yapılacak ve tercih sıralaması belirlenecektir.) Herhangi bir enerji santrali(termik santral) için yer seçimi yapılırken, yatırımın fizibilitesi açısından, santral için seçilecek yerin hammadde kaynaklarına olan mesafesi çok büyük önem taşımaktadır. Çünkü enerji santralde kullanılacak hammaddenin nakliyesi en önemli işletme maliyetlerinin başında gelmektedir. Santrallerde ana gider yakıt olup, yakıtın taşıma mesafesi artıkça maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Bunun yanı sıra kullanılacak milyonlarca ton yakıtın nakliyesinin yaratacağı trafik ve çevresel etkiler vb. sorunlar da ekonomik açıdan değerlendirilemeyecek olumsuzluklar meydana getirmektedir. Bu nedenle linyit ve taşkömürü gibi fosil yakıtlara dayalı enerji santrallerin yer seçimi kriterlerinde, kömür kaynaklarına olan mesafe, gerek ekonomik ve gerekse çevresel nedenlerden dolayı çok büyük önem arz etmektedir. İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine, ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MW (920,5 MW ısıl güç) kurulu güçte planlanan İzdemir Enerji Santrali-II projesi için projenin yer seçim kriterleri hakkında detaylı bilgiler Bölüm II.1 de verilmiştir. Mevcut En İyi Teknikler (BAT) Referans Dökümanı nın Büyük Yakma Tesisleri ni kapsayan bölümü 96/61/EC (Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Direktifi) Direktifi nin Madde 16(2) sinde incelenmiştir. Bu doküman, AB ye üye ülkelerden 60 dan fazla uzmanın ve endüstri ve çevre sıvıl toplum kuruluşunun (STK) katılımı ile hazırlanmıştır. Bu dökümanın hazırlanmasında, üye ülkelerdeki endüstriler, operatörler ve otoriteler ve ekipman tedarikçileri ve çevre STK lardan elde edilen çok sayıda doküman, rapor ve bilgi kullanılmıştır. Bu dökümandaki bilgiler aynı zamanda, farklı AB üye ülkeleri ne ziyaretler sırasında ve teknoloji seçimi ve kirlilik azaltma tekniklerinin uygulanması konusunda kazanılan deneyimlerin bizzat görüşülmesi sonucu elde edilmiştir. Bu döküman, ısıl girdisi 50 MW dan büyük olan yakma tesislerini kapsamaktadır. Bu referans doküman, enerji üretim endüstrisini ve konvansiyonel yakıt türlerini içeren endüstrileri içermektedir. Kömür, linyit, biyokütle, yer kömürü, sıvı ve gaz yakıtları (hidrojen ve biyogaz dahil) konvansiyonel yakıt olarak adlandırılmaktadır. Bu referans dökümanı sadece yakma ünitesini değil, aynı zamanda yakma prosesi ile doğrudan ilgili olan aktiviteleri de kapsamaktadır. Enerji üretimi, genelde birçok farklı yakma teknolojisini kullanmaktadır. Katı yakıt türlerinin yakılması için En İyi Mevcut Teknikler dokümanında pulverize yakma, akışkan yataklı yakma ve fırında yakma gibi farklı teknolojiler yer almaktadır. Bir işletmede uygulanacak teknolojinin seçimi; yakıt temini, işletim gereksinimleri, pazar koşulları ve pazarlama ağı ihtiyaçları gibi ekonomik, teknik, çevresel ve yerel kriterlere bağlıdır. Elektrik temel olarak, seçilen yakıt kazanda yakılarak buhar üretimi yapılmakta ve elde edilen buhar türbinde üreteç yardımıyla elektriğe dönüştürülmektedir. Buhar döngüsünün etkin verimi, türbinden sonra buharın yoğunlaştırılması ihtiyacı ile kısıtlanmaktadır. Her teknoloji, işletmede ihtiyaç duyulan değişken güç ihtiyacına göre işletene bazı avantajlar sunmaktadır. Kullanılan fosil yakıtlar taşkömürü, linyit, petrol ürünleri, doğalgaz, gaz türevleri, biyokütle ve yer kömürü ve diğer yakıtlar (zift, bitüm, petrol koku gibi)dır. Bu 302

330 tip termik santrallarda en çok kullanılan yakıtların başında kömür ve linyit gelmekte olup, yakıt türlerine göre uygun teknikler ve birim ısıl verim yüzdeleri Tablo VII.1 de özetlenmketedir. Tablo VII.1. Yakıt Türlerine Göre Uygun Teknikler Ve Birim Isıl Verim Yüzdeleri YAKIT TÜRÜ TEKNİK BİRİM ISIL VERİMİ (NET) (%) YENİ TESİSLER MEVCUT TESİSLER Kömür ve Linyit Kojenerasyon (CHP) Kömür Linyit Pulverize yakma (Kuru alt kazan ve ıslak alt kazan) Akışkan yataklı yakma >41 Basınçlı akışkan yataklı yakma >42 Pulverize yakma (Kuru alt kazan) Akışkan yataklı yakma >40 Basınçlı akışkan yataklı yakma >42 Isıl verimde gerçekleştirilebilir gelişmeler tesise özgüdür, fakat mevcut tesislerde en iyi mevcut teknolojilerin kullanılması ile % seviyelerinde veya %3 den daha fazla bir artış gözlenebilir. Tablodan da görüleceği üzere, kömür yakıtlı yakma tesislerinde özellikle pulvarize yakma tekniğinde oldukça yüksek verimler elde edilmektedir. Mevcut En İyi Teknikler Dökümanında; büyük yakma tesislerinden çıkan emisyonları azaltmak için genel proses ve teknikler ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir. Enerji üreten yakma tesislerinden çıkan emisyonları azaltmak için kullanılan birçok proses ve ekipman ve teknik değişiklikleri bulunmaktadır.dökümanda emisyonların düşürülmesi için önerilen en iyi mevcut teknikler her bir emmisyon için ayrı ayrı olmak üzere aşağıda özetlenmiştir: Emisyonları azaltmak için birincil önlemler: Yakıt Seçimi: Katı yakıtların sıvı yakıtlarla veya gaz ve sıvı yakıtların gaz yakıtlarla değiştirilmesi bir seçenek olarak görülmemektedir. Ancak, genellikle, düşük kükürt, nitrojen, karbon, civalı yakıtların kullanılması bir seçenek olarak görülmektedir. Kömür yıkama tesisleri, kül emisyonları ile birlikte sülfür dioksit emisyonlarını azaltmada kullanılan bir tekniktir. Daha önemlisi, işleten için emisyonları azaltmada ekonomik bir yoldur. Proje kapsamında da düşük kükürt oranı (< % 1) nedeniyle SO 2 emisyonlarının azaltılması amaçlanmıştır. Yakma Değişiklikleri: Yakma sistemlerine eklenen ilave yakıtlar tam yanmayı desteklerler, ayrıca bunlar toz, SO 2, NO x ve yakıt spesifik eser element emisyonlarını azaltmada birincil önlem olarak kullanılabilirler. Yakma ile ilgili önlemler yakma değişiklikleri ile mümkündür, bunlar; Kapasite değişimi Yakıcı değişiklikleri Fırın yakma değişiklikleri Hava ve yakıt değişiklikleri (örneğin baca gazı geri dönüşümü, yakıt hava ön karışımı, ilave yakıtların kullanılması, yakıt karışımı, kurutma, öğütme, gazlaştırma, piroliz) Emisyon kontrolü için birincil önlemler Tablo VII.2 de verilmiştir (Eurelectric, 2001). 303

331 Tablo VII.2. Emisyon Kontrolü İçin Birincil Önlemler YAKMA MODİFİKASYONLARI KAPASİTE DEĞİŞİMİ HAVA VE YAKIT DEĞİŞİMLERİ YAKICI MODİFİKASYONLARI FIRIN YAKMA MODİFİKASYONLARI Katı yakıtlar, PM kontrolü Düşük hacim akışı ve yüksek oksijen ile sıcaklık azaltılması Ön-kurutma, gazlaştırma, yakıtın pirolizi, yakıt ilaveleri, yani cüruf fırını ile sıvı külün azaltımı için düşük erime ilaveleri (gaz türbinleri için basınçlı kömür yakmada test edilmiştir) Sıvı kül azaltımı, cüruf fırınında siklon yakıcıları SIVI kül azaltımı, cüruf fırını; dönüşümlü akışkan yataklı yakma, iri kül kontrolü Katı yakıtlar, SO 2 kontrolü Düşük sıcaklık kükürdün buharlaşmasını azaltır Düşük kükürtlü yakıt ve emici yakıt ilavelerinin, yani akışkan yataklı yakmada alçı ve alçıtaşının kullanılması Ayrı ilave enjeksiyonlu yakıcılar Alçıtaşı gibi emicilerin hava enjeksiyonu Katı yakıtlar, NO x kontrolü (NO x üretim azaltılması) Sıcaklık azaltılması Yakıtın öğütülmesi ve karıştırılması, baca gazı geri dönüşümü NO x üretimini azaltır Düşük NO x yakıcılar Safhalı yakma ve yeniden yakma PARTİKÜL MADDE (TOZ) EMİSYONLARI Katı veya sıvı yakıtların yakılması sırasında havaya verilen partikül madde (toz) emisyonlarının hemen hemen tamamı yakıtların mineral kısmından kaynaklanmaktadır. En İyi Mevcut Teknikler Dökümanı, yeni ve mevcut tesislerde toz azaltımı için ESF veya 5 mg/nm 3 ün altında emisyon değerlerine ulaşabilen filtrelerin kullanımını önermektedir. Siklonlar ve mekanik toplayıcıların tek başına kullanımı önerilmemekte, fakat bunlar baca gazının ön temizleme safhası olarak kullanılabileceği söylenmektedir. En İyi Mevcut Teknikler Dökümanı na göre ilgili toz emisyon değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. 100 MW ın üzerinde yakma tesisleri ve özellikle 300 MW ın üzerindeki tesisler için toz seviyeleri daha düşüktür, çünkü desülfürizasyon için Dökümanı nın bir parçası olarak önerilen BGD teknikleri de, partikül madde miktarını azaltmaktadır. Dökümanda belirtilen partikül madde giderim teknikleri ve bu tekniklerin kullanılmasıyla elde edilebilecek emisyon değerleri Tablo VII.3 de özetlenmiştir. Tablo VII.3. PM Giderim Teknikleri ve Bu Tekniklerin Kullanılmasıyla Elde Edilebilecek Emisyon Değerleri KAPASİTE (MW ISIL) TOZ EMİSYON DEĞERLERİ (MG/NM 3 ) YENİ TESİSLER KÖMÜR VE LİNYİT MEVCUT TESİSLER BU SEVİYELERE ULAŞMAK İÇİN EN İYİ MEVCUT TEKNİK Elektrostatik çöktürücü veya filtre > Pulverize yakma için nemli, yarı kuru veya kuru emici enjeksiyonlu BGD ile birlikte elektrostatik çöktürücü veya filtre Akışkan yataklı yakma için sadece elektrostatik çöktürücü veya filtre kullanımı Partikül Emisyonlarını Azaltma Teknikleri: ESF, nemli elektrostatik çöktürücüler, filtreler, santrifüjlü çökeltim (siklonlar), ıslak scruberlar. Pulverize kömür yakmada, külün büyük bir kısmı yakma haznesinden baca gazı çıkışı ile taşınmaktadır. Sadece küçük bir bölümü (< %20) kuru alt kazanlarda alt kül olarak toplanmaktadır. Külün % 80 i ise uçucu kül olarak fırını terk etmekte ve bu uçucu kül, elektrostatik çöktürücü ve filtre gibi toz azaltma cihazında toplanmalıdır. 304

332 Kazanda yanma sonucu oluşan uçucu küllerlerden iri partiküllü olan ve kazan vakumu ile ESF ye taşınamayan küller (ki bunlar bir miktarda yanmamış madde içerir) kazan altında (hooper bölgesi) paletli tip (hareketli) son yanma ızgarasında nihai yakma işlemi tamamlanarak altta bulunan su ile dolu cüruf teknesine alınarak buradanda paletli ckarıcı ile sogutulmuş halde bantlı konveyore verilir. Toz arıtım teknolojilerinden elektrostatik çöktürücü(esf), kömür veya linyit kullanan Avrupa daki termik santrallerde en çok kullanılan cihazdır. Elektrostatik çöktürücüler, kuru halde binalarda veya çimento ve beton gibi inşa malzemelerin yapımında kullanılan ve son çare olarak düzenli depolamaya gönderilen uçucu külü toplamaktadır. Yakıtlar dünyanın farklı kaynaklarından sağlanmaktadır, fakat yüksek voltaj aralıklı enerji sistemli elektrostatik çöktürücü teknikleri düşük kükürt içeriğine sahip yakıtları içeren farklı yakıt kaliteleri ile reaksiyona girebilmektedir. İleri gelişmeler, s süresinin maksimum zamanlı yüksek voltaj artışı ile ilgilidir. Bu kısa sürede korona deşarjı optimize edilmiş, fakat yanma sönmesi bu kısa zaman içinde gelişememiştir. Bu teknik elektrostatik çöktürücüde elektrik tüketimini azaltmaktadır. Büyük yakma tesislerinde toz oluşumunu önlemek için siklonlar fazla kullanılmamaktadır. Ancak, bu tip (toz azaltımı sağlayan elektrostatik çöktürücü mekanik sistemi kullanan) tüm gelişmiş ülkelerde yıllardır kullanılmakta ve zamanla geliştirilerek verim %99,9 a ulaşmıştır. Planlanan bu tesiste de bu teknoloji kullanılacaktır. Dökümanda belirtilen partikül madde giderim teknolojileri, azaltma verimleri, performans parametreleri ve diğer özellikleri Tablo VII.4 de özetlenmiştir. 305

333 TabloVII.4. PM Giderim Teknolojileri, Azaltma Verimleri, Performans Parametreleri ve Diğer Özellikleri TEKNOLOJİ Elektrostatik Filtre (ESF) AZALTMA VERİMİ % DİĞER PERFORMANS PARAMETRELERİ < 1 µm 2 µm 5 µm > 10 µm PARAMETRE DEĞER > 96.5 > 98.3 >99.95 > Filtre > 99.6 > 99.6 > 99.9 > Siklon Islak skrabır (yüksek enerji sermayeli) % En küçük yakalanan toz çapı 5 ile 10 µm arasındadır > 99.9 Çalışma sıcaklığı Elektrik kapasitesinin % si olarak enerji tüketimi Basınç düşüşü Atık Çıkış gazı akım hızı Uygulanabilirlik ºC (soğuk ESF) ºC (sıcak ESF) % (10 2 Pa) Uçucu kül > m 3 /saat Katı ve sıvı yakıtlar Pazar payı % 90 Çalışma sıcaklığı Elektrik kapasitesinin % si olarak enerji tüketimi Basınç düşüşü Atık Çıkış gazı akım hızı Uygulanabilirlik 150 ºC (polyester) 260 ºC (fiberglas) % 5-20 (10 2 Pa) Uçucu kül < m 3 /saat Katı ve sıvı yakıtlar Pazar payı % 10 Elektrik kapasitesinin % si olarak enerji tüketimi % 3 e kadar (5-15 (kwh/1000 m 3 ) SIVI-gaz oranı l/m 3 Basınç düşüşü (10 2 Pa) AÇIKLAMA ESF, küçük partiküller için bile çok yüksek verime sahiptir. Düşük basınç düşüşleriyle çok yüksek gaz hacimlerini kullanabilir. Çok yüksek azaltım hızları hariç düşük işletim maliyetlidir. Her pozitif basınç koşullarında çalışabilir. ESF bir kere monte edildikten sonra işletim koşullarının değiştirilmesi için çok esnek değildir. Çok yüksek elektrik dirençli partiküllerle çalışmayabilir. % 10 luk pazar payı, dönüşümlü akışkan yataklı yakma ve sprey kuru emdirme uygulamalarına dayanır. Filtre hızları, genellikle uygulama, filtre tipi ve filtre dokumasına göre 0.01 ile 0.04 m/s arasında değişmektedir. Kömür kükürt içeriği ve filtreleme hızı arttıkça filtre ömrü azalmaktadır. Verilen baca gazı için partikül madde boyutu azaldıkça basınç azalışı artmaktadır. Sınırlı performansa sahip olduğu için toz kontrolü için diğer tekniklerle birlikte kullanılabilir. İkincil etki olarak, ıslak skrabırlar gaz ağır metallerinin emilmesine ve azaltılmasına yardımcı olur. Arıtılması ve deşarj edilmesi gereken atık su üretir. Atık Uçucu kül çamuru Proje kapsamında da partikül madde giderimi için ESF sistemi planlanmıştır. 306

334 SO 2 EMİSYONLARI Sülfür dioksit emisyonları başlıca yakıtın içinde bulunan kükürtten kaynaklanmaktadır. Doğal gazın genel olarak kükürtten yoksun olduğu düşünülmektedir. Bu yakıtın yanmadaki payı %0,003 tür. Genel olarak, katı ve sıvı yakıtla çalışan yakma tesisleri için düşük kükürt içerikli yakıtlar ve/veya desülfürizasyon kullanımı önerilmektedir. Ancak, 100 MW ısıl ın üzerinde olan tesislerde düşük kükürt içerikli yakıtların kullanılması, SO 2 emisyonlarını azaltmada diğer önlemlerle birlikte ek önlem olarak gösterilebilir. Düşük kükürt içerikli yakıtların kullanılmasının yanı sıra, en iyi mevcut teknik olarak gösterilen teknikler genel olarak ıslak tip scruberlar (% oranında azaltım) ve sprey kuru scruber desülfürizasyonu (% oranında azaltım) dur. Kuru emici enjeksiyon gibi kuru BGD teknikleri genel olarak ısıl kapasitesi 300 MW ısıl dan az olan tesislerde kullanılmaktadır. Nemli scruberlar, HCl, HF, toz ve ağır metal emisyonlarının azaltılmasında da avantajlıdır. Yüksek maliyeti nedeniyle nemli scrubbing prosesi, kapasitesi 100 MW ısıl dan daha düşük tesisler için en iyi mevcut teknik olarak önerilmemektedir. Dökümanda belirtilen SO 2 giderim teknikleri ve bu tekniklerin kullanılmasıyla elde edilebilecek emisyon değerleri Tablo VII.5 de özetlenmiştir. Planlanan İzdemir Enerji Santrali-II de ıslak tip FDG kullanılacaktır. Tablo VII.5. SO 2 Giderim Teknikleri ve Bu Tekniklerin Kullanılmasıyla Elde Edilebilecek Emisyon Değerleri KAPASİTE (MW ısıl) SO 2 Emisyon Değerleri (mg/nm 3 ) YENİ TESİSLER (Akışkan yataklı yakma) KÖMÜR VE LİNYİT MEVCUT TESİSLER (Akışkan yataklı yakma) > (devirli akışkan yataklı yakma/basınçlı akışkan yataklı yakma) (devirli akışkan yataklı yakma/basınçlı akışkan yataklı yakma) BU SEVİYELERE ULAŞMAK İÇİN EN İYİ MEVCUT TEKNİK Düşük kükürt içerikli yakıt veya/ve BGD (kuru emici enjeksiyon) veya BGD (sprey kurutuculu) veya BGD (nemli) (tesis büyüklüğüne göre). Deniz suyu scrubbing. NO x ve SO 2 azaltımı için kombine teknikler. Kireçtaşı enjeksiyonu (akışkan yataklı yakma). SO 2 Emisyonlarını Azaltma Teknikleri: Birincil önlemler düşük kükürtlü yakıtın veya desülfüriasyon için temel kül bileşikli yakıtların kullanılması, akışkan yataklı yakma sistemlerinde emicilerin kullanılması, ikincil önlemler BGD teknolojileri, yani ıslak skrabırlar (ıslak kireçtaşı, solustunu kullanan scrabberlar, denizsuyu scrabberı, magnezyum ıslak scrabberı, amonyak ıslak scrabberı), sprey kuru scrabberı, emici enjeksiyonu. Kömür ve linyit yakma tesislerinde SO 2 emisyonlarının azaltılması için baca gazlarının desülfürizasyonu için bahsedilen tüm teknikler kullanılmaktadır. Kullanılan spesifik teknik yer, termal kapasite ve yükleme faktörü, yakıt ve kül kalitesi gibi tesis ve yöreye özgü birçok faktöre bağlıdır. Örneğin, bazı yüksek alkalin küllü ve düşük kükürt içerikli düşük kaliteli linyitler (yakma sırasında doğal desülfürizasyon nedeniyle) bazı yerlerde %90 lara çıkan SO 2 arıtım verimiyle düşük SO 2 emisyonları oluşturmaktadır. 307

335 Kuru ve yarı-kuru teknikler, küçük tesislere (<100 MW ısıl ) daha çok uygulanmakta iken, nemli scrubber teknolojisi örneğin 300 MW ısıl ın üzerindeki büyük tesislerdeki (farklı uygulamalarda kullanılan en yaygın ve en iyi verim alınan tekniktir. Emici kuleler spreylemeli çift eliminatör paketli damla tutuculu veya çift döngülü kuleler olarak tasarlanmıştır. Bazı tesisler çıkış gazını tekrar ısıtmak ve temizlenen gazın ham baca gazı ile olası kirlenmesini önlemek için yeni tip ısı dönüştürücüler monte etmişlerdir. Bu gaz-gaz ısı dönüştürücülerinde, çoklu boru ısı dönüştürücüler, ısıyı sıcak ham gazdan temiz çıkış gazına dönüştürmek için kullanılır. Bu sistemler sızıntıyı önler, çünkü normal gaz ısı dönüştürücülerde olduğu gibi kanal çıkışı ile kanal girişini çaprazlamak gerekli değildir. Yerinden dolayı Avrupa da kıyıya yakın kurulmuş sadece birkaç termik santral havaya verilen SO 2 yi azaltan denizsuyu-scrubber sistemini uygulamaktadır. Yine tesisin yeri, örneğin şehir merkezine yakın olması ve tamamıyla satılabilecek bir ürün üretmesi (alçı) gibi diğer özel hususlardan dolayı, bir kömür yakma tesisinin DESONOX prosesini başarıyla uygulamaktadır. Dökümanda belirtilen SO 2 giderim teknolojileri, azaltma verimleri, performans parametreleri ve diğer özellikleri Tablo VII.6 da özetlenmiştir. 308

336 Tablo VII.6. SO 2 Giderim Teknolojileri, Azaltma Verimleri, Performans Parametreleri ve Diğer Özellikleri TEKNOLOJİ Islak alçı/alçıtaşı skrabırı GENEL SO 2 AZALTIM ORANI % (emici tipine bağlı) Deniz suyu skrabırı % Sprey kuru skrabırı % DİĞER PERFORMANS PARAMETRELERİ PARAMETRE DEĞER Çalışma sıcaklığı ºC Elektrik kapasitesinin % si olarak enerji tüketimi Basınç düşüşü Atık Emici 1-3 % (10 2 Pa) Alçıtaşı Kireç ve kireçtaşı Partikül Partikül boyutuna bağlı olarak > % 50 Güvenilirlik % Çalışma sıcaklığı Elektrik kapasitesinin % si olarak enerji tüketimi Basınç düşüşü Atık Emici Atık su 145 ºC (baca gazı girişi) ºC (deniz suyu çıkış sıcaklığı) % (10 2 Pa) yok Deniz suyu/hava Yok (deniz suyunda çözünmüş sülfat iyonları) Güvenilirlik % Çalışma sıcaklığı Elektrik kapasitesinin % si olarak enerji tüketimi Basınç düşüşü Emici ºC (baca gazı girişi) ºC (baca gazı çıkışı) % (10 2 Pa) Kireç, kalsiyum oksit Güvenilirlik % Atık Uçucu kül karışımı, CaSO 3 AÇIKLAMA Bazı mevcut BGD ünitelerinde SO 2 azaltım oranı % 85ile başlar. Toplam BGD ünitelerinin % 80 i ıslak skrabır kullanmakta, bunların % 72 si alçıtaşı, % 16 sı alçı ve %12 si diğer reaktifleri kullanmaktadır. Alçıtaşı seçimi (yüksek kalsiyum karbonat içeriği, düşük Al, F ve Cl içerikli) verimli SO 2 arıtımında önemli bir husustur. Alçıtaşının tesise getirilme uzaklığı ve alçıtaşının reaktivitesi de iki önemli parametredir. Yüksek su kullanımı Çıkan alçıtaşının satılabilir bir ürün olması Deniz suyu mevcut olmalıdır. Islak BGD sistemlere göre işletim maliyeti düşüktür. Baca gazında toz arıtımı yapılmalıdır. Sadece düşük kükürt yakıtlı tesisler için uygulanabilir. SO 3 sprey kuru skrabırlarda ıslak skrabırlardan daha verimli bir şekilde azaltılır. Kükürt içeriği % 3 ü geçerse, arıtım verimi azalmaktadır. CaSO 4 atığı oluşmaktadır. Proje kapsamında BGD Sistemi planlanmaktadır. 309

