5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' Aln Özgü Web Servis Keşif Sistemlerinde Otomti Servis Klitesi Hesplm Yöntemi Emr Aşroğlu Pınr Şenul 2,2 Bilgisyr Mühendisliği Bölümü, Ort Doğu Teni Üniversitesi, Anr e-post: esroglu@ceng.metu.edu.tr 2 e-post: senul@ceng.metu.edu.tr Özetçe Günümüzde web servis tenolojisi birço proje ve rştırm trfındn yoğun bir şeilde ullnılmtdır. Web servis ullnımının rtmsı isteleri tm nlmıyl rşılyn uygun bir servis bulm zorluğunu berberinde getirmiştir. Ayrıc içeri olr isteleri rşılyn servisi bulmnın ynı sır ullnılc servisin projenin yşm döngüsüne y uydurc litede olmsı geremetedir. Bu çlışmd, ln özgü servislerin lite punlrını hesplyn yeni bir lgoritm geliştirmeyi mçldı. Geliştirilen proje DSWSD-S (Domin Specific Web Service Discovery with Semntics) dlı ln özgü web servis eşif sisteminin bir prçsını oluşturmtdır. DSWSD-S sistemi internet üzerinden rştırdığı ln özel web servisleri ullnıcının gireceği nhtr elimeye göre lite punlrıyl birlite liste şelinde dönen bir projedir. Bu proje psmınd geliştirdiğimiz metot, mevcut web servisleri düzenli bir şeilde tip edere lite prmetrelerine göre lite punlrını hesplm ve ullnıcıy sunulc web servisleri bu lite punlrın göre sırlmtır. Geliştirilen metodun vntjlrı ve bu ln getirdiği yenililer bu mlede detylndırılmıştır.. Giriş Frlı prçlrdn oluşmuş geniş projelerde Web Servis ullnm en tercih edilebilir tenilerden biridir. Günümüzde Web üzerinde ullnılbilece birço web servis bulunmtdır. Yyınlnn web servis syısı günden güne rttıç ullnıcılrın uygun web servisi bulmsı dh rmşı bir hl lmy bşlmtdır. Öncelile ullnıcılr içeri olr belentilerini rşılyc özellite bir web servis bulm için geretiğinden fzl zmn hrcm zorund lıyorlr. Çünü bir nhtr elime ile servis rtıldığınd dönen servisler rsındn uygun olnının bulunmsı bşlı bşın bir problemdir. Dönen servisler rsındn rstgele seçim ypılmsı projeler çısındn büyü ris tşımtdır. Ayrıc ullnılc oln servisin projenin gidiştınd bir sorun yrtmmsı için belli bir litenin üzerinde olmsı geremetedir. Bunlrın ynınd bzı servisler ullnıcılrdn ücret tlep etmetedirler. Kullnıcının isteğine göre içeri olr ynı mc hizmet eden ücretsiz servislerle ücretli servislerin rşılştırm riterlerinin bulunmsı geremetedir. Litertürde web servis sğlyıcı ve web servislerin litelerinin belirlenmesini mçlyn birço çlışm bulunmtdır [, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8]. Özellile bzı çlışmlr web servislerin litelerini hesplyn bzı lgoritm y d formüller içermetedir. Ft şu n dr önerilmiş yöntemlerin bzı esilileri bulunmtdır. Bunlrdn biri web servis lite hesbı ypılıren lınn verilerin lındığı zmnın hesb tılmmsıdır. Bir servis için yeni lınn veriler servisin litesi çısındn her zmn dh nlmlıdır. Çünü yşm döngüsü içerisinde servis güncellenmiş ve esisinden ço dh yüse litede bir servis hline gelmiş olbilir. Diğer bir esili ise verilen servis lite punlrının belli bir rlıt olmmsıdır. Klite punının belli bir rlıt olmmsı servis te bşın incelendiğinde lite punı bir nlm ifde etmemetedir. Klite punı nc bş bir servis ile rşılştırm ypılcğı zmn nlm znmtdır. Bu mlede yurıd nlttığımız esilileri giderme mcıyl geliştirdiğimiz web servisler için otomti lite punı hesplm metodu ve lgoritmsı sunulmtdır. Servis lite punını hesplm için belli dönemlerde servislerin Geri Dönüş zmnlrını (Response Time), Uygunlulrını (Avilbility), Güvenilirlilerini (Relibility) ve Tlep Krşılm Kpsitesi (Throughput) inceledi. Bu özelliler litertürde web servis lite punlmsı için en ço ullnıln özellilerdir [2, 9, 3, 4, 5]. Her servisin bu özellilerine it verileri ydettiten sonr bir hesplm lgoritmsı ile ullnıcıy sunulbilece servis lite değerleri elde etti. Uyguldığımız lgoritm ile her servise 0 ile rsınd bir değer verere ullnıcıy lite değerine göre sırlı servis listeleri sunbiliyoruz. Algoritmmız 0 en düşü lite punını, en yüse lite punını temsil etmetedir. Servis litesini hesplm lgoritmsı d bzı yönlerden çeşitlili gösterebilir. Örneğin lınn verilerin lgoritmy dire girdi olr ullnılmsı gibi. Ft biz lgoritmmızd verileri lındığı zmn göre değerlendirere bir sonuç üretmeye çlıştı. Çünü biliyoruz i yeni lınn veriler dh nlmlıdır. O yüzden yeni verilerin formüldei ğırlılrının esi verilere göre dh yüse olmsı geremetedir. Ayrıc urduğumuz sistemde ullnıcılr lite prmetrelerinin ğırlılrını belirleyebilmetedir. Örneğin ullnıcı bir servisin geri dönüş zmnını önemsemeyip mümün olduğunc güvenilir olmsını isteyebilir. Bu durumd ullnıcı, suncğımız bir ullnıcı ryüzünden geri dönüş zmnı ğırlığı zltıp güvenilirli verisinin ğırlığını rttırr servis lite punlrını hespltm isteyebilir. Bu mlenin 2. bölümünde ilgili çlışmlr it bir özet sunulmtdır. 3. bölüm servis litesinin DSWSD-S sistemi içerisindei yeri ile ilgili çılmlr bulunmtdır. 4. bölümde geliştirilen web servis litesi hesplm lgoritmsı ve 5. bölümde bu lgoritmy göre ypıln değerlendirmeler 34
5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' bulunmtdır. Mle sonuçlr (6. bölüm) ve referns ynlr (7. bölüm) bölümleriyle sonlnmtdır. 2. Đlgili Çlışmlr Litertürde servis litesini frlı çılrdn ele ln birço çlışm bulunmtdır. [4] ve [6] çlışmlrı, servis lite punı hesbı için günümüzde ullnıln UDDI (Universl Description, Discovery nd Integrtion) mimrisini frlılştırr ullnmyı hedeflemetedirler. Bu çlışmlrd tsrlnn yeni mimrilerde UDDI üzerinde web servislerin lite punlrı tutulmtdır. Böylece servisleri geliştirenler servislerine it lite punlrını d ullnıcılr sunbilecetirler. Bu tsrımın en olumsuz özelliği geliştiricilerin servis lite punı veriren dil dvrnmm olsılığıdır. Ayrıc bir servis için UDDI üzerine ydedilen lite punının güncel olmm olsılığı d ele lınmsı gereen ciddi bir onudur. Servis lite punı hesplmsı d bu lnd önemli bir rştırm onusu olmtdır. Bir ço çlışmd servis lite punın eti eden lite prmetreleri hınd bilgi bulunbilir. Bu çlışmlrd genel olr ele lınn prmetreler, geri dönüş zmnı, uygunlu, güvenilirli, tlep rşılm psitesi ve ücret prmetreleridir [2, 3, 4, 5, 9, 0]. Referns [8] de verilen mlede servis litesinin hesplnmsı için bir lgoritm önerilmiştir. Bu lgoritmnın bizim geliştirdiğimiz lgoritmyl birço ort yönü bulunmtdır. Örneğin ele lınn lite prmetreleri her ii çlışmd benzer şeilde ele lınıyor. Ft bu ii çlışmnın servis lite hesplm lgoritmsı frlılşmtdır. Mlenin 5. bölümünde önerdiğimiz lgoritmnın mle [8] dei lgoritm ile rşılştırmsı bulunmtdır. Bu servis lite hesplm lgoritmlrı birço nlmsl web servis seçme ylşımlrınd ullnılmtdır. Mle [7] ve [] bu çlışmlr örne olr verilebilir. 