Çocuklara Yabancı Dil Öğretimi Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN Ankara 2016
ÇOCUKLARA YABANCI DİL ÖĞRETİMİ Yazar: Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN Tüm Hakları Saklıdır. Bu kitabın basım, yayın, satış hakları Anı Yayıncılık Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri herhangi bir bilgi depolama ve erişim sistemiyle veya mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, aktarılamaz, dağıtılamaz. Yayıncı Sertifika No : 16003 Matbaa Sertifika No : 13268 ISBN : 978-605-170-115-8 Kapak Tasarımı : Anı Yayıncılık - Sercan Ceber Mizanpaj : Anı Yayıncılık - Sercan Ceber Baskı : Sözkesen Matbaası Adres : İvedik OSB 1518. Sokak Mat-Sit İş Mrk. No:2/40 Yenimahalle-ANKARA Tel : 0.312 395 21 10 KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI BEKLEYEN, Nilüfer ÇOCUKLARA YABANCI DİL ÖĞRETİMİ Anı Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara/Türkiye 2016, x + 182 Sf, 16 x 24 cm ISBN 978-605-170-115-8 Yabancı Dil Eğitimi, 1. Dil Öğrenme, 2. Bilişsel Gelişim, 3. Sözcük Öğretimi, 4. Dil Becerileri, 5. Konuşma Öğretimi, 6. Sınıf Yönetimi Anı Yayıncılık Kızılırmak Sokak 10/A Bakanlıklar/Ankara Tel: 0 312 425 81 50 pbx e-posta: aniyayincilik@aniyayincilik.com.tr http://aniyayincilik.com.tr A harfinin evrimi
ÖN SÖZ Yabancı dil öğretimi, günümüzde önemi herkes tarafından kabul edilen bir konudur. Anne-babalar, çocuklarının erken yaşta ikinci bir dil öğrenmeleri için ellerinden geleni yapmaya çalışmaktadır. Ülkemizde bu yönde artan talep karşısında, devlet okullarında 1997 yılından önce 6. sınıfta başlayan yabancı dil dersleri, önce ilkokul 4. Sınıf, daha sonra ise 2. sınıf seviyesinden itibaren verilmeye başlanmıştır. Özel okullarda ise artık dil dersleri anaokulu seviyesinden itibaren programlarda yer almaktadır. Bu değişikliğin nedeni erken yaşta dil öğrenmeye başlamanın avantajlarından yararlanmaktır. Ancak, bilindiği gibi çocuklar, doğaları gereği, yetişkinlerden çok farklı özelliklere sahiptirler. Öğretmenlerin, bu farklılıkların bilincinde olması ve çocuklar için hazırlanacak derslerde onlara uygun etkinliklere yer vermeleri gerekmektedir. Bu kitabın temel amacı okul çağındaki çocuklar için dil derslerinin hazırlanması ve uygulanması konusunda öğretmenlere ve öğretmen adaylarına yardımcı olmaktır. Kitabın içeriğinde teorik açıklamalar sınırlı tutulmuş, daha çok uygulamaya yönelik bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Örneğin, dersler hazırlanırken dikkat edilmesi gereken noktalar belirtilmiş, farklı dil becerilerinin öğretilmesi sırasında uygulanabilecek etkinlikler örneklerle açıklanmıştır. Ayrıca sınıf yönetimi ve çocuklara yönelik sınavların hazırlanması konusuna da değinilmiştir. İnternetin dil öğrenmedeki artan rolü göz önüne alınarak öğretmenlerin dil öğretimi konusunda destek alabilecekleri bazı internet sitelerinin listesi de eklenmiştir. Kitabın yabancı dil öğretmenlerine ve öğretmen adaylarına katkı sağlaması dileğiyle Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: ERKEN YAŞTA DİL ÖĞRENME... 1 Erken Yaşta Dil Öğrenenler... 1 Çocuklar ana dillerini nasıl öğrenirler?... 2 Ana dil ediniminin aşamaları... 3 Yabancı dil öğrenimine erken başlamak faydalı mıdır?... 4 Yabancı dil belli bir yaştan önce daha iyi öğrenilebilir.... 