Transfüzyon Endikasyonları Dr Cafer Adıgüzel Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD.- Hematoloji BD
Tam Kan Eritrosit Trombositten zengin plazma Lökosit TDP Trombosit Kriopresipitat Sıvı plazma 2
Buluşu Kendini Öldüren Adam Alexander Bogdanov Bogdanov, 1873 te Belarus ta doğdu. Tıp eğitimi için Moskova Üniversitesi ne başlıyor Tutuklanıp sürgün ediliyor. 1897 Ekonomi biliminin temelleri 1899 yılında mezun olarak doktor oldu. Doğadaki basit elementlerin muhtemel tarihi ni yayınladı. Çar polisi tarafından yeniden tutuklandı, 6 aylık hapis, sonra sürgün 1903 Rus Sosyal Demokrat Đşçi Partisi'nin Bolşevik fraksiyonuna katıldı. 1904-1906 yılları arasında 3 ciltlik felsefi eseri "Ampriyo-Monizm"i yayınladı 3
Kızıl Gezegen olarak bilinen Mars ta insanlık ileri bir sosyalizm düzenine kavuşmuştur. Dahası, gezegenin insanları, sahip oldukları bilimsel-teknolojik donanım sayesinde komşu gezegen Dünya ya ulaşmayı başarır. (1908) Roman: atom enerjisinin öğrenilip kullanılması, üretimin otomatikleştirilmesi, televizyon, insanın uzaya çıkışı gibi bilim kurgu Bogdanov, sibernetik teorisinin öncülü oldu 4
Buluşu Kendini Öldüren Adam Alexander Bogdanov 1923 yazında Bogdanov, gizli polis tarafından tutuklanıp 5 hafta boyunca sorgulanır. Bilimsel çalışmalarına ağırlık verdi, 1924 yılında kan transfüzyonu deneylerine başladı. Hedef: Hiç yaşlanmayan ebediyen genç kalan insanı yaratmak 5
Buluşu Kendini Öldüren Adam Alexander Bogdanov (Kan Transfüzyonu) Lenin in kardeşi Maria Ulianova nın da bulunduğu bir çok kişi deneylere katıldı. 11 kan transfüzyonu deneyi Deneklerdeki görme bozukluklarının, saç dökülmelerinin durdurulabildiği fark etti. 1926 da Hematoloji ve Kan Transfüzyonu Enstitüsü nü kurdu. 1928 da kendi üzerinde yaptığı bir kan transfüzyonu deneyi sırasında, öğrencisinden kaptığı sıtma ve tüberküloz bakterileri nedeniyle hayatını kaybetti. 6
Dikkat! Kan ve kan komponentleri transfüzyonu bir organ transplantasyonu Alıcının, vericinin ve verilecek kan komponentinin seçimi bir sanat Kan transfüzyonunun erken ve geç mortalitesi 1/2000 dir 7
TRANSFÜZYON = EVLİLİK Çok iyi düşünülmeden yapılmamalı 8
TRANSFÜZYON = EVLİLİK Gereksiz yere yapılmamalı Gereğinden fazla yapılmamalı 9
Transfüzyon Hastada gerçekten transfüzyon endikasyonu var mı? İhtiyaç duyulan komponent hangisi? Kaç ünite transfüzyon yapılmalıdır? Kan komponentinin hastaya yararları ve zararları ne olacaktır? 10
Niçin transfüzyon? Kan hacmini sağlamak Dokulara oksijen taşınmasını sağlamak Kanama ve koagülasyon bozukluklarını düzeltmek İmmünolojik eksikliği gidermek, için yapılırlar. 11
Transfüzyon pratiğinde temel ilkeler Hasta güvenliğini temel alacak şekilde yapılmalı Endikasyonu doğru konmalı Sadece eksik olan yerine konmalı (komponent tedavisi) Etkili minimum doz verilmeli Verilecek olan kan komponentinin hastaya zarar ve yararları gözden geçirilmelidir. 12