3. Servis Klitesinin DSWSD-S Sistemi Đçerisindei Yeri 3.. DSWSD-S edir? Domin Specific Web Service Discovery with Semntics (DSWSD-S) (Anlmsl Bilgi Kullnılr Aln Özel Web Servis Keşfi) sistemi web üzerindei servisleri ontolojilere göre gruplyıp bunlrı yrı yrı ele lr ullnıcılr istelerine uygun servisleri bulmlrı için bir ryüz sunn bir sistemdir [2, 3]. Bu sistemde her crwler düzenli olr çlışıp web üzerindei önceden vr oln servislerin son durumlrını ve webe yeni elenmiş servisleri rştırr endini süreli güncel tutc bir menizmy shiptir. DSWSD-S sisteminde servisler, bu servislerin URL dresleri ve servislere it lite bilgileri veritbnlrınd tutulr, web gezginlerinin (crwler) her çlışmsı ile bu veritbnlrı güncellenir. Yeni bir web servis sisteme eleneceği zmn bu servisin ontolojilere itli değerleri hesplnır. Aitli değerleri servisin dı ile ontoloji terimleri rsındi ilişiyi belirler. DSWSD-S sisteminde yrıc ullnıcılr ile iletişimi sğlmy yryn bir ullnıcı ryüzü bulunmtdır. Bu ullnıcı ryüzü ullnıcılr rtm istedileri nhtr elimelerini girme, bu nhtr elimeleri rtm istedileri ontolojiyi ve servislerin lite prmetre değerlerini belirleme imnı sunmtdır. Kullnıcı bu verileri girditen sonr sistem girilen nhtr elimelerin seçilen ontolojiye it oln web servisler ile oln itli değerini bulr bir web servis listesi çırır. Dh sonr bu web servis listesindei her elemn için ullnıcı trfındn girilmiş servis lite prmetrelerine göre lite değerlerini hesplyıp sırlı bir şeilde ullnıcıy sunr. 3.2. DSWSD-S Sisteminde Servis Klitesi DSWSD-S sisteminde servis litesi önemli bir yer tutmtdır. Çünü servis litesi ullnıcılr servisleri belli prmetrelere göre değerlendirere rlrındn seçim ypmlrın yrdımcı olmtdır. Servis litesi bilgileri de sistem veritbnınd tutulmtdır. Her web servisin ullnımınd lınn lite prmetre değerleri bu tblolrd tutulmtdır. DSWSD-S sistemine yrdımcı olmsı için veritbnındi her servisi düzenli olr çğırn ve lite prmetre değerlerini ln bir yzılım bulunmtdır. Servis lite prmetrelerine it verilerin ço olmsı web servislerin liteleri hınd bilgi vermesi çısındn ço önemlidir. 3.3. Servis Klite Prmetreleri Bu çlışmd servislerin lite değerlerini etileyece 5 prmetreyi ele ldı. Bunlr Geri Dönüş Zmnı (Response Time), Uygunlu (Avilbility), Güvenilirli (Relibility), Tlep Krşılm Kpsitesi (Throughput) ve Ücret (Price) prmetreleridir. Web servis içerece büyü sistemler için geliştiriciler bu prmetrelere göre web servis seçimini ypmlrı proje için büyü önem tşımtdır. Bu prmetreleri incelerse: 3.3. Geri Dönüş Zmnı Geri dönüş zmnı, bir web servis çğrıldıtn sonr servisin cevbı dönme süresini temsil eder. Web servisin cevbı dönme süresi servisin lgoritm hızı hınd d bilgi vermiş olctır. Bu prmetre için servis çğrılmdn hemen önce bir syç bşltılıp, servisten cevp lındıtn sonr syç ptılr rd geçen süre milisniye cinsinden veri tbnın ydedilir. Geri dönüş zmnının fzl olmsı servisin hızının yvş olduğu nlmın geldiği için servis litesini düşürecetir. Benzer şeilde geri dönüş zmnının z olmsı d servisin hızlı bir servis olduğu nlmın gelir. Genel olr geri dönüş zmnının servis litesi ile ters orntılı olduğunu söyleyebiliriz. 3.3.2 Uygunlu Uygunlu prmetresi web servisin çğrılm için uygun/tif olduğu durumu temsil eder. Web servisin her çğrılmsı servisin uygunlu prmetresi için bir veri elde edilmesi nlmın gelir. Eğer bir servis çğrıldığınd herhngi bir cevp dönüyors, bu çğrıln zmnd servisin uygun/tif olmsı demetir. Eğer servis çğrıldığınd cevp dönmez y d bir ht durumu oluşurs bu çğrıln zmnd servisin tif olmdığı nlmın gelir. Bu çlışmd servisin her çğrılışı 35