5 Dil öğrenmeye erken yaşta başlamak uzun vadede daha yararlı olur.... 6 Yabancı dil bilmek eğitim ve iş bulma konusunda büyük fırsatlar sağlar.... 7 Dil öğrenmek dünya vatandaşı olmayı sağlar, farklı kültürleri anlamayı kolaylaştırır.... 7 Dil Öğrencisi Olarak Çocuklar... 7 Çocuklar enerjik ve aktiftir.... 8 Çocukların ilgileri kısa sürelidir.... 8 Çocuklar yeniliklere açıktır.... 8 Çocukların hayal gücü çok kuvvetlidir.... 9 Çocuklar hata yapmaktan çekinmezler.... 9 Çocuklar renkli ortamlardan hoşlanırlar.... 10 Çocuklar davranışlarını kontrol etme konusunda henüz ustalaşmamışlardır.... 10 Çocuklar için neden dil öğrendiklerinin bir önemi yoktur.... 11 Grup çalışmaları belli bir yaştan sonra başlamalıdır.... 11 Çocuklarla yapılan derslerde sadece sözlü anlatım yeterli değildir.... 11 Çocuklar cümle yapılarına değil anlama önem verirler.... 12 Öğretmenler çocukları tanımak için neler yapabilir?... 12 Ailelerin Dil Öğretimine Katkısı... 13
BÖLÜM 2: ÇOCUKLARDA BİLİŞSEL GELİŞİM VE DİL GELİŞİMİ... 15 Bilişsel Yaklaşımlar... 15 Jean Piaget... 15 Lev Vygotsky... 21 Jerome Bruner... 23 Sonuç... 24 BÖLÜM 3: SINIF İÇİ ETKİNLİKLERİN DÜZENLENMESİ VE DERS PLANI HAZIRLAMA... 25 Sakinleştirici ve Canlandırıcı Etkinlikler... 25 a- Sakinleştirici Etkinlikler (Settling Activities)... 26 b- Canlandırıcı Etkinlikler (Stirring Activities)... 27 Zihinsel Olarak Etkin Katılım Gerektiren/ Gerektirmeyen Etkinlikler... 28 Zihinsel olarak etkin katılım gerektiren etkinlikler... 28 Zihinsel olarak etkin katılım gerektirmeyen etkinlikler... 29 Farklı Öğrenme Stillerine Hitap Eden Etkinlikler... 30 Planlama Yapma... 33 Yıllık Plan... 34 Ünite Planı:... 35 Günlük Plan (Ders Planı)... 37 BÖLÜM 4: DİL BECERİLERİ VE DİL YETENEKLERİ... 41 İlköğretim Kurumları İngilizce Dersi Öğretim Programı... 42 Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Programı... 42 BÖLÜM 5: SÖZCÜK ÖĞRETİMİ... 47 Sözcüklerin Anlamlarının Verilmesi... 47 Resim kullanımı... 48 Gerçek nesneler... 49 Çizimler... 50 Mimik, jest ve hareketler... 51 vi
Kısa videolar veya Powerpoint sunumları... 51 Hedef dili kullanarak sözcüklerin tanımını yapmak... 53 Sözcüğün Türkçe çevirisini vermek... 54 Sözcüğün Telaffuzunun Öğretilmesi... 54 Tekrar Etkinlikleri... 55 Sözcüklerin Kavranmasını Sağlamak için Yapılabilecek Etkinlikler... 57 İşaret etme... 58 Sözcükleri numaralandırma... 58 Eşleştirme yapma... 60 Kayıp sözcüğü bulma... 61 Hafıza oyunu... 61 Tahtaya resim çizme... 61 Karışık sözcükler... 61 Tahtada yazılı olan sözcüklerden hangisinin seçildiğini tahmin etme... 62 BÖLÜM 6: DİNLEME ÖĞRETİMİ... 65 Dinleme Becerisinin Önemi... 65 Dinleme Etkinliklerinin Türleri... 66 Dinleme Etkinliklerinin Aşamaları... 66 Dinleme Öncesi... 66 Dinleme Sonrası... 70 Dinleme Etkinliklerine Örnekler... 70 Sözcük ve cümle tekrarları:... 75 Dinleme ve işaret etme:... 75 Dinleme ve doğru resmi daire içine alma:... 75 Dinleme ve resimleri sıraya koyma:... 75 Dinleme ve hareket etme (Tüm Fiziksel Tepki Yöntemi)... 76 Dinleme ve boyama:... 77 Dinleme ve çizme:... 78 Dinleme ve haritayı takip etme:... 78 Dinleme ve eşleştirme:... 79 Dinleme ve parçadaki yanlışı bulma:... 79 Dinleme ve boşluk doldurma:... 79 vii