337 NO X EMİSYONLARI Nitrik oksitlerin (NO) ve nitrojen dioksitlerin (NO 2 ) yakılması sırasında havaya verilen temel nitrojen oksitlerin başında NO x gelir. Pulverize kömür yakma tesisleri için, birincil önlemler ve % 80 ve 95 arasında azaltım sağlayan SCR sistemi gibi ikincil önlemler, NO x emisyonlarının azaltılmasında en iyi mevcut tekniktir. SCR veya SNCR nin kullanılması reaksiyona girmeyen olası amonyak emisyonunun oluşmasında dezavantajdır. Fazla yükleme değişimleri olmayan ve sabit yakıt kalitesine sahip küçük ölçekli katı yakıt türleri yakan tesislerde, SNCR tekniği NO x emisyonlarını azaltmada en iyi mevcut teknik olarak bilinmektedir. Pulverize linyit ve yer kömürü yakma tesislerinde, farklı birincil önlemlerin alınması en iyi mevcut tekniktir. Bu, özellikle düşük NO x yakıcıların ve baca gazı dönüşümü, safhalı yakma (hava-safhalı), yeniden yakma vb. gibi diğer birincil önlemlerle birlikte kullanılması anlamına gelmektedir. Birincil önlemlerin kullanılması uçucu külün içinde yüksek miktarlarda yanmamış karbon ve bazı karbon monoksit emisyonları ile sonuçlanan verimsiz yakmaya neden olmaktadır. Katı yakıt yakan akışkan yataklı yakma kazanlarında en iyi mevcut teknik, hava dağılımı veya baca gazı döngüsü ile elde edilen NO x emisyonlarındaki azaltımdır. Kaynayan akışkan yataklı yakma ile dönüşümlü akışkan yataklı yakmadan çıkan NO x emisyonlarında küçük farklılıklar bulunmaktadır. Dökümanda belirtilen NO x giderim teknikleri ve bu tekniklerin kullanılmasıyla elde edilebilecek emisyon değerleri Tablo VII.7 de özetlenmiştir. Tablo VII.7. NO x Giderim Teknikleri ve Bu Tekniklerin Kullanılmasıyla Elde Edilebilecek Emisyon Değerleri KAPASİTE (MW ısıl) YAKMA TEKNİĞİ EN İYİ MEVCUT TEKNİKLE BAĞLANTILI NO x Emisyon Değeri (mg/nm 3 ) Yeni tesisler Mevcut tesisler Yakıt türü Fırın-yakma Kömür ve linyit Pulverize yakma Kömür Dönüşümlü akışkan yataklı yakma ve Basınçlı akışkan yataklı yakma Kömür ve linyit Pulverize yakma Linyit Pulverize yakma Kömür BU SEVİYELERE ULAŞMAK İÇİN EN İYİ MEVCUT TEKNİK NO x azaltımı için birincil önlemler ve/veya SNCR NO x azaltımı için birincil önlemler ve SNCR veya SCR birlikte NO x azaltımı için birincil önlemler NO x azaltımı için birincil önlemler ile SCR veya diğer tekniklerle birlikte Pulverize yakma Linyit Kaynayan akışkan yataklı yakma, dönüşümlü akışkan yataklı yakma ve basınçlı akışkan yataklı yakma Kömür ve linyit >300 Pulverize yakma Kömür NO x azaltımı için birincil önlemler NO x azaltımı için birincil önlemler ile SNCR NO x azaltımı için birincil önlemler ile SCR veya diğer tekniklerle birlikte 310

338 KAPASİTE (MW ısıl) YAKMA TEKNİĞİ EN İYİ MEVCUT TEKNİKLE BAĞLANTILI NO x Emisyon Değeri (mg/nm 3 ) Yeni tesisler Mevcut tesisler Yakıt türü Pulverize yakma Linyit Kaynayan akışkan yataklı yakma, dönüşümlü akışkan yataklı yakma ve basınçlı akışkan yataklı yakma Kömür ve linyit BU SEVİYELERE ULAŞMAK İÇİN EN İYİ MEVCUT TEKNİK NO x azaltımı için birincil önlemler NO x azaltımı için birincil önlemler NO x Emisyonlarını Azaltma Teknikleri: Birincil önlemler düşük fazla hava, hava safhası, baca gazı döngüsü, hava ön ısıtılmasının azaltılması, yakıt safhası (yeniden yakma), düşük NO x yakıcıları, ikincil önlemler seçici katalizör azaltılması (SCR), seçici katalizör olmayan azaltılması (SNCR). SO 2 azaltılmasında olduğu gibi, baca gazlarının denitrifikasyonu için bahsedilen hemen hemen tüm teknikler (örneğin birincil ve ikincil önlemler ve bazı durumlarda her iki önlem) kömür yakma tesislerinde uygulanmaktadır. Linyit için yakma sıcaklıkları düşük ve baca gazının nemi taşkömürüne göre çok yüksek olduğu için, NO x oluşumu oldukça düşüktür. Bu nedenle, birincil önlemler yeterlidir ve sadece linyit yakan büyük yakma tesislerinden çıkan NOx emisyonlarını azaltmak için uygulanmaktadır. Birincil önlem olarak az ilave hava kullanan kömür yakma kazanlarında, ilave hava % 5-7 O 2 (baca gazında) aralığındadır. Az ilave hava ile yakma %3-6 O 2 ile karakterize edilebilir ve ilgili NO x emisyon azatlımı %10 ile 40 arasındadır. Yine kalma süresi, NO x, CO ve yanmamış karbonun eşzamanlı kontrolü için anahtar faktör olarak tanımlanmıştır. Bu teknik, nemli alt kazanlar için kuru alt kazanlara göre, duvar yakmalı kazanlar için eğimli yakmalı kazanlara göre ve taşkömürü yakan üniteler için linyit yakan kazanlara göre daha iyi sonuçlar vermektedir. Dökümanda belirtilen NO x giderim teknolojileri, azaltma verimleri, performans parametreleri ve diğer özellikleri Tablo VII.8 de özetlenmiştir. 311

339 Tablo VII.8. NO x Giderim Teknolojileri, Azaltma Verimleri, Genel Uygulanabilirlik Kısıtlamaları ve Diğer Özellikleri BİRİNCİL ÖNLEM GENEL NO X AZALTIM ORANI GENEL UYGULANABİLİRLİK UYGULANABİLİRLİK KISITLAMALARI AÇIKLAMA Düşük fazda hava % Tüm yakıtlar Tamamlanmamış yanma Fırında safhalı hava % Tüm yakıtlar Baca gazı döngüsü Hava ön ısıtılmasının azaltılması Yakıt safhası (yeniden yakma) % Kömür yakan kazanlar için < % 20 % % (Birincil yakma bölgesinde oluşan NO x ın % i azaltılabilir) Tüm yakıtlar Kömür yakan ıslak altlı kazanlar için uygun değildir. Tüm yakıtlar Tamamlanmamış yanma (yüksek CO ve yanmamış karbon) Alev dengesizliği Düşük NO x yakıcıları % Tüm yakıtlar Alev dengesizliği NO x azaltımı tesisin kontrol edilemeyen emisyon seviyelerine bağlıdır. Düşük fazla havalı yakmayı uygulayabilmek için fırını, milleri ve hava ön ısıtıcısını izole etmek gerekebilir. % oranında NO x arıtımı duvar-yakmalı fırınlar için mümkündür. Bu NO x azaltım önlemi, safhalı hava ile birleştirildiğinde mevcut tesislere uygulanabilir. Baca gazı döngüsü, döngü fanı nedeniyle ilave enerji tüketimine yol açmaktadır. Emisyon azaltım miktarı, hava ön ısıtıcı sıcaklığına ve bu önlem alındıktan sonra ulaşabilen sıcaklığa bağlıdır. Yeniden yakma, diğer NO x emisyon azaltım önlemleriyle uyum, tekniğin kolay montesi, standart yakıtın kullanılması, çok küçük ilave enerjinin kullanılması gibi bazı avantajlar sunmaktadır. Alev ayrımı için gerekli boşluk, düşük NO x yakıcıların ilk oluşumu için dezavantajdır: düşük NO x alevlerinin çapı, konvansiyonel alevlerden % daha fazladır. İKİNCİL ÖNLEM GENEL NO X AZALTIM ORANI PARAMETRE DEĞER AÇIKLAMA Seçici katalizör azaltılması (SCR) % Çalışma sıcaklığı ºC Kömür yakmada katalizör ömrü 6-10 yıldır. Seçici katalizör olmayan azaltılması (SNCR) % Çalışma sıcaklığı ºC Gaz türbinlerinde veya motorlarında kullanılamaz. Proje kapsamında; low NOx burner olarak isimlendirilen özel tasarlanmış brülörler (düşük NOx yakıcılar)kullanılacak ayrıca, DeNOx için Selective Katalitik Reaksiyon (SCR) yöntemi uygulanacaktır. CO EMİSYONLARI Karbon monoksit (CO), yakma prosesinin ara ürünü olarak ortaya çıkmaktadır, CO emisyonlarının azaltılması için mevcut en iyi teknik iyi fırın dizaynı, yüksek performanslı izleme ve proses kontrol tekniklerinin kullanılması ve yakma sisteminin bakımı ile tam yanmanın sağlanmasıdır. 312

340 AĞIR METALLER Ağır metallerin emisyonu, fosil yakıtların doğal yapısında bulunmalarından kaynaklanmaktadır. Söz konusu ağır metallerin çoğu (As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Se, V, Zn) partiküllerle bağlantılı bileşik (oksitler, kloritler gibi) olarak havaya bırakılırlar. Bu yüzden, ağır metal emisyonlarını azaltmak için genel olarak en iyi mevcut teknik, elektrostatik çöktürücü veya filtre gibi yüksek performanslı toz emisyonlarını azaltıcı ekipmanların kullanılmasıdır. Sadece Hg ve Se, kısmen gaz halinde bulunmaktadır. Cıva, tipik kontrol ekipman çalışma sıcaklıklarında yüksek buhar basıncına sahiptir ve partikül madde kontrol ekipmanları tarafından toplanması oldukça değişkendir. Elektrostatik çöktürücü veya filtrelerin nemli kireçtaşı scruberları, sprey kurutucu scruberları veya kuru emici enjeksiyonlu gibi BGD teknikleri ile birlikte çalışması durumunda, civanın ortalama %75 (Elektrostatik çöktürücüde %50 ve BGD de %50) ve yüksek toz SCR ilavesi olması durumunda ise %90 oranında azaltabilmektedir. Proje kapsamında BGD, ESF ve SCR Sistemleri planlanmaktadır. 313

341 BÖLÜM VIII İZLEME PROGRAMI ve ACİL EYLEM PLANI

342 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI ve ACİL EYLEM PLANI VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı Kurulması planlanan İzdemir Enerji Santrali-II nin inşaat ve işletme aşamalarındaki olumlu ve olumsuz, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri ÇED çalışmaları kapsamında incelenmiştir. Buna ek olarak; faaliyetin yürürlükteki kanun ve yönetmeliklere uygunluğunun sağlanması ve projenin çevre ve insan sağlığına etkilerinin minimuma indirgenmesini sağlamak amacıyla izleme çalışmaları yapılacaktır. Böylece, projeyle ilgili etki azaltıcı önlemler, onaylanmış planlar, izin, koşul ve gerekleri dikkate alarak hazırlanan ÇED Raporu nda belirtilen dikkat edilmesi ve uyulması gerekli konular ve taahhütler ile uyum tam olarak sağlanmış olacaktır sayılı Çevre Kanunu kapsamındaki tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 18. maddesi gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı ndan ÇED Olumlu Kararı alınan projelerin inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerinde, çevresel izleme ve denetleme işleri, konusunda uzman mühendisler ve proje yatırımına uygun uzmanlar tarafından yürütüleceği belirtilmekte olup, yönetmelik hükme gereği yerine getirilecektir. Bu amaçla, Nihai ÇED Raporu na bağlı olarak, çevresel önem taşıyan etkilerle ilgili konuları kapsayacak bir Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS) hazırlanarak projede uygulamaya konulacaktır. Ayrıca, hazırlanan ÇYS ilgili Çevre ve Orman Bakanlığı na sunulacaktır. Faaliyetin izlenmesi ile ilgili olarak hazırlanacak ÇYS; arazi hazırlığı ve inşaat dönemi, işletme dönemi ve işletme sonrası dönem olmak üzere 3 başlıkta irdelenecektir. İzleme programının amacı, yukarıda bahsi geçen dönemlerde oluşacak çevresel etkileri belirlemek üzere çevresel koşullar ile ilgili verilerin toplanması olup, bu dönemlerdeki çalışmaların ilgili yönetmelikler ile uyumunun sağlanması ve çevre üzerine etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla termik santralın hava emisyonları, atıksuları, gürültü, katı atık vb. işletim uygulamaları izlenecektir. Projenin izleme çalışmaları kapsamında aşağıdaki konularla ilgili izleme çalışmaları yapılması önerilmektedir: Projenin tüm aşamalarında, raporda yer alan tüm taahhütler, faaliyet sahibi firma tarafından yerine getirilecek ve proje alanı civarındaki çevre halkına veya çevreye herhangi bir rahatsızlık verilmemesini garanti altına almak firmanın kendi sorumluluğu altında olacaktır. Bu dönemde ÇED Raporu nda belirtilen kısıtlamalar ve çevresel önem taşıyan etkilerle ilgili aşağıda belirtilen konularda, firmanın belirleyeceği bir sorumlu tarafından izleme çalışması gerçekleştirilecektir. Öncelikle söz konusu projesinin planlama, inşaat ve işletme dönemlerinde yürütülecek çalışmalardan kaynaklı çevresel etkiler ve bu etkilerin önlenmesi yada çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak azaltıcı önlemler ve sorumlu kurum/kuruluş Tablo VIII.1.1. de detaylı olarak anlatılmıştır. Ayrıca proje için uygulanacak İzleme Planı (izlenecek parametreler, parametrenin izleneceği yer, nasıl ve ne zaman izleneceği ve sorumlu kurum/kuruluşu) Tablo VIII.1.2. de verilmiştir. 314

343 Tablo VIII.1.1. Önlemler Planı, AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat Planlanan santral sahasındaki İDÇ ye cürufların kaldırılması Tarihi, kültürel ve arkeolojik varlıklar Planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Düzenli Atık Depolama alanının bitişik parsellerinde (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir tehlikeli lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Projenin uygulama aşamasında(arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanıldığında en yakın müze müdürlüğüne veya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü ne haber verilecektir. Arazi Hazırlık ve İnşaat Hafriyat Çalışmaları, Proje kapsamında yapılacak tüm kazı işlemlerinde toprak yüzeyinden ortalama 30 cm kalınlığındaki bitkisel toprak (üst örtü toprağı) sıyrılacak, ardından alt örtü toprağı alınacak ve tarih ve sayılı Resmi Gazate de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"nde verilen standartlara göre proje sahası içerisinde eğimi % 5 ten fazla olmayan bir yerde geçici olarak depolanacak ve inşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra yapılacak çevre düzenleme işlemlerindeki yeşil alan oluşturmada kullanılacaktır. Bitkisel toprağın altında kalan hafriyat (alt örtü toprağı) ise dolgu, arazi tesviye ve peyzaj çalışmalarında değerlendirilecektir. Arta kalan kısımlar ise Bornova Ergene Mahallesi, Şaytandere Mevkii, hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları depolama/geri kazanım tesisine götürülerek bertaraf edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. - Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti., -Taşeron Firma, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, -Aliağa Belediyesi, -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Müze Müdürlüğü, -Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, Arazi Hazırlık ve İnşaat Hava Emisyonları, Arazi hazırlık çalışmaları esnasında SKHKKY Ek-1 de belirtilen hususlara uyulacaktır. Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için, emisyon kaynağında, savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, yolların ıslah edilmesi, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca proje kapsamında malzemelerin taşınması esnasında yollarda tozun indirgenmesi amacıyla gerektiğinde arazöz ile yolların sulanması sağlanacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Araç Emisyonları, Araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 315

344 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat Zemin Emniyetinin Sağlanması, Proje alanının 1. Derece deprem bölgesi içinde ve deprem aktivitesi yüksek olan bir bölgede yer almasından dolayı Enerji Santrali temelleri bölgede anakaya olan tüf (volkanik kaya) birimi üzerine oturtulacak ve proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Arazi Hazırlık ve İnşaat Hayıtlı Dere(kuru dere) Islahı Faaliyet sahibi tarafından DSİ nin belirlediği teknik özelliklere sahip Hayıtlı deresi yağış alanından gelebilecek maksimum taşkın tekerrür debisine ve soğutma suyu deşarj debisini karşılayacak şekilde Hayıtlı dere yatağı ıslah edilecek ve denize ulaştırılacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Atıksu ve Arıtma Çamuru Kurulması planlanan termik santralden oluşacak atıksuların arıtılması için paket atıksu arıtma tesisi planlanmaktadır. Bu arıtma tesisi arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak olup, 500 kişilik yapılacaktır. Yeni kurulacak 500 kişilik atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra (SKKY Tablo 21.1 de (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmenlik ile değişen) ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan deşarj standartları sağlanarak) Deşarj İzin Belgesi alınacak ve proje sahasının sınırında bulunan Hayıtlı Deresi ne deşarj edilerek bertaraf edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -DSİ 2. Bölge Müdürlüğü -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çamur şartlandırma havuzunda biriken çamura polielektrolit ilave edilerek, filtrasyondan geçirilerek % 35 kuru madde içeren yani su oranı % 65 geçmeyecek şekilde çamur niteliğine getirilecek ve İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Katı Atık ve Ambalaj Atıkları Oluşan atıklardan geri kazanımı mümkün olan (kağıt, plastik vb.) ve geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek artıkları vb. organik atıklar) ayrı ayrı olacak şekilde proje sahasının çeşitli noktalarına yerleştirilen ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecektir. Geri kazanımı mümkün olan atıklar lisanslı geri kazanım firmalarına verilerek bertaraf edilecek; geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1 de sunulmuştur. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarından ise parça demir, çelik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri katı atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise yine Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında oluşan atıklar, yönetmeliğin 27. Maddesi uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, 10 toplama lisanslı firma ve ÇEVKO Vakfı arasında imzalanan protokolle kurulan Belediye sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli kapsamına giren ambalaj atıkları ise, bertaraf edilmek üzere bu konuda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilecek olup, atıkların taşınmasının lisanslı araçlarla yapılmasına dikkat edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Aliağa Belediyesi, -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Lisanslı Geri Kazanım Firması, 316

345 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat Atık Yağlar, İnşaat aşamasında çalışacak araçların bakım ve onarımları için kurulacak tamir ve bakım istasyonunda yapılacaktır. Araçlardan kaynaklanacak atık yağların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin 2. bölümünde belirtildiği şekilde lisanslı bertaraf tesislerinde gerçekleştirilecektir. Yani atık yağlar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca atık yağlar vb. tehlikeli maddelerle kontomine olmuş katı atıklar, (üstübü vb.) lisanslı tehlikeli atık berteraf tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanarak, işletme içinde standartlara uygun geçici depolarda kategorilerine uygun ayrı ayrı depolanacak ve taşınmaları sağlanacaktır. Atık yağların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı bir taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Ayrıca Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 9. Maddesinde atık yağ üreticilerinin yükümlülüklerine titizlikle uyulacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Lisanslı Geri Kazanım Firması, Arazi Hazırlık ve İnşaat Tıbbi Atıklar, Oluşan tıbbi atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nde belirtilen tıbbi atık üreticilerinin yükümlülükleri uyarınca diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Tıbbi Atık Sözleşmesi imzalanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıkların kaynağında ayrılması ve biriktirilmesi ile ilgili yönetmelik şartları yerine getirilecektir. Arazi Hazırlık ve İnşaat Gürültü, Yapılacak çaışmalar hakkında yöre halkı önceden bilgilendirilecektir. İlgili yönetmelikte belirtilen çalışma saatlerinde inşaat çalışmaları yürütülecektir. İnşaat çalışmalarında aynı anda en az sayıda aracın çalıştırılması sağlanacaktır. Yönetmeliğin öngördüğü hususlar yerin egetirilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, Arazi Hazırlık ve İnşaat Personelin Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçları, Personeller (özellikle vasıflı-vasıfsız işçiler) mümkün olduğu kadar yöreden temin edilecek olup, bölge dışından gelecek kişiler için santral alanı içerisinde kurulacak şantiye binalarından faydalanılacaktır. Çalışanların ihtiyaçları mümkün olduğunca santral sahasında kurulacak şantiyelerden karşılanmaya çalışılacak, mümkün olmadığı durumlarda ise en yakın yerleşim yerleri olan Aliağa İlçesi merkezinden karşılanacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, Arazi Hazırlık ve İnşaat İş Sağlığı ve İş Güvenliği Projenin tatbikatına başlanmadan önce yatırımcı firma tarafından İş Sağlığı ve İş Güvenliği Planı oluşturacaktır. İnşaat çalışmalarında; yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılarak, 23 Aralık 2003 tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak inşaat çalışmalarının yürütülmesi sağlanacaktır. Proje dahilinde arazi hazırlık, inşaat, montaj, aşamasında; 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan ve çıkartılacak tüzük ve yönetmenlikler ile ilgili mevzuata uyulacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat Ulaşım Proje kapsamında yeni yol açılması söz konusu değildir. Ayrıca yollar yerleşim yerlerinin içerisinden geçmemektedir. Bu yollardan sadece atık depolama alanı yolu stabilize yol olup, proje arazi hazırlık öncesinde iyileştirilmesi (betonla kaplama) için işletme tarafından katılım sağlanacaktır. Konuyla ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacaktır. Malzeme taşınımlarında, Karayolu Trafik Kanunu nun bütün hususları yerine getirilerilektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş.(Plan Hazırlama), -Taşeron Firma -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 317

346 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat Kamu Güvenliği Projenin can ve mal kaybına sebebiyet vermemesi için yapılacak çalışmalar esnasında uyarı levhaları, bariyerler, şeritler vb. ekipmanlar yerleştirilecektir. İşletme Kömür Nakli Termik Santral için ithal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Kömür bu ülkelerden ülke kıyılarımıza deniz yolundan gemilerle getirilecektir. Kömürlerin ithal edilmesinde; tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıtların İthalatına Dair Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2008/7) hükümleri uygulanacaktır. İthal kömürün transferi için yine İDÇ bünyesindeki grup şirketlerinden biri onan İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait Çakmaklı Köyü, Kendirci Mevkii nde ki İDÇ Limanı kullanılacaktır. Kömür, gemilerden özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok alanına taşınacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. -Taşeron Firma, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İşletme Kireçtaşı Nakli Kireçtaşının temini, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II.Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Kireçtaşı sahası ile ilgili ÇED Yönetmeliği çerçevesinde yükümlülükler bu proje kapsamında ele alınmayıp, ayrı proje olarak değerlendirilecektir. Dolayısıyla ayrı değerlendirilecek proje içerisinde, kireçtaşı sahalarının yıllara bağlı üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yükseklikleri, genişlikleri, şev açıları, basamak sayıları, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları verilecektir. İşletme Doğalgaz Termik santralın devreye alınması (start-up) aşamasında yardımcı yakıt olarak doğalgazın kullanılması planlanmaktadır. Sistemin düşük yükte işletileceği süre ve bu yükte ihtiyaç duyulacak yakıt miktarı göz önüne alındığında, sistemin yardımcı yakıt ihtiyacı yıllık bazda en kötü senaryo için ton/yıl olarak belirlenmiştir. Gerekli doğalgaz santral sahasına en yakın yakıt ikmal istasyonlarından karşılanarak basınçlı boru ile santral sahasına ilgili kurumlardan gerekli izinler alındıktan sonra getirilecektir. Doğalgaz, AMS istasyonundan BOTAŞ ın ulusal sistemine bağlanacak ve basınçlı boru hattı ile santrale getirilip yardımcı yakıt olarak kullanılacaktır. İşletme Atıksu İşletme aşamasında çalışacak 500 kişi için gerekli su miktarı; (bir kişinin günlük içme ve kullanma suyu ihtiyacı 150 lt/kişi-gün alınarak) 500 kişi x 150 lt/kişi-gün = lt/gün (75 m 3 /gün) olarak hesaplanmış olup, gerekli 75 m 3 /gün lük içme ve kullanma suyu Aliağa Belediye sinden alınacaktır (Bkz. Ek-1/İ Resmi Yazılar-Aliağa Belediyesi Görüşü). -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Ahmet Baştuğ, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -BOTAŞ, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Endüstriyel Atık depolama alanı boşaltma ünitesi ve yağmurlama sisteminde günlük 70 ton su kullanımı söz konusu olacaktır. Bu su yer altı suyundan karşılanacak olup, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü nden 167 sayılı Yeralltı Suları Kanununun 9. Maddesi gereği bir yıl süreli Yer altı Suyu Arama belgesi, tarihinde alınmıştır (Bkz.Ek-1/F Resmi Yazılar, Yeratı Suyu Arama Belgesi). İşletme aşamasında santralda yer alacak çeşitli işlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi içinde su kullanımı söz konusudur. Bu işlem ve fonksiyonları kazan make-up (besleme) suyu, soğutma suyu ve BGD için gerekli su olmak üzere 3 farklı sistem/ünitede kullanılacaktır. 318

347 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Deniz suyunun arıtılması maliyetli bir işlem olmasına rağmen deniz suyunun kullanılarak sınırsız bir kaynak yaratılması planlanmış olup, denizden alınan proses suyu ultrafiltrasyon ve reverse osmosis sistemi ile istenilen kalitedeki suyun temin edilmesi planlanmıştır. Tesiste oluşacak evsel nitelikli atıksular için biyolojik arıtma sistemine dayalı atıksu arıtma tesisi yapılacak olup, atıksular arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra, (SKKY Tablo 21.1 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan deşarj standartları sağlanarak) Deşarj İzin Belgesi alınacak ve proje sahasının sınırında bulunan Hayıtlı Deresi ne deşarj edilecek veya çıkış suyu evsafı uygunsa kömür stok sahası spreyleme suyu olarak sistem içerisinde kullanılacaktır. Arıtma tesisi projesi için, Çevre ve Orman Bakanlığının 2005/5 sayılı Atıksu Arıtma Tesisleri Proje Onay Genelgesi kapsamında, proje onayı alınacaktır. Dikili Meteoroloji İstasyonu nda standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ile Yağış-Süre- Şiddet-Tekerrür Eğrileri eklerde verilmiş olup, proje kapsamında yapılacak drenaj sistemleri, yağmursuyu bağlantıları, vb alt yapı sistemleri bu verilere göre dizayn edilecektir. BGD Ünitesi Atık Suları: BGD ünitesindeki proses sonucu oluşan alçının susuzlaştırılması işlemi sonucu toplam 10 ton/saat lik bir su çıkışı olacaktır. Su çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Kömür hazırlama ve depolama sistemi drenaj atıksuları: Kömür stok alanında olabilecek sızıntılar çepeçevre özel kanalında toplandıktan sonra çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Kazan ateş tarafı ve hava ısıtıcıları yıkama atık suları: Kazan montaj ve kaynak işleri tamamlandıktan sonra EDTA çözeltisi ile (Etilendiamin tetraasetikasit) kazan yanma odası boru iç cidarlarının pisliklerden (Demir oksit, yağ, vb. tozlardan) ve kaynak artıklarından temizlenmesi için yapılan tamamen kapalı sistemle sıvı halde yıkama işlemidir. Yıkama isleminden sonra kullanılan su, su arıtma unitesindeki nötrelizasyon havuzuna alınarak burada amonyak veya kostik ile notrelize edilip yönetmelik standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama deşarj edilecektir. Bu işlem sadece bir kez yapılır ve santral ömrünce bir daha tekrarlanmaz. Bu proses ilk kurulum içindir. Hava ısıtıcısı (LUVO) ise montaj sonrası oluşan tozların ve saçlar üzerindeki fabrikasyon artıklarının (hadde yağı vb.) yine daha seyreltik kiymasal yöntemle temizliğidir. Bununda suyu notrelizasyon havuzuna alınıp notrelize edilerek deşarj standartları sağlandıktan sonra alıcı ortama deşarj edilecektir. Bu işlemde bir kez yapılacaktır. Kazan blöfleri: Dolaşımda istenilen özellikte suyu temin etmek amacıyla kazandan sürekli olarak blöf yapılacaktır. Kazan blöfleri saf su özelliğinde olup, kazan suyuna verilen fosfat iyonundan dolayı eser miktarda fosfat içerecek ve ph ı 9-10 arasında olacaktır. Dolayısıyla atıksuyun standartlara uygunluğu tespit edildikten sonra diğer sular ile birlikte deşarj edilecektir. 319

