YENİ DGS KONU ANLATIMLI SORU BANKASI SÖZEL YETENEK & SAYISAL YETENEK ÖSYM nin sınav sistemine %100 uygundur. Savaş Doğan Kerem Köker Kenan Osmanoğlu
Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker DGS KONU ANLATIMLI SÖZEL SAYISAL YETENEK - DENEMELER ISBN 978-605-364-116-2 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 2. Baskı Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Cantekin Matbaası (Ankara-0312-3843435) YAYINEVİ DAĞITIM adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara tel: +90 312 4306750-51 (pbx) belgeç: +90 312 4354460 gsm: 0506 3451936-0541 9104545-0533 2055230 e-ileti: pegem@pegem.net sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara tel: +90 312 4345424 belgeç: + 90 312 4313738 gsm: 0506 3451937-0541 4345424-0533 2055231 e-ileti: siparis@pegem.net YAZIŞMA P.K.175 06442 yenişehir-ankara internet:
SUNU Değerli Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Adayları, Dikey geçiş sınavı ÖSYM tarafından 2000 yılından beri, Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin 4 yıllık lisans bölümlerine devam edebilmeleri amacıyla her yıl temmuz ayında yapılan bir sınavdır. 80 Sözel Yetenek, 80 Sayısal Yetenek olmak üzere toplam 160 sorudan oluşan Dikey Geçiş Sınavı (DGS) uzun soluklu bir sınavdır. Sınavda, öğrencilerin sözel ve sayısal akıl yürütme becerileri yanında, soru çözüm hızlarının da sonuç üzerinde son derece etkili olduğu dikkate alındığında öğrencinin iyi bir performans göstermesi gerektiği daha iyi anlaşılacaktır. 25 yıllık tecrübesi ve uzman ekibiyle, 2000 yılından beri Dikey Geçiş Sınavı öğrencilerine hazırlık yayınları ve eğitim hizmeti sunan PEGEM AKADEMİ, DGS hazırlık öğrencileri için birbirinden güncel yeni yayınlar çıkarmaya da devam etmektedir. Bu yayınlardan biri olan DGS KONU ANLATIMLI SORU BANKASI, öğrencilere sınava hazırlık süresince eşlik edecek kapsamlı bir çalışmadır. Konu anlatımları ve soru çözümleri doyurucu bir şekilde yapılmış, öğrencinin olası hatalarını engelleyecek uyarılarla önemli noktaların altı çizilmiştir. İçerdiği soru sayısı itibariyle, bir konu anlatım kitabı olmanın ötesinde bir Soru Bankası özelliği de taşıyan kitap, verdiği uyarılar ve açıklamalarla rehber bir kitaptır. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen İsa Uludağ, Fikret Birer, Canan Sarıkaya ve tüm meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Tüm adaylara başarı dileklerimizle Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker
İÇİNDEKİLER TÜRKÇE 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM...3 Sözcüğün Anlamı...4 Gerçek Anlam...5 Mecaz Anlam...6 Terim Anlam...7 Soyut Somut Anlam...8 Nitel Nicel Anlam...8 Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam...9 Sözcüklerde Anlam İlişkileri...10 Eşanlamlı Sözcükler...10 Yakın Anlamlı Sözcükler...10 Karşıt Anlamlı Sözcükler...11 Eşsesli (Sesteş) Sözcükler...12 Genel Özel İlişkili Sözcükler...15 Söz Sanatları...15 Benzetme (Teşbih)...15 Eğretileme (İstiare)...16 Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel)...18 Değinmece (Kinaye)...19 Dokundurma (Tariz)...20 Mübalâğa (Abartma)...20 Dolaylama...20 Güzel Adlandırma...21 Somutlama...21 Söz Öbekleri...22 Deyimler...22 Atasözleri...23 İkilemeler...25 Pekiştirmeler...26 Sözün Cümleye Kattığı Anlam...26 Çıkmış Sorular...28 Çözümlü Test...35 Cevaplı Test 1...40 Cevaplı Test 2...43 Cevaplı Test 3...46 2. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM...49 Cümlenin Yorumu...50 Cümle Vurgusu...50 Eş Anlamlı (Özdeş) / Yakın Anlamlı Cümleler...51 Cümlenin İletisi...52 Cümle Analizi...53 Çelişen (Karşıt Anlamlı) Cümleler...55 Kesin Yargı...56 Cümlenin Yapısı... 57 Eksiltili Cümleler... 