5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' için veritbnının uygunlu lnın, servis tif ien, servis tif değil ien 0 değeri yzılmtdır. Servisin litesi hesplnıren veritbnınd değerlerinin fzl olmsı bu servisin rstgele çğrılcğı bir zmnd tif olm olsılığının yüse olmsı nlmın gelmetedir. Tersi durumd, veritbnınd 0 değerlerinin fzl olmsı ise servisin uygun olm olsılığının düşü olmsı ve dolyısıyl servis litesinin düşü olmsı nlmın gelmetedir. 3.3.3. Güvenilirli Güvenilirli, bir servisin ynı prmetrelerle her çğrılışınd ynı cevbı dönmesini temsil eder. Güvenilirli verisi için servisleri ynı prmetrelerle çğırıp ilgili servisin bir öncei çğrılışınd dönen cevp ile rşılştırm ypılmtdır. Aynı cevbın lınmsı durumund veritbnındi servisin güvenilirli lnın, frlı bir cevbın lınmsı durumund servisin güvenilirli lnın 0 değeri yzılır. Uygunlu prmetresinde olduğu gibi güvenilirli prmetresi için de veritbnınd değerlerinin fzl olmsı güvenilirliğin yüse olduğu, 0 değerlerinin fzl olmsı güvenilirliğin z olduğu sonucu çıctır. Bir servisin güvenilir olmsı servisin litesini olumlu yönde etileyecetir. Sonuç olr güvenilirli ile servis litesinin doğru orntılı olduğunu söyleyebiliriz. Güvenilirli prmetresinde de servislerin döndüğü cevplrı ontrol etme için dönen cevp verileri veritbnınd tutulmtdır. Servis çğrılıp ynı cevp lındığınd veritbnınd bir güncelleme ypılmzen frlı bir cevp lındığınd yeni cevp esisinin üzerine yzılr servislerin ilgili prmetreler için geri dönüş verileri güncel tutulmtdır. 3.3.4. Tlep Krşılm Kpsitesi Tlep rşılm psitesi ise servisin prlel olr bir ço progrm trfındn çğrıldığınd tüm istelere cevp verebilme özelliğini temsil eder. Bir sistem ullnıcılr sunulduğund ullnıcılrın ynı nd servise erişmeye çlışmsı olsı bir durum olduğu için tlep rşılm psitesi değeri servis litesi çısındn önem znmy bşlr. Bu çlışmd tlep rşılm psitesi değeri için her servisi ynı nd çğırc 50 thred çr servisin bu 50 thred ltınd geri dönüş zmnındi değişimi inceledi. 3.3.5. Ücret Web üzerindei bzı servislerin ullnımı için ücret tlep edilmetedir. Kullnıcılr web servis seçimi sırsınd servislerin ücretlerini de düşünme zorunddırlr. Bu çlışmd ücret değeri servisin litesine eti etmiyor ols d ullnıcılrın seçim ypm riteri olbileceği için her servisin ücret verileri de slnmt ve ullnıcılr sunulmtdır. Kullnıcılr endilerine sunulc ullnıcı ryüzünde bir servis için ödeyebileceleri ücret değerini girdilerinde sistem girilen ücretten dh fzl oln servisleri ullnıcıy sunulc listeden eleyecetir. 4. Servis Klitesi Hesplm Algoritmsı Bu çlışm psmınd servis litesi prmetreleri için lınn verilerden servisin lite punını hesplyn bir lgoritm geliştirildi. Bu lgoritm 3. bölümde nltıln servis lite prmetrelerini değerlendirip sonuç olr her servise 0 ile rsınd bir pun verece şeilde geliştirildi. Her lite prmetresi için endi içinde servisin çğrıldığı zmnı göz önüne lr bir çırsm ypıldı. Çünü dh önceden de söylendiği gibi yeni lınn verilerin esi lınn verilere göre servis litesine etisi dh fzldır. Algoritmyı beş dım yırırs il dört dımd her lite prmetresinin endi içinde hesplmsını ypıp son dımd d genel ortlmyı belirleyebiliriz. Algoritmd bir servis için lınn veriler trih sırsın göre esiden yeniye doğru sırlı olc şeilde veritbnındn çeilir. En esi verinin ğırlığı olc şeilde belirlenditen sonr her verinin ğırlığı en esi verinin trihi ile ilgili verinin trihi rsındi fr olc şeilde bir hesplm ypılır. Böylece en yeni verinin ğırlığı diğer verilere göre dh fzl olctır. 