348 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Kum filtreleri geri yıkama atıksuları: Bu sular kum filtrelerinin geri yıkanması işleminden kaynaklanan AKM içeren atıksular olup, çökeltme havuzunda AKM içeriği biriktirildikten sonra üst kısımdaki durultulmuş su geri dönüşümlü veya kömür nemlendirme/yağmurlama sistemlerinde kullanılma özelliği değerlendirilecektir. Rejenerasyon atıksuları: Demineralize su eldesinde kullanılacak anyon-katyon değiştirici reçinelerin rejenarasyonu sırasında ise bir miktar atıksu çıkışı olacağı öngörülmekte olup, belki TDS değerinin yüksek olacağı ve asidik veya bazik özellikte olacağı beklenmektedir. Gerekirse TDS değerinin düşürülmesi için çökeltme işlemine tabii tutulacaktır. Dolayısıyla bu atıksuya herhangi bir ilave arıtma işlemine gerek kalmaksızın nötralize edilerek SKKY ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu na göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan alıcı ortam standartlarına uygunluğu kontrol edilerek, Hayıtlı Deresine diğer deşarjlar ile birlikte deşarj edilecektir. Laboratuvar atıksuları: Proje kapsamında bulunan laboratuvardan kaynaklanacak atıksular, asit ve baz nitelikteki kimyasalların yıkama ve temizleme yoluyla gelmesinden dolayı, eser miktarda ve debi olarak çok az bir değerde olacaktır. Ayrıca yıkama suyu olarak geleceğinden bir çok kimyasal sulanmış olarak gelecektir. Bu nedenlerden dolayı standartlara uygunluğu tespit edildikten sonra diğer sular ile birlikte deşarj edilecektir. Atık Depolama Alanı: Atık depolama alanı boşaltım sistemi ve kül nemlendirme ve yağmurlama sistemlerinde kullanılacak suyun tamamı malzeme bünyesinde kalacağı bir kısmıda buharlaşma ile kaybolacağı için atıksu oluşumu veya deşarjı gerektirecek su oluşumu söz konusu olmayacaktır. Tesiste kullanılacak pompa vb. ekipmanlardan kaynaklanacak yağ bulaşıklı sular: Bu sular ayrı bir toplama sistemi ile toplanarak, bekleme havuzlarına alınacak ve etkili yağ kapanlarında yağları tutulduktan sonra deşarj standartlarına uygunluğu tespit edildikten sonra deşarj edilecek veya kömür nemlendirmede kullanılacaktır. Denizden alınacak ve herhangi bir kimyasal katkı madde ilave edilmeden direk soğutma amaçlı olarak kullanılacak suları ile ters osmos atık suları, SKKY Tablo 20,7 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre analiz yaptırılacak ve deşarj standartları sağlandıktan sonra deşarj edilecektir. Bu tip atıksularda en önemli parametre sıcaklık olup, deşarj suyunun mevcut deniz suyu sıcaklığını en fazla 2 C değiştirmesine dikkat edilecektir. Kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Bu kapsamda Hayıtlı Deresinden denize bırakılan noktada, mevsimlik periyotta yılda 4 kere su sıcaklığı kontrol edilecektir. 320

349 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK İşletme Araç Emisyonları Araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, İşletme Emisyonlar İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklanacak kirletici emisyonların değerlendirilmesinde, SKHKKY ne göre daha düşük alt limit değerlere sahip Taslak Halindeki Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (TBYTY) ve Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) dikkate alınmış ve bu dokümanlarda belirtilen hususlara projenin işletme aşamasında uyulacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Santrala; SO 2 nin tutulması için BGD sistemi, NO X için DeNOx sistemi ve düşük NOx lu brülörler, PM için ise ESF sistemleri kurulacak olup, emisyon miktarlarının minimum düzeyde tutulması sağlanacaktır. Planlanan enerji santrali kapsamında, kirletici emisyonların önlenmesi/azaltılması amacıyla planlanmış olan ESF, BGD, low NO x burner ve DeNO x (SCR) teknikleri, Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) nde önerilmektedir. Kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II ; SKHKKY ne göre emisyon iznine tabi olup, işletmeye geçtikten sonra SKHKKY hükümlerine göre emisyon ölçümleri yaptırılacak ve emisyon izin belgesi alınacaktır. SKHKKY Madde 14 e göre; santral yetkilileri, emisyon izninin alınmasından sonra her 2 yılda bir, izin anında öngörülen verilerden herhangi bir sapma olup olmadığını ve tesiste yapılan iyileştirmeleri rapor edecektir. Söz konusu rapor, Bakanlık tarafından belirlenen veya uluslararası kabul görmüş ISO, EPA, DIN ve benzeri standartlara uygun numune alma koşulları ve ölçüm metotları dikkate alınarak, emisyon ölçümleri yapılarak hazırlanacak ve bu raporun bir nüshası santralde (en az 5 yıl süreyle) muhafaza edilirken, bir nüshası da İzmir Valiliği ne sunulacaktır. Ayrıca, santral yetkilileri tesiste yapılan iyileştirmeleri raporda sunacaklardır. Tesiste yer alan yakma sisteminden kaynaklanacak emisyonların tespiti için baca gazı sürekli olarak izlenecek; PM, SO2, CO, NOx, sıcaklık ve kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel baca gazı debisi yazıcılı ölçüm aletleri ile sürekli olarak ölçülecek veya otomatik bilgisayar sistemi ile kontrol edilecek ve ölçüm sonuçları kaydedilecek; ölçüm sonuçları sürekli (online) İzmir Valiliği ne iletilecektir. Ayrıca izleme aşamasında tesis etki alanı ve hakim rüzgar yönü dikkate alınarak toz, PM, SO2, CO, NOx emisyonlarının sürekli izlenmesini sağlayacak hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulacak ve ölçüm sonuçları sürekli (online) İzmir Valiliği ne gönderilecektir. 321

350 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Santralden kaynaklanacak emisyonlarla ilgili olarak SKHKKY de belirtilen sınır değerlere, koşullara uyulacak ve gerekli tedbirler alınacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde(hkdyy) belirtilen bütün hususlara uyulacaktır. Ayrıca AB sınır değerlerinin Türk Mevzuatı na uyarlanmasından sonra bu sınır değerlere de uyulacaktır. Bunlara ilaveten tesis, SKHKKY ne göre daha düşük alt limit değerlere sahip Taslak Halindeki Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (TBYTY) sınır değerlerini sağlayacağı yatırımcının taahhüdüdür. Ayrıca Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) dökümanlarında mevcut en iyi teknikler kullanılarak toz emisyonları için 5-10 mg/nm 3 (endüstri bölgelerinde mg/ Nm 3 ) değerinin sağlanabileceği belirtilmektedir. Tesiste, toz emisyonlarının %90 ı 10 mg/nm 3 altında, %10 u 15 mg/nm 3 altında tutalacağı yatırımcı firmanın taahhüdüdür. Tesisten kaynaklanacak Hg, kısmen gaz halinde bulunmaktadır. Cıva, tipik kontrol ekipman çalışma sıcaklıklarında yüksek buhar basıncına sahiptir ve partikül madde kontrol ekipmanları tarafından toplanması oldukça değişkendir. Elektrostatik çöktürücü veya filtrelerin nemli kireçtaşı scruberları, sprey kurutucu scruberları veya kuru emici enjeksiyonlu gibi BGD teknikleri ile birlikte çalışması durumunda, civanın ortalama %75 (Elektrostatik çöktürücüde %50 ve BGD de %50) ve yüksek toz SCR ilavesi olması durumunda ise %90 oranında azaltabilmektedir. Bu değerler, proses dizayncılarının yatırımcıya verdiği taahhüttür. Bölgede hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda uygun teknoloji seçimine ek olarak, gerektiğinde (alınacak tüm tedbirlere rağmen HKDYY nde belirtilen standart değerlerin sağlanamaması durumunda) SKHKKY gereğince santralde yük düşümüne gidilebilecektir. Bölgenin mevcut kirlilik yükü ve bölgeye olan ilgi nedeni ile ileride hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda İzmir Valiliğince uygulanacak kütlesel debi sınırlaması ve kapasitenin azaltılması önlemlerine uyulacaktır. Özetle, tesis etki alanında toz emisyonlarının 2014 yılı için belirlenen sınır değerleri 2019 a kadar kademeli olarak düşmeye devam edecek olan hava kalitesi sınır değerlerinin Aliağa da sağlanabilmesi için İzmir Valiliği nce yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı kapsamında tesisin yük düşümüde dahil olmak üzere tüm önlemleri işletmesi alacaktır. Projenin tüm aşamalarında SKHKKY nin tüm yükümlülükleri yerine getirilecek olup, bu kapsamda aynı yönetmeliğin 6.Maddesinde belirtilen hususlara titizlikle uyulacaktır. İzmir Valiliği tarafından yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı içerisinde yer alan bölgedeki ana yolların betonla kaplanması çalışması kapsamında, Santral alanı(tesis) ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı ve tesis ile liman arasında yer alan yolların betonla kaplanması hususunda işletme(izdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş.) tarafından katılım sağlanacaktır. Tüm bunlara ilaveten Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi nin Raporunda belirtilen bu faaliyet ile ilişkili önerilere uyularak hareket edilecektir. 322

351 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK İşletme Küllerin Değerlendirilmesi veya Bertarafı Proje kapsamında oluşacak küllerin değerlendirilmesi için santralin işletilmesi sırasında, yakma sonucunda oluşan kül ve cüruflardan oluşacak özel atıklar; alçıpan, çimento ve beton sanayinde hammadde olarak kullanılmakta olan değerli malzemeler olup, öncelikli olarak çimento, beton ve alçıpan sanayine satılarak değerlendirilecektir. Bu noktada, TS 639 T1 standarsında çimento üretim tesilerine, TS EN 450-1/A1-450 A2 standardında beton üretim tesisine ve TS 6917 standardında alçı üretimi tesisine verilebilmektedir. Ancak, satışının gerçekleştirilemediği durumda, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha kullanılacaktır. Bu saha 431(6 dönüm hariç), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, -İzmir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, -Foça Belediyesi, Büyükşehir Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının tasarımı, yapımı, işletilmesi ve kapatılmasında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uygulanacaktır. İşletme Yağmursuyu, Drenaj Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli depolama alanında, arazi topoğrafyası, zemin özellikleri ve hidrolojik şartlar göz önüne alınarak atık depolama tesisini, yüzeysel akış sularından (yağmursuyu) koruyacak saha drenajı esastır. Bu nedenle yüzeysel akış (yağmursuyu) sularının tesise girmemesi, arazi topoğrafyasına bağlı olarak projelendirilecek yağmursuyu toplama sistemi (kuşaklama-derivasyon kanalları, kafa hendekleri) ile sağlanacaktır. Bu kuşaklama kanalları, yüzey sularının tamamını taşıyabilecek kapasiteye sahip olacaktır. Böylece sahanın yakınındaki arazilerden gelen suların akış yönü değiştirilecek ve depo sahasına girmesi veya etkilemesi önlenecektir. Dolayısıyla erozyon ve taşkın kontrolüne de çözüm bulunmuş olacaktır. İşletme Katı Atık, Arıtma Çamuru Tesisten oluşacak evsel nitelikli katı atıklardan geri kazanımı mümkün olan atıklar (metal, karton, plastik, vb.) ve geri kazanımı mümkün olmayan organik (yemek artığı, vb.) atıklar ayrı olmak üzere proje sahası ve tesis içerisine yerleştirilen ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecektir. Bunlardan geri kazanımı mümkün olan atıklar lisanslı geri kazanım firmalarına verilerek, geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -DSİ 2. Bölge Müdürlüğü, -Aliağa Belediyesi, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, Atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamuru ise arıtma sistemi kapsamında bulunan şartlandırma ve filtrasyon işlemlerinden geçirilerek, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 28 e göre su içeriği % 65 e getirilerek, İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilecektir. BDG atık ürünü (alçıtaşı), susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak satışının gerçekleştirilemediği durumda, ürünün depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen kül depolama sahası kullanılacaktır (Bkz. Bölüm II.1.). 323

352 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) tarihli ve sayılı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 18 de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin tüm hükümlerine uymaları sağlanacaktır. İşletme Atık Yağlar Proje kapsamında prosesten kaynaklanacak yağlı atıksuların yağ kapanları ile tutulması sağlanarak ayrı bir düzenekle biriktirilecektir. Gerek biriktirilen bu atık yağlar ve gerekse kullanım ömrünü tamamlamış diğer atık yağların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin 2. bölümünde belirtildiği şekilde lisanslı bertaraf tesislerinde gerçekleştirilecektir. Yani atık yağlar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca atık yağlar vb. tehlikeli maddelerle kontomine olmuş katı atıklar, (üstübü vb.) lisanslı tehlikeli atık berteraf tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanarak, işletme içinde standartlara uygun geçici depolarda kategorilerine uygun ayrı ayrı depolanacak ve taşınmaları sağlanacaktır. Atık yağların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı bir taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Ayrıca Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 9. Maddesinde atık yağ üreticilerinin yükümlülüklerine titizlikle uyulacaktır. İşletme Atık Pil ve Aküler İşletmede kullanım ömrünü tamamlamış pil ve aküler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği nin 13. maddesinde belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilecek ve toplama noktalarına ve geçici depolama yerlerine teslim edilecektir. İşletme Ambalaj Atıkları Ambalaj kağıdı, pet şişe, cam şişe vb. atıklar ise Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 27. Maddesi uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, 10 toplama lisanslı firma ve ÇEVKO Vakfı arasında imzalanan protokolle kurulan Belediye sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli kapsamına giren ambalaj atıkları ise, bertaraf edilmek üzere bu konuda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilecek olup, atıkların taşınmasının lisanslı araçlarla yapılmasına dikkat edilecektir. İşletme Tıbbi Atıklar Santralde çalışacak kişilerin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak tedavi amaçlı revir ünitesinden oluşacak atıkların miktarı tahmin belirlenememekle birlikte çok az miktarda olması tahmin edilmektedir. Oluşan tıbbi atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nde belirtilen tıbbi atık üreticilerinin yükümlülükleri uyarınca diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Tıbbi Atık Sözleşmesi imzalanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıkların kaynağında ayrılması ve biriktirilmesi ile ilgili yönetmelik şartları yerine getirilecektir. İşletme Gürültü Proje alanında, inşaat aşamasında meydana gelecek gürültü konusunda ÇGDYY"nin 4. Bölümü nde yer alan şantiye alanları için gürültü kriterleri ile ilgili 23. Madde de belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz ölçümleri ve bakımları yapılan araçlar kullanılacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 324

353 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK Santralın faaliyete geçmesinden sonra periyodik olarak gürültü ölçümleri yapılacak olup, gürültü ölçüm sonuçlarında gürültünün sınır değerlerinin üzerinde çıkması halinde çalışanlara 4857 sayılı İş Kanunu nda belirtilen, kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereçler sağlanacaktır. Ayrıca, proje alanında, ÇGDYY"nde endüstriyel tesisler için çevresel gürültü kriterleri ile ilgili 22. Madde ve faaliyet sahibinin yükümlülükleri ile ilgili 10. Madde de belirtilen hususlara uyulacak ve makine ve ekipmanların bakımları düzenli olarak yaptırılarak, kontrol edilecektir. İşletme Kimyasalların Depolanması Tesisteki kimyasal madde depolama binalarının, patlayıcı ve zararlı maddelerin kullanımına ilişkin tüzük uyarınca betonarme olması ve herhangi bir sızıntıya karşı, ikinci bir beton duvarla çevrilmesi planlanmıştır. Sülfürik asit ve kostik tankları gibi büyük kimyasal tankların etrafına açılacak olan beton hendeklerle ve inşa edilecek taşkın önleyici beton duvarlarla olabilecek sızıntılar önlenecektir. Açılacak hendekler tankın hacminden daha büyük kapasitede olacaktır. Ayrıca, ünitede bulunacak olan acil durum vanaları ile çevreye herhangi bir sızıntının olması da önlenecektir. Kimyasal malzemelerin bulunduğu alanı drene eden kanallar bir yağ tutucuya bağlanacak ve drenaj suları bu üniteden geçirilerek genel drenaj sistemine verilecektir. Bahsi geçen kimyasallar, işletme aşaması ve sonrasında herhangi bir ikincil zararlı maddeye dönüşmeyecektir. Sahaya saf sıvı halde getirilen kimyasallar sıcaklık kontrollü olan seviye göstergeli depolama tanklarında, normal kapasitede en az 30 gün yeterli olacak şekilde depolanacaktır. Sıvı kimyasal varillerine patlamaya karşı korumalı motorlu varil pompaları yerleştirilecektir. Kimyasallar kendilerine ayrılmış, üstü kapalı ve havalandırmalı ölçüm tanklarına aktarılacak ve buradan da cazibeyle çözelti karıştırma ve besleme tanklarına ekleneceklerdir. Uygun olan hallerde kimyasallar sisteme doğrudan sahaya taşındıkları varillerden besleneceklerdir. Bu gibi durumlarda, her varilde bir varil seviye ölçme aleti veya seviye skalası bulunacaktır. Arıtım kimyasallarının kullanılmadan önce bekletilmesi veya seyreltildikten sonra belli bir aktivasyon süresinin geçmesi gerektiği durumlarda, kimyasallar için iki çift karıştırıcılı karıştırma/bekletme/besleme tankı sağlanacaktır. Kuru yığınlar halindeki kimyasallar, hava akışkanlaştırmalı ve dipten karıştırmalı silolara pnömatik olarak taşınacaklardır. Silo deşarjı, kayar kapaklı akış yönlendirici ile yapılacaktır. ki adet yüzde yüz kapasiteli kuru, gravimetrik besleyici sağlanacaktır. Kimyasalın sıvı, yığın veya kuru formda olduğu bütün durumlarda her kimyasal için ikişer adet % 100 kapasiteli, uzaktan debi ayar kontrollü, diyaframlı dozlama pompalan sağlanacaktır. Buna ek olarak bütün karıştırma/çözelti/karışım besleme tanklarında karıştırıcı ve seviye göstergeleri bulunacaktır. Tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü ne uyulacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddeleri doğrultusunda tüm çalışanlara ortam risklerine göre belirlenmiş standartlara uygun koruyucu malzemeler verilerek, kullanım şartlarına uymaları sağlanacaktır. Ayrıca Ek-21 de verilen kimyasallara ait, malzeme güvenlik bilgi formlarında belirtilen hususlara dikkat edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. İşletme İş Sağlığı ve İş Güvenliği Proje dahilinde işletme aşamasında; 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan ve çıkartılacak tüzük ve yönetmenlikler ile ilgili mevzuata uyulacaktır -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. 325

354 AŞAMA KONU AZALTICI ÖNLEM SORUMLULUK İşletme Kamu Güvenliği Projenin can ve mal kaybına sebebiyet vermemesi için yapılacak çalışmalar esnasında uyarı levhaları, bariyerler, şeritler vb. ekipmanlar yerleştirilecektir. Ayrıca bölgenin mevcut kirlilik yükü ve bölgeye olan ilgi nedeni ile ileride hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda İzmir Valiliğince uygulanacak kütlesel debi sınırlaması ve kapasitenin azaltılması önlemlerine uyulacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, Söz konusu tesisin sağlık koruma bandı, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğinde belirtilen incelem kurullarınca işletmerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak, Sağlık Bakanlığı nın da uygun görüşü alınarak ve Sağlık Bakalığınca belirlenecek esas, usül ve referans mesafeleri uygun olarak sağlık koruma bandı mesafeleri tespit edilecektir. Yetkili makamlarca onaylı sağlık koruma bandı, imar planına işlenecek ve bu mesafeler Aliağa Belediyesi nce korunacaktır. İşletme Ulaşım Proje kapsamında tüm ulaşımın yapılacağı yollarda, tedariklerin dönüşümlü olarak getirilmelerinin sağlanmasına, kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınmasına, bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılmasına ve Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, İşletme Personelin Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyacı, Bu personeller mümkün olduğu kadar yöreden temin edilecek olup, bölge dışından gelecek kişiler için de konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçları Aliağa ilçesi ve yakın yerleşim yerlerinden sağlanacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. İşletme Peyzaj Santral alanı ve atık depolama alanında işletmeye geçildikten sonra, bölgenin iklim ve toprak özelliklerine uygun olarak bitkilendirme yapılacaktır. Bu çalışmalar işletmeye geçildikten sonra hazırlanacak bir peyzaj projesi kapsamında uygulanacaktır. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. İnşaat çalışmalarında görev alan personel, gerek bu orman sahalarına ve gerekse diğer mevcut florafauna birimlerine zarar (ağaç kesimi, orman yangınına sebep teşkil edecek risklerin oluşturulması, vb.) verilmemesi konusunda uyarılacaktır. 326

355 Tablo VIII.1.2. İzleme Programı Aşama Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat Hangi Parametre İzlenecektir? Planlanan santral sahasındaki İDÇ ye ait cürufların kaldırılması ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanına götürülmesi, Tarihi, kültürel ve arkeolojik varlıklar Hafriyat Çalışmaları, İzlenecek Parametre Nerededir? Santral Sahasında, Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanına Parametreler Nasıl İzlenecektir. İzleme Ekipmanının Tipi Parametreler Ne Zaman İzlenecektir-İzleme veya Sürekli Ölçüm Gözlemsel Tamamen sahadan alınana karar, Yaklaşık 11 Ay, Tüm proje ünitelerinde Gözlemsel Kültürel ve Arkeolojik varlığa rastlanıldığı durumda Tüm proje ünitelerinde Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Hafriyat çalışmaları süresince sürekli, Hava Emisyonları, Tüm proje üniteleri inşaat çalışmalarnda Gözlemsel, Toz emisyonları için Yeterlilik Almış ve Akredite Olmuş Firma Tarafından Ölçümler Yapılarak, 3 ayda bir ve şikayetin olduğu her zaman, Parametre Neden İzlenmektedir? Santral Binasının inşaat çalışmalarının başlanabilmesi, Tehlikeli Kontrolü gereği Atıkların Yönetmeliği Kültür ve arkeolojik varlıkların korunması, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne uyumluluk Çevre ve çalışanlarının korunması için SKHKKY, İş Sağlığı ve Gücenliği Yönetmeliği gereği Sorumlu Kurum/ Kuruluş -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. - Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti., -Taşeron Firma, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü,-Aliağa Belediyesi, -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Müze Müdürlüğü, -Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, Arazi Hazırlık İnşaat ve Araç Emisyonları, İnşaat ekipmanlarında, Ekzos emisyon Ölçüm cihazları Araçların periyodik bakımlarında Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik e uyumluluk -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 327

356 Aşama Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat Hangi Parametre İzlenecektir? Zemin Emniyetinin Sağlanması, Hayıtlı Dere(kuru dere) Islahı Atıksu ve Arıtma Çamuru İzlenecek Parametre Nerededir? Parametreler Nasıl İzlenecektir. İzleme Ekipmanının Tipi Parametreler Ne Zaman İzlenecektir-İzleme veya Sürekli Ölçüm Parametre Neden İzlenmektedir? Su alma yapısı, santral binası Sondaj cihazları ve araçları ile İnşaat Öncesi, Afet Bölgelerinde veünitelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik gereği Hayıtlıl Deresi Gözlemsel Sürekli Soğutma suyu deşarjı sağlamak üzere, Şantiye Olarak Kullanılan Alanda Gözlemsel, Atıksuda, Yeterlilik Almış ve Akredite Olmuş Firma Tarafından Ölçümler Yapılacak, 3 ayda bir Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği Gereği, Sorumlu Kurum/ Kuruluş -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -DSİ 2. Bölge Müdürlüğü -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, Arazi Hazırlık İnşaat ve Arazi Hazırlık ve İnşaat Katı Atık ve Ambalaj Atıkları Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Günlük Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Aliağa Belediyesi, -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Lisanslı Geri Kazanım Firması, Arazi Hazırlık İnşaat ve Atık Yağlar, Araç bakım onarım ve istasyonunda, Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Sürekli Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Lisanslı Geri Kazanım Firması, Arazi Hazırlık İnşaat ve Tıbbi Atıklar, Revirde Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Sürekli Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, Arazi Hazırlık İnşaat ve Gürültü Çalışma alanında ve çalışma alanının dışında hassas alanlarda, Gözlemsel ve gerektiğinde Gürültü Ölçüm Cıhazıyla, Yeterlilik Almış ve Akredite Olmuş Firma Tarafından Ölçümler Yapılarak gürültü ölçümü yapılacaktır, 3 ayda bir ve Şikâyetin Olduğu Durumda, Çalışma alanı ve Hassas Bölgelerde, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 328

357 Aşama Arazi Hazırlık ve İnşaat Hangi Parametre İzlenecektir? İş Sağlığı ve İş Güvenliği İzlenecek Parametre Nerededir? Parametreler Nasıl İzlenecektir. İzleme Ekipmanının Tipi Parametreler Ne Zaman İzlenecektir-İzleme veya Sürekli Ölçüm Sorumlu Kurum/ Kuruluş Parametre Neden İzlenmektedir? Tüm çalışmalarda Yazılı, çalışanlara tebliğ edilerek rapor ile Sürekli İş Kanunu gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, Arazi Hazırlık İnşaat Arazi Hazırlık İnşaat ve ve Ulaşım Tesis İçi ve tesis dışı yolarda Gözlemsel Sürekli Can ve Mal güvenliği, Karayolu Trafik Kanunu gereği, Kamu Güvenliği Tüm çalışmalarda ÇED Raporunda belirtilen taahütler İnşaat Öncesi, Kanunlar gereği çerçvesinde ilgili kurumlardan izinlerin alınıp İnşaat süresince ilgili alınmadığının gözlenmesi, kurumlardan istenenlerin yerine getirilmesi, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. -Taşeron Firma, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İşletme Kömür Nakli İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. Kömürün akredide bir laboratuarda analizleri yapılarak, İşletme Kireçtaşı Nakli Ahmet Baştuğ a ait ocakta Kireçtaşı analizi yapabilen akredite bir laboratuarda, İşletme Atıksu Proses ve arıtma ünitelerinde, Deniz ortamında (Hayıtlı Deresi önünde) Gözlemsel, Atıksuda, Yeterlilik Almış ve Akredite Olmuş Firma Tarafından Ölçümler Yapılacak, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına kömür geldiğinde Formasyonlar değiştikçe veya prosesde(bdg) değişiklik oluşturduğunda, Arıtmada 3 ayda bir, Denizde 3 ayda bir Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıtların İthalatına Dair Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2008/7) BDG sisteminin sağlıklı çalışabilmesi ve SO 2 yi iyi tutabilmesi için SKKY ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu gereği ve Deşarj izin belgesi için, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Ahmet Baştuğ, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Deniz su sıcaklığının arttırılıp arttırılmadığını görmek için, İşletme Araç Emisyonları Araçlarda, Ekzos emisyon Ölçüm cihazları Araçların periyodik bakımlarında Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik e uyumluluk, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 329

