DOĞU AKDENİZ, DOĞU ANADOLU, GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ TOHUMCULUK İHTİYAÇ ANALİZİ
KISALTMALAR KISALTMALAR AB ADNKS AR-GE BÜGEM EB FAO GSMH GSKD ISTA ISF İLO İŞKUR KB KOBİ KOSGEB GKGM TB TÜBİTAK TÜİK TTSM TSÜAB Avrupa Birliği Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Araştırma Geliştirme Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü T.C. Ekonomi Bakanlığı Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Gayri Safi Milli Hasıla Gayri Safi Katma Değer Uluslararası Tohum Test Birliği Uluslararası Tohumculuk Federasyonu Uluslararası Çalışma Örgütü Türkiye İş Kurumu T.C. Kalkınma Bakanlığı Küçük Orta Ölçekli İşletmeler Küçük ve Orta Ölçekli işletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Türkiye İstatistik Kurumu Tohumluk Tescil ve Sertifikasyonu Merkezi Müdürlüğü Tohum Sanayici ve Üreticileri Alt Birliği 3
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Sayfa YÖNETİCİ ÖZETİ... 08 Bölüm 1 PROJEYE GENEL BAKIŞ... 09 A) Projenin Amaçları ve Hedefleri... 09 B) İhtiyaç Analizi Çalışması Süreci... 10 Bölüm 2 SEKTÖREL MAKRO ANALİZİ... 14 A) Sektöre Genel Bakış... 14 Sektörün Küresel Ölçekteki Durumu... 16 Küresel Ölçekte Sektörü Etkileyen Politikalar... 20 Tohumculukla İlgili Uluslararası Kuruluşlar... 23 5 Kuvvet Modeli... 25 Dünya Tohumculuk Sektörü GZFT Analizi... 26 Bölüm 3 ULUSAL ÖLÇEKTE ANALİZİ... 27 A) Türkiye de Tohumculuk... 27 B) İthalat, İhracat Yapılan Ülkeler... 30 Bölüm 4 GÜNEY DOĞU ANADOLU VE DOĞU AKDEN İZ BÖL GES İ KÜME ANALİZİ.. 35 A) Küme Rekabet Gücü Analizi... 46 B) Kümelenmenin Rekabet Avantajları... 46 Porter in 5 Kuvvetine Göre Analiz... 48 Güneydoğu Anadolu ve Doğu Akdeniz Bölgesi Elmas Modeli... 50 Bölüm 5 FİRMA ANALİZLERİ... 73 A) Firma Yapıları ve Kurumsallaşma Dereceleri... 74 B) Ürünler ve Hizmetler... 77 C) Satış ve Pazarlama... 78 D) Dış Ticaret... 80 E) İnsan Kaynakları Yönetimi... 81 F) Tedarik Zinciri Yönetimi... 82 G) Rekabet Yapısı... 83 H) Yararlanılan Destekler..... 4
BÖLÜM - 2 Grafik-3: Dünya tarım alanlarının yüzdesel dağılımı Kaynak: FAO Proje kapsamında birebir yapılan anketlerde katılımcıların tümü hem iç hem de dış pazarın büyüyeceği öngörüsünde bulunmuş ve bu öngörü ile yatırımlarını hızlandırdıklarını söylemişlerdir. Genel tarım istatistikleri, tarım arazileri boyutları hemen hemen aynı kalırken dekar başına verimin arttığını göstermektedir. Bu verim artışının bir kısmı sertifikalı tohum ticaretinin artmasından kaynaklanmaktadır. Grafik 3 mevcut 1,6 milyar hektar tarım alanının bölgelere göre dağılımını göstermektedir. FAO 2050 yılına kadar gelişmekte olan ülkelerden 120 milyon hektar ilave tarım alanının daha buna ekleneceğini tahmin etmektedir. Uluslararası Tohum Federasyonu 2013 Yılı Temmuz ayı verilerine göre Türkiye pazarı 750 milyon ABD Doları büyüklüğü ile Dünyada 11. sırada yer almaktadır. Ancak Türkiye deki gerek iç gerekse dış tohumluk ticareti büyümeye devam etmektedir. 2014 yılında gayri resmi rakamlara göre toplam pazar büyüklüğünün 1 milyar ABD Dolarına ulaştığı tahmin edilmektedir. 18 18
BÖLÜM - 2 A.Tohumculukla İlgili Uluslararası Kuruluşlar Tohumculuğun canlı ve bitkisel üretimde önemli bir girdi olması nedeniyle, üretim, işleme, dağıtım ve pazarlama aşamalarında standardizasyonun sağlanması ve ticaretini kolaylaştırmak amacıyla hem ulusal hem de uluslararası düzeyde kuruluşlar kurulmuştur. Bunlardan bazıları: Uluslararası Tohumculuk Federasyonu (International Seed Federation: ISF): Ulusal tohumculuk kuruluşu örgütlerinin üye olduğu uluslararası bir organizasyondur. Örgütün asıl amacı; uluslararası tohumluk ticaretini kolaylaştırmak için dünya ülkeleri arasındaki işbirliğini ilerletmek ve tohumluk hareketlerini sınırlayan ulusal politikaların etkisini azaltmak için çalışmaktadır. (http://www.worldseed.org/isf/home.html) Uluslararası Tohum Test Birliği (International Seed Testing Assocsiation: ISTA): Uluslar arası Tohumlar Test Birliği, tohum test teknolojisindeki gelişmelerin sonucu olarak 1924 yılında kurulmuş olup ülkemiz 1963 yılında birliğe üye olmuştur. ISTA nın hedefleri tohum örnekleme ve test işlemlerinde standart prosedür geliştirmek, onaylamak ve yayınlamaktır. İlave olarak uluslararası ticarette tohum hareketlerinin değerlendirilmesinde uniform uygulama tekniklerini teşvik etmektedir. (https://www.seedtest.org/en/home.html) Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Teşkilatı (Schemes for Seed Certification: OECD): Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı (OECD), uluslar arası ticarete konu olan bazı tohumluk grupları için sertifikasyon sistemleri tesis etmiştir. Bu sistemlere konu olan türler veya ürün grupları; tahıllar, mısır ve sorgum, yemlik ve yağlı bitkiler, yem ve şeker pancarı, yeraltı üçgülü ve benzer türler, otlar ve baklagiller, sebze`dir. Sebze programı ile sertifikalı olarak değil, kontrolü sağlayan sadece Standart Tohum olarak ilgilenilir. OECD sertifikasyon sistemi; kaliteyi güvence altına alarak uluslararası dış ticaret engellerinin teknik olarak kaldırılması ile ticarete katkıda bulunur. 1958 yılından bu yana OECD Tohumluk Düzenlemeleri; OECD sertifikasyon sistemi ile tarımsal tekdüzeliği ve kararlılık sağlamak için resmi çeşit listeleri yayınlar. OECD Sertifikasyon uygun çeşitleri listesi 200 tür ve 43.000 çeşit içermektedir. Bu faaliyetler içersinde halen 58 ülke yer almaktadır. Türkiye 1966 yılından başlayarak bazı OECD tohumluk sertifikasyon sistemlerini uygulama yetkisi almış durumdadır. (http://www.oecd.org/tad/code/seeds.htm) Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği( The International Union for the Protection of New Varieties of Plants: UPOV): 2 Aralık 1961 yılında Paris te kurulmuştur. Hükümetler arası organizasyondur. Ana amacı; bitki ıslahını özendirmek ve geliştirmekten yola çıkarak tarım ve ormancılığın geliştirilmesi ve kalkınması yanında, üye ülkeler 23