4.. Geri Dönüş Zmnı Hesbı Bir web servisin geri dönüş zmnı hesbı için günden güne web servisin geri dönüş zmnı ile ilgili gelişimini ele ldı. Bir web servis çğrıldığınd esiye göre dh hızlı cevp veriyors bu servis güncellenmiş demetir. Bu gelişimi görebilme için öncelile ilgili servisin geri dönüş zmnlrının ortlmsını lr işleme bşlıyoruz. = () umrlı formülde servisin ıncı geri dönüş zmnını, ise lınn servis lite prmetrelerinin toplm syısını ifde eder. Geri dönüş zmnı verilerinin ortlmsını ldıtn sonr geri dönüş verilerine ğırlı verere ortlmsını terr hesplıyoruz. Geri dönüş zmnı için verilen ğırlılr esi veriler için düşü yeni veriler için yüse olc şeilde belirlenmiştir. Bun göre; * = = (2) umrlı formülde (2) () servisin ıncı geri dönüş zmnını,, ıncı servis prmetresinin ğırlığını, ise lınn servis lite prmetrelerinin toplm syısını ifde eder. Bu formüller rsındi ilişi bize ilgili servisin zmn içerisinde güncellendiyse bunun geri dönüş zmnını hızlndırdığı y d yvşlttığı yönünde bilgi verecetir. Açıç görülüyor i, 2. formülün sonucu. formülün sonucundn dh z çırs servisin geri dönüş zmnınd bir hızlnm olduğu, diğer bir deyişle servisin güncellenip litesinin rttığını söyleyebiliriz. Aynı şeilde 2. formülün sonucu. formülün sonucundn dh yüse çırs bu durumd serviste bir yvşlm olduğu söylenebilir. 36
5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' Geri dönüş zmnı için son dım olr lınn bu verilere göre servisin geri dönüş zmnı için 0 ile rsınd değer verme gereiyor.. formülün sonucunun M, 2. Formülün sonucunun olduğunu düşünelim. Geri Dönüş Zmnı = 0 M 0.5 2M 0.5 M 0.5+ 2M if > 2M if > M if = M if < M Bu formüle göre 2. formülün sonucu. Formülün sonucunun 2 tındn dh fzl ise o zmn serviste geri dönüş zmnı olr büyü bir yvşlm olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumd servisin geri dönüş zmnı 0 olr lınıyor. Eğer ii formül rsınd bir değişili yos bu servis ynı hızl çlışmy devm ettiği için 0.5 pun lıyor. Eğer servis hızlnmışs 0.5 in üzerinde, yvşlmışs 0.5 in ltınd bir pun lıyor. Đi servisin rşılştırılmsı ypılm istenirse, bu ii servisin gelişimlerinin ynı olmsı durumund ortlm sürelerine bılr bir ıyslm ypılbilir. 4.2. Uygunlu Hesbı Dh önce de belirtildiği gibi, bir servis çğrıldığınd cevp dönüyors servisin veritbnındi uygunlu lnın, eğer cevp dönmüyor y d ht lınıyors uygunlu lnın 0 yzmıştı. Bir servisin genel uygunlu değeri için ğırlılrın göre ortlmsının lınmsı yeterli olctır. Ağırlılr göre ortlm lınmsının nedeni servisi uygun olmdığı zmnın yeni y d esi olmsının önemli olduğudur. Eğer servisin son zmnlrd ht dönme sılığı rtrs bu servisin litesinin düştüğü nlmın gelmetedir. Servis son zmnlrd z sılıt ht dönüyors d servisin litesinin rttığı nlmın gelmetedir. Servisin esiden uygun olmm sılığının fzl olmsı ile son zmnlrd uygun olmm sılığının fzl olmsı genel olr ynı nlm gelmediği için ğırlı ullnımı servis litesine denge getirmetedir. Örne verece olurs ynı işi ypn 2 servis düşünelim. Her ii servisi de frlı zmnlrd 0 def çğırdığımızd iisi de 3 def ht dönüp 7 def düzgün çlışmış olsun. Ft. servisin il 3 çğrılışınd htlı son 7 çğrılışınd düzgün çlıştığını, 2. servisin ise il 7 çğrılışınd düzgün son 3 çğrılışınd htlı çlıştığını düşünelim. Bu durumd ullnılc servis olr.sinin seçilmesi nlmlıdır. Çünü. servis son zmnlrd istirrlı bir şeilde düzgün çlışmıştır. 