358 Aşama Hangi Parametre İzlenecektir? İzlenecek Parametre Nerededir? İşletme Emisyonlar -Tesis bacasında, -En yakın yerleşim yerinde -Tesis etki alanı ve hakim rüzgar yönünde hava kalitesi ölçüm istasyonu Parametreler Nasıl İzlenecektir. İzleme Ekipmanının Tipi -İşletme aşamasında emisyon ölçümü yapılacak, -Bacada PM, O 2, SO 2, CO, NO 2, emisyonları ile sıcaklık ve kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel baca gazı debisi yazıcılı ölçüm aletleri kullanılarak belirlenmesi, -Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu, Parametreler Ne Zaman İzlenecektir-İzleme veya Sürekli Ölçüm -Bacada Sürekli, - Hava kalitesi ölçüm istasyonu ile tesis etki alanı ve hakim rüzgar yönü dikkate alınarak toz, PM, SO 2, CO, NO x emisyonlarının sürekli izlenmesini, Parametre Neden İzlenmektedir? Tesisin çevre üzerine etkilerinin önceden belirlenmesi ve tesiste oluşacak problerde ani müdahalelerin gerçekleştirilebilmesi, Ve Emisyon izin belgesi, Sorumlu Kurum/ Kuruluş -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İl Çevre ve Orma Müdürlüğü, İşletme Küllerin Değerlendirilmesi veya Bertarafı Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı - TS 639 T1 standarsında çimento üretim tesilerine, TS EN 450-1/A1-450 A2 standardında beton üretim tesisine ve TS 6917 standardında alçı üretimi tesisine verilecek, -Külün satışı durumunda satışı gerçekleştirilecek üründe TS standartlarına göre, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, -Foça Belediyesi, İşletme İşletme Yağmursuyu, Drenaj Katı Atık, Arıtma Çamuru Santral ve atık depolama alanı Gözlemsel, Gözlemsel Sürekli, Santral alanını ve atık depolama alanına yüzey Suyun analizinde akredite olmuş ve Gözlem çukurlarında sularının etkilememesi yeterliliği olan laboratuar tarafından, 6 ayda bir ve atık lotlarından sızmanın olup olmaması için, Santral alanında, Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Günlük Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -DSİ 2. Bölge Müdürlüğü, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, İşletme Atık Yağlar Santralden makine bakım onarımlarda Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Sürekli Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 330

359 Hangi Parametre İzlenecektir? İzlenecek Parametre Nerededir? Parametreler Nasıl İzlenecektir. İzleme Ekipmanının Tipi Parametreler Ne Zaman İzlenecektir-İzleme veya Sürekli Ölçüm Aşama Parametre Neden İzlenmektedir? İşletme Tıbbi Atıklar, Revirde Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Sürekli Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereği Sorumlu Kurum/ Kuruluş -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, İşletme Atık Pil ve Aküler Santralde çalışan makine ve ekipmanlarda Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Sürekli Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Aliağa Belediyesi, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İşletme Ambalaj Atıkları Santral alanında Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Günlük Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, -Aliağa Belediyesi, -İzmir Büyükşehir Belediyesi, -Lisanslı Geri Kazanım Firması, İşletme Gürültü Çalışma alanında ve çalışma alanının dışında hassas alanlarda, İşletme İşletme Kimyasalların Depolanması İş Sağlığı ve İş Güvenliği Gözlemsel ve gerektiğinde Gürültü Ölçüm Cıhazıyla, Yeterlilik Almış ve Akredite Olmuş Firma Tarafından Ölçümler Yapılarak gürültü ölçümü yapılacaktır, Şikâyetin Durumda, Olduğu Çalışma alanı ve Hassas Bölgelerde 1 ay sürekli, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği gereği, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. İş Sağlığı ve güvenliği gereği, Santral depo alanlarında Görsel tetkik, kayıt ve rapor tutma Sürekli Parlayıcı, Patlayıcı, -İzdemir Enerji Elektrik Tehlikeli ve Zararlı Üretim A.Ş. Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü gereği Tüm çalışmalarda Yazılı, çalışanlara tebliğ edilerek rapor ilel Sürekli İş Kanunu gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 331

360 Aşama Hangi Parametre İzlenecektir? İzlenecek Parametre Nerededir? Parametreler Nasıl İzlenecektir. İzleme Ekipmanının Tipi İşletme Kamu Güvenliği Tüm çalışmalarda ÇED Raporunda belirtilen taahütler çerçvesinde ilgili kurumlardan izinlerin alınıp alınmadığının gözlenmesi, Parametreler Ne Zaman İzlenecektir-İzleme veya Sürekli Ölçüm Sorumlu Kurum/ Kuruluş Parametre Neden İzlenmektedir? Sürekli Kanunlar gereği -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. -Taşeron Firma, -İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, İşletme Ulaşım Tesis İçi ve tesis dışı yolarda Gözlemsel Sürekli Can ve Mal güvelği, Karayolu Trafik Kanunu gereği, -İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. -Taşeron Firma, 332

361 ACİL MÜDAHALE PLANI (AMP) Tesis kapsamında herhangi bir acil duruma karşı Acil Müdahale Planı (AMP) oluşturulacak, planda dikkate alınması ve belirlenmesi gerekli ana hususlar ile alınacak önlemler belirlenecek, çalışanlara bu konularda gerekli eğitimler verilerek AMP na uymaları ve bu plan doğrultusunda hareket etmeleri sağlanacaktır. Acil Müdahale Planı nda bulunması gereken unsurlar aşağıda sıralanmıştır: Acil Müdahale Ekibinin (AME) belirlenmesi AME nin görev tanımlarının yapılması AME içerisinde ast kademeler oluşturulması (kurtarma, ilk yardım, müdahale vb.) AME nin ilgili kurum/kuruluşlar ve kendi içerisindeki koordinasyon konularının belirlenmesi AME nin ihtiyaç duyacağı hizmet (ulaştırma, levazım, ikmal, bakım vb.), tahsis protokollerinin belirlenmesi AME içerisinde çalışacak personelin günlük çalışma esaslarının belirlenmesi, Tesisteki acil müdahale planı ayrıca aşağıdaki konuları da içerecektir; İş güvenliği ve ilk yardım planları, Sabotaj ve saldırılara karşı tesis ve çevresini koruma-emniyet ve güvenlik planı, AME acil müdahaleler konusunda gerekli eğitimi alacak ve eğitimler; araç ve ekipman bakım ve kontrolleri periyodik olarak yapılacaktır. Acil Müdahale Planı genel koordinasyon şeması Şekil VIII.1.1. de verilmiştir. ACİL DURUM PLANI YANGIN PATLAMA SABOTAJ DOĞAL AFET KAZA AME SİVİL SAVUNMA İTFAİYE KARAKOL İLK YARDIM AMBULANS HASTANE Şekil VIII.1.1. Acil Müdahale Planı Koordinasyon Şeması Genel olarak acil durum plan içeriği aşağıda özetlenmiştir. Tesis kurulumunu gerçekleştirecek firmanın önerileri doğrultusunda, uygulama aşamasında detaylandırılarak gerekli önlenmelerin alınması sağlanacaktır. 333

362 ACİL DURUM PLANLARI Projede deprem, yangın, sel ve su baskını, kimyasal döküntü veya sızıntı/patlama ve tesisin boşaltılması için ACİL DURUM PLANLARI aşağıda özetlenmiştir. 1 DEPREM ACİL DURUM PLANI 1.1 DEPREM YAŞANMADAN ALINMASI GEREKEN GENEL ÖNLEMLER -Dosya dolapları ve rafları hem birbirine, hem de duvara emniyetli bir şekilde sabitlenecektir. -Koridor duvarlarında asılı duran tablo ve benzeri eşyalar emniyetli ve düşmeyecek şekilde sabitlenecektir. -Özellikle ambar bölümünde düzensiz istifleme yapılmayacaktır. -Kimyasal maddelerin depolandığı alanlarda düzensiz istifleme yapılmayacak, ağzı açık kimyasal hiçbir şekilde bırakılmayacaktır. -İşletme genelinde kırılan camlar, özellikle risk yaratabilecek konumda ise derhal yenisi ile değiştirilecektir. -Yangın söndürme cihazlarının periyodik olarak kontrolü yapılacaktır. -Acil kaçış yollarına ve acil çıkış kapılarının bulunduğu yerlerinin önlerine malzeme istifi yapılmayacaktır. -Acil çıkış kapılarını ve acil durum toplanma merkezlerine giden yollarda yönlendirme levhaları yerleştirilecektir. -Santral, elektrik dağıtım merkezi gibi riskli bölgelerin sistem ekipmanlarının düzenli kontrol ve bakımı yapılacaktır. -Tesisin boru hattı, makine ve ekipmanların bağlantı yerleri belirlenecek, düzenli bakımları yapılacaktır. -Deprem sırasında enerjisinin kesilmesi gereken makine ve ekipmanların listesi hazırlanacak ve güncel tutulacaktır. -Çatılarda yangın riskine karşı herhangi bir yanabilir ve düşebilir malzeme bırakılmayacaktır. 1.2 DEPREM ANINDA HAREKET PLANI Deprem anında, herhangi bir yerde çalışan personel kendi güvenliğini sağlayacak bir yerde ve sakin şekilde depremin bitmesini bekleyecektir. Depremin bitmesi ile o anda çalıştığı cihaz / makinesini kapatıp (elektrik, gaz, yakıt bağlantılarını kesip), panik yapmadan acil çıkış kapılarından çıkacak ve kendisine en yakın acil durum toplanma merkezine gidecektir. Depremin bitmesi ile Acil Durum Komitesi derhal organize olacaktır. 334

363 1.3 DEPREM SONRASI HAREKET PLANI EKİPLER YAPILMASI GEREKENLER Bütün personelin güvenli bir yere toplandığından emin olur. İletişim, Güvenlik ve Tahliye Yaralılar var ise ilk yardımlarını yapar, yaralıları en yakın sağlık tesislerine gönderir. İlk Yardım Enkaz altında kalan personel var ise, arama ve kurtarma çalışmalarına başlar. Arama ve Kurtarma Hasar Tespit Öncelikle riskli noktalardan ( tanklar, kazan, buhar türbinleri, elektrik dağıtım merkezi, buhar boru bağlantıları, boyahane, yemekhane, idari binalar, bacalar vs.) başlayarak kırılan parça, hasar, sızıntı veya kaçakları süratle kontrol eder. Bütün orta ve yüksek gerilim hatlarını kontrol eder (Trafo odalarında ve elektrik dağıtım merkezinde yapılacak kontroller için voltaja uygun kişisel koruyucu ve aletler kullanır) Yakıt ve buhar borularından kaçak ya da sızıntılar söz konusu ise en yakın vanayı kapatarak ilk tedbiri alır. Bakım Onarım Öncelikle Hasar Tespit Ekibi nin belirlediği Fuel Oil ve LPG tanklarının kaçaklarını, kırılan parçalarını, devrilen baca veya bacadan düşen parçaları, boru hatlarındaki kopma ve hasarları ve diğer riskli bölge hasarlarını süratle onarır. Yangın Deprem sırasında yangın çıkması halinde, öncelikle yangın çıkan bölümün enerjisini keser ve soğutma çalışmalarına başlar Hatlarda kopma veya hasarlar varsa süratle giderir 335

364 Yerlere yayılmış kimyasal var ise inert malzemeyle süratle temizlenmesini sağlar. Kimyasal Sızıntı Acil Durum Ekiplerinin seri şekilde hareket edebilmeleri için; Santral Personeli SAKİN OLUR VE ACİL DURUM EKİPLERİNİN İŞLERİNE MÜDAHALE ETMEZ. 2 YANGIN ACİL DURUM PLANI 2.1 YANGIN Yangınlar: - Yanıcı madde, oksijen ve ısı üçlüsünün birini yok ederek, - Yakıtı uzaklaştırarak, - Oksijeni (havayı) veya oksijen kaynağını uzaklaştırarak, - Yakıt, oksijen ve yeterli ısı sonucu oluşan kimyasal tepkime kırılarak söndürülebilir. 2.2 YANGININ SINIFLANDIRILMASI YANGIN SINIFI A- Korlu Yanan Katı Maddeler ÖRNEKLER Odun, kömür, kağıt, tekstil, kauçuk, deri, lateks vb. SÖNDÜRÜCÜLER Su, köpük, çok amaçlı kuru kimyevi tozlu (A.B.C.)yangın söndürücüler B- Yanıcı Sıvılar Veya Sıvı Haline Gelen Katılar C- Yanıcı Gazlar D- Yanıcı Metaller Alkoller, boyalar, solventleri tinerler, makine yağları, petrol ürünleri (benzin gazyağı) yağlar vb. Hidrojen, metan, LPG, propan, bütan, etilen, (A.B.C.) doğal gaz, asetilen vb. Magnezyum, sodyum, alüminyum tozları, peroksitler Köpük, Çok amaçlı kuru kimyevi tozlu (B.C.)yangın söndürücüler, karbondioksit gazlı yangın söndürücüler Çok amaçlı kuru kimyevi tozlu yangın söndürücüler, karbondioksit gazlı yangın söndürücüler, su ve köpük Özel hazırlanmış kalsiyum veya sodyum klorür ve veya susuz sodyum karbonat esaslı kuru kimyevi toz, özel bir teknikle uygulanabilir. E- Elektrik Yangınları Transformatörler, bobinler, motorlar, bunların izolasyonları Çok amaçlı kuru kimyevi tozlu (A.B.C.)yangın söndürücüler, karbondioksit gazlı yangın söndürücüler. Genel kuru kimyevi tozlu(b.c.) yangın söndürücüler. 2.3 YANGINI ÖNLEMEK İÇİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER Tutuşabilir maddeler çalışma bölgesinde yalnız işin gerektirdiği miktarda bulunacak ve iş gününün sona ermesi ile önceden hazırlanmış güvenli yerlere taşınacaktır. 336

365 Çabuk tutuşan maddelerle, yanıcı ve parlayıcı sıvılar yalnız önceden belirlenmiş özel yerlerde tutulacak, ağızları kesinlikle açık bırakılmayacaktır. Bu yer, ısı kaynaklarından uzakta olacak ve ayrı bir korumaya alınacaktır. Üzerlerine yanıcı bir sıvı sıçramış ya da bulaşmış kişilerin, üstlerini değiştirmeden çalışmalarına izin verilmeyecektir. Acil çıkış kapıları her zaman temiz, işler olacak ve bir engelle kapatılmayacaktır. Yangın tüplerinin kontrolleri belirlenen periyoda uygun olarak yapılacak, kullanılan yangın tüpünün yenisi konacaktır. Yangın söndürücüleri, vanaları ve diğer yangın söndürme cihazlarının önüne ve yanına ulaşımı zorlaştıracak her hangi bir şey konulmayacaktır. Yangın söndürücüleri, vanaları ve diğer yangın söndürme cihazlarının yerleri, ikaz levhaları ve cihazların bulunduğu yerin üst taraflarındaki kırmızı şeritler ile uzaktan görülebilecek şekilde belirlenecektir. Elektrik sistemi yangınlarından korunmak için tesisatta bozuk malzeme kullanılmayacak, kullanılan malzemeler temiz ve passız olacak, tesisat elemanları bağlantılarının, izolasyon malzemelerinin uygunluğuna dikkat edilecek, tesisatın bulunduğu yerin şartlarına uygun olarak yapılmasına özen gösterilecektir. Elektrik panolarında o panodan beslenen elektrik tesisatı planı görünür yerde bulunacak, panoların düğmelerinin ve kapaklarının uygunluğu periyodik olarak kontrol edilecektir. Kağıt ve çöp sepetlerine sigara izmariti atılmayacaktır. Mesai bitiminde çöp kovaları kontrol edilecektir. Teknik nedenlerle kıvılcım ve şerare çıkabilecek yerlerde, kimyasal malzeme, yakıt dolum ve kullanım yerlerinde ve arşivde yangın söndürme cihazları bulundurulacak, sigara ve ateşle kesinlikle yaklaşılmayacaktır. Tehlikeli bölgelerde Sigara içilmesi Ateşle yaklaşması hususlarında ikaz levhaları bulundurulacaktır. Yangın riski yüksek olan birimlerde elektrikli soba, ütü, ocak gibi elektrikli gereçler kullanılmayacaktır. Otomobil park yerlerinde otomobiller, acil çıkabilecek şekilde park edilecektir. Alev yada kıvılcım saçan elektrik ark kaynağı, oksijen kaynağı, oksijenle kesme işleri veya spiralle yapılan kesme ve taşlama çalışmaları sırasında çevrede yangına karşı önlem alınacaktır. Bu amaçla bu işlerin yapıldığı yerlerin yakınlarında kolayca parlayabilecek türdeki bütün malzemeler başka yere götürülecek, götürülemiyorsa yangın söndürme cihazı hazır bulundurulduktan sonra işlere başlanacaktır. Yemekhanede fırın yada ocaklardan olabilecek gaz sızıntılarına karşı dikkatli olunmalı, gaz kokusu hissedildiğinde bütün ısı kaynakları kapatılmalı ve pencereler açılarak havalandırma yapılmalı, gaz detektörü ile gaz kaçağının nedenleri araştırılacaktır. Yemekhanede parlamaya karşı önceden ısıtılmış tavalar üzerine yağ dökülmeyecektir. 337

366 Trafolarda Parafudraların periyodik bakım ve kontrolleri yapılarak rapor edilecektir. 2.4 YANGINA MÜDAHALE HAREKET PLANI YANGININ HABER VERİLMESİ Yangının başladığını ilk gören personel eğer yangın çok küçük ve kişisel çaba ile söndürülebilecek gibi ise en yakın yangın söndürme cihazı (yangın tüpleri, yangın dolapları) ile müdahale ederek yangını söndürecektir. Bu sürece paralel olarak tesis içinde oluşturulacak güvenlik numarası aranacak ve olay mahallinin yangın ekibi durumdan ivedi olarak haberdar edilecektir. Yangın ekibi yangının sebepleri ile ilgili olarak inceleme yaparak Yangın Tutanağı düzenleyecektir. Olay yerinde ilk müdahale Hattın yangın sorumlusuna ve güvenlik numarası (6275) na haber verilir! Yangının çevresindekiler Yangın Tutanağı düzenlenir EVET Yangın söndürüldü mü? HAYIR Kapı Güvenlik (6275), Fabrika dışı itfaiye ekiplerine haber verir! Yangın Tutanağı düzenlenenir YANGINA MÜDAHALE EDİLMESİ Yangınla mücadele kuralları, itfaiye numaraları ve güvenlik görevlerinin yapması gerekenler santral giriş kapısında görülebilecek bir yerde asılı olmalıdır. Elektrik bakımcıları yangın amirinin talimatıyla yangın olan ünitenin elektriğini keserek yangınla mücadelenin daha aktif yapılabilmesini sağlar. Santrali çalışanları yangın amirinin talimatıyla yangın bölgesine giden sıvı ve gaz halindeki parlayıcı niteliği olan maddelerin boru hatlarında kısmen veya tamamen kapatma işlemlerini yapar. Açık hava veya havalandırılması mümkün olan yerlerde yangın söndürme için gerekli olan zamandan fazla duman ve gaz içerisinde kalınmamalıdır. Kapalı alan ve havalandırması zor olan yerlerde özel maske kullanılmalıdır. Yangınla mücadelede görev alanlar önce yangında mahsur kalanları kurtaracak, sonra duruma göre evrak dosya 338

367 makine gibi mal ve malzemelerin kurtarılmasına çalışılacaktır. Elbiseleri tutuşanlar, yere yatıp yuvarlanmalı veya olaya yakın olanlar tarafından ıslak örtü veya çamaşırla örtülmelidir YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ Yangın söndurme sıstemı; yangın pompaları, boru tesisatı, hidrantlar, su spreyleme sistemi(otomatik), su yağmurlama sistemi (otomatik), taşınabilir söndürücüler (kuru), yüksek basınçlı CO 2, yangın alarmı ve otomatik dedektör sistemi, gerekli mahallerin havalandırılmas klimaları ve yangın merdivenlerinden oluşmaktadır. Yangın söndürme pompaları; 2 adet elektrikli pompa (360t/h,100 hm), 1 adet dızel motorlu pompa (360 t/h,100hm), 2 adet basınç tutma pompası (jokey pump 18t/h 100 hm), 2 adet 1000 m³ kapasiteli havuzdan olusacaktır. Ayrıca yangın sistemi tüm santrale döşenecek(borulama) ve hidrantlar 30/60/80 metre aralıklarla techiz edilecektir. Bantlı konveyor hatlatı otomatik yagmurlama sistemli yapılacaktır. Trafolarda otomatik su püskürtme ve yağmurlama sistemli oluşturulacaktır. Kömür bunkerleri yüksek basınçlı CO2 püskürtme sistemli tesis edilecektir. Bunlara ilaveten gereklı yerler harici yangın merdivenli, kapalı mekanlar özellikle aku odası otomatik havalandırmalı ve yangın techizatlı, sıcak ekipman cam veya kaya yünü izoleli tüm kablolar tavanlara monteli ve tüm kontrol odaları iklimlendirme düzenekli (merkezi klima sistemli) techiz edilecektir. 2.5 YANGIN SONRASI YAPILMASI GEREKENLER Yangın sonrasında yangın ekibi hasar tespitlerini yapar ve olay mahalli, oluş nedeni, zamanı, zarar miktarı ve ne ile söndürüldüğünü içeren ayrıntılı bir Yangın Tutanağı düzenlenir. Tutanağın bir sureti Yangın dosyasında saklanır, diğer sureti ise sigortadan hasarın tazmini için Muhasebe Müdürlüğüne gönderilir. Yangın sabotaj, terör ve kötü niyetli bir hareket sonucu meydana gelmişse durum Jandarma ya bildirilir. 3 SEL VE SU BASKINI ACİL DURUM PLANI -Açıkta bırakılan su ile reaksiyona girebilecek malzemeler palet yada raf gibi zeminden yüksekte olan yerlerde depolanacaktır. -Sel baskınına maruz kalmamak için açık alanda ve tesis içinde bulunan tüm rogarlar 3 ayda bir periyodik olarak temizlenecektir. -Çatıda yer alan su kanalları ve suyu aşağıya veren borular yılda en az 2 kez temizlenecektir. -Sel veya su baskını durumunda çalışanlar güvenilir, yüksek bir konumda bekleyecektir. -Zeminde bulunan elektrik ekipman ve panolarının enerjileri kesilecektir. -İletişim, Güvenlik ve Tahliye ekibi ile Arama Kurtarma Ekipleri mahsur kalan personeli kurtaracak, güvenilir bir yere çıkaracaktır. -İlk yardım ekibi yaralı personele ilk müdahaleyi ivedi olarak yapacaktır. -Bakım-Onarım Ekibi organize olarak suyun tahliyesini sağlayacaktır. 339

368 - Tesis tamamen boşaltıldığında Hasar-Tespit Ekipleri incelemelerde bulunarak gerekli tutanakları tutacaktır. 4 KİMYASAL SIZINTI/DÖKÜNTÜ ACİL DURUM PLANI Santralde kullanılan bazı kimyasallar ve bu kimyasalların sızıntı veya döküntü yapmasında uygulanacak yöntem aşağıda belirtilmiştir. 4.1 TEMİZLEME PLANI 1) Olay yerindeki en yakın çalışanlar santral genelinde belirli bölgelerde bulunan perlit, kum, toprak gibi inert bir malzemeyi dökülen kimyasal üzerine yayar ve kimyasal sızıntı temizleme ekiplerini çağırır. Kimyasal sızıntı temizleme ekiplerinin listesi ve telefon numaraları santral panolarında gösterilir. 2) Olay yerine gelen kimyasal sızıntı ekipleri, inert malzeme ile emdirilmiş kimyasal sızıntıyı kürekle toplayarak tehlikeli atık çöp kovalarına bırakır. Bu çöp kovalarındaki biriktirilen atıklar taşıma lisanslı bertaraf şirketlerine verilerek bertaraf edilecektir. 3) Dökülmeler için uygulanacak işlemlerde personeli koruyucu malzemeler (koruyucu gözlük ve yüz maskesi vb.) kullanılır. 4)Kimyasal maddelerin temizleme işlemlerinde kesinlikle su kullanılmaz. 5) Kanala doğru akma varsa inert maddelerle set yapılarak akış önlenir. 6) Kimyasal akan madde su kanalına kaçmış ise, kanal gidiş yönünde bloke edilir ve pompa ile bir kaba alınır. 7) Dökülmüş ve daha sonra uygun şekilde toplanmış kimyasal maddeler hiçbir şekilde suya atılmaz. 8)Yangın çıkması halinde, kuru kimyevi toz veya karbondioksit ile söndürülecek, su kesinlikle kullanılmayacaktır. 9) Sızıntı hissedilmesi halinde kimyasal sızıntı ve bakım onarım ekiplerine haber verilecektir. 10) Kaçaklar engellenecek ve ana gaz çıkışları kapatılacaktır. VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program. Projenin inşaat, işletme ve işletme sonrası aşamaları için önerilen izleme programı Bölüm VIII.1 de verilmiştir. Proje ile ilgili ÇED Olumlu Belgesi nin alınması durumunda; Nihai ÇED Raporu nda belirtilen yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerine ait (yatırımın işletmeye geçişine kadar) taahhütlerin yerine getirilip getirilmediği; Yeterlik Tebliği Ek-4 de yer alan Nihai ÇED Raporu İzleme Raporları Formu, 3 aylık periyotlarla doldurularak Çevre ve Orman Bakanlığı na iletilecektir. 340