Komponent tedavisinin avantajları Tedavi başarısı artar Yan etki azalır Bir ünite kandan birkaç hastaya yetecek ürün elde edilir Komponentler daha uzun süre saklanabilir 13
Kan komponentleri Hücre içeren kan komponentleri Tam kan Eritrosit içeren kan komponenti Trombosit içeren kan komponenti Granülosit konsantresi 14
Eritrosit içeren ürünler Tam kan / Taze tam kan Eritrosit suspansiyonu Lökositi azaltılmış eritrosit suspansiyonu Yıkanmış eritrosit suspansiyonu Dondurulmuş eritrositler Neosit süspansiyonu 15
Tam Kan Transfüzyonu Masif kanama: 24 saat içinde, total kan hacmine eşit miktarda transfüzyonu gerektirecek miktarda kanama 24 saat içinde 10 üniteden fazla tam kan veya 20 üniteden fazla eritrosit süspansiyonu verilmek zorunda kalınması 3 saatten daha az sürede kan hacminin %50 sinin kanaması 150 ml/dk üzerindeki kanama 16
Tam Kan Transfüzyonu Masif Kanama: Arka arkaya 4 Ü eritrosit süspansiyonu s spansiyonu + sıvıs replasmanı ; hemodinamik denge düzelmiyor d Hipotansiyon Ortostatik hipotansiyon Taşikardi Periferik soğukluk İdrar hacminde azalma 17
Tam Kan Transfüzyonu Hipoksiye bağlı semptomları düzeltir Volüm replasmanı Stabil koagülasyon faktörlerini yerine koyar Endikasyonları: Masif kanama (En fazla 4 günlük kan) Kan değişim tedavileri (7 günlük kan) Kardiyopulmoner by-pass cerrahisinde (2 günlük kan). 18
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu Hipoksiye bağlı, acil tedavi gerektiren Aşırı yorgunluk ve solukluk Kısa ve sık soluma Taşikardi Senkop Serebral hipoksi belirtileri Angina pektoris Kalp yetmezliği 19
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu Kronik anemiler; Hb= 7-8 g/dl değerini tolere edebilir Solunum yetmezliği Koroner arter hastalığı Orta-ağır derecede kalp yetmezliği Serebro vasküler hastalıklar hemoglobin değeri yüksek olsa da eritrosit transfüzyonuna gerek duyulabilir. 20
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu Hipoksiye bağlı semptomlar yok ve anemi; Demir eksikliği Vitamin B12 Folik asit Eritropoietin ile tedavi edilebiliyorsa transfüzyon yapılmamalı 21
Eritrosit Süspansiyonu (ES) Transfüzyonu Hipoplastik anemiler Aplastik anemiler Kemoterapi sonrası kemik iliğinin baskılandığı hastalıklar MDS PNH İmmün olmayan kazanılmış hemolitik anemiler Konjenital hemolitik anemiler Talasemi Orak hücreli anemi Eritrosit enzim bozuklukları Eritrosit membran bozuklukları Eritropoietin tedavisine yanıt vermeyen kronik böbrek yetmezliği olan 22
Lökositten fakir ES transfüzyonu Lökositlerin %99,99 unun uzaklaştırılması < 2x10⁵ in altına düşürülmesi gerekli Santrifügasyonla uzaklaştırma Yıkama ile uzaklaştırılma Filtrasyon 23
Lökositten fakir ES transfüzyonu Febril non-hemolitik atak 2 kez tekrarlamış veya bir kez olmuş ancak çok ağır seyretmişse Organ transplantasyonu planlanıyorsa HLA alloimmünizasyonu engellemek için Sık transfüzyon gerektiren bir hastalık varsa İmmun yetmezliği olan ve/veya daha önce EBV, HTLV, CMV gibi virüslerle karşılaşmamış alıcılara Yenidoğanda oluşabilecek immünolojik değişikliklerden sakınmak için, lökositten fakir ES önerilmelidir. 24
