SEZARYEN YOLUYLA DOĞAN BEBEKLERDE BABA İLE BEBEK ARASINDA UYGULANAN KANGURU BAKIMI SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Arş. Gör. Filiz ÜNAL TOPRAK Doç. Dr. Ayten ŞENTÜRK ERENEL GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Doğum-Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği ABD
GİRİŞ Kanguru bakımı (KB), yenidoğanın dış ortama uyumunu kolaylaştıran, anne/baba ve bebek arasında etkileşimi sağlayan bir uygulamadır. (Johnston, Campbell-Yeo, Fernandes, Inglis, Streiner ve Zee, 2014; Cleveland Clinic, 2011)
GİRİŞ Sezaryen doğumlardan sonra bebeğin anne ile buluşması genellikle anne ve bebekten kaynaklanan nedenlerden dolayı vajinal yolla doğan bebeklere göre daha geç olmaktadır. (Johnston, Campbell-Yeo, Fernandes, Inglis, Streiner ve Zee, 2014; Cleveland Clinic, 2011)
Araştırmanın Amacı Çalışmamız, sezaryen doğumlarda baba ile bebek arasında uygulanan KB nın bebekte; Kalp hızı, Solunum sayısı, Periferik oksijen satürasyon yüzdesi ve vücut ısısı Babada; Baba bebek etkileşimi, Babanın bebek bakımına katılımı gibi bazı sonuçların değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır.
YÖNTEM
Araştırmanın Örneklemi Araştırmanın örneklemini 30 kontrol, 30 deney grubunda olmak üzere toplam 60 sezaryen yolla doğan bebek-baba çifti oluşturmuştur. Grupların benzerliğini incelemek amacı ile yapılan kikare analizi sonucunda, babaların eğitim durumları ve ekonomik durumlarına göre gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir. Çizelge 3.1. Grupların eşleştirme kriterlerine göre dağılımları Özellikler Eğitim durumu Ortaokul Lise Üniversite Yüksek lisans/doktora Ekonomik durum* Gelir-gider denk Gelir-gider fazla Deney Grubu Kontrol Grubu Toplam Sayı % Sayı % Sayı % 1 3 20 6 3,3 10,0 66,7 20,0 1 4 20 5 3,3 13,3 66,7 16,7 2 7 40 11 3,3 11,7 66,7 18,3 24 6 80,0 20,0 24 6 80,0 20,0 48 12 80,0 20,0 Toplam 30 100,0 30 100,0 60 100,0 p<0.05 X 2 = Pearson Chi-Square *Ekonomik durum babaların kendi ifadelerine göre değerlendirildi. Ki-kare (X 2 ) p değeri (P) X 2 = 0,234 P = 0,972 X 2 = 0,000 P = 1,000
Araştırmanın Tipi Araştırmada, baba-bebek çiftinin demografik özellikleri, bebeğin fiziksel ölçüm sonuçları ve babaların bebek bakımına yönelik görüşlerinin belirlenmesine ilişkin ifadeler nicel araştırma yöntemi ile değerlendirilmiştir. Babaların kanguru bakımı sırasındaki duygularının, bebeği ile etkileşiminin (bebek odaya geldiğinde, ağladığında, gülümsediğinde, ona dokunduğunda vb.), kanguru bakımı ile ilgili görüşlerinin ve deneyimlerininin belirlenmesinde nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır.
BULGULAR
Çalışmamızda, deney ve kontrol grubu bebeklerinin kalp atım hızı ortalamaları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı (p>0,05) belirlenmiştir. Şekil1. Grupların odaya geldiği ilk 30 dakikadaki ölçüm aralıklarına göre kalp atım hızı ortalamalarının dağılımları
Solunum sayısı ortalamalarının gruplar arasında istatistiksel olarak farklılık gösterdiği saptanmıştır (p<0,05). Şekil 2. Grupların odaya geldiği ilk 30 dakikadaki ölçüm aralıklarına göre solunum sayısı ortalamalarının dağılımları
Periferik oksijen satürasyon oranı ortalamalarının gruplar arasında istatistiksel olarak farklılık gösterdiği saptanmıştır (p<0,05). Şekil 3. Grupların odaya geldiği ilk 30 dakikadaki ölçüm aralıklarına göre SpO 2 ortalamalarının dağılımları
Vücut ısısı ortalamalarının gruplar arasında istatistiksel olarak farklılık gösterdiği saptanmıştır (p<0,05). Şekil 4. Grupların odaya geldiği ilk 30 dakikadaki ölçüm aralıklarına göre vücut ısısı ortalamalarının dağılımları
Çalışmamıza benzer şekilde Frederick ve ark. (2014) nın yaptığı çalışmada; sezaryen doğumlarda annenin doğum sonu rutin bakımı tamamlanıncaya kadar olan sürede baba ile bebek arasında kanguru bakımı uygulaması yoluyla birçok yenidoğanın doğum sonu erken dönemde yaşayabileceği anksiyetenin azalmasına ve fizyolojik parametrelerinin daha iyi olmasına katkıda bulunulacağı belirtilmiştir.
Yapılan çalışmada; kanguru bakımının yenidoğan mortalite hızının azalmasına katkıda bulunduğu, bebeğin emme başarısını arttırarak hipoglisemiyi önleyip, büyüme ve gelişme hızında iyileşme sağladığı belirlenmiştir. Ayrıca kanguru bakımı uygulanan bebeklerin kalp hızı, solunum hızı ve vücut ısısında stabilite sağlanıp, metabolik adaptasyon sürecinin hızlandığı belirtilmektedir.