369 BÖLÜM IX SONUÇLAR

370 BÖLÜM IX. SONUÇLAR (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri) Günümüzde, pek çok ülkede sürdürülebilir kalkınmayı sürdürülebilir enerji yolu ile elde etmeye yönelik ulusal programlar tatbik edilmesi ve belirlenmiş sürdürülebilir hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Enerji konusunun giderek globalleşmesi, değişen piyasa şartları ile izlenen liberal ekonomik modeller, ekonomik canlanmaya en üst düzeyde katkıda bulunacak enerji politikalarının uygulanmasını gerekli hale getirmektedir. Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir. Dünyada enerji ihtiyacının 1/4 ünden fazlası, elektrik enerjisi üretiminde ucuz ve rekabetçi bir yakıt olması nedeniyle dünya elektrik üretiminin ise yaklaşık % 40 ı kömür ile karşılanmakta olup, bilinen rezervlerin 1990 lı yıllara ait üretim verileri temel alındığında kömürün 200 yıldan fazla bir süre yeterli olacağı tahmin edilmektedir. Bu süre doğal gaz veya petrol için geçerli sürenin yaklaşık dört katıdır. Dolayısı ile tüm ülkelerde kömürün önemi daha da önem kazanmaktadır. Avrupa ülkelerinde kişi başına yıllık ortalama elektrik enerjisi tüketimi yaklaşık kwh civarında olup; batının önde gelen gelişmiş ülkelerinde bu değerin yılda ile kwh civarında olduğu görülmektedir. Karşılaştırma yapmak açısından, Türkiye de kişi başına düşen elektrik enerjisi tüketiminin Almanya ve Fransa nın beşte biri, İngiltere ve İtalya nın dörtte biri seviyesindedir (WEC,1998). Almanya elektrik enerjisinin % 50 sini, ABD % 60 ını, Polonya % 96 sını, Güney Afrika % 90 ını kömürden karşılamaktadır. Aynı zamanda 2020 yılına kadar dünya enerji ihtiyacına paralel olarak elektrik enerjisinin kömürden sağlama oranı % 20 lik bir artışla, % 48 seviyelerine çıkacağı tahmin edilmektedir. Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çesitliliginin arttırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biri durumundadır. Kolay temin edilen bir yakıt olması sebebiyle, kömürün, uzun bir süre daha elektrik enerjisi üretiminde en çok kullanılan yakıt olacağı tahmin edilmektedir. Bu baglamda, hem tedarik güvenligi hem de ekonomik olması sebebiyle, ithal kömür kullanımı ülkemizin enerji üretiminde önemli bir yer tutmaya devam edecektir. Ülkemizin büyük ölçüde sanayi yatırımları yapabilmesi için enerji politikasının; mevcut tüketim talebinin karşılanmasının yanı sıra, yeni yatırımlar için de gerekli enerji altyapısının sağlanması bir zarurettir. Bu bağlamda, İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine (605 nolu parsel), ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MW kurulu güçte, İzmir Demir Çelik A.Ş. ile bölgenin ve ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak üzere İzdemir Enerji Santrali-II nin kurulması planlanmaktadır. 341

371 Kömüre dayalı enerji santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan Enerji Santralinde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile deniz suyundan temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Proje kapsamında ana üniteler olarak; yakma kazanı, buhar türbin jeneratörü, soğutma sistemi ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanı yer alacak olup, yardımcı üniteler olarak ise yakıt hazırlama, kireçtaşı hazırlama, su hazırlama ve arıtma, kül atma, ESF, BGD ve DeNOx sistemleri bulunacaktır. İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir. Daha sonra kömür, özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok sahasına aktarılacaktır. İthal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Kömürlerin ithal edilmesinde; tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıtların İthalatına Dair Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2008/7) hükümleri uygulanacaktır. Desülfürizasyon ünitesinde kullanılacak kireçtaşı, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. Ek-1/G) sahalardan sağlanacaktır. Proje kapsamında soğutma suyu, su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılarak denizden alınacak ve santral sahasına denizsuyu iletim hattı ile soğutma suyu aktarılacaktır(bkz.ek-20, 1/5.000 Ölçekli Pafta). Soğutma suyu kullanıldıktan sonra gerekli deşarj standartları sağlanmasına müteakip, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün tarih ve 521 sayılı yazısında (Bkz. Ek-1/E Resmi Yazılar; Üst Yazı, 1/ ölçekli harita ve tip enkesit) belirttiği şartlar ve hususlar, yatırımcı firma tarafından yerine getirilerek Hayıtlı Deresine deşarj edilecektir. Santralın işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan küller, piyasada mevcut hazır beton üretim tesislerine ve/veya çimento fabrikalarına, BDG atık ürünü (alçıtaşı) ise susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Ancak, satışının gerçekleştirilemediği durumda, kül ve cürufların depolanması için Aliağa ilçesi, Horozgediği Köyü nün yaklaşık 2,6 km güneyinde, Foça İlçesi Kozbeyli Köyü, Gölyüzü Mevkiinde, eklerde sunulan 1/ ölçekli (Bkz.Ek-3) topoğrafik haritada belirtilen saha (Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı) kullanılacaktır. Bu saha 431(6 dönümü tehlikeli atık lotu olarak kullanılacaktır), 433, 434, 435, 436, 437 ve 438 nolu parsellerden müteşekkil olup, toplam 94 dönüm araziden oluşmaktadır. Bu parsellerden 433, 434, 436, 437 ve 438 nolu 5 parsel (52 dönüm) Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer almak olup, gerekli altyapı yatırımlarının yapılmasının teminen Termik Santralin devreye girmesinden önce ve EPDK üretim izni süresince, kira karşılığında İZDEMİR Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili yazı ve ekleri, Ek-1/C Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Ayrıca planlanan santral sahasında, İDÇ ye ait çelikhanede üretim sırasında çelik içinde istenmeyen elementlerin oksit halde toplanması sonucu katı atık olarak ortaya çıkan ton inert atık niteliğinde cüruf ile ton baca tozu ile karışık teklikeli atık niteliğinde cüruf yer almaktadır. İnşaat çalışmalarına başlanmadan önce bu cürüfların tamamının kaldırılması zorunluluktur. Bu bağlamda yatırımcı firma, tüm cürufları tehlikeli atık olarak kabul ederek, Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanının bitişik parsellerinde 342

372 (431 (6 dönümü), 430 ve 432 nolu parsellerin tamamında) toplam 30 dönüm alan üzerinde, ayrı bir tehlikeli atık lot(göz) oluşturarak, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin öngördüğü depolama şartlarında, cürufların depolamasını gerçekleştirecektir. Egedemir Demir Taahhüt İnşaat Pzr. Tic. Ltd. Şti. uhdesinde yer alan 5 parselin dışındaki 430, 431, 432 ve 435 nolu parseller, tabulu araziler olup, satın alınacak veya kamu yararı güden termik santral yatırımı kapsamında bu arazilerin, 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. Kamulaştırma işlemleri bitmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Santralde kullanılacak kömür miktarı yaklaşık 1,056 Milyon ton/yıl veya 132 ton/saat olacaktır. Kullanılacak ithal kömürün kalorifik değeri (+/-%10) kcal/kg civarında olacaktır. Projenin işletme aşamasında santralda yer alacak çeşitli işlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi için su kullanımı söz konusudur. Bu işlem ve fonksiyonlar; kazan make-up (besleme) suyu, soğutma suyu ve BGD üniteleri olup, kazan make-up (besleme) suyu için 60 m 3 /saat, soğutma suyu için m 3 /saat ve BGD ünitesinde ise toplam 135 m 3 /saat olmak üzere toplam m 3 /saat kullanılacaktır. BGD Ünitesi nde kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla yaklaşık 8 ton/saat kireç taşı kullanılacaktır. Proje kapsamında santralin çalışma süresi 8,000 saat/yıl; projenin ekonomik ömrü ise 30 yıl olarak öngörülmektedir. Kurulması planlanan santralin kurulu gücü 350 MW, yıllık ortalama brüt üretim yaklaşık brüt GWsaat olarak planlanmaktadır. Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre belirlenecek yeni bir şalt merkezine, yine TEİAŞ ın vereceği karara göre 154 veya 380 kv luk enerji iletim hattıyla bağlanacaktır. Üretilecek enerji, enterkonnekte sistem üzerinden ulusal şebekeye verilecek ve tarih ve 4628 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde tamamen serbest piyasada satılarak değerlendirilecektir. Kireçtaşı ocağının işletilmesi ve üretilecek elektrik enerjisinin ulusal şebekeye beslenmesini sağlayacak enerji iletim hattı bu proje kapsamında olmayıp, ayrı projeler olarak değerlendirilecektir. Söz konusu projeler için, ÇED Yönetmeliği nin hükümlerine göre gerekli müracaatlarda bulunulacak ve gerekli prosedürler tamamlanmadan faaliyete geçilmeyecektir. İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II nin yukarıda açıklanan değerlendirmeler sonucu; İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait (605 nolu parsel) yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Bu alan, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı olarak işlenmiştir. Anılan planın plan notlarında Bu plan ile belirlenen planlama alt bölgeleri içinde veya dışında, ihtiyaç olması halinde güvenlik, sağlık, eğitim gibi sosyal donatı alanları, büyük kentsel yeşil alanlar, kent veya bölge / havza bütününe yönelik her türlü atık bertaraf tesisleri ve bunlara entegre geri kazanım tesisleri, arıtma tesisleri, sosyal ve teknik altyapı, karayolu, demiryolu, havaalanı, baraj, sürdürülebilir enerji üretimi ve iletimine ilişkin kullanımlar, bu planın koruma, gelişme ve 343

373 planlama ilkeleri doğrultusunda kamu yararı gözetilerek değerlendirilir. İlgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak, bu alanlara ilişkin alt ölçekli planlar ilgili idaresince bu planın ilke ve esasları doğrultusunda hazırlanır. Hazırlanan planlar Bakanlığın uygun görüşü alınmadan onaylanamaz. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilir. Söz konusu tesis alanları amacı dışında kullanılamaz hüküm yer almaktadır. Söz konusu faaliyer bu hüküm doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz.Ek-2-6-7). Söz konusu proje için, 3194 Sayılı İmar Kanununa dayanılarak hazırlanan İmar Plan Yapılması ve Değişikliklerine Dair Yönetmelik kapsamında gerekli çalışmalar yapılacaktır. Bu çerçevede planlanan termik santral sahasının her bir ölçekteki planlarda Termik Santral Alanı olarak belirlenmesi sağlanacaktır. Ayrıca Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama alanları için ilgili mevzuat çerçevesinde her ölçekte, plan çalışmaları yatırımcı firma tarafından yaptırılacaktır. Bunlara ilaveden tarih ve sayılı R.G de (Değişiklik ) yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik gereği söz konusu proje 1.Sınıf GSM niteliğinde olup, 5216 sayılı yasa kapsamında 1.Sınıf GSM ye tabi bu tesis, ruhsatlandırma işlemlerini İzmir Büyükşehir Belediyesi uhdesinde yürütecektir. Proje sahası(santral) ve çevresi 1960'lı yılların başına kadar tarımsal yoğunluklu ekonomik etkinliğe sahip olan Aliağa, 1981 Anayasası uyarınca, Ağır Sanayi Bölgesi olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla proje alanının kuzeyinde Ege Gübre, güney bitişiğinde İzmir Demir Çelik(İDÇ), m doğusunda HABAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda ÇEBİTAŞ Demir Çelik Sanayi, m doğusunda Ege Çelik Sanayi, m doğusunda ENKA Doğalgaz Çevrim Santrali sanayi kuruluşlarından bazılarıdır. Santral alanı; Aliağa İlçe merkezine m, ilçede en yakın yerleşim alanına m mesafededir. Ayrıca sahanın m kuzey batısında Çakmaklı Köyü, 800 m güney batısında Horozgediği Köyü, m güney doğusunda Bozköy Köyü ve m güney batısında Kozbeyli Köyü yer almaktadır. Atık depolama sahasına en yakın yerleşim yerleri ise; sahanın m kuzey batısında Çakmaklı Köyü, m kuzeyinde Horozgediği Köyü, m doğusunda Bozköy Köyü, m batısında Kozbeyli Köyü, m güney batısında Yeniköy Köyü ve m güney doğusunda Ilıpınar Köyü dür. İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan projenin toplam yatırım tutarı USD olarak tahmin edilmektedir. Gerekli finansmanın yatırım dönemi kredi faizleri ve işletme sermayesi dahil olmak üzere USD lık (% 15) bölümü özkaynaklardan, USD lık (% 85) bölümü ise kredi kaynaklarından karşılanacaktır. Yatırımda kullanılacak kredi % 6 faizli, 3 yıl geri ödemesiz ve toplam 8 yıl vadeli öngörülmektedir. Santralın üretime geçme süresi işin başlangıç tarihinden 51 ay olarak öngörülmüştür. Proje kapsamında yapılacak tüm kazı işlemlerinde toprak yüzeyinden ortalama 30 cm kalınlığındaki bitkisel toprak (üst örtü toprağı) sıyrılacak, ardından alt örtü toprağı alınacak ve tarih ve sayılı Resmi Gazate de yayımlanarak yürürlüğe 344

374 giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"nde verilen standartlara göre proje sahası içerisinde eğimi % 5 ten fazla olmayan bir yerde geçici olarak depolanacak ve inşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra yapılacak çevre düzenleme işlemlerindeki yeşil alan oluşturmada kullanılacaktır. Bitkisel toprağın altında kalan hafriyat (alt örtü toprağı) ise dolgu, arazi tesviye ve peyzaj çalışmalarında değerlendirilecektir. Arta kalan kısımlar ise Bornova Ergene Mahallesi, Şaytandere Mevkii, hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları depolama/geri kazanım tesisine götürülerek bertaraf edilecektir. Planlanan projenin, arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamalarında meydane gelecek hava emisyonlarının, hava kalitesi üzerine etkilerini ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere ABD EPA tarafından geliştirilen ve ABD de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanılarak Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri hesaplanmıştır. ISCST3 Modeli uluslararası kabul görmekte, dünya çapında birçok araştırmacı, denetim ve yetki organları tarafından gaz ve toz emisyonlarının atmosferik dağılımını tahmin etmek amacıyla kullanılmakta olup, modelin temelini sabit Gaussian Dağılımı oluşturmaktadır. Bu model ile bir çok emisyon kaynağı (nokta, alan, çizgi ve hacim) aynı anda veya ayrı ayrı modellenebilmektedir. Proje kapsamında yapılan modelleme çalışmalarında Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü nün isteği üzerine Dikili Meteoroloji istasyonuna ait 2005 yılı verileri kullanılmıştır. Söz konusu proje dahilinde Aliağa Meteoroloji istasyonu yılları arasında çalışmış ve rüzgar verilerinde; bofor ve günde 3 sefer ölçüm alındığı tespit edilmiştir. Aynı istasyon 2007 yılına kadar meteorolojik veri almamıştır yılından itibaren çalışmaya başlayan istasyondan otomatik olarak veriler alınmaya başlanmıştır. Ancak söz konusu istasyonadan alınan 2007 yılı rüzgar hızı ve yönüne ait toplam adet veriden yaklaşık adet verinin eksik olduğu ve istasyonda bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerinin hiç olmadığı anlaşılmıştır. Dolayısıyla modelleme çalışmalarında Meteoroloji Genel Müdürlüğünün de isteği üzerine Aliağa İstasyonunun ve 2007 yılı verileri kullanılmamış ve 2005 yılı Dikili Meteoroloji verileri kullanılmıştır. Proje kapsamındaki faaliyet alanları içerisinde işyeri, ofis, sosyal ve idari bina vb. gibi yapıların yapılması düşünüldüğünden bu alanlara ait afet risklerinin belirlendiği ve zemin hakkında detaylı bilgi ve önerileri içeren Afet İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve 4343 sayılı genelgesi formatına göre İmar Planına Esas Jeolojik/Jeoteknik Etüt raporu faaliyet sahibi tarafından hazırlatılıp Afet İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve 4256 sayılı genelgesinde belirtilen kuruma onaylatılacaktır. Proje alanı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığının Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre 1. Derece Deprem Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Dolayısıyla, proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı nın tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Proje kapsamında yer alan tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri gereğince, İzmir Tarım İl Müdürlüğü ve/veya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ndan gerekli izinler alınacaktır. Faaliyet alanlarının 3573 sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve ek 4086 sayılı Zeytincilik Kanunu hükümleri uygulanacaktır. Ayrıca soğutma amaçlı denizden alınan suyun tekrar Hayıtlı Deresi üzerinden denize verilmesi noktasında, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20. Maddesine göre Su ürünleri Yönetmeliği nin 11. ve

375 Maddelerinde belirtilen Ek-5 ve Ek-6 da yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterleri sağlanacaktır. Proje alanı içerisinde (atık depolama alanı dahil); 2872 sayılı Çevre Kanunu Özel Çevre Koruma Bölgeleri başlığında tanımlanmış alan ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu na giren Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Tabiat Parkları maddesi altında yer alan özellikte herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bunlara ilaveten Biyogenetik Rezerv Alanaları, Biyosfer Rezervleri, Özel Koruma Alanları ve Turizm Alanları yer almamaktadır. Proje alanına en yakın Özel Çevre Koruma Alanı, Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi olup, alana yaklaşık 23 km mesafede yer almaktadır. Faaliyet sahibi tarafından faaliyete başlanmadan önce planlanan faaliyetle ilgili olarak Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı ndan uygun görüş alınacaktır. Projenin uygulama aşamasında(arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze Müdürlüğüne veya Mülki İdare Amirliğine, sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasanın 4.maddesi gereğince haber verilecektir. Proje uygulama alanlarında orman sayılan alanlar yer almamaktadır. Ancak ileriki aşamalarında orman sayılan alanların kullanılma ihtiyacı söz konusu olur ise, bu durumunda 6831 Sayılı Orman Kanunun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği Orman İzni İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır. Kamulaştırmaya ihtiyaç duyulması durumunda 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. İzdemir Enerji Santral-II Projesi için proje alanı ve çevresinde, ÇED Çalışması na done oluşturmak, işletme aşamasında oluşabilecek hukuki sorunlara çözüm getirebilmek, ÇED Raporu nda çevresel etkileri tespit edebilmek, olumlu ve olumsuz etkileri belirleyebilmek ve değerlendirmek amacıyla mevcut durumun tespiti amacıyla bir dizi çevresel etüt, ölçüm ve analiz çalışmaları yapılmıştır. Değerlendirmeler Bölüm IV da verilmiştir. Bu çalışmalar kapsamında numune alınan noktaların yerleri 1/ ölçekli topoğrafik haritada üzerinde Ek-10 da gösterilmiştir. Kurulması planlanan İZDEMİR Enerji Santrali-II nin (deniz suyu iletim hattı ve Hayıtlı Dere ıslahı dahil) arazi hazırlık ve inşaat aşmasında, etki alanında hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesaplanması amacıyla dağılım modeli kullanılmıştır. Modelleme yoluyla santralin arazi hazırlık çalışmaları esnasında bölgede yaratacağı muhtemel kirlilik yükü tahmin edilmiştir. Çalışmada ayrıca projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında meydana gelecek toz emisyonlarının, etki alanı içerisindeki mevcut toz emisyonu üzerine katkısının ne olacağı da değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki Değerleri ne bakıldığında, yapımı planlanan İZDEMİR Enerji Santral-II Tesisi nin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında muhtemel emisyonların HKKY sınır eğerlerini sağladığı ve dolayısıyla proje alanının çevresinde bulunan yoğun sanayi tesisleri de göz önüne alınarak, faaliyetin insan ve çevre sağlığı açısından herhangi bir tehlike oluşturmayacağı öngörülmektedir. 346

376 Ancak arazi hazırlık çalışmaları esnasında SKHKKY Ek-1 de belirtilen hususlara uyulacaktır. Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için, emisyon kaynağında, savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, yolların ıslah edilmesi, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca proje kapsamında malzemelerin taşınması esnasında yollarda tozun indirgenmesi amacıyla gerektiğinde arazöz ile yolların sulanması sağlanacaktır. Tüm bunlara ek olarak, araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir. Kurulması planlanan termik santralin; arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışacak personelin içme-kullanma ihtiyacı ve arazi hazırlık-inşaat çalışmalarında tozlanmayı önlemek amacıyla su gereksinimi olacaktır. Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları için gerekli toplam 170 m 3 /gün lük su Aliağa Belediyesi içme ve kullanma suyu şebekesinden karşılanması planlanmaktadır. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. Çalışacak personel için proje sahası içerisinde kurulacak geçici şantiye yapılarından (prefabrik evler, ofisler, yemekhane, yatakhane vb. den) kaynaklanacak evsel nitelikli atıksular, kullanılan suyun % 100 atıksuya dönüşeceği varsayımıyla 120 m 3 /gün olacaktır. Kurulması planlanan termik santralden oluşacak atıksuların arıtılması için paket atıksu arıtma tesisi planlanmaktadır. Bu arıtma tesisi arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak olup, 500 kişilik yapılacaktır. Kalan 300 kişi için arazi hazırlık ve inşaat aşamasında İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait termik santralin güney parselinde yer alan haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kişilik (15) biyolojik atıksu arıtma tesisinden faydalanılacaktır. Bu tesislerde 900 kişi çalışmakta olup, 300 kişilik ilave yükü kaldıracak kapasitededir. Yeni kurulacak 500 kişilik atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra (SKKY Tablo 21.1 de (Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmenlik ile değişen) ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan deşarj standartları sağlanarak) Deşarj İzin Belgesi alınacak ve proje sahasının sınırında bulunan Hayıtlı Deresi ne deşarj edilerek bertaraf edilecektir. Ayrıca arıtma tesisi projesi için, Çevre ve Orman Bakanlığının 2005/5 sayılı Atıksu Arıtma Tesisleri Proje Onay Genelgesi kapsamında, proje onayı alınacaktır. 15 Kaynak: tarih ve 1257 sayılı ÇED Olumlu kararı alınan İDÇ ye ait Elektrik Ark Ocağı ve Haddehane Yenileme ÇED Raporu, 347

377 Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyu da dahil olmak üzere tüm proses suyu denizden sağlanacaktır. Deniz ortamında yaşayan canlı türleri ile bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları Bölüm IV başlığı altında verilmiştir. Faaliyetin süresince; 4 Nisan 1971 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliği nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ve 12. Maddesi (Zararsız Hale Getirilen Atıklar) ile bu Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi (Sulara Boşaltılabilecek Atıklar) ndeki parametrelere uyulacaktır. Planlanan termik santralın arazi hazırlanması ve inşaat aşamasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak çalışmalarda oluşacak katı atıkları, çalışanlardan kaynaklı evsel nitelikli atıklar, inşaat malzemeleri kaynaklı katı atıklar, çalışacak araçlardan kaynaklı atık yağlar, ambalaj atıkları ve arıtma tesisinden çıkacak arıtma çamuru olarak sıralamak mümkündür. Oluşan atıklardan geri kazanımı mümkün olan (kağıt, plastik vb.) ve geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek artıkları vb. organik atıklar) ayrı ayrı olacak şekilde proje sahasının çeşitli noktalarına yerleştirilen ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecektir. Geri kazanımı mümkün olan atıklar lisanslı geri kazanım firmalarına verilerek bertaraf edilecek; geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarından ise parça demir, çelik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri katı atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise yine Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında oluşan atıklar, yönetmeliğin 27. Maddesi uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, 10 toplama lisanslı firma ve ÇEVKO Vakfı arasında imzalanan protokolle kurulan Belediye sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli kapsamına giren ambalaj atıkları ise, bertaraf edilmek üzere bu konuda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilecek olup, atıkların taşınmasının lisanslı araçlarla yapılmasına dikkat edilecektir. İnşaat aşamasında çalışacak araçların bakım ve onarımları için kurulacak tamir ve bakım istasyonunda yapılacaktır. Araçlardan kaynaklanacak atık yağların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin 2. bölümünde belirtildiği şekilde lisanslı bertaraf tesislerinde gerçekleştirilecektir. Yani atık yağlar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca atık yağlar vb. tehlikeli maddelerle kontomine olmuş katı atıklar, (üstübü vb.) lisanslı tehlikeli atık berteraf tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. 348

378 Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanarak, işletme içinde standartlara uygun geçici depolarda kategorilerine uygun ayrı ayrı depolanacak ve taşınmaları sağlanacaktır. Atık yağların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı bir taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Ayrıca Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 9. Maddesinde atık yağ üreticilerinin yükümlülüklerine titizlikle uyulacaktır. Atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamuru ise arıtma sistemi kapsamında bulunan şartlandırma ve filtrasyon işlemlerinden geçirilerek, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 28 e göre su içeriği % 65 e getirilerek, İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilecektir. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışacak kişilerin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak tedavi amaçlı revir ünitesinden oluşacak atıkların miktarı belirlenememekle birlikte çok az miktarda olacağı tahmin edilmektedir. Oluşan tıbbi atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nde belirtilen tıbbi atık üreticilerinin yükümlülükleri uyarınca diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Tıbbi Atık Sözleşmesi imzalanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıkların kaynağında ayrılması ve biriktirilmesi ile ilgili yönetmelik şartları yerine getirilecektir. Proje dahilinde arazi hazırlık, inşaat, montaj, işletme ve işletme sonrasında; 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun ve bu kanunlara istinaden çıkarılan ve çıkartılacak tüzük ve yönetmenlikler ile ilgili mevzuata uyulacaktır. Kurulması planlanan projenin işletme aşamasında proseste ve santralda çalışacak kişilerin içme-kullanma ihtiyaçları için su kullanımı söz konusu olacaktır. İşletme aşamasında çalışacak 500 kişi için gerekli su miktarı; (bir kişinin günlük içme ve kullanma suyu ihtiyacı 150 lt/kişi-gün alınarak) 500 kişi x 150 lt/kişi-gün = lt/gün (75 m 3 /gün) olarak hesaplanmış olup, gerekli 75 m 3 /gün lük içme ve kullanma suyu Aliağa Belediye sinden alınacaktır (Bkz. Ek-1/İ Resmi Yazılar-Aliağa Belediyesi Görüşü). Endüstriyel Atık düzenli Depolama alanı boşaltma ünitesi ve yağmurlama sisteminde günlük 70 ton su kullanımı söz konusu olacaktır. Bu su yer altı suyundan karşılanacak olup, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü nden 167 sayılı Yeralltı Suları Kanununun 9. Maddesi gereği bir yıl süreli Yer altı Suyu Arama belgesi, tarihinde alınmıştır (Bkz. Ek-1/F Resmi Yazılar, Yeratı Suyu Arama Belgesi). İşletme aşamasında santralda yer alacak çeşitli işlem ve fonksiyonların yürütülebilmesi içinde su kullanımı söz konusudur. Bu işlem ve fonksiyonları kazan makeup (besleme) suyu, soğutma suyu ve BGD için gerekli su olmak üzere 3 farklı sistem/ünitede kullanılacaktır. 3 ünite için gerekli toplam su miktarı maksimum m 3 /saat olup, suyun tamamı, İDÇ Liman sahasının batısında liman faaliyetlerini etkilemeyecek noktada inşa edilecek su alma yapısı ile denizden alınacak ve m uzunluğunda mm iç çapında iki veya mm tek su hattı ile santral alanına soğutma suyu aktarılacaktır. Deniz suyunun arıtılması maliyetli bir işlem olmasına rağmen deniz suyunun kullanılarak sınırsız bir kaynak yaratılması planlanmış olup, denizden alınan proses suyu ultrafiltrasyon ve reverse osmosis sistemi ile istenilen kalitedeki suyun temin edilmesi planlanmıştır. 349