2. servis ise son 3 çğrılışınd htlı çlıştığı için bulunuln zmnd terr çğrılcğınd htlı çlışm olsılığı yüsetir. Görüldüğü gibi her ii servis benzer ornd uygunlu sğlmış ols d bunlr verilece lite punınd değişili olmlıdır. Bu durumu gösterme isterse; (3) A * = = (4) umrlı formülde A servisin ıncı uygunlu değerini,, ıncı servis prmetresinin ğırlığını, ise lınn servis lite prmetrelerinin toplm syısını ifde eder. 4.3. Güvenilirli Hesbı Uygunlu hesbın benzer bir mntı güvenilirli için de geçerlidir. Dh önce de belirtildiği gibi, bir servis çğrıldığınd dönen cevp bir öncei servis çğrılışınd dönen cevp ile ynı ise veritbnındi güvenilirli lnın, dönen cevp bir öncei servis çğrılışınd dönen cevptn frlı ise güvenilirli lnın 0 yzmıştı. Dolyısıyl uygunlu hesbın benzer nedenlerden dolyı bir servisin genel güvenilirli değeri için ğırlılrın göre ortlmsının lınmsı yeterli olctır. Bu durumu gösterme isterse; R = = * (5) umrlı formülde R (4) (5) servisin ıncı güvenilirli değerini,, ıncı servis prmetresinin ğırlığını, ise lınn servis lite prmetrelerinin toplm syısını ifde eder. 4.4. Tlep Krşılm Kpsitesi Hesbı Projemizde tlep rşılm psitesi değeri slınd, 50 prlel çlışn progrmın servisi çğırmsı durumund servisin geri dönüş zmnını tutmtdır. Bu durumd bir servisin tlep rşılm psitesi değeri hesbı için geri dönüş zmnı hesbın benzer bir hesplm yptı. Bunun için il önce tlep rşılm psitesi değeri için lınn verilerin ortlmsını hespldı. = T (6) umrlı formülde T servisin ıncı tlep rşılm psitesi değerini, ise lınn servis lite prmetrelerinin toplm syısını ifde eder. (6) 37
5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' Tlep rşılm psitesi verilerinin ortlmsını ldıtn sonr tlep rşılm psitesi verilerine ğırlı verere ortlmsını terr hesplıyoruz. Bun göre; T = = * (7) umrlı formülde T servisin ıncı tlep rşılm psitesi değerini,, ıncı servis prmetresinin ğırlığını, ise lınn servis lite prmetrelerinin toplm syısını ifde eder. Bu ii formülün değerlerine göre servisin tlep rşılm psitesi prmetresi için 0 ile rsınd değer verme isterse. 5. formülün sonucunun M, 6. Formülün sonucunun olduğunu düşünelim. Bu durumd tlep rşılm psitesi prmetresi formül 8 de belirtildiği şeilde hesplnır. Tlep Krş. Kp. = 0 M 0.5 2M 0.5 M 0.5+ 2M 4.5. Servisin Genel Klite Punı Hesbı (7) if > 2M if > M if = M if < M Servis lite prmetrelerine it hesplmlrdn sonr son dım olr servisin genel servis lite punını hesplm gereiyor. Kullnıcılr servis prmetrelerini frlı ğırlılr ullnm isteyebilirler. Örneğin bir ullnıcı için servisin geri dönüş hızı önemli olmybilir. Bunun yerine servisin uygunlu litesinin fzl olmsını isteyebilir. Bu durumd ullnıcı, sunulc ullnıcı ryüzünden ğırlılrı isteğine göre belirlediten sonr genel lite punı hesbı ypılctır. Geri dönüş hızı hesbının sonucunun, uygunlu hesbının sonucunun A, güvenilirli hesbının sonucunun R ve tlep rşılm psitesi hesbının sonucunun T olduğunu düşünürse; ( w * ) + ( wa * A) + ( wr * R) + ( wt * T) w + w + w + w A (9) umrlı formülde w geri dönüş zmnının ğırlığını, wa uygunlu değerinin ğırlığını, wr güvenilirli değerinin ğırlığını, w T tlep rşılm psitesi değerinin ğırlığını ifde eder. R T (8) (9) Bu çlışmd ücret değeri ullnıcıy sunulc servis listesinin filtrelenmesi için ullnılmıştır. Kullnıcı ödeyebileceği fiyt değerini girdiğinde bu değerin üzerindei servisler ullnıcıy görüntülenece listeden ldırılctır. 