57 Cümle Tamamlama... 57 Cümle Oluşturma... 58 Cümlenin Anlamı... 60 Anlamlarına Göre Cümleler... 60 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler... 60 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler... 65 İlettiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler... 70 Çıkmış Sorular... 76 Çözümlü Test... 89 Cevaplı Test 1... 94 Cevaplı Test 2... 97 Cevaplı Test 3... 100 3. BÖLÜM ANLATİM BİÇİMLERİ... 103 Öyküleyici Anlatım... 104 Betimleyici Anlatım... 104 Açıklayıcı Anlatım... 104 Tartışmacı Anlatım... 105 Düşünceyi Geliştirme Yolları... 105 Benzetme... 105 Tanımlama... 106 Karşılaştırma... 106 Örneklendirme... 106 Tanık Gösterme (Alıntı Yapma)... 107 Sayısal Verilerden Yararlanma... 107 Soru Sorma... 107 Anlatım Nitelikleri... 108 Özgünlük... 108 Özlülük (Yoğunluk)... 108 Yalınlık (Sadelik)... 108 Akıcılık... 108 Sürükleyicilik... 108 Duruluk... 108 Açıklık... 108 Tutarlılık... 108 Çıkmış Sorular... 110 Çözümlü Test... 114 Cevaplı Test 1... 120 Cevaplı Test 2... 124 Cevaplı Test 3... 128
İçindekiler 4. BÖLÜM PARAGRAF...132 DGS de Paragraf Soruları...133 DGS Paragraf Sorularının Özelliği Nedir?...133 Paragraf Konusuna Nasıl Çalışmalı?...133 Paragrafın İçeriği...134 Paragrafta Konu...134 Paragrafta Başlık...135 Paragrafta Ana Düşünce...135 Paragrafta Yardımcı Düşünceler...136 Paragrafta Tanıtılan Kişiyle İlgili Sorular...139 Parçaya Dayalı Sorular...139 Paragrafın Yapısı...147 Paragrafın Bölümleri...147 Paragrafın Yapısına İlişkin Soru Tipleri ve Çözüme Yönelik Pratikler...148 Çıkmış Sorular...158 Çözümlü Test...172 Cevaplı Test 1...178 Cevaplı Test 2...182 Cevaplı Test 3...186 5. BÖLÜM SÖZEL MANTIK...190 Mantıkla İlgili Temel Kavramlar...190 Sözel Mantık Sorularının Kapsamı...190 Sözel Mantık Soruları Hakkında...190 Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler...192 Simgeler Kullanma...192 Tablo Oluşturma...192 Sıralama...198 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri...198 Çıkarım Soruları...198 Şifreleme Soruları...200 Sıralama Soruları...201 Yer-Konum Bildiren Sorular...202 Yer-Yön Bildiren Sorular...203 Özne-Nesne İlişkili Sorular...205 Tablo Yorumlama Soruları...207 Karma Sorular...207 Çıkmış Sorular...209 Çözümlü Test...217 Cevaplı Test 1...224 Cevaplı Test 2...228 Cevaplı Test 3...232 MATEMATİK 1. BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR... 239 Küme... 239 Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı... 239 Kümelerin Gösterilişi... 239 Boş Küme... 239 Tam Sayılarda İşlemler... 241 İşlem Önceliği... 243 Rasyonel Sayılar... 243 Rasyonel Sayılarda İşlemler... 243 Denklemler... 245 Çözüm Kümesi Bulma... 245 İkili... 246 Sıralama... 247 Eşitsizlik... 247 Oran Orantı... 247 Ortak Paranteze Alma... 248 Cevaplı Test... 249 2. BÖLÜM SAYILAR... 251 Sayı Kümeleri... 252 Doğal Sayılar... 253 Tam Sayılar... 256 Tek ve Çift Tam Sayılar... 257 Pozitif ve Negatif Sayılar... 259 Ardışık Sayılar... 261 Asal Sayı... 266 Aralarında Asal Sayılar... 266 Basamak Analizi... 267 Çözümleme... 272 Faktöriyel... 274 Sayma Sistemleri... 277 Çıkmış Sorular... 284 Cevaplı Test 1... 288 Cevaplı Test 2... 290 Cevaplı Test 3... 292 Cevaplı Test 4... 294 Cevaplı Test 5... 296 Cevaplı Test 6... 298 vi