379 İşletme aşamasında; santralda muhtelif proseslerden ve işletmede çalışacak kişilerden evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Çalışacak kişilerden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksu miktarı, kullanılan suyun % 100 oranında atıksuya dönüşeceği varsayımıyla 75 m 3 /gün olacaktır. Oluşan atıksular, inşaat aşamasında yapılacak arıtma tesisinde arıtılacak ve deşarj edildikten sonra Hayıtlı Deresi ne deşarj edilecek veya çıkış suyu evsafı uygunsa kömür stok sahası spreyleme suyu olarak sistem içerisinde kullanılacaktır. BGD ünitesindeki proses sonucu oluşan alçının susuzlaştırılması işlemi sonucu toplam 10 ton/saat lik bir su çıkışı olacaktır. Su çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Kömür stok alanında olabilecek sızıntılar çepeçevre özel kanalında toplandıktan sonra çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş su, deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla birlikte deşarj edilecektir. Dolaşımda istenilen özellikte suyu temin etmek amacıyla kazandan sürekli olarak blöf yapılacaktır. Kazan blöfleri saf su özelliğinde olup, kazan suyuna verilen fosfat iyonundan dolayı eser miktarda fosfat içerecek ve ph ı 9-10 arasında olacaktır. Dolayısıyla atıksuyun standartlara uygunluğu tespit edildikten sonra diğer sular ile birlikte deşarj edilecektir. Kum filtreleri geri yıkama atıksuları, kum filtrelerinin geri yıkanması işleminden kaynaklanan AKM içeren atıksular olup, çökeltme havuzunda AKM içeriği biriktirildikten sonra üst kısımdaki durultulmuş su geri dönüşümlü veya kömür nemlendirme/yağmurlama sistemlerinde kullanılma özelliği değerlendirilecektir. Demineralize su eldesinde kullanılacak anyon-katyon değiştirici reçinelerin rejenarasyonu sırasında ise bir miktar atıksu çıkışı olacağı öngörülmekte olup, belki TDS değerinin yüksek olacağı ve asidik veya bazik özellikte olacağı beklenmektedir. Gerekirse TDS değerinin düşürülmesi için çökeltme işlemine tabii tutulacaktır. Dolayısıyla bu atıksuya herhangi bir ilave arıtma işlemine gerek kalmaksızın nötralize edilerek SKKY ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu na göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 ve Ek-6"da yer alan alıcı ortam standartlarına uygunluğu kontrol edilerek, Hayıtlı Deresine diğer deşarjlar ile birlikte deşarj edilecektir. Proje kapsamında bulunan laboratuvardan kaynaklanacak atıksular, asit ve baz nitelikteki kimyasalların yıkama ve temizleme yoluyla gelmesinden dolayı, eser miktarda ve debi olarak çok az bir değerde olacaktır. Ayrıca yıkama suyu olarak geleceğinden bir çok kimyasal sulanmış olarak gelecektir. Bu nedenlerden dolayı standartlara uygunluğu tespit edildikten sonra diğer sular ile birlikte deşarj edilecektir. Endüstriyel Atık düzenli Depolama alanı boşaltım sistemi ve kül nemlendirme ve yağmurlama sistemlerinde kullanılacak suyun tamamı malzeme bünyesinde kalacağı bir kısmıda buharlaşma ile kaybolacağı için atıksu oluşumu veya deşarjı gerektirecek su oluşumu söz konusu olmayacaktır. Tesiste kullanılacak pompa vb. ekipmanlardan kaynaklanacak yağ bulaşıklı sular, ayrı bir toplama sistemi ile toplanarak, bekleme havuzlarına alınacak ve etkili yağ kapanlarında yağları tutulduktan sonra deşarj standartlarına uygunluğu tespit edildikten sonra deşarj edilecek veya kömür nemlendirmede kullanılacaktır. 350

380 Denizden alınacak ve herhangi bir kimyasal katkı madde ilave edilmeden direk soğutma amaçlı olarak kullanılacak suları ile ters osmos atık suları, SKKY Tablo 20.7 de ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan "Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre analiz yaptırılacak ve deşarj standartları sağlandıktan sonra deşarj edilecektir. Bu tip atıksularda en önemli parametre sıcaklık olup, deşarj suyunun mevcut deniz suyu sıcaklığını en fazla 2 C değiştirmesine dikkat edilecektir. Kondensere gelecek deniz suyu sıcaklığı C olacaktır. Kondenser çıkışındada su sıcaklığı yaklaşık 4,5 C artacaktır. Kondenser çıkışında soğutma suyu sifon yaptırma yöntemiyle alınarak sifonlama havuzlarına (çift bölmeli) aktarılacaktır. Bu yöntemle havuzlara alınacak suda, hem sıcaklık düşürülecek hemde oksijen doygunluğu artacaktır. Buna ilaveten Hayıtlı Deresi ne deşarj edilmesi nedeniyle deniz ortamına kadar sıcaklık düşecek ve oksijen yönünden tamamen doygun hale gelecektir. Dolayısıyla m açık kanal (Hayıtlı Deresi) ile Nemrut Limanına aktarılacak deniz suyu, sıcaklık ve oksijen yönünden dengelenmiş olacaktır. Kurulması planlanan termik santralda yakıt olarak kullanılacak kömürden yanma işlemi sonrası kükürt dioksit (SO 2 ), azot oksitler (NO x ), partikül madde (PM), karbon monoksit (CO) ve halojen bileşikleri (HF, HCl) emisyonlarının oluşması beklenmektedir. Tesiste yakma sistemlerinde oluşabilecek en önemli emisyon kirlilik parametreleri SO 2, NO X ve PM olup, her 3 emisyon için de arıtım sistemleri planlanmıştır. Santrala; SO 2 nin tutulması için BGD sistemi, NO X için DeNOx sistemi ve düşük NOx lu brülörler, PM için ise ESF sistemleri kurulacak olup, emisyon miktarlarının minimum düzeyde tutulması sağlanacaktır. İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklanacak kirletici emisyonların değerlendirilmesinde, SKHKKY ne göre daha düşük alt limit değerlere sahip Taslak Halindeki Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (TBYTY) ve Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) dikkate alınmış ve bu dokümanlarda belirtilen hususlara proje dahilinde uyulacaktır. İZDEMİR Enerji Santrali-II nin bölgede oluşturacağı hava kalitesi üzerine etkilerini belirlemek üzere, dağılım modelleme çalışmaları yapılmıştır. Modelleme çalışmasında santral alanı merkez olmak üzere 14 km x 15 km lik bir inceleme alanı içerisinde değerlendirilmiş ve YSK değerleri HKKY nde yer alan sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Dolayısıyla söz konusu santralin faaliyete geçmesi ile santralin çevresinde mevcut hava kalitesine önemli bir etkisinin olmayacağı anlaşılmaktadır. Yani ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki Değerleri ne bakıldığında, İZDEMİR Enerji Santrali-II den kaynaklı oluşması muhtemel emisyonların mevcut hava kalitesine önemli bir yük getirmeyeceği belirlenmiştir. Nitekim modellemeye göre değerlendirme yapıldığında; kurulması planlanan santralin toplam emisyon miktarlarına katkısının nispeten daha az olduğu tespit edilmiş olup; santralda emisyonların minimum düzeyde tutulması amacıyla planlanmış olan; ESF, BGD, low NO x burner ve De NO x (SCR) teknikleri sayesinde söz konusu emisyonların daha da minimum düzeyde olacağı öngörülmektedir. İZDEMİR Enerji Santrali-II ; SKHKKY ne göre emisyon iznine tabi olup, işletmeye geçtikten sonra SKHKKY hükümlerine göre emisyon ölçümleri yaptırılacak ve emisyon izin belgesi alınacaktır. 351

381 SKHKKY Madde 14 e göre; santral yetkilileri, emisyon izninin alınmasından sonra her 2 yılda bir, izin anında öngörülen verilerden herhangi bir sapma olup olmadığını ve tesiste yapılan iyileştirmeleri rapor edecektir. Söz konusu rapor, Bakanlık tarafından belirlenen veya uluslararası kabul görmüş ISO, EPA, DIN ve benzeri standartlara uygun numune alma koşulları ve ölçüm metotları dikkate alınarak, emisyon ölçümleri yapılarak hazırlanacak ve bu raporun bir nüshası santralde (en az 5 yıl süreyle) muhafaza edilirken, bir nüshası da İzmir Valiliği ne sunulacaktır. Ayrıca, santral yetkilileri tesiste yapılan iyileştirmeleri raporda sunacaklardır. Tesiste yer alan yakma sisteminden kaynaklanacak emisyonların tespiti için baca gazı sürekli olarak izlenecek; PM, SO 2, CO, NO x, sıcaklık ve kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel baca gazı debisi yazıcılı ölçüm aletleri ile sürekli olarak ölçülecek veya otomatik bilgisayar sistemi ile kontrol edilecek ve ölçüm sonuçları kaydedilecektir. Ayrıca izleme aşamasında tesis etki alanı ve hakim rüzgar yönü dikkate alınarak toz, PM, SO 2, CO, NO x emisyonlarının sürekli izlenmesini sağlayacak hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulacak ve ölçüm sonuçları sürekli (online) İzmir Valiliği ne gönderilecektir. Santralden kaynaklanacak emisyonlarla ilgili olarak SKHKKY de belirtilen sınır değerlere, koşullara uyulacak ve gerekli tedbirler alınacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde(hkdyy) belirtilen bütün hususlara uyulacaktır. Ayrıca AB sınır değerlerinin Türk Mevzuatı na uyarlanmasından sonra bu sınır değerlere de uyulacaktır. Bunlara ilaveten tesis, SKHKKY ne göre daha düşük alt limit değerlere sahip Taslak Halindeki Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği (TBYTY) sınır değerlerini sağlayacağı yatırımcının taahhüdüdür. Ayrıca Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi (Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants-adopted July 2006) dökümanlarında mevcut en iyi teknikler kullanılarak toz emisyonları için 5-10 mg/nm 3 (endüstri bölgelerinde mg/ Nm 3 ) değerinin sağlanabileceği belirtilmektedir. Tesiste, toz emisyonlarının %90 ı 10 mg/nm 3 altında, %10 u 15 mg/nm 3 altında tutalacağı yatırımcı firmanın taahhüdüdür. Bölgede hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda uygun teknoloji seçimine ek olarak, gerektiğinde (alınacak tüm tedbirlere rağmen HKDYY nde belirtilen standart değerlerin sağlanamaması durumunda) SKHKKY gereğince santralde yük düşümüne gidilebilecektir. Bölgenin mevcut kirlilik yükü ve bölgeye olan ilgi nedeni ile ileride hava kalitesi sınır değerlerinin aşılması durumunda İzmir Valiliğince uygulanacak kütlesel debi sınırlaması ve kapasitenin azaltılması önlemlerine uyulacaktır. Özetle, tesis etki alanında toz emisyonlarının 2014 yılı için belirlenen sınır değerleri 2019 a kadar kademeli olarak düşmeye devam edecek olan hava kalitesi sınır değerlerinin Aliağa da sağlanabilmesi için İzmir Valiliği nce yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı kapsamında tesisin yük düşümüde dahil olmak üzere tüm önlemleri işletmesi alacaktır. Projenin tüm aşamalarında SKHKKY nin tüm yükümlülükleri yerine getirilecek olup, bu kapsamda aynı yönetmeliğin 6.Maddesinde belirtilen hususlara titizlikle uyulacaktır. İzmir Valiliği tarafından yürütülmekte olan Aliağa Eylem Planı içerisinde yer alan bölgedeki ana yolların betonla kaplanması çalışması kapsamında, Santral alanı(tesis) ile Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı ve tesis ile liman arasında yer alan yolların betonla kaplanması hususunda işletme(izdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş.) tarafından katılım sağlanacaktır. 352

382 Ağır metallerin emisyonu, fosil yakıtların doğal yapısında bulunmalarından kaynaklanmaktadır. Söz konusu ağır metallerin çoğu (As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Se, V, Zn) partiküllerle bağlantılı bileşik (oksitler, kloritler gibi) olarak havaya bırakılırlar. Bu yüzden, ağır metal emisyonlarını azaltmak için genel olarak en iyi mevcut teknik, elektrostatik çöktürücü veya filtre gibi yüksek performanslı toz emisyonlarını azaltıcı ekipmanların kullanılmasıdır. Sadece Hg ve Se, kısmen gaz halinde bulunmaktadır. Cıva, tipik kontrol ekipman çalışma sıcaklıklarında yüksek buhar basıncına sahiptir ve partikül madde kontrol ekipmanları tarafından toplanması oldukça değişkendir. Elektrostatik çöktürücü veya filtrelerin nemli kireçtaşı scruberları, sprey kurutucu scruberları veya kuru emici enjeksiyonlu gibi BGD teknikleri ile birlikte çalışması durumunda, civanın ortalama %75 (Elektrostatik çöktürücüde %50 ve BGD de %50) ve yüksek toz SCR ilavesi olması durumunda ise %90 oranında azaltabilmektedir. Tüm bunlara ilaveten Aliağa Çevre Durum ve Taşıma Kapasitesi Tespit Projesi nin Raporunda belirtilen bu faaliyet ile ilişkili önerilere uyularak hareket edilecektir. Termik santralda kömürün yanması sonucu uçucu ve dip külü olmak üzere 2 farklı kül meydana gelecektir. İşletme süresince oluşacak toplam kül miktarının yaklaşık % 85 i uçucu kül, % 15 i ise dip külü olup, santraldan oluşması muhtemel kül miktarları Tablo V de verilmiştir. Proje kapsamında oluşacak küllerin değerlendirilmesi için santralin işletilmesi sırasında, yakma sonucunda oluşan kül ve cüruflardan oluşacak özel atıklar; alçıpan, çimento ve beton sanayinde hammadde olarak kullanılmakta olan değerli malzemeler olup, öncelikli olarak çimento, beton ve alçıpan sanayine satılarak değerlendirilecektir. Bu noktada, TS 639 T1 standarsında çimento üretim tesilerine, TS EN 450-1/A1-450 A2 standardında beton üretim tesisine ve TS 6917 standardında alçı üretimi tesisine verilebilmektedir. Kül depolama konusunda en kötü senaryo ele alındığında; santraldan oluşacak küllerinin hiçbir şekilde geri dönüşüm yapılarak değerlendirilemediği göz önüne alındığında, planlanan Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanının kapasitesi projenin 11,5 yıllık ömrü içerisinde ihtiyacı karşılayacak hacimdedir(bkz.ek-9). Yıllık depolama hacmi, yaklaşık m 3 (25 ton/saat x saat/1,5 ton/m 3 (Kaynak: Envy A.Ş. SETES Nihai ÇED Raporu, 1999-Ankara) öngörülmekte olup, toplamda 11,5 yıl boyunca atıklar hiçbir şekilde değerlendirilmediği durumda m 3 olacak ve öngörülen Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanında depo edilecektir. 11,5 yılın sonunda, depolama alanının dolması durumunda, yeni bir alan bulunacak ve alan kapsamında ilgili mevzuatlar çerçevesinde gerekli izinler alınacaktır. Söz konusu Endüstriyel Atık Düzenli Depolama alanı, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde depo tabanı teşkili için belirtilen tüm hususular yerine getirilecektir. Proje kapsamında yapılacak Endüstriyel Atık Düzenli Depolama Alanı iki gözden oluşturulacaktır. Gözlerin dolması yani depolama alanının kapatılmasından sonra Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 30.maddesi gereğince depo sahasının yeşillendirilmesi yapılacaktır. Söz konusu tesis sahasındaki cüruflar için yapılacak Tehlikeli Atık Düzenli Depolama lotu ise 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazatede yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre dizayn edilecektir. 353

383 Kurulması planlanan santralin işletme aşamasında kaynaklanacak katı atıkları; BGD ünitesinden çıkacak alçı, personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar, atık yağlar, pil ve aküler, ambalaj atıkları, tıbbi atıklar ve arıtma çamuru olarak sıralamak mümkündür. Alçı, kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla planlanan BGD Ünitelerinde baca gazının kireçtaşı solüsyonu ile karışımı sonucu alçı meydana gelecektir. İşletme süresince oluşması beklenen toplam alçı miktarı 9 ton/saat'dir. BDG atık ürünü (alçıtaşı), susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Santralda işletme aşamasında çalışacak ortalama 500 kişilik personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atık miktarı (bir kişiden oluşacak günlük katı atık miktarı 1,34 kg/gün-kişi (16) olarak alınarak); 500 kişi x 1,34 kg/gün-kişi = 670 kg/gün olarak hesaplanır. Tesisten oluşacak evsel nitelikli katı atıklardan geri kazanımı mümkün olan atıklar (metal, karton, plastik, vb.) ve geri kazanımı mümkün olmayan organik (yemek artığı, vb.) atıklar ayrı olmak üzere proje sahası ve tesis içerisine yerleştirilen ağzı kapalı konteynırlarda biriktirilecektir. Bunlardan geri kazanımı mümkün olan atıklar lisanslı geri kazanım firmalarına verilerek, geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Aliağa Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili Aliağa Belediyesi nin tarih ve 1819 sayılı görüş yazısı Ek-1/İ de sunulmuştur. Atıksu arıtma tesisinden oluşacak arıtma çamuru ise arıtma sistemi kapsamında bulunan şartlandırma ve filtrasyon işlemlerinden geçirilerek, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 28 e göre su içeriği % 65 e getirilerek, İzmir Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi nde bertaraf edilecektir. Oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) tarihli ve sayılı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 18 de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin tüm hükümlerine uymaları sağlanacaktır. Atık Yağlar, proje kapsamında prosesten kaynaklanacak yağlı atıksuların yağ kapanları ile tutulması sağlanarak ayrı bir düzenekle biriktirilecektir. Gerek biriktirilen bu atık yağlar ve gerekse kullanım ömrünü tamamlamış diğer atık yağların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin 2. bölümünde belirtildiği şekilde lisanslı bertaraf tesislerinde gerçekleştirilecektir. Yani atık yağlar, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca atık yağlar vb. tehlikeli maddelerle kontomine olmuş katı atıklar, (üstübü vb.) lisanslı tehlikeli atık berteraf tesisine gönderilerek bertaraf edilecektir. Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanarak, işletme içinde standartlara uygun geçici depolarda kategorilerine uygun ayrı ayrı depolanacak ve taşınmaları sağlanacaktır. Atık yağların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı bir taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Ayrıca Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 9. Maddesinde atık yağ üreticilerinin yükümlülüklerine titizlikle uyulacaktır. 16 Kaynak: Çevre Bakanlığı, Belediyeler İçin Çevre El Kitabı, Çevre Kirliliği Önleme ve Kontrol Genel Müdürlüğü,

384 Atık Pil ve Aküler, işletmede kullanım ömrünü tamamlamış pil ve aküler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği nin 13. maddesinde belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilecek ve toplama noktalarına ve geçici depolama yerlerine teslim edilecektir. İşletme aşamasında ambalaj atıkları(ambalaj kağıdı, pet şişe, cam şişe vb.) ise Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 27. Maddesi uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, 10 toplama lisanslı firma ve ÇEVKO Vakfı arasında imzalanan protokolle kurulan Belediye sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli kapsamına giren ambalaj atıkları ise, bertaraf edilmek üzere bu konuda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilecek olup, atıkların taşınmasının lisanslı araçlarla yapılmasına dikkat edilecektir. Tıbbi Atıklar, santralde çalışacak kişilerin sağlık sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak tedavi amaçlı revir ünitesinden oluşacak atıkların miktarı tahmin belirlenememekle birlikte çok az miktarda olması tahmin edilmektedir. Oluşan tıbbi atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesi nde belirtilen tıbbi atık üreticilerinin yükümlülükleri uyarınca diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Tıbbi Atık Sözleşmesi imzalanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Tıbbi atıkların kaynağında ayrılması ve biriktirilmesi ile ilgili yönetmelik şartları yerine getirilecektir. Tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü ne uyulacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddeleri doğrultusunda tüm çalışanlara ortam risklerine göre belirlenmiş standartlara uygun koruyucu malzemeler verilerek, kullanım şartlarına uymaları sağlanacaktır. Ayrıca Ek-21 de verilen kimyasallara ait, malzeme güvenlik bilgi formlarında belirtilen hususlara dikkat edilecektir. Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında çevredeki doğal ortamlarından faaliyet alanına gelebilecek olan fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi konusunda projede çalışacak personele faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacak ve Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde bulunan fauna türleri ile ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır. Projenin tüm işlemlerinde Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 7. Maddesi nde belirtilen toprak kirliliğinin önlenmesine ilişkin yükümlülükler e uyulacak ve gerekleri yerine getirilecektir İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik 16.Maddesi uyarınca sağlık koruma bandı, inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenmektedir. Bu kapsamda söz konusu tesisin sağlık koruma bandı, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğinde belirtilen incelem kurullarınca işletmerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak, Sağlık Bakanlığı nın da uygun görüşü alınarak ve Sağlık Bakalığınca belirlenecek esas, usül ve referans mesafeleri uygun olarak sağlık koruma bandı mesafeleri tespit edilecektir. Yetkili makamlarca onaylı sağlık koruma bandı, imar planına işlenecek ve bu mesafeler Aliağa Belediyesi nce korunacaktır. Proje yeri başka bir tesisin Sağlık Bakanlığı nca onaylanmış sağlık koruma bandı içerisinde kalmamaktadır. Bunlara ilaveden tarih ve sayılı R.G de (Değişiklik ) yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma 355

385 Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik gereği söz konusu proje, 1.Sınıf GSM niteliğinde olup, 5216 sayılı yasa kapsamında 1.Sınıf GSM ye tabi bu tesis, ruhsatlandırma işlemlerini İzmir Büyükşehir Belediyesi uhdesinde yürütecektir. Ayrıca Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin Yer Seçimi başlıklı 31.maddesinde Depolama tesislerinin en yakın meskûn mahale mesafesi bin metreden az olamaz ve Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin Katı Atık Depo Tesislerinin Yer Seçimi başlıklı 24. Maddesinde Depo tesisleri, en yakın yerleşim bölgesine uzaklığı 1000 metreden az olan yerlerde inşa edilemez hükümleri gereğince 1000 metreye kadar yapılaşmanın olmaması için Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile İmar Planlarına işletilmesi sağlanacaktır. Projenin ekonomik ömrü 30 yıl olarak öngörülmekte olup, bu süre sonunda o günün ekonomik ve sosyal koşullarına uygun olarak bir politika oluşturulacaktır. Bu bağlamda süre sonunda santralın işletmeye kapatılması durumunda tesis üniteleri sökülerek, günün ekonomik şartlarına göre değerlendirilecek ve arazi rehabilitasyon-reklemasyon çalışmalarına başlanacaktır. Bu kapsamda arazide içerisinde peyzaj çalışması da olan bir reklamasyon ve arazi ıslahı uygulaması yapılacaktır. Kurulması planlanan İzdemir Enerji Santrali-II nin inşaat ve işletme aşamalarındaki olumlu ve olumsuz, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri ÇED çalışmaları kapsamında incelenmiştir. Buna ek olarak; faaliyetin yürürlükteki kanun ve yönetmeliklere uygunluğunun sağlanması ve projenin çevre ve insan sağlığına etkilerinin minimuma indirgenmesini sağlamak amacıyla izleme çalışmaları yapılacaktır. Böylece, projeyle ilgili etki azaltıcı önlemler, onaylanmış planlar, izin, koşul ve gerekleri dikkate alarak hazırlanan ÇED Raporu nda belirtilen dikkat edilmesi ve uyulması gerekli konular ve taahhütler ile uyum tam olarak sağlanmış olacaktır. Sonuç Olarak; Türkiye nin temel sorunu yüksek nüfus artış hızıdır. Bu durum gelişmekte olan bir ülke için enerji başta olmak üzere altyapı yatırımlarının zamanında planlanması ve gerçekleştirilmesini yaşamsal olarak önemli kılmaktadır. Ülkemiz son otuz yılda üretim kapasitesini on kat artırmayı başarmasına rağmen, kişi başına elektrik tüketimi oranı bazında en düşük ülkeler sınıfından halen kurtulamamıştır. Türkiye elektrik üretimini her on yılda iki kat artırmak durumundadır. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. nin ve Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır sayılı Çevre Kanunu, 5491 sayılı Çevre Kanunu nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanunlara bağlı olarak çıkartılmış ve çıkartılacak olan Yönetmelik ve Tüzük hükümlerine, projenin tüm aşamalarında uyulmasıyla, enerji projelerinden biri olan İZDEMİR Enerji Santral-II projesi, çevresel etkileri minimize edilmiş bir şekilde hayata geçirilmiş olacaktır. 356

