Verimlilik (prodüktivite) İşletme stratejisi ve onu destekleyen üretim stratejisi işletmeyi pazarda daha rekabetçi kılar. Ancak bir firma bu rekabetçiliğini nasıl ölçecektir. Bunun en yaygın yollarından biri verimliliği ölçmeyle yapılır. 104
Verimliliği Ölçme Üretim yönetimin, i bir çok girdiyi i çıktıya (mal ve hizmet gibi) dönüştürmenin yönetiminden sorumlu olduğunu biliyoruz. Girdilerin çıktılara ne kadar etkin dönüştürüldüğünün ş ğ bir ölçüsü verimlilik adını alır. Verimlilik, kaynakların ne kadar iyi kullanıldığını ölçer. Çıktının (mal ve hizmetlerin), girdilere (işgücü ve materyal) oranı olarak hesaplanır. Firma kaynaklarını daha etkin kullandıkça daha verimli olacaktır. 105
106
The Economic System Transforms Inputs to Outputs Inputs Process Outputs Land, Labor, The economic system Goods and Capital, transforms inputs to outputs Services Management at about an annual 2.5% increase in productivity (capital 38% of 2.5%), labor (10% of 2.5%), management (52% of 2.5%) Feedback loop 107
108
Tüm girdiler için i verimliliği hesaplarsak, Toplam Verimliliğiğ ölçeriz. Toplam verimlilik tüm örgütün verimliliğini tanımlar. Örneğin bir firmanın haftalık ürettiklerinin değeri 8600 $; işgücü, malzeme ve sermaye gibi girdilerinin değeri 10.200 $ olsun. Firmanın toplam verimliliği, TV T.V. = Çıktı Girdi 8600 $ = 10200 $ = 0,84 109
Çoğunlukla, bir defada bir girdinin verimliliğini ölçmek daha yararlı olur. Çünkü onun ne derece etkin kullanıldığını belirleyebiliriz. Verimliliği, çıktının tek bir girdiye oranı olarak hesaplarsak, kısmi verimlilik ölçüsünü elde ederiz. Aşağıda kısmi verimlilik ölçümüne iki örnek verilmiştir. Yeni fırınımız 4 saatte 346 kurabiye üretmiştir. Verimliliği nedir? V= 346/4=86,5 kurabiye/saat Mobilya dükkanımızda masaları boyamak için 2 yeni işçi işe aldık. Eğer işçiler 8 saatte 22 masa boyarlarsa verimlilikleri nedir? 22 masa İşgücü Verimliliği = = 1,375 2 işçi 8 saat masa saat 110
Boya verimliliğini çıktının bir grup girdiye oranı olarak ölçeriz. Bu kısmi faktör (çoklu faktör) verimliliğidir. Örneğin çıktımızın değeri 382 $, işgücü ve malzeme maliyeti 168 $ ve 98$ olsun. Çoklu faktör verimliliği: Çıktı 382$ MFP (KFV) = = = 1,43 İşgücü + Malzeme (168 + 98)$ 111
örnek 1. (Sayfa 39-9N Nolu Soru) )Handy - Maid temizleme servisi, 3 er kişiden oluşan 5 takım (ekip) çalışmaktadır. Farklı takımlar, her hafta farklı sayıda ev temizlemekte ve farklı saatlerde çalışmaktadır. Temizlenen evlerin hepsi ortalama aynı büyüklüktedir. Handy - Maid' in yöneticisi i i her takımın verimliliğini i ölçmek istemektedir. Aşağıdaki veriler geçen hafta itibariyle i toplanmıştır. t Evlerin temizlik kalitesinin i i aynı olduğunu farz ederek hangi takımın en verimli olduğunu ğ hesaplayınız. 112
örnek 2. (Sayfa 39-8 Nolu Soru) : Med - Tech, çeşitli tıbbi testler yapan bir tesistir. Hasta başına ortalama maliyet 60 $ dır. (Hastanın ödediği ücret.) Hasta başına ortalama işgücü maliyeti 15 $, malzeme maliyeti 20 $ ve genel masraflar 20$d dır. Med - Tech için toplam faktör verimliği nedir? Bulduğunuz ne anlama gelir? Eğer laboratuar çalışanı bir hasta için ortalama 3 saat harcarsa, işgücü verimliliği ne kadardır? 113
Verimlilik Ölçülerini Yorumlamak Bir verimlilik ölçüsünü yorumlayabilmek için, benzer bir ölçüyle l karşılaştırılması l gerekir. Örneğin bir pizzacıda bir işçi 2 saatte 17 pizza yaparsa, bu işçinin verimliliği saatte 815 pizzadır. Bu sayı tek başına bize pek bir şey söylemez. Biz bunu diğer iki işçinin verimliliği ile karşılaştırırsak kbii biri saatte 72 7.2 pizza, diğeri i68 6.8 pizza yaparsa, bu çok daha anlamlı olur. İlk işçinin diğer ikisinden çok daha verimli olduğunu görebiliriz. Fakat bu üç işçinin de verimliliğinin mantıklı olduğunu (kabul edilebilir) olduğunu nasıl bileceğiz. Burada ihtiyacımız olan bir standarttır. 114