5. Değerlendirme Mle [8] de, servis litesi hesbı için yeni bir lgoritm çlışmsı ypılmıştır. Bu çlışmd geri dönüş zmnı, uygunlu, güvenilirli ve ücret prmetreleri göz önüne lınmıştır. Ypıln çlışmd servis lite prmetreleri ii grub yrılmıştır. Birinci grup negtif servis lite prmetresi, iinci grup ise pozitif servis lite prmetresidir. Servis litesine negtif yönde eti eden prmetreler negtif servis lite prmetresi grubun girmetedir. Diğer bir deyişle bir prmetrenin değerinin fzl olmsı servis litesini düşürürse bu prmetre negtif servis lite prmetresi grubun girer. Örneğin geri dönüş zmnı negtif servis lite prmetresi grubunddır. Çünü geri dönüş zmnının yüse olmsı servisin hızının yvş olmsı ve servisin litesinin düşü olmsı nlmın gelmetedir. Servis litesine pozitif yönde eti eden prmetreler pozitif servis lite prmetresi grubun girmetedir. Diğer bir deyişle bir prmetrenin değerinin fzl olmsı servis litesini rttırırs bu prmetre pozitif servis lite prmetresi grubun girer. Örneğin uygunlu prmetresi pozitif servis lite prmetresi grubunddır. Çünü uygunlu prmetresinin değerinin yüse olmsı servisin dh uzun zmn uygun ve ullnılbilir olmsı ve servisin litesinin yüse olmsı nlmın gelmetedir. [8] dei çlışmd geliştirilen lgoritm (0) numrlı formüldei gibidir. W q W m * i + n * (0) q j (0) umrlı formülde Wm ve Wn servisin lite prmetrelerinin ğırlılrını, q i negtif servis lite prmetrelerini ve q j pozitif servis lite prmetrelerini ifde eder. Ayrıc bu formül uygulndığınd, formül sonucu yüse oln servisin litesi dh düşütür. O yüzden bu formüle göre hesplnn servislerin punlrı düşü olndn yüse oln göre sırlnmlıdır. Bu lgoritmd ii önemli not düşünülmemiştir. Birincisi servis lite prmetrelerinin ğırlılrının hesb tılmmış olmsıdır. Servisler zmn içerisinde güncellenmiş ve ço dh liteli bir durum getirilmiş olbilir. Geliştirilen lgoritmd bu durum ele lınmmış ve bütün veriler eşit ğırlıt hesb tılmıştır. Đinci önemli not ise formülden çın sonucun belli bir değer rlığınd olmmsıdır. Bir servisin lite punının belli bir değer rlığınd olmmsı o lite punın bıldığınd servis hınd nlmlı bir bilgi vermez. Bu punlm sdece diğer servislerle rşılştırm ypıldığı zmn nlmlı olctır. Sdece rşılştırm 38
5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' ypıln servisten dh iyi y d dh ötü olduğu sonucu orty çıctır. Aşğıd 2 servisin servis lite prmetrelerine it gerçe veriler bulunmtdır. Tblo -. Servise it lite prmetre verileri Geri Dönüş Zmnı( ms) Tblo 2-2. Servise it lite prmetre verileri 343.7 4359.6 9.03.20 546.8 333. 20.03.20 2 359.3 2787.8 23.03.20 5 42.8 3394.3 24.03.20 6 390.6 4288. 29.03.20 Bu çlışmd önerdiğimiz lgoritmyı uyguldığımızd şğıdi sonuçlr ulşıyoruz. Bu sonuc ulşm için servis lite prmetrelerinin eşit ğırlıt olduğunu vrsyr hesplm yptı. Servis Uygu nlu Geri Dönüş Zmnı Güve nilirli Uygunl u Tlep Krşılm Kpsitesi Güven ilirli Tlep Krşılm Kpsitesi Genel servis lite punı 0.59 0.52 0.78 2 0.5 0.49 0.75 Tblod görüldüğü gibi. servis 2. servise göre dh litelidir. Genel prmetre verilerine btığımızd. Servisin günden güne dh liteli olduğunu görebiliyoruz. Verilen ğırlılr sonucund. servisin lite punı 2. servise göre dh yüse çıtı. Aynı değerleri mle [8] dei formüle uyguldığımızd ldığımız sonuç şğıdi gibidir. Servis Genel servis lite punı 4272.98 2 4006.98 Alınn Zmn 703, 3772,8 9.03.20 453. 3373.4 20.03.20 2 593,7 4782,5 23.03.20 5 328. 44.3 24.03.20 6 296.8 2937, 29.03.20 Geri Dönüş Zmnı(m s) Uyg unlu Güv enili rli Tlep Krşılm Kpsitesi Alınn Zmn Ağı rlı Ağır lı Mle [8] dei formüle göre yüse punlı web servisin litesi dh düşü olduğundn bu verilere btığımızd 2. servis. servise göre dh litelidir. Dh önceden de belirttiğimiz gibi, bu formülle servisin güncelleme sonrsı litesinin rtmsı genel lite punın etisini ynsıtmmıştır. 