386 BÖLÜM X HALKIN KATILIMI 357

387 BÖLÜM X: HALKIN KATILIMI (Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Nasıl ve Hangi Yöntemlerle Bilgilendirildiği, Proje ile İlgili Halkın Görüşlerinin Konu ile İlgili Açıklamalar,) İzdemir Enerji Santrali-II Projesi kapsamında öncelikli etkilenmesi öngörülen kesim, proje alanı yakın çevresinde yaşamını sürdüren yerel halktır. Yörede yaşayan ve yöreden geçimini sağlayan yerel halkın içinden özellikle Aliağa İlçesi ne bağlı Horozgediği ve Çakmaklı Köyleri öncelikli olarak etkileşim içerisinde olacaklardır. Dolaylı olarakta Foça İlçesi, Yeniköy Köyünün etkileneceği öngörülmektedir. Proje ile ilgili ÇED çalışmaları süresince çalışma grubunca, arazi etütleri ve mahallinde incelemeler yapmak üzere yöre birçok defa ziyaret edilmiş ve bu ziyaretlerde mümkün olduğunca yöre halkı proje ile ilgili olarak bilgilendirilmiş ve yöre halkının konuya ilişkin düşünce ve görüşleri alınmaya çalışılmıştır. Proje ile ilgili ÇED çalışmaları dahilinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği nin 9. Maddesi gereği, kapsam ve özel format belirleme toplantısından önce, halkı yatırım hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen tarihinde, saat 11:00 da ÇED Sürecine Halkın Katılım Toplantısı yapılmıştır. Halkın Katılım Toplantısının yeri ve saati konusunda İzmir il Çevre ve Orman müdürlüğü tarafından teyidleşildikten sonra, projeden en çok etkilenecek ve tüm yerleşim yerlerinden yöre halkının kolayca ulaşabileceği Aliağa Belediye Binası, Atatürk Kültür Merkezi Salonunda gerçekleştirilmiştir (Bkz. Şekil IX.1., Şekil IX.2., Şekil IX.3., Şekil IX.4., ve Şekil IX.5.). Halkın Katılım Toplantısı için, projeden etkilenmesi muhtemel yerleşim yerlerine toplantı ile ilgili bilgilendirme yazışmaları yapılmış ve toplantının içeriği, tarih ve saatinin yer aldığı duyuru metni, ulusal ve yerel düzeyde yayın yapan gazetelerde yayınlanarak çok sayıda ilgilinin toplantıya katılması sağlanmıştır Toplantıya: - ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü Uzmanları, - İl Çevre ve Orman Müdürlüğü yetkilileri, - Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü yetkilisi, - Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Uzmanı, - Afet İşleri Genel Müdürlüğü Uzmanları, - DSİ 2.Bölge Müdürlüğü Uzmanları, - İzmir İl Tarım Müdürlüğü Uzmanı, - İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Uzmanı, - İzmir Büyükşehir Belediyesi Uzmanları, - Aliağa Belediye Başkanlığı, - Köy muhtarları, - İDÇ Yetkilileri, - Çınar Mühendislik uzmanları, - Yöre halkından yüksek oranda katılım olmuştur. 357

388 Halkın Katılım Toplantısında, proje ile ilgili halkın bilgilendirilmesi amacıyla; proje hakkında Power Point programı kullanılarak projektör ile görsel sunumlar yapılmıştır. Böylece yöre halkının hem bilgi edinmesi sağlanmış hemde faaliyetle ilgili görüş ve önerileri alınmıştır. Proje ile ilgili Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Pro. Hiz. Ltd. Şti. den ve İDÇ den katılan uzmanlar tarafından, sorulan sorular cevaplandırılmış, projenin önemi, gereği ve yer seçim nedenleri ile bundan sonraki aşamalarda yapılacak prosedürler hakkında detaylı bilgiler vermiştir. Toplantıya katılan vatandaşların düşünceleri, soruları ve sorulara verilen cevapları içeren Halkın Katılım Toplantı Tutanağı Ek-1/M Resmi Yazılar kısmında sunulmuştur. Şekil IX.1. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, 358

389 Şekil IX.2. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, Şekil IX.3. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, 359

390 Şekil IX.4. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, Şekil IX.5. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm, 360

391 Ek-1 Resmi Yazılar, EKLER DİZİNİ Ek-2 Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgeleri Proje Alanını Gösterir Onanlı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı (Lejant ve Plan Notları Dahil 5 Pafta) Ek-3 Ek-4 Ek-5 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Orman Mescere Haritası Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Arazi Varlığı Haritası Ek-6 Proje Alanını Gösterir Onanlı Kyme-Bozhöyük 1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı (Lejand ve Plan Notları Dahil) (2 Pafta) Ek-7 Proje Alanı Gösterir Onanlı 1/1000 Ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulanan İmar Planı (Lejant ve Plan Notları Dahil) (4 Pafta) Ek-8 Santral Alanı Genel Yerleşim Planı Ek-9 Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Sahası Genel Yerleşim Planı ve Kesitler(5 Pafta) Ek-10 1/ Ölçekli Mevcut Durum Tespitine Yönelik Ölçüm Noktalarını Gösteren Harita Ek-11 Mevcut Çevresel Durum Tespiti İçin Yapılan Analiz ve Ölçüm Raporları Ek-12 Meteorolojik Bültenler ve Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri ve Dikili Meteoroloji İstasyonu Yağış-Şiddet-Süre Tekerrür Eğrileri Ek-13 İzdemir Enerji Santrali-II Hava Dağılım Modellemesi (ISCST3) Dökümanları (CD), Ek-14 İzdemir Enerji Santrali-II, Hava Kalitesi Modelleme Raporu(Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığının vermiş olduğu formatına göre hazırlanmıştır.) CD ile Ek-15 Akustik Rapor, Ek-16 Proje Alanı Gösterir 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası, Ek-17 Santral Alanı ve Kül Sahası(Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı) Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporları(CD), Ek-18 A-İzmir ili Aliağa İlçesi Çakmaklı Köyü Nemrut Körfezinde Yapımı Planlanan Liman Gemi Hizmet Alanı ve Rıhtım Dolgu Proje Sahası ve Civarına Ait İmar Planı ile İlgili Deniz Ortamının Oşinografik Özelliklerini Değerlendirme Raporu, B-1X350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi Deniz Alanı Batimetri, Deniz Jeolojisi ve Jeofizik Etütler Raporu Ek-19 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Vejetasyon Haritası, Ek-20 Santral, Deniz Suyu İsale Hattı, Hayıtlı Deresi Proje Alanını Gösterir 1/5.000 Ölçekli Kadastral Pafta Ek-21 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları Ek-22 Atık Yönetimi İş Termin Planı Ek-23 Kireçtaşı Arama Ruhsat Sahalarını Gösterir 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita, Ek-24 1x350 MW İthal Kömüre Dayalı Deniz Suyu Soğutmalı İzdemir Enerji Santrali II Projesi, Santral Soğutma Suyunun Yüzey Deşarjı İle Isı Yükünün Dağılım Raporu 1

392 EK-1 Resmi Yazılar Dizini A. İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş nin Görüşü (5 Sayfa) (Ek: 605 parsel tapu fotokopisi) B. İDÇ Liman İşletmeleri AŞ nin Görüşü (2 Sayfa) (Ek: 2 no lu parsel tapu fotokopisi) C. Egedemir Demir Taahhüt, İnşaat, Pazarlama San. Ve Tic. Ltd. Şti nin Kül Depolama Sahası İçin İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye taahhüt Yazısı (6 Sayfa) (Ekler:1-437 no lu parsel tapu fotokopisi; 2-Foça Noterliği 0105 no lu vekaletname fotokopisi) D. Egedemir in ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nden ÇED Yönetmeliği Kapsamında Aldığı Görüş Yazısı (2 sayfa) (Sayı:10392) E. DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün Soğutma Suyu Deşarjıyla İlgili Görüşü (4 Sayfa) (Sayı: 521) (Ekler:1-Tip Enkesiti; 2-1/ ölçekli harita) F. DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü Kül Depolama Sahası Yer altı Suyu Arama Belgesi(Ek: 1 adet onaylı proje) G. Kireçtaşı Sahalarına Ait Maden İşleri Genel Müdürlüğün den alınan Ahmet Baştuğ a ait II. Grup Arama Ruhsatı (5 Adet) H. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Görüşü (İki yazı(3sayfa) ve 1/ ölçekli topoğrafik harita) İ. Aliağa Belediye Başkanlığı nın Görüşü (Sayı:1819) J. İzmir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü nün Görüşü (Sayı:07121) K Tarihli 10. Daire Kararı L. Egedemir in, Kozbeyli Köyü Gölyüzü Mevki ndeki Planladığı Beton Boru ve Beton Parke ile İlgili Alınan Tesis Görüşü (Sayı:13105) M. Halkın Katılım Toplantı Tutanakları N. İzmir Tarım İl Müdürlüğü, Proje İstatistik Şubesi ne Müracaat Yazısı (2 Sayfa) O. İzmir Orman Bölge Müdürlüğü Arazi İnceleme Değerlendirme Formu, P. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzeni Depolama Alanı Proje Onay Yazısı(2 sayfa) 1

393 A İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş nin Görüşü (5 Sayfa) (Ek: 605 parsel tapu fotokopisi) 2

394 B İDÇ Liman İşletmeleri AŞ nin Görüşü (2 Sayfa) (Ek: 2 no lu parsel tapu fotokopisi) 3

395 C Egedemir Demir Taahhüt, İnşaat, Pazarlama San. Ve Tic. Ltd. Şti nin Kül Depolama Sahası İçin İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş ye taahhüt Yazısı (6 Sayfa) (Ekler:1-437 no lu parsel tapu fotokopisi; 2-Foça Noterliği 0105 no lu vekaletname fotokopisi) 4

396 D Egedemir in ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü nden ÇED Yönetmeliği Kapsamında Aldığı Görüş Yazısı (2 sayfa) (Sayı:10392) 5

397 E DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün Soğutma Suyu Deşarjıyla İlgili Görüşü (4 Sayfa) (Sayı: 521) (Ekler:1-Tip Enkesiti; 2-1/ ölçekli harita) 6

398 F DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü Kül Depolama Sahası Yer altı Suyu Arama Belgesi (Belge No:420) (Ek: 1 adet onaylı proje) 7

399 G Kireçtaşı Sahalarına Ait Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden Alınan Ahmet Baştuğ a Ait II. Grup Arama Ruhsatı (5 Adet) 8

400 H Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Görüşü (İki yazı (3 sayfa) ve 1/ ölçekli topoğrafik harita) 9

401 İ Aliağa Belediye Başkanlığı nın Görüşü (Sayı:1819) 10

402 J İzmir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü nün Görüşü (Sayı:07121) 11

403 K Tarihli 10. Daire Kararı 12

404 L Egedemir in, Kozbeyli Köyü Gölyüzü Mevki ndeki Planladığı Beton Boru ve Beton Parke ile İlgili Alınan Tesis Görüşleri (Sayı:13105) 13

405 M Halkın Katılım Toplantı Tutanakları 14

406 N İzmir Tarım İl Müdürlüğü, Proje İstatistik Şubesi ne Müracaat Yazısı (2 Sayfa) 15

407 O İzmir Orman Bölge Müdürlüğü Arazi İnceleme Değerlendirme Formu, 16

408 P Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzeni Depolama Alanı Proje Onay Yazısı(2 sayfa) 17

409 EK-2 Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgeleri Proje Alanını Gösterir Onanlı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı (Lejant ve Plan Notları Dahil) 1

410 EK-3 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita 1

411 EK-4 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Orman Mescere Haritası 1

412 EK-5 Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Arazi Varlığı Haritası 1

413 EK-6 Proje Alanını Gösterir Onanlı Kyme- Bozhöyük 1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı (Lejand ve Plan Notları Dahil) (2 Pafta) 1

414 EK-7 Proje Alanı Gösterir Onanlı 1/1.000 Ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulanan İmar Planı (Lejant ve Plan Notları Dahil) (4 Pafta) 1

415 EK-8 Santral Alanı Genel Yerleşim Planı 1

416 EK-9 Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı(Kül-Cüruf Depolama Sahası) Genel Yerleşim Planı ve Kesitler (5 pafta) 1

417 EK-10 1/ Ölçekli Mevcut Durum Tespitine Yönelik Ölçüm Noktalarını Gösteren Harita 1

418 EK-11 Mevcut Çevresel Durum Tespiti İçin Yapılan Analiz ve Ölçüm Raporları Dizini A. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği nin 16.Nisan.2008 Tarih ve Sayılı Kireçtaşı Analiz Sonuçları (11 Sayfa) B. Toprak Analiz Sonuçları (4 sayfa) C. İDÇ Sahası İçinde Yer Alan Artezyen Kuyusunun Analiz Sonuçları (2 Sayfa) D. İDÇ Arıtma Tesisi nin Deşarj İzin Yazısı ve Analiz Sonuçları (3 Sayfa) E. SO2, NOX, HCl, HF ve BTEX Gradko Laboratuar Sonuçları (22 Sayfa) F. Deniz Suyu Analiz Sonuçları (8 Sayfa) G. Gürültü Ölçüm Sonuçları ( 11 Sayfa) H. PM10 Ölçüm Sonuçları (5 Sayfa) 1

419 A Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği nin 16.Nisan.2008 Tarih ve Sayılı Kireçtaşı Analiz Sonuçları (11 Sayfa) 2

420 B Toprak Analiz Sonuçları (4 Sayfa) 3

421 C İDÇ Sahası İçinde Yer Alan Artezyen Kuyusunun Analiz Sonuçları (2 Sayfa) 4

422 D İDÇ Arıtma Tesisi nin Deşarj İzin Yazısı ve Analiz Sonuçları (3 Sayfa) 5

423 E SO2, NOX, HCl, H ve BTEX Gradko Laboratuar Sonuçları (22 Sayfa) 6

424 F Deniz Suyu Analiz Sonuçları (8 Sayfa) 7

425 G Gürültü Ölçüm Sonuçları ( 11 Sayfa) 8

426 H PM10 Ölçüm Sonuçları (5 Sayfa) 9

427 EK-12 Meteorolojik Bülten ve Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri ve Dikili Meteoroloji İstasyonu Yağış-Şiddet-Süre Tekerrür Eğrileri 1

428 EK-13 İzdemir Enerji Santrali-II Hava Dağılım Modellemesi (ISCST3) Dökümanları(CD) 1

429 EK-14 İzdemir Enerji Santrali-II, Hava Kalitesi Modelleme Raporu(Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığının vermiş olduğu formatına göre hazırlanmıştır.) CD ile 1

430 EK-15 Akustik Rapor 1

431 AKUSTİK RAPOR (ÇED Yönetmeliği Kapsamında ve ÇGDY Yönetmeliği (ÇGDYY) EK-VII de Yer Alan Tesisler İçin Akustik Rapor Formatı'na Göre Hazırlanmıştır.) A. GENEL BİLGİLER 1. Tesis/ işletmenin ticari unvanı, İZDEMİR ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. 2. Tesis/işletmenin adresi, İzmir ili, Aliağa ilçesi, Horozgediği köyü, 3. Tesis/işletmenin üretimi/hizmet konusu, Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir. Bu düşünce dahilinde, İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde, İDÇ nin mülkiyetinde olan alan üzerine, ithal kömüre dayalı pulverize kazan teknolojisi ile 350 MW (920,5 MW ısıl güç) kurulu güçte, İzmir Demir Çelik A.Ş. ile bölgenin ve ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak üzere İzdemir Enerji Santrali-II nin inşa edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Kömüre dayalı enerji santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Planlanan Enerji Santralinde kömürün kazanda yakılması sonucu elde edilecek yüksek ısı ile deniz suyundan temin edilecek ve bir takım arıtma işlemleri sonrası saflaştırılan su, kritik basınçta yüksek sıcaklığa çıkarılacaktır. Kritik basınçta, sudan elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharın, türbinde mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Proje kapsamında ana üniteler olarak; yakma kazanı, buhar türbin jeneratörü, soğutma sistemi ve kül depolama alanı yer alacak olup, yardımcı üniteler olarak ise yakıt hazırlama, kireçtaşı hazırlama, su hazırlama ve arıtma, kül atma, ESF, BGD ve DeNOx sistemleri bulunacaktır. İzdemir Enerji Santral-II projesinde ana yakıt olarak kullanılacak ithal kömür, İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. limanına gemilerle getirilecektir. Daha sonra kömür, özel kasalı kamyonlar ile santral sahasındaki kömür stok sahasına aktarılacaktır. İthal edilmesi düşünülen kömürün temin edilebileceği başlıca bölgeler; Rusya başta olmak üzere Güney Amerika, Güney Afrika vb. ülkelerdir. Desülfürizasyon ünitesinde kullanılacak kireçtaşı, santral sahasına yaklaşık 35 km mesafede Bergama İlçesi, Zeytindağ Beldesi nde ki yatırımcı firmanın yetkililerinden Ahmet BAŞTUĞ a ait II. Grup Arama Ruhsatlı (Bkz. ÇED Raporu Ek-1) sahalardan sağlanacaktır. Proje kapsamında soğutma suyu, su alma yapısı için yatırımcı firmaya ait İDÇ Liman İşletmeleri A.Ş. ye ait saha kullanılarak denizden alınacak ve santral sahasına denizsuyu iletim hattı ile soğutma suyu aktarılacaktır (Bkz.ÇED Raporu, Ek-20, 1/5.000 Ölçekli Pafta). 1

432 4. Tesisin bulunduğu yer (Endüstri Bölgesi, Organize sanayi bölgesi, Yerleşim bölgesi, Kırsal alan vb.), İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II; İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait (605 nolu parsel) yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Bu alan, tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylı Manisa- Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planında Sanayi Alanı olarak işlenmiştir. Ayrıca Kyme-Bozhoyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planında ve 1/1.000 ölçekli Sanayi Amaçlı Uygulama İmar Planında da Sanayi Alanı olarak görülmektedir (Bkz.Ek-2-6-7). 5. Tesis/işletmenin kurulacağı alanın özellikleri (mevcut bitki örtüsü, topografik yapı, meteorolojik faktörler (hakim rüzgar yönü, raporun hazırlanacağı dönemler itibariyle rüzgar hızı, sıcaklık değerleri ve bağıl nem değişimleri), civardaki yapıların konum ve yükseklikleri, kat adetleri, yansıtıcı ve yutucu yüzeylerin bulunup bulunmadığı ve en yakın gürültüye duyarlı yapının uzaklık mesafesi.), İZDEMİR II Enerji Santrali ni kurulacağı alanın meteorolojik özellikleri ve mevcut flora özellikleri ile ilgili detaylı bilgiler ÇED Raporu Bölüm IV.2.1 de detaylı olarak verilmiştir. Proje alanı çevresinde gürültüye en yakın duyarlı yapı; santral sahasının orta noktasından yaklaşık 800 m mesafede yer alan Horozgediği köyünde bulunan konutlardır. 6. Planlanan tesisin/işletmenin kullanım sahası (toplam alan, tesisin/işletmenin işgal ettiği alan, sosyal ve idari yapıların alanı, yeşil saha ve boş alan) (m 2 veya km 2 ), İzdemir Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Kömür Yakıtlı İzdemir Enerji Santrali II ; İzmir İli, Aliağa İlçesi, Horozgediği Köyü, Hayıtlıdere Mevkii nde imarı Sanayi Alanı olan İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ye ait (605 nolu parsel) yaklaşık m 2 lik alan üzerinde, İDÇ nin haddehane ( ton/yıl) ve çelikhane tesislerinin ( ton/yıl) kuzey bitişiğinde yer alacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan üniteleri gösterir Santral Alanı Genel Yerleşim Planı ÇED Raporu Ek-8 de ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı Genel Yerleşim Planı ÇED Raporu Ek-9 da sunulmuştur. 7. Planlanan tesis/işletmenin proses üniteleri ve sosyal amaçla kullanılan yerlerin yerleşim planı, İZDEMİR Enerji Santrali II nin toplam alanı m 2 olup, proje kapsamında yer alacak faaliyet üniteleri ve bu ünitelerin kaplayacağı alanları gösterir planlar ÇED Raporu Ek-8 ve Ek-9 da verilmiştir. 8. Planlanan tesis/işletmenin üretim akım şeması ve gürültü kaynaklarının yerleri (Kroki üzerinde gösterilmesi) Proje kapsamında arazi hazırlama ve inşaat aşamasında; kazı, inşaat, montaj vb. işlemlerde çalışacak araç ve ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. 2

433 Santralın işletmesi sırasında gürültü kaynağı olması beklenen başlıca üniteler ise; santral ana binası, kömür ve kireçtaşı hazırlama üniteleri, kömür park sahası ve konveyör bandı olup gürültü kaynakları yine çalışacak araç ve ekipmanlardır. Kamyon, konveyör vb araç ve ekipmanlar sürekli hareket halinde olacaklarından konumları, işletme sahası içerisindeki yol güzergahı üzerinde değişkenlik arz edecektir. İZDEMİR II Enerji Santrali ne ait genel proses akım şeması ve inşaat/işletme aşamalarına ait detaylı bilgiler ÇED Raporu nda verilmiştir. 9. Sağlık Koruma bandı mesafesi, ÇED Raporunun V bölümünde detaylı bilgi verilmiştir. 10. Çalışma periyodu hakkında bilgiler (toplam çalışma süresi, sürekli veya kesikli çalışma durumları, vardiya sayısı). Proje kapsamında santralin çalışma süresi 8,000 saat/yıl; projenin ekonomik ömrü ise 30 yıl olarak öngörülmektedir. Kurulması planlanan santralin kurulu gücü 350 MW, yıllık ortalama brüt üretim yaklaşık brüt GWsaat olarak planlanmaktadır. B. İNŞAAT AŞAMASI İÇİN GÜRÜLTÜ DÜZEYLERİNE (EMİSYON VE İMİSYON) İLİŞKİN BİLGİLER Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında ağır iş makinelerinin (kamyon, ekskavatör, dozer, greyder, silindir vb.) kullanımı ve inşaat faaliyetleri (kazı işleri, kalıpdemir-beton imalatları, çelik konstrüksiyonların yapımı v.b.) sırasında gürültü meydana gelecektir. 1. İnşaat faaliyetinin gerçekleştirileceği alan (yeri ve büyüklüğü) ve inşaat süresi, İZDEMİR Enerji Santrali II nin oturum alanı toplam alanı m 2 olup, arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları bu alan içerisinde yapılacaktır. Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında saha tesviye işlemleri, yapıların temel kazıları, yapıların inşası, kaba ve ince işlerin yapımı, ısıtma, havalandırma ve sıhhi tesisatların montajı ve en son olarak da çevre düzenleme işlemleri yapılacaktır. Santralın üretime geçme süresi, işin başlangıç tarihinden 12 ay olarak öngörülmüştür. 2. Kullanılacak makine ve ekipmanların sayısı, Hafriyat işlemleri sırasında herhangi bir kırma ve öğütme işlemi yapılmayacak olup, çalışmalarda kullanılacak olan taş, çakıl, kum, çimento vb. maddeler inşaat alanına hazır olarak getirilecektir. Proje kapsamında inşaat döneminde gürültü oluşturabilecek makine, araç ve ekipmanlar ve miktarları Tablo B.2.1'de verilmiştir. 3

434 Tablo B.2.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Döneminde Kullanılacak Makine, Ekipmanlar ve Miktarları MAKİNA ve EKİPMAN ADI Kamyon Yükleyici (Eder) Traktör Kepçe Dozer Ekskavatör Kompresör Greyder Forklift Silindir Mobil Vinç Kule Vinç Jeneratör Beton Santralı Beton Pompası Kompaktör Yakıt Tankeri Su Tankeri Arazöz ADET 20 Adet 3 Adet 2 Adet 2 Adet 3 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Adet 2 Adet 2 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 3. Aynı anda çalışma durumları ve konumları, Tablo B.2.1 de verilen makine ve ekipmanlarla yapılacak işlemler farklı yerlerde farklı zamanlarda yapılacak olup, hepsinin aynı anda aynı yerde çalışma ihtimali yoktur. Ancak en olumsuz şartlarda ortaya çıkacak toplam ses basınç düzeyini hesaplamak amacıyla makine ve ekipmanların aynı zamanda, aynı yerde çalıştığı varsayılarak önce her bir kaynaktan oluşacak ses gücü düzeyi hesaplanacak daha sonra da toplam ses gücü düzeyleri bulunacaktır. 4. Her bir ekipmanın ses gücü düzeyi bilgileri ve bu bilgilerin temin edildiği referans kaynak, Proje kapsamında arazi hazırlık ve inşaat aşamasında gürültü oluşturabilecek makine, araç ve ekipmanlar ile bunlara ait ses gücü düzeyleri Tablo B.4.1 de verilmiştir. Tablo B.4.1. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Aşamasında Gürültü Oluşturabilecek Makine, Ekipmanlar ve Ses Gücü Düzeyleri MAKİNA VE EKİPMAN ADI SES GÜCÜ DÜZEYİ (db) (1) ADET Kamyon Adet Yükleyici (Eder) 89 3 Adet Traktör Kepçe 89 2 Adet Dozer Adet Ekskavatör Adet Kompresör 97 2 Adet Greyder Adet Forklift Adet Silindir Adet Mobil Vinç Adet Kule Vinç 96 2 Adet Jeneratör 97 2 Adet Beton Santralı Adet Beton Pompası Adet 4

435 MAKİNA VE EKİPMAN ADI SES GÜCÜ DÜZEYİ (db) (1) ADET Kompaktör Adet Yakıt Tankeri Adet Su Tankeri Adet Arazöz Adet (1) Ses gücü düzeyleri Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik ve ÖZGÜVEN, N. (Prof. Dr.) Endüstriyel Gürültü Kontrolü kitabından alınmıştır. 5. Şantiye faaliyeti sonucu oluşabilecek toplam gürültü düzeyinin hesaplanması, Tablo B.4.1'de listesi verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sıra ile çalışacak olup, aynı anda aynı yerde olma olasılıkları çok düşüktür. Ancak akustik rapor kapsamında yapılan gürültü hesaplamalarında en olumsuz senaryo baz alınarak hesap yapıldığından hepsinin aynı anda aynı yerde çalıştıkları varsayılmıştır. Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların aynı zamanda ve aynı yerde çalıştığı varsayılarak en olumsuz şartlarda ortaya çıkacak toplam ses basınç düzeyini hesaplamak amacıyla önce her bir kaynaktan oluşacak ses gücü düzeyinden toplam ses gücü düzeyleri bulunur: L WT L Wi L WT = 10 Log ( 10 Lwi/10 ) formülü yardımıyla hesaplanmaktadır. = Her bir iş makinesinden kaynaklanan ses gücü düzeyi (db) = Toplam ses gücü düzeyi (db) Kaynakların tamamından oluşacak toplam ses gücü düzeyi bulunduktan sonra, oluşan bu ses gücü düzeyinin r uzaklıkta yaratacağı toplam ses basınç düzeyi (L PT ) aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmaktadır. L PT = L WT + 10 Log (Q/A) A = 4пr 2 L PT = Tüm iş makinelerinden r mesafede oluşan ses basınç düzeyi Q = Yönelme katsayısı (2) r = Kaynaktan uzaklık (m) Atmosferin etkisiyle seste azalma (A atm ) kaynağın frekansına ve kaynaktan uzaklığa bağlıdır. Ses basınç düzeyindeki atmosferik yutuş nedeniyle meydana gelecek azalma ise aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır. A atm = 7,4 x 10-8 x f 2 x r / A atm = Atmosferik yutuş (db) f = İletilen sesin frekansı (500 Hz Hz) r = Kaynaktan uzaklık (m) = Havanın bağıl nemi (% 74) Ses basınç (gürültü) düzeyinin hesabı ses basınç düzeyinden atmosferik yutuşun çıkarılması ile bulunur. L = L PT - A atm L = Ses basınç (gürültü) düzeyi (db) Proje kapsamında inşaat aşamasında gürültüye neden olabilecek makine, ekipmanlar ve ses gücü düzeyleri Tablo B.4.1 de verilmiştir. Bu değerler kullanılarak, uzaklığa göre oluşması beklenen ses basınç düzeyleri, atmosferik yutuş miktarları ve atmosferik yutuşla ses basınç düzeyinin düşmesi sonucu elde edilen ses basınç düzeyleri sırasıyla Tablo B.5.1 de, ilgili grafik ise Şekil B.5.2 de verilmiştir. Hesaplamalar, 500 Hz ile 5