Dinleme ve rakamları yazma... 79 Parçayı dinledikten sonra soruları cevaplama... 80 Hikaye dinleme... 80 BÖLÜM 7: KONUŞMA ÖĞRETİMİ... 89 Günlük Konuşmalarda Hedef Dilin Kullanılması... 90 Öğretmen bu ifadeleri nasıl öğretmelidir?... 92 Sözlü Olarak Yapılan Hataları Düzeltme... 92 Hangi hatalar düzeltilmelidir?... 93 Hata düzeltmek için hangi teknikler kullanılabilir?... 94 Sınıfta Kullanılan Sözlü Etkinlikler... 96 Sözcük ve cümle tekrarları... 96 Şarkı öğretimi... 97 Hayal kurma... 98 Zincir etkinliği... 99 İkili çalışmalar... 100 Rol çalışmaları-drama etkinlikleri... 100 Dinleme veya okuma sonrası kavrama sorularını cevaplama... 102 BÖLÜM 8: OKUMA ÖĞRETİMİ... 105 Okuma Becerisi ve Diğer Beceriler... 106 Sesli ve Sessiz Okuma... 107 Sesli okuma ne zaman ve nasıl kullanılır?... 108 Sessiz okuma... 109 Yukarıdan Aşağıya (top down) ve Aşağıdan Yukarıya (bottom up) Okuma Süreçleri... 110 Yoğun Okuma (intensive reading) ve Kapsamlı Okuma (extensive reading).. 110 Başlangıç Seviyesi için Temel Okuma Etkinlikleri... 112 Sözcük ve cümlelerle resimleri eşleştirme... 112 Çocuklar için hazırlanmış kısa hikayeler... 113 Daha İleri Seviye Okuma Etkinlikleri... 113 Okuma öncesi... 114 Okuma Anı... 116 viii
Okuma Sonrası... 118 Okuma Stratejileri... 121 BÖLÜM 9: YAZMA ÖĞRETİMİ... 123 Yazma Öğretimine Farklı Yaklaşımlar... 124 Yazma Etkinliklerinin Türleri... 124 Kontrollü Yazma Etkinlikleri... 125 Verilen sözcük ya da cümleyi kopyalama... 125 Resmin karşısına sözcük veya cümle yazma... 126 Eşleştirme yapma... 126 Düzenleyerek yazma... 126 Bulmaca doldurma... 127 Verilen resme göre yazıyı düzelterek yazma... 127 Verilen sözcükleri kullanarak boşluk doldurma... 128 Dikte yaptırma... 129 Öğretmen Tarafından Yönlendirilen Yazma Etkinlikleri- Etkinliklerin Düzenlenmesi... 130 Yazma Öncesi Aşaması:... 130 Yazma Anı:... 130 Yazma Sonrası:... 131 Öğretmen Tarafından Yönlendirilen Yazma Etkinliklerine Örnekler... 131 Verilen konuyla ilgili resimler çizerek cümleler yazma... 131 Kolaj hazırlama... 132 Diyalog yazma... 132 e-posta yazma... 133 Mektup yazma... 133 Kısa bir hikaye yazma... 133 Serbest Yazma Etkinlikleri... 133 Öğrencilere Verilen Yazılı Ödevler... 134 BÖLÜM 10: DİL BİLGİSİ ÖĞRETİMİ... 135 Çocuklar ve Dil Bilgisi Öğretimi... 136 Çocuklara dil bilgisi öğretilmeli midir?... 136 ix
Dil Bilgisi Etkinliklerinin Düzenlenmesi... 138 Yaşça Daha Büyük Çocuklar için Dil Bilgisi Etkinliklerini Düzenleme... 139 1- Fark etme... 139 2- Yapılandırma... 142 3- Otomatik olarak kullanılabilir hale getirme... 147 BÖLÜM 11: SINIF YÖNETİMİ... 151 Etkili Sınıf Yönetimi... 152 Dersin akışını yönetme... 153 Öğrenci davranışlarını günlük rutinler oluşturarak yönetme... 154 Öğrenci davranışlarını kurallar oluşturarak yönetme... 155 Olumlu davranışları ödüllendirme... 156 Sınıfın genel atmosferini yönetme... 157 Sınıfta kullanılan dili yönetme... 161 Çocuklarda Davranış Sorunları... 161 Sık karşılaşılan bazı durumlar ve çözüm önerileri... 162 BÖLÜM 12: ÇOCUKLAR İÇİN SINAV HAZIRLAMA... 165 Alternatif Değerlendirme Yöntemleri... 167 Gözlemler... 167 Projeler... 167 Portfolyo hazırlama... 167 Farklı Dil Becerilerinin Ölçülmesi... 168 Okuma Becerisinin Ölçülmesi... 168 Yazma Becerisinin Ölçülmesi... 171 Dinleme Becerisinin Ölçülmesi... 174 Konuşma becerisinin ölçülmesi... 177 Kaynakça... 179 x