Yıkanmış ES Transfüzyonu Tam kandan elde edilir Hazırlandıktan sonra bakteriyel kontaminasyon riski yüzünden 24 saat içinde kullanılmalı ES transfüzyonu için endikasyon olan her durumda Transfüzyon sırasında; Tekrarlayan ürtiker Allerjik reaksiyonlar Anaflaktik reaksiyonlar Lökositi azaltmak amacıyla (%98 etkili) başka yöntem kullanılamıyorsa 25
Yıkanmış ES Transfüzyonu Alıcıda immunglobulinlere veya diğer plazma proteinlerine karşı gelişen antikorların varlığında Antihistaminik kullanılmasına rağmen kontrol altına alınamayan allerjik reaksiyonlarda Alıcıda IgA eksikliği biliniyorsa Lökosit azaltılmış eritrosit suspansiyonu kullanılmasına rağmen FNHTR gelişmesi PNH li hastalarda yapılacak transfüzyonlarda Soğuk agglutinin hastalığında 26
Dondurulmuş ES Transfüzyonu Nadir rastlanan kan grupları Otolog transfüzyon CMV (-) alıcı Allo-antikor gelişmiş hastalar Organ nakli yapılacak hastalar Sosyal gereksinim (savaşlar, doğal afetler) durumlarında 27
Neosit Süspansiyonu Transfüzyonu Genç eritrositler aferez yöntemi ile dolaşımdan toplanır Sık transfüzyon gereksinimi olan hastalarda 28
Granülosit Süspansiyonu Transfüzyonu Rekombinant büyüme faktörleri Etkin antibiyotik İmmünglobulinlerin kullanımı ihtiyacı azaltmıştır. Yenidoğan sepsisinde, Mutlak nötrofil sayısı 500/µl nin altında ise, Kontrol altına alınamayan ateş varsa, Enfeksiyon etkeni gösterilememişse, Antibiyotik tedavisine rağmen 48 saattir kontrol edilemeyen ateş var ve genel durum bozuluyorsa, Kronik granülomatöz hastalıklarda antibiyotik tedavisi yetersiz kalmışsa kullanımı önerilir. 29
Trombosit Süspansiyonu (TS) Transfüzyonu Trombositopeni için eşik değeri 50.000/mm³ dür. Eşlik eden klinik değişkenler Trombositopeninin sebebi, süresi Eşlik eden hastalıklar Sepsis Üremi Vaskülit Malinite Aspirin kullanımı K vitamini eksikliği Karaciğer hastalığı trombosit transfüzyonuna karar vermede etkilidir. 30
Trombosit Süspansiyonu (TS) Transfüzyonu Trombosit > 50.000/mm³ birçok cerrahi için yeterli Majör kardiyovasküler ve intrakraniyal operasyonlar için > 100.000/mm³ Tedavi ve profilaktik amaçlı Tedavi amaçlı TS transfüzyonu: Trombositopeni (tr < 50.000/mm³) veya Trombosit fonksiyon bozukluğuna (edinsel veya kazanılmış) bağlı kanamalarda 31
Trombosit Süspansiyonu (TS) Transfüzyonu Profilaktik TS kullanımı Myelosüpresif tedaviye bağlı ağır trombositopenide Hematolojik maliniteli hastaların tedavileri sırasında Aplastik anemi MDS gibi hastalıklarda destek tedavisi olarak Kemoterapi alanlarda trombosit >10.000/mm³ Ateş>38ºC, minör kanama varsa >20.000/mm³ 32