436 4.000 Hz aralığındaki frekans değerleri için ayrı ayrı yapılmış ve son olarak değerler toplanarak Toplam Ses Basınç Seviyesi elde edilmiştir. Tablo B.5.1. İnşaat Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Gürültü (Ses Basınç) Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı r (m) L PT (db) Hz Hz Hz Hz Aatm (db) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,01 0,03 0,04 0,06 0,13 0,25 0,38 0,60 L(dB) Aatm (db) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,01 0,03 0,05 0,10 0,18 0,25 0,50 1,00 1,50 2,40 L(dB) Aatm (db) 0,00 0,01 0,01 0,02 0,02 0,04 0,10 0,20 0,40 0,70 1,00 2,00 4,00 6,00 9,60 L(dB) Aatm (db) 0,02 0,03 0,05 0,06 0,08 0,16 0,40 0,80 1,60 2,80 4,00 8,00 16,00 24,00 38,40 L(dB) Ses düzeyi, ses basıncı düzeyinin belli bir eğriye göre ağırlıklı olarak bulunmuş şeklidir. Karmaşık seslerin ses yüksekliğini tek bir değerle ifade etmek için kullanılmaktadır. Kulağın duyarlılığı ile orantılı ağırlıklar kullanılmakta olup, bu ağırlıklar A, B ve C olarak adlandırılmıştır. Ağırlıklı ses (gürültü) düzeylerinin hesaplanması için kullanılan düzeltme faktörü-frekans eğirsi Şekil B.5.1 de verilmiştir. Kaynak: ÖZGÜVEN, N. (Prof. Dr.) Endüstriyel Gürültü Kontrolü Şekil B.5.1. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri Ses (gürültü) düzeyleri, Tablo B.5.1 de hesaplanan değerlerden Şekil B.5.1 deki düzeltme faktörleri çıkarılarak hesaplanmış ve son olarak aşağıdaki formülasyon kullanılarak her bir frekans için ses (gürültü) değerleri toplanarak Toplam Ses (Gürültü) Seviyesi elde edilmiştir. 6

437 İnsan kulağının frekansa bağlı olarak sese olan duyarlılığını en iyi A ağırlık eğrisi temsil etmekte olduğundan A ağırlıklı ses (gürültü) düzeyleri hesaplanmış olup, düzeltme faktörleri kullanılarak hesaplanan Ses (Gürültü) Seviyeleri Tablo B.5.2 de, grafik şeklinde gösterimleri ise Şekil B.5.2 de verilmiştir. Tablo B.5.2. Proje Kapsamında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Toplam Ses (Gürültü) Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Merkez Frekansı A Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyi (dba) (1) 1m 5m 25m 50m 100m 150m 175m 200m 500m 750m 1000m 1250m 1500m 2000m 2500m 500 Hz Hz Hz Hz TOPLAM (1) A Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeylerinin Hesaplanmasında 500 Hz için -3,2 dba, Hz için 0 dba, Hz için 1,2 dba, Hz için 1.0 dba düzeltme faktörü kullanılmıştır. Gürültü Seviyesi (dba) Mesafe(m) Şekil B.5.2. Proje Kapsamında Tüm Kaynaklardan Oluşması Beklenen Gürültü (Toplam Ses Basınç) Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği 6. Hesaplama sonucu elde edilen değerlerin ÇGDY Yönetmeliği Madde 26 ile karşılaştırılması (hangi mesafede sınır değerin sağlandığı, gürültüye duyarlı yapının bu mesafeyle bağlantısı) tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren ÇGDYY Ek-VIII Tablo-5 de belirtilen şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerleri Tablo B.6.1 de verilmiştir. 7

438 Tablo B.6.1. ÇGDYY Ek-VIII Tablo-5 de Belirtilen Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri FAALİYET TÜRÜ (YAPIM, YIKIM ve ONARIM) L gündüz (dba) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar 70 Tablo B.5.2. de verilen toplam ses basınç (gürültü) düzeyleri, Tablo B.6.1. de verilen yönetmelik değerleriyle karşılaştırıldığında gündüz için 200 m mesafeden sonra, ÇGDYY Ek-VIII Tablo 5"de belirtilen sınır değerinin altında kaldığı görülmektedir. En olumsuz şartlarda (500 Hz ile Hz aralığındaki frekans değerlerinden elde edilen sonuçların toplamı için) projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında proje alanına en yakın yerleşim birimi olan Horozgediği köyünde(köyde bulunan en yakın duyarlı yapı yaklaşık m mesafededir) oluşması muhtemel gürültü düzeyi 54 dba gibi düşük bir seviyede olacağından projenin gürültüsünden olumsuz etkilenimin söz konusu olmayacağı öngörülmektedir. Ayrıca Tablo B.2.1'de listesi verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sıra ile çalışacak olup, aynı anda aynı yerde çalışma olasılıkları çok düşüktür. Ancak akustik rapor kapsamında yapılan gürültü hesaplamalarında en olumsuz senaryo baz alınarak hesap yapıldığından hepsinin aynı anda aynı yerde çalıştıkları varsayılmıştır. Dolayısıyla gerçekte oluşacak gürültü düzeylerinin çok daha düşük seviyelerde oluşması beklenmektedir. C. ARKA PLAN GÜRÜLTÜ DÜZEYİNE İLİŞKİN BİLGİLER 1. Tesisin kurulacağı alandaki mevcut gürültü düzeyinin TS 9315 ve TS 9798 standartlarına göre, gürültüye duyarlı yapılar referans alınarak belirlenmesi 1.1. Mevcut gürültü düzeyinin belirlenmesi amacıyla ölçüm yapılacak noktalar, (tesisin işletmeye geçtikten sonraki olası çevresel gürültü düzeyinin tespitinde hesaplama veya ölçüm noktaları ve değerleri referans alınarak belirlenmesi) Planlanan İZDEMİR II Enerji Santral alanı ve çevresindeki 7 noktada mevcut gürültü düzeyini tespit etmek amacıyla gürültü ölçümü yapılmış olup, ölçüm raporları ve ölçüm noktalarını gösteren 1/ ölçekli harita ÇED Raporu nun eklerinde verilmiştir (Bkz. Ek- 10) Ölçüm noktalarının seçilme gerekçesi, Gürültü ölçümü yapılan noktalar; ÇGDYY ne uygun olarak belirlenmiş ve mümkün olduğunca proje alanı çevresinden, proje alanının yerleşim yerlerine yakın yerlerinden seçilmiştir Ölçüm noktalarının proje alanına mesafesi, Gürültü ölçüm noktalarının koordinatları Ek-11 de Gürültü Ölçüm Raporlarında verilmiştir. Ayrıca ölçüm noktaları Ek-10 da sunulan 1/ ölçekli harita sunulmuştur. 8

439 1.4. Ölçüm noktaları arasındaki mesafe, Proje kapsamında mevcut durumun tespitine yönelik yapılan 7 adet gürültü ölçüm noktası ÇED Raporu Ek-10 de verilen 1/ ölçekli harita üzerinde gösterilmiş olup, ölçüm noktaları arasındaki mesafe harita üzerinden görülmektedir Ölçüm yüksekliği, Yapılan arka plan ölçümleri, ilgili yönetmelik ve standartlarda belirtildiği üzere yerden 1,5 m yükseklikte yapılmıştır Ölçüm metodolojisi, Yapılan arka plan ölçümleri, TS Standardına uygun olarak yapılmıştır Ölçümlerde kullanılan ölçüm cihazı hakkında bilgi (cihaz seri no su, tipi, modeli ve üreticisi) Ölçüm Cihazının Markası : SVANTEK Cihazın Modeli : SVAN 949 dijital Tip 1 gürültü ölçüm cihazı Cihazın Seri Numarası : 5142 Cihazın Özellikleri : Tip1: IEC 651, IEC 804 ve IEC uluslararası standartlara uygun; 1/1 ve 1/3 oktav bant filtreli; db ölçüm aralıklı kalıcı hafızalı gürültü ölçüm cihazıdır Ölçüm sıklığı, süresi ve tarihi ve ölçülen parametreler ve ölçüm sonuçları (varsa ölçüm kayıtları) Ölçüm Tarihleri : Ölçüm Frekans Aralığı : db, 10 hz-20 khz Ölçüm Hassasiyeti : < 0,7 db Arka plan gürültü ölçüm sonuçları Tablo C.1.2 de, ölçüm raporları ise ÇED Raporu eklerinde verilmiştir (Bkz. Ek-10). Tablo C.1.2. Ölçüm Noktalarında Tespit Edilen Gürültü Düzeyleri ÖLÇÜM NOKTALARI ORTALAMA GÜRÜLTÜ DÜZEYLERİ (dba) LEQ MAX MIN G1 47, Kategori A (L gündüz <55 dba) G2 46,8 32,8 61,8 Kategori A (L gündüz <55 dba) ÇGDYY- MADDE 27 DE BELİRTİLEN GÜRÜLTÜYE MARUZ KALMA KATEGORİLERİ G3 67,2 71,2 65,1 Kategori C (L gündüz cinsinden dba) G4 64,9 60,1 73,6 Kategori C (L gündüz cinsinden dba) G5 47,3 54,9 44,2 Kategori A (L gündüz <55 dba) G ,3 52,4 Kategori B** (L gündüz cinsinden dba) G7 45,6 58,6 40,3 Kategori A (L gündüz <55 dba) 1.9. Kalibrasyon metodu, kalibrasyon seviyeleri ve ölçüm cihazının kalibrasyon sertifikası, Cihazın kalibrasyonu "eşdeğer gerilim" (insert-voltage) tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ölçüm ekipmanına ait kalibrasyon sertifikası TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü tarafından düzenlenmiş olup, Akustik Rapor ekinde verilmiştir. 9

440 1.10. Ölçüm yapan kişi/kurum/kuruluş (adı, varsa ölçüm yeterlilik belgesi veya eğitime katılım belgesi) Ölçümü Yapan Kuruluş Ölçüm Yapan Kişi : Çınar Mühendislik ve Müşavirlik Proje Hiz. Ltd. Şti. : Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Ekibi, Ölçüm yapan kişinin ODTÜ den almış olduğu eğitim belgesi eklerde verilmiştir Ölçülen arka plan gürültü düzeyinin ÇGDY Yönetmeliğinin 27 ve 28 inci maddesi çerçevesinde değerlendirilmesi ve irdelenmesi. Gürültü ölçüm sonuçları, ÇGDYY Madde 27 de belirtilen gürültüye maruz kalma kategorileri ile karşılaştırılmıştır. Ölçüm çalışmaları sonucu belirlenen gürültü düzeyleri Tablo C.1.2 de verilmiştir. Tablo C.1.2 de verilen ölçüm sonuçlarından da görüleceği üzere; G1, G2 ve G7 noktaları mevcut gürültü düzeyi ÇGDY Yönetmeliği'nin 27. Maddesi'nde belirtilen "gürültüye maruz kalma kategorileri"nden Kategori A (L gündüz cinsinden < 55 dba), G6 noktası Kategori B(Lgündüz cinsinden dba) ve G3 ve G4 ise Kategori C(Lgündüz cinsinden dba) kapsamına girmektedir. D. İŞLETME SAFHASINDA OLUŞABİLECEK GÜRÜLTÜ/TİTREŞİM DÜZEYİ HAKKINDA BİLGİLER 1. Tesis/işletme içinde yer alan gürültü kaynakları, yerleri, varsa ses bilgileri ve ses karakteri, Termik santralın işletmesi sırasında gürültü kaynağı olması beklenen başlıca üniteler; santral ana binası ve kömür park sahası olup gürültü kaynakları yine çalışacak araç ve ekipmanlardır. Proje kapsamında kurulacak olan üniteleri gösterir Santral Alanı Genel Yerleşim Planı ÇED Raporu Ek-8 de ve Endüstriyel ve Tehlikeli Atık Düzenli Depolama Alanı Genel Yerleşim Planı ÇED Raporu Ek-9 da sunulmuştur. 2. Tesisin tam kapasitede çalışma durumuna bağlı olarak gürültü kaynaklarının ses gücü düzeyleri hakkında bilgi (varsa yapımcı firma tarafından gürültü kaynak üreticilerinin taahhüt ettiği ses gücü düzeyi bilgileri, bu bilgilerin olmaması halinde benzer bir tesisin ölçülmüş ses basıncı düzeyleri), Kurulması planlanan İZDEMİR II Enerji Santrali nde proseslerden ve kullanılacak makine ve ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Bu makine ve teçhizatlardan bir kısmı projeye özgü olduğundan gürültü oluşum miktarlarının hesaplanmasında, benzer teknolojiyle tasarlanan Akışkan Yataklı Silopi Termik Santrali projesi ÇED Raporu nda belirtilen ve proje firması tarafından verilen değerler kullanılmıştır. Kullanılacak diğer alet, ekipman ve makinelerden yayılmasına izin verilen maksimum ses gücü düzeylerinin belirlenmesinde ise T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Makine Emniyeti Yönetmeliği nde (98/37/AT) verilen bilgiler kullanılmıştır. Bu bağlamda; proje kapsamında işletme döneminde faaliyet gösterecek makine, araç ve ekipmanlar, miktarları ve bunlara ait ses gücü/ses basınç düzeyleri Tablo D.2.1'de verilmiştir. 10

441 Tablo D.2.1. İşletme Döneminde Kullanılacak Makine, Ekipmanlar, Miktarları ve Ses Gücü/Ses Basınç Düzeyleri MAKİNE VE EKİPMAN ADI ADET SES GÜCÜ/SES BASINCI DÜZEYİ (db/dba) (1) Baca 1 99 Elektrostatik çöktürücü 1 102,8 Kazan Binası 2 104,2 Türbin 2 103,9 Ana Trafo 1 101,4 Konveyör Sistem 1 90 Kırıcı Binası (1) Ses gücü düzeyleri için, Akışkan Yataklı Silopi Termik Santrali projesi ÇED raporunda belirtilen ve proje firması tarafından verilen değerler ile Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik, Makine Emniyeti Yönetmeliği nde verilen değerler kullanılmıştır. 3. Tesisin çalışma periyotlarına ve çalışma koşullarına bağlı olarak proses ünitesinde yer alacak gürültü kaynaklarına ilişkin aşağıda yer alan bilgilerden birine göre mesafe ve/veya atmosferik yutuş faktörlerinin de göz önüne alınarak toplam gürültü düzeyinin hesaplanması; 3.1. Veya benzer bir tesisin çevresinde TS 9315 veya TS 9798 standartlarına göre yapılmış eşdeğer gürültü düzeyi ölçümleri veya ses basıncı düzeyi ölçümlerinden hareketle kritik noktaların tespiti veya mesafe ve atmosferik yutumda göz önünde bulundurularak toplam gürültü düzeyinin hesaplanması, İşletme aşamasında oluşacak gürültünün mesafelere göre dağılımı; Tablo D.2.1 de verilen gürültü ölçüm değerleri ve arazi hazırlık aşamasında oluşacak gürültünün hesaplanmasında kullanılan formüller kullanılarak en olumsuz senaryo (ses frekansının maksimum seviyede alınması, tüm gürültü kaynaklarının aynı anda aynı yerde oluştuğu, vb.) baz alınarak hesaplanmış ve bulunan değerler Tablo D.3.1 ve Tablo D.3.2. de, grafiksel gösterimi Şekil D.3.1 de verilmiştir. Tablo D.3.1. İşletme Aşamasında Oluşması Muhtemel Toplam Gürültü (Ses Basınç) Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı r (m) L PT (db) Hz Hz Hz Hz Aatm 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,01 0,03 0,04 0,06 0,13 0,25 0,38 0,60 L(dB) 105,25 99,23 95,70 93,20 91,27 85,24 77,28 71,25 65,22 60,34 57,23 51,14 45,00 41,35 37,04 Aatm 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,01 0,03 0,05 0,10 0,18 0,25 0,50 1,00 1,50 2,40 L(dB) 105,25 99,22 95,70 93,20 91,26 85,24 77,26 71,22 65,15 60,21 57,04 50,77 44,25 40,22 35,24 Aatm 0,00 0,01 0,01 0,02 0,02 0,04 0,10 0,20 0,40 0,70 1,00 2,00 4,00 6,00 9,60 L(dB) 105,24 99,22 95,69 93,19 91,25 85,21 77,19 71,07 64,85 59,69 56,29 49,27 41,25 35,72 28,04 Aatm 0,02 0,03 0,05 0,06 0,08 0,16 0,40 0,80 1,60 2,80 4,00 8,00 16,00 24,00 38,40 L(dB) 105,23 99,19 95,66 93,14 91,19 85,09 76,89 70,47 63,65 57,59 53,29 43,27 29,25 17,72 - İnsan kulağının frekansa bağlı olarak sese olan duyarlılığını en iyi A ağırlık eğrisi temsil etmekte olduğundan A ağırlıklı ses (gürültü) düzeyleri hesaplanmış olup, düzeltme faktörleri kullanılarak hesaplanan Ses (Gürültü) Seviyeleri Tablo D.3.2 de, grafik şeklinde gösterimleri ise Şekil D.3.1 de verilmiştir. 11

442 Tablo D.3.2. Proje Kapsamında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Toplam Ses (Gürültü) Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Merkez Frekansı A Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyi (db) (1) 1m 5m 25m 50m 100m 150m 175m 200m 500m 750m 1000m 1250m 1500m 2000m 2500m 500 Hz Hz Hz Hz TOPLAM (1) A Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeylerinin Hesaplanmasında 500 Hz için -3,2 dba, Hz için 0 dba, Hz için 1,2 dba, Hz için 1.0 dba düzeltme faktörü kullanılmıştır. Gürültü Seviyesi (dba) Mesafe(m) Şekil D.3.1. İşletme Aşamasında Oluşması Muhtemel Toplam Gürültü (Ses Basınç) Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği Planlanan enerji santralinde gece ve gündüz üretim devam edeceğinden, gece ve gündüz değerleri arasında dikkate değer bir farklılık olması beklenmemekte, dolayısıyla Tablo D.3.2 ve Şekil D.3.1 de verilen değerlerin hem gece hem gündüz için geçerli olacağı öngörülmektedir. 4. Elde edilen sonuçların ÇGDY Yönetmeliği Madde 27 ve 28 inci maddeler göz önünde bulundurularak Ek-VIII Tablo-4 çerçevesinde değerlendirilmesi, Bölüm D.3.1'de hesaplanan ve Tablo D.3.1 de verilen gürültü düzeyleri; ÇGDYY nin Ek-VIII Tablo-4 de "Organize Sanayi Bölgesi veya İhtisas Sanayi Bölgesi içindeki her bir tesis için" için belirtilen gürültü sınır değerleri ile karşılaştırıldığında gündüz için yaklaşık 500 m mesafeden sonra, akşam için 750 m mesafeden sonra ve gece için ise yaklaşık m mesafeden sonra sınır değerlerini sağlandığı görülmektedir. 12

443 Proje alanı çevresinde gürültüye en yakın duyarlı yapı; santral sahasının orta noktasından yaklaşık 1,050 km mesafede yer alan Horozgediği köyünde bulunan konutlar olup, bu mesafede oluşması muhtemel gürültü düzeyi 60 dba nın altında kalacağından dolayı, projenin gürültüsünden olumsuz etkilenim söz konusu olmayacağı öngörülmektedir. Ayrıca Tablo B.2.1'de listesi verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sıra ile çalışacak olup, aynı anda aynı yerde çalışma olasılıkları çok düşüktür. Ancak akustik rapor kapsamında yapılan gürültü hesaplamalarında en olumsuz senaryo baz alınarak hesap yapıldığından hepsinin aynı anda aynı yerde çalıştıkları varsayılmıştır. Dolayısıyla gerçekte oluşacak gürültü düzeylerinin çok daha düşük seviyelerde oluşması beklenmektedir. 5. Çevresel titreşimle ilgili Bakanlıkça önerilen bir yöntem bulunmamakla birlikte çevresel titreşim düzeyinin tespit edilmesi amacıyla hesaplamaya yönelik bir değerlendirme yapılabilmesi için elde edilen sonuçların frekansa bağlı olarak titreşim hızı içeriğinde olması gerekir. Bulunan değerin Yönetmelikle karşılaştırılması veya işletmeye geçtikten sonra çevresel titreşimle ilgili Yönetmelikte getirilen değerlendirme için ölçümlerin yapılacağının taahhüt edilmesi. ÇGDYY Madde 25'de "çeşitli titreşim kaynaklarının neden olacağı çevresel titreşimin kontrol altına alınmasına ilişkin esaslar" belirtilmektedir. Bu Madde'nin c Bendi'nde de belirtildiği üzere; konut ve ofis olarak kullanılan binalarda, makine ve teçhizatın (elektrik motoru, pompa, fan ve benzeri.) neden olacağı titreşimler Yönetmeliğin Ek-VIII Tablo 8'de verilen sınır değerlerini geçemez. Santral işletmeye geçtikten sonra, titreşimin en fazla olduğu odada (ofiste) ve noktada üç yönde titreşim ölçümü yapılacak ve en yüksek değer esas alınacaktır. Titreşimler 1/3 oktav bantlarında rms değeri olarak ölçülecek ve bu değerlerin üzerinde titreşim yaratan makine ve teçhizat için, başta titreşim yalıtımı olmak üzere gerekli teknik önlemler alınarak, binada ölçülen titreşimlerin sınır değerlerin altına indirilecektir. Konutlarda Tablo D.5.1. Binalarda, Bina İçindeki Makine ve Teçhizatın Yaratacağı Titreşimlerin Sınır Değerleri TİTREŞİM FREKANSI (Hz) 1* Ofislerde 1** İZİN VERİLEN EN YÜKSEK TİTREŞİM HIZI (TEPE DEĞERİ-mm/s) * 1Hz-8 Hz arasında, 1.5 mm/s den 0.3 mm/s ye logaritmik çizilen grafikte doğrusal olarak azalmaktadır. ** 1Hz-8 Hz arasında 3.5 mm/s den 0.6 mm/ s ye logaritmik çizilen grafikte doğrusal olarak azalmaktadır. 6. ÇGDY Yönetmeliği Ek-IV de istenen bilgilerden; aşağıdaki bilgileri içeren gürültü haritasının hazırlanması: - E. KONTROL TEDBİRLERİ HAKKINDA BİLGİ İnşaat aşamasında ve işletme aşaması için hesaplanan çevresel gürültü düzeyinin ÇGDY Yönetmeliğinde verilen sınır değerleri aşması durumunda alınacak kontrol tedbirlerinin teknik içeriği, Planlanan İZDEMİR II Enerji Santrali Projesi Ek-VII Gürültü Kontrol İzin Belgesine Tabi İşletmelerin Listesi nde Liste A-1 kapsamına girmekte olup, Gürültü kontrol izin belgesi nin her 3 sene de bir yenilenmesi gerekmektedir

444 Proje kapsamında hesaplanan gürültü düzeyleri ve ölçüm sonuçları incelendiğinde yönetmelik sınır değerlerinin sağlandığı görülmektedir. Arazi Hazırlık ve inşaat çalışmaları açık sahada yapılacağından, gürültü tedbirlerinin alınması oldukça güç olacaktır. Gürültü, çalışmalar süresince gün boyu değişiklik gösterecek ancak çalışmalar gündüz yapılacağından gürültü oluşumu sınırlandırılmış olacaktır. Proje alanında, inşaat aşamasında meydana gelecek gürültü konusunda ÇGDYY"nin 4. Bölümü nde yer alan şantiye alanları için gürültü kriterleri ile ilgili 23. Madde de belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz ölçümleri ve bakımları yapılan araçlar kullanılacaktır. Santralın faaliyete geçmesinden sonra periyodik olarak gürültü ölçümleri yapılacak olup, gürültü ölçüm sonuçlarında gürültünün sınır değerlerinin üzerinde çıkması halinde çalışanlara 4857 sayılı İş Kanunu nda belirtilen, kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereçler sağlanacaktır. Ayrıca, proje alanında, ÇGDYY"nde Organize Sanayi Bölgesi veya İhtisas Sanayi Bölgesi içindeki her bir tesis için ile ilgili Ek VIII Tablo 4 de verilen sınır değerlere uygun olarak hareket edilecek olup, makine ve ekipmanların bakımları düzenli olarak yaptırılarak, kontrol edilecektir. 1. Bu tedbirlerin uygulamaya geçiş tarihi ve süresi, Faaliyeti planlanan İZDEMİR II Enerji Santrali projesinde "ÇED Olumlu Kararı"nın alınmasını müteakip arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarına başlanacak daha sonra da işletmeye geçilecek olup; projenin tüm aşamalarında ÇED Raporu nda belirtilen tüm tedbirlere uyulacaktır. 2. Çevresel titreşim ve yapılarda oluşacak hasarlarla ilgili sınır değerlerin aşılması halinde alınacak teknik tedbirlerin içeriği, Santral işletmeye geçtikten sonra yapılacak titreşim ölçümlerinin, Tablo D.5.1'de verilen değerleri aşması durumunda; titreşim yaratan makine ve teçhizat için, başta titreşim yalıtımı olmak üzere gerekli teknik önlemler alınacak, binada ölçülen titreşimler sınır değerlerin altına indirilecektir. 3. Kurulması planlanan tesisin işletmeye geçmesini müteakip gürültü ve titreşim ölçümlerinin yapıldıktan sonra kontrol tedbirlerinin uygulamaya konulmasının işletmeci tarafından taahhüt edilmesi gerekmektedir. İZDEMİR II Enerji Santrali Projesi işletmeye geçtikten sonra gerekli gürültü ölçümleri yapılacak ve kontrol tedbirleri uygulanmaya başlanacaktır. 14

445 AKUSTİK RAPOR EKLERİ 1. GÜRÜLTÜ CİHAZI KALİBRASYON SERTİFİKASI, 2. GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ YETERLİLİK BELGESİ, 3. GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ AKREDİTASYON BELGELERİ, 4. B TİPİ GÜRÜLTÜ EĞİTİM SERTİFİKASI. 15

446 16

447 17

448 18

449 19

450 20

451 21

452 22

453 23

454 24

455 25

456 26

457 27

458 28

459 29

460 30

461 31

462 32

463 33

464 34

465 19