Verimliliği zaman içinde tekrar tekrar ölçmek ve karşılaştırmak da yararlıdır. Üç pizzacımızın toplam verimliliğini ölçmek istersek saate 7,5 pizza gibi bir ölçü elde ederiz. Bu bize işçilerin performansı hakkında pek çok şey y söylemez. Ancak haftalık ölçümler, 4 hafta boyunca karşılaştırılırsa, daha fazla bilgi edinebiliriz. Hafta 1 2 3 4 Verimlilik (Pizza / İşgücü saat) 5,4 6,8 7,1 7,5 115
Şimdi işgücü verimliliğini zaman içinde arttığını görebiliriz. Ancak rakip bir pizzacıda işgücü verimliliği saatte 9,5 pizza ise, verimliliğimizin artmakta olduğunu ancak daha da artması gerektiğini anlarız. Rekabetçi olabilmek için pizzayı nasıl yaptığımızı analiz etmek ve verimliliği artırmak zorundayız. Verimliliği zaman içinde sürekli ölçtükçe ve benzer faaliyetlerle karşılaştırdıkça gerçekte verimliliğimizin ne kadar yüksek olup olmadığını anlayabiliriz. 116
Verimlilik Endeksleri Verimliliklerin zaman içindeki değişimini değerlendirmek için statik oranlar yerine dinamik oranların kullanılması l gerekir.dinamik ik verimlilik oranları verimliliğin zaman içindeki değişimini göstermesi açısından, yani verimlilikteki artış veya azalışı göstermesi açısından, daha anlamlıdır. Dinamik verimliliğin ölçümünde kullanılan çıktı/girdi oranı verimlilik endeksi olarak ifade edilir. Verimlilik endeksi, belli bir dönemdeki(cari dönem) verimliliğin, temel dönemdeki (baz dönem) verimliliğe oranıdır. Çeşitli dönemlerdeki verimliliği temel alınan yıla göre karşılaştırmada kullanılır. 117
cari dönem verimliliği verimlilik endeksi=------------------------------ baz dönem verimliliği 2007 yılında verimlilik oranı 1,25 ve 2008 yılında verimlilik oranı 1,18 18 ise 2007 yılı baz alındığında 2008 yılındaki verimlilik değişimi endeks olarak: 1,18 V i = --------- = 0,944 olarak hesaplanır. 125 1,25 Yani, 2007 yılında verimlilik 1 ise 2008 yılında verimlilik 0,944 dür. Direk olarak azalma miktarı %5,6 (1-0,944) bulunur. 118
örnek Bir mobilya imalatçısı 2 yıl için aşağıdaki verileri toplamıştır. İşgücü, hammdde ve toplam verimliliği 2 yıl için karşılaştırınız. 2006 2007 Çıktı TL Girdi TL Üretimin satış değeri 22.000 35.000 işgücü 10.000 15.000 hammadde 8.000 12.500 Makine amortismanı ts a 700 1200 diğer 2.200 4.800 119
2006 2007 İşgücü ver. 22.000/10.000=2,2 2,2 35.000/15.000=2,33 Hammadde ver. 22.000/8.000=2,75 2,8 Toplam ver. 22.000/20.900=1,05 1,04 İsgücü ver. Endeksi 2.33/2.2=1,059 %5,9 Hammadde ver. endeksi 2,80/2,75=1,018 %1,8 Toplam ver. endeksi 1,04/1.05=0,9904 %0,96 120
Birden çok ürün üretilmesi durumunda üretimin fizilsel ölçümü (dönüşüm ş katsayıları) Birden çok ürün üreten işletmelerde çıktı ölçümü fiziki ölçümler için dönüşüm katsayıları yardımıyla yapılır. Genelde dönüşüm katsayıları, standart olarak seçilen bir ürünün bir birimini üretmek için gerekli sürenin, diğer ürünleri üretmek için gerekli süre ile karşılaştırılmasına dayanır. Örneğin A ve B ürünleri üreten bir işletmede; bir birim A üretimi için 1 saat, bir birim B üretimi için 2 saat gerekli ise, bir birim B yerine 2 birim A üretilebilir diye kabul edilirse: A standart alındığında dönüşüm katsayısı B için 2/1=2 alınır. 121
örnek A, B ve C ürünleri üreten bir firmada bir ayda üretilen üretim miktarları ve her ürün için gerekli süreler aşağıdaki gibidir. A ürününü standart alarak verimliliği hesaplayınız. Ürün üretim mik. Birim üretim süresi dönüşüm kat A st. İçin üretim A 2000 0,5 1 2000 B 600 1 1/0.5=2 1200 C 800 2 2/0.5=4 3200 Toplam Üretim= 2000 + 1200 +3200 = 6400 birim A cinsinden Toplam girdi = 2000 x 0.5 + 600 x 1 + 800 x 2 = 3200 saat Toplam verimlilik= 6400 / 3200 = 2 birim A/saat 122
Verimliliği değerlendirirken ve performans için standartlar oluştururken, aynı zamanda pazardaki rekabet stratejimizi de dikkate almak zorundayız. Yani rekabet önceliğimizi. Hız temelinde yarışan bir firma, verimliliğini zaman içinde i üretilen birimlerle i l ölçebilir. Ancak maliyet esasında yarışan bir firma verimliliğini girdilerin maliyetleri (işgücü, malzeme, genel masraflar gibi) ile ölçmelidir. Verimlilik ölçüsünün, bize rekabet önceliğimize göre, onu ne derece iyi yaptığımıza ilişkin bilgi sağlaması önemlidir. 123