Durum Önerilen eşik değer X 10⁹/L Beyin ve göz cerrahisi 100 Majör cerrahi >50-100 Renal biyopsi >50 Sirozda invaziv işlem 50 Kardiyopulmoner bypass 100 Santral venöz katater takılması 40-50 Parasentez /torasentez 40-50 Solunum yolları biyopsi 40-50 Gastrointestinal biyopsi, kc biyopsi 40-50 Sinus aspirasyonu, diş çekimi 40-50 Lomber ponksiyon >20-50 Gastrointestinal endoskopi >20 (20-50) Fiberoptik bronkoskopi >20 (20-50) Kemik iliği aspirasyon ve biyopsisi 20 33
Trombosit Süspansiyonu (TS) Transfüzyonu Erişkinde trombosit artışı: 1 Ü random 5.000/ mm³, 1 Ü aferez 40-50.000/ mm³ Beklenen yükselme yoksa alloimmünizasyondan şüphe edilir. Beklenen yükselme CCI (Corrected Count Increment=Düzeltilmiş Sayı Artışı) ile hesaplanır. CCI = Mutlak trombosit artışı X Vücut yüzey alanı (m2)/ Transfüze edilen trombosit sayısı CCI transfüzyondan 1. Saatte 7.5-10x10⁹/L 24. Saatte 4.5-7.5x10⁹/L 34
Taze Donmuş Plazma Transfüzyonu Spesifik komponent tedavisinin yapılamadığı koşullarda; izole FII, FV, FVIII, FX ve FXI eksiklik Vitamin K bağımlı faktörlerin (II, FVII, FIX,FX) eksikliğinde, warfarin tedavisi alanlarda aktif kanama varsa veya acil cerrahi girişim gerekiyorsa, Masif transfüzyona bağlı düzeltilebilir hemostatik bozukluk varsa, AT eksikliği olan hastalarda heparin etkinliğini sağlamak için DIC ve ağır karaciğer yetmezliklerinde TTP de plazma değişimi uygulamalarında 35
Taze Donmuş Plazma Transfüzyonu TDP Uygulama Özellikleri: 10 15 cc/kg dozda uygulanır Doz aralığı endikasyona göre belirlenir Tedavi yanıtı uygun laboratuvar testlerle değerlendirilir Hastanın durumuna göre 200 ml/saat den daha hızlı önerilmez Çapraz karşılaştırma gerekmez Taze donmuş plazma 30º 37º C de çözündükten sonra 1º 6º C saklanarak, 24 saat içinde uygulanmalıdır 36
Kriyopresipitat Transfüzyonu Fibrinojen replasmanı gereken durumlar (hipofibrinojenemi, disfibrinojenemi) Hemofili A von Willebrand hastalığı Faktör XIII eksikliği olan hastalar Fibrin yapıştırıcı elde etmekte kullanılır 70 kg.lık erişkinde 10 ünite kriyopresipitat Fibrinojende 75 mg/dl, FVIII de %30 luk artış sağlar. 37
Işınlanmış Kan Komponentleri Transfüzyonu Amaç; Transfüzyonla ilişkili graft versus host hastalığı (GVHH) nı engellemek Yöntemi Se137 kaynağı ile 2500 3200 CGy γışını Eritrosit süspansiyonu ışınlamayı takiben 28 gün saklanabilir. Işınlamadan sonra 24 saatte K+ içeriği artabilir. Trombosit süspansiyonu 5 gün saklanabilir. 38
Kan Komponentlerinin Işınlama Endikasyonları Kemik iliği transplantasyonu yapılan hastalar Prematüre alıcı Yenidoğan yoğun bakım ünitesi hastaları Ağır immün yetmezlikli hastalar(kalıtsal ve edinsel) Intrauterin kan nakli Hodgkin hastalığı HLA uygun trombosit süsp. transfüzyonu yapılan hastalar Pürin analogları ile tedavi edilen hastalar 39
Işınlamanın Yararlı Olduğu Durumlar Akut lösemiler Hodgkin dışı lenfomalar Solid organ nakli yapılan hastalar Yoğun kemoterapi veya radyoterapi ile bağışıklık sistemi baskılanmış solid tümörlü hastalar 40
41
42