6. Sonuçlr Bu çlışm ile ullnıcılr fonsiyonel istelerini rşılyc web servislerin litelerini hesplyr ullnıcılr yrdımcı olmyı mçlyn bir yöntem geliştirdi. Bunu ypbilme için internet üzerinden servisleri periyodi olr gezere servis lite prmetrelerine it veriler topldı ve bu verileri veri tbnımızd yıt ltın ldı. Ayrıc servis litesini en etili biçimde hesplybilece bir ylşım getirmeye çlıştı. Geliştirdiğimiz ylşım beş servis lite prmetresini ullnmtdır. Bunlr geri dönüş zmn, uygunlu, güvenilirli, tlep rşılm psitesi ve ücret prmetreleridir. Đleridei çlışmlrd geliştirilen lgoritmy yeni servis lite prmetreleri elenmesi düşünülebilir. Böylece servisler frlı çılrdn d ele lınr dh etili hesplm ypılbilir. Bu çlışmd, servis lite değerlerini 0 ile rlığınd verere ullnıcılrın servisin lite punın btığınd nlmlı bir bilgi elde etmelerini sğlmyı hedefledi. Ayrıc, servis prmetrelerini ğırlılrın göre hesplyr d lınn yeni verilerin hesb dh fzl eti etmesini sğlmış oldu. Bu çlışm psmındi ullnıcı ryüzünde, ullnıcılr servis lite prmetrelerinin ğırlılrını belirleyebilmetedir. Đleride ypılc çlışmlrd ullnıcılr syısl bir veri girmelerini zorlm yerine dh soyut ifdelerle sorgu ypmlrı sğlnbilir. Örneğin geri dönüş zmnı için yvş, ortlm, hızlı gibi seçeneler sunulbilir. 7. Kynç [] Zibin Zheng, Yile, Zhng, nd Michel R. Lyu. Distributed QoS evlution for rel-world web services. IEEE Interntionl Conference on Web Services, :-8, 200. [2] Delnvz Mobedpour, Chen Ding, nd Chi-Hung Chi. A QoS query lnguge for user-centric web service selection. IEEE Interntionl Conference on Services Computing, :-8, 200. [3] T. Rjendrn nd Dr.P. Blsubrmnie. An optiml gent-bsed rchitecture for dynmic web service discovery with qos. IEEE Second Interntionl conference on Computing, Communiction nd etworind Technologies, :-7, 200. [4] Shuping Rn. A model for web service discovery with qos. ACM SIGecom Exchnges, v.4 n., p.-0, Spring, 2003. [5] Qin MA, Ho WAG, Ying LI, Guotong XIE, nd Feng LIU. A semntic qos-wre discovery frmewor for web services. IEEE Interntionl Conference on Web Services, :-8, 2008. [6] Ziqing Xu, Ptric Mrtin, Wendy Powley, nd Frhn Zulernine. Reputtion-enhnced qos-bsed web service 39
5. ULUSAL YAZILIM MÜHEDİSLİĞİ SEMPOZYUMU - UYMS' discovery. IEEE Interntionl Conference on Web Services, :-8, 2007. [7] Yn Lu, Zhzoi Go, nd Ki Chen. A dynmic composition lgorithm of semntic web service bsed on qos. IEEE Second Interntionl Conference on Future etwors, :-3, 200. [8] Yuqing Li, Qinxing Xiong, nd Xin Qi.A new lgorithm bout qos of web service. IEEE Interntionl Conference on Web Service, :-3, 200. [9] Li Xiotng, Zhn Feng, nd Zhn Shobin. Qos-bsed web service composition technology reserch. IEEE Interntionl Conference on Services Computing, :-4, 200. [0] Lingzho Zeng, Boulem Bentllh, Anne H.H. gu, Mrlon Dums, Jynt Klgnnm, nd Henry Chng. Qos-wre middlewre for web services composition. Proceeding of the 2th interntionl conference on World Wide Web, :9-24, 2003. [] Thoms Weise, Steffen Bleul, Din Comes, nd Kurt Geihs. Different pproches to semntic web service composition. IEEE The third Interntionl Conference on Internet nd Web Applictions nd Services, :90-96, 2008. [2] Deniz Cntür nd Pınr Senul. Using semntic informtion for distributed web service discovery. Interntionl journl of Web Science, in press [3] Deniz Cntur nd Pınr Senul. Service cquisition nd vlidtion in distributed service discovery system consisting of domin-specific sub-systems. Proc. Of ICEIS, :93-99, 200. 40