Tablo 2. Baba-bebek davranışları ve etkileşim durumları (n=60) Çalışmamızda; KB yapılan baba-bebek çiftinin gülme/gülümse me davranışı (p<0,05) ve bebeklerin ağlama davranışları (p<0,05) arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Deney Grubu Kontrol Grubu Toplam Davranış ve (n=30) (n=30) (n=60) etkileşimler n % n n % n Bebeğin Gülümsemesi/Gülmesi Gülümsedi Gülümsemedi 27 3 90,0 10,0 15 15 50,0 50,0 42 18 70,0 30,0 Ki-Kare=11,429, p=0,001<0.05 Bebeğin Ağlaması Ağladı Ağlamadı 6 24 20,0 80,0 16 14 53,3 46,7 22 38 36,6 63,4 Ki-Kare=8,864, p=0,003<0.05 Babanın Endişeli/Kaygılı Olması Kaygılandı 7 Kaygılanmadı 23 Babanın Bebeğini Sakinleştirmesi Sakinleştirdi 29 Sakinleştiremedi 1 Babanın Bebeğini Okşaması Okşadı 30 Okşamadı 0 Babanın Bebeği ile Konuşması Konuştu 29 Konuşmadı 1 23,3 15 76,7 15 Ki-Kare=3,590, p=0,058>0.05 96,7 27 3,3 3 Fishers Exact, p=0,612>0.05 100,0 25 0,0 5 Fishers Exact, p=0,052>0.05 96,7 3,3 26 6 86,7 13,3 53 7 88,3 11,7 Fishers Exact, p=0,195>0.05 Babanın Bebeği ile Göz Teması Kurması Kurdu Kurmadı 24 6 80,0 20,0 24 6 80,0 20,0 48 12 80,0 20,0 Ki-Kare=0,373, p=0,542>0.05 Toplam 30 100,0 30 100,0 60 100,0 50,0 50,0 90,0 10,0 83,3 16,7 22 38 56 4 55 5 36,6 63,4 93,3 6,7 91,7 8,3
Onun mutluluğu benim mutluluğum oldu öyle söyleyeyim (DG18. Vaka) Çok mutlu hissettim. Çok değişik bir duygu (DG 22. Vaka) Şekil 5. Deney ve kontrol grubunda bulunan bebeklerin gülme/gülümseme durumlarının dağılımı
Kanguru bakım sırasında bebeğim hiç ağlamadı, huzurluydu (DG 25. Vaka) Bebeğin ağlaması erkeğin telaşlanmasına sebep olur. Ağlamaması erkeğe biraz daha güven verir. Yaptığınız bu uygulamadan sonra bebeğim hiç ağlamadı (DG 30. Vaka) Şekil 6. Deney ve kontrol grubunda bulunan bebeklerin ağlama durumlarının dağılımı
Çalışmamıza benzer şekilde Ayala ve ark (2016) nın yaptıkları çalışmada KB uygulanan babaların bebekleri ile etkileşim içinde ve bebeklerinin bakımına erken dönemde dâhil oldukları belirlenmiştir. Çalışmada baba-bebek bağının oluşması açısından KB ın önemli olduğu belirtilmiştir. Babalardan bazıları kendilerine ebeveynlik yetkileri konusunda daha fazla güvenmeye başladığını ifade etmiştir.
Çalışmamızda babalar bebekleri ile etkileşim deneyimleyerek olumlu ebeveynlik davranışları sergilemişlerdir.
Harika. Mutluluk verici, çok güzel bir şey. Kucağıma alınca çok sakinleşti, huzura kavuştu. Çok sakin bir bebek (DG 4. Vaka) Onun sakinliği beni de etkiledi sanırım. Normalde bu kadar sakin değilimdir çünkü. (DG 9. Vaka) Bir bağlanma süreci gerçekten hani oluyor o temasta, bebeğin bana ait olduğunu hissettiriyor. Güzel bir süreç (güldü) çok güzel bir duygu böyle temas etmek aslında. O tedirginliği atıyorsunuz aslında (DG 21. Vaka). İlk dokunuşlar, mucizeye tanıklık etmek gibi. Birbirimize bağlayan bir his. Hayatın en büyük mucizesi her halde (DG 8. Vaka)
Helth ve Jarden (2013) in yaptığı çalışmada kanguru bakımı uygulanan ve uygulanmayan ebeveynlerin yenidoğan bebekleriyle etkileşim biçimleri araştırılmıştır. Çalışmamıza benzer şekilde en önemli bulgu kanguru bakımı uygulanan babaların etkileşimlerinin olumlu yönde geliştiğinin tespit edilmesidir.
Çalışmamızda; KB uygulanan babaların tamamına yakını KB nın bababebek arasındaki etkileşimin artmasında etkili, güzel ve değişik bir uygulama olduğunu, Babaların tamamına yakını uygulamanın hastanelerde rutinleşmesi gerektiğini ifade etmiştir.
SONUÇ VE ÖNERİLER KB aracılığı ile yenidoğanların vücut ısısı; solunum sayısı ve periferik oksijen satürasyon değerleri daha stabil olmuş, baba ve bebek arasındaki etkileşim olumlu yönde gelişmiştir. Baba olma rolü algısının olumlu olması, bebek bakımına katılımla pozitif yönde ve güçlü bir şekilde ilişkili olduğundan hemşire ve doktorların, KB nı desteklemeleri önerilmektedir.
TEŞEKKÜRLER