3. BÖLÜM BÖLME BÖLÜNEBİLME KURALLARI...300 Bölme...301 Bölünebilme Kuralları...305 2 ile Bölünebilme...305 3 ile Bölünebilme...305 4 ile Bölünebilme...306 5 ile Bölünebilme...307 7 ile Bölünebilme...308 8 ile Bölünebilme...308 9 ile Bölünebilme...308 10 ile Bölünebilme...310 11 ile Bölünebilme...310 Çıkmış Sorular...312 Cevaplı Test - 1...313 Cevaplı Test - 2...315 4. BÖLÜM ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB EKOK...317 Asal Çarpanlara Ayırma...318 Bir Tam Sayının Bölenleri...319 Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı...321 En Büyük Ortak Bölen (EBOB)...322 En Küçük Ortak Kat (EKOK)...325 Çıkmış Sorular...330 Cevaplı Test - 1...331 Cevaplı Test - 2...333 Cevaplı Test - 3...335 5. BÖLÜM BİRİNCİ DERECEDEN DENKLEMLER...337 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler...338 Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler...341 Denklem Sistemi...341 Yok Etme Metodu...341 Yerine Koyma Metodu...342 Özel Denklemler...343 Çıkmış Sorular...346 Cevaplı Test - 1...348 Cevaplı Test - 2...350 6. BÖLÜM RASYONEL SAYILAR... 352 Kesir ve Kesir Türleri... 352 Kesir... 352 Basit Kesir... 352 Bileşik Kesir... 352 Tam Sayılı Kesir... 354 Sabit Kesir... 355 Denk Kesir... 355 Rasyonel Sayılarda Dört İşlem... 356 Toplama İşlemi... 356 Çıkarma İşlemi... 357 Çarpma İşlemi... 357 Bölme İşlemi... 357 Kuvvet Alma... 357 İşlem Önceliği... 358 Ondalık Kesirler... 361 Ondalık Sayılarda Dört İşlem... 362 Devirli Ondalık Açılımlar... 364 Rasyonel Sayılarda Sıralama... 365 İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma... 367 Çıkmış Sorular... 368 Cevaplı Test - 1... 370 Cevaplı Test - 2... 372 7. BÖLÜM ÜSLÜ SAYILAR... 374 Özellikleri... 375 Üslü Sayılarda Dört İşlem... 378 Toplama Çıkarma... 378 Çarpma... 379 Bölme... 381 Çıkmış Sorular... 384 Cevaplı Test - 1... 385 Cevaplı Test - 2... 387 İçindekiler vii
İçindekiler 8. BÖLÜM KÖKLÜ SAYILAR...389 Köklü Sayıların Özellikleri...390 Köklü Sayılarda Dört İşlem...394 Toplama-Çıkarma...394 Çarpma...395 Bölme...396 Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması...398 Eşlenik (Paydayı Kökten Kurtarma)...399 İç İçe Sonlu Kökler...401 İç İçe Sonsuz Kökler...402 A 2 B Ifadesinin Kök Dışına Çıkarılması...404 Köklü Sayılarda Sıralama...406 Köklü Sayılarda Denklem Çözme...407 Çıkmış Sorular...408 Cevaplı Test - 1...410 Cevaplı Test - 2...412 9. BÖLÜM ÇARPANLARA AYIRMA...414 Ortak Parantez Yöntemi...415 Gruplandırma Yöntemi...415 ax 2 +bx+c ifadesinin Çarpanlara Ayrılması...416 Özdeşlikler...418 İki Kare Farkı...418 Tam Kare İfadeler...420 III. Dereceden Özdeşlikler...423 Çıkmış Sorular...425 Cevaplı Test 1...427 Cevaplı Test 2...429 10. BÖLÜM EŞİTSİZLİK MUTLAK DEĞER...431 Eşitsizlikler...432 Özellikleri...435 Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları...435 Kapalı Aralık...435 Yarı Açık Aralık...435 Açık Aralık...436 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler...436 Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi...437 Mutlak Değer...439 Özellikleri...441 Çıkmış Sorular...445 Cevaplı Test 1...448 Cevaplı Test 2...450 Cevaplı Test 3...452 11. BÖLÜM ORAN ORANTI... 454 Oran... 455 Orantı... 455 Orantının Özellikleri... 455 Orantı Türleri... 457 Doğru Orantı... 457 Ters Orantılı Çokluklar... 459 Bileşik Orantı... 460 Ortalamalar... 461 Aritmetik Ortalama... 461 Geometrik Ortalama... 462 Çıkmış Sorular... 464 Cevaplı Test - 1... 467 Cevaplı Test - 2... 469 12. BÖLÜM PROBLEMLER... 471 Denklem Kurma Problemleri... 471 Yaş Problemleri... 478 Yüzde Problemleri... 481 Faiz Problemleri... 483 Kâr Zarar Problemleri... 484 Karışım Problemleri... 487 İşçi Problemleri... 490 Havuz Problemleri... 492 Hareket Problemleri... 493 Çıkmış Sorular... 499 Cevaplı Test 1... 505 Cevaplı Test 2... 507 Cevaplı Test 3... 509 Cevaplı Test 4... 510 Cevaplı Test 5... 513 Cevaplı Test 6... 515 Cevaplı Test 7... 517 Cevaplı Test 8... 519 13. BÖLÜM KÜMELER... 521 Küme... 522 Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı... 522 Kümelerin Gösterimi... 522 Küme Çeşitleri... 523 Kümelerde İşlemler... 524 Alt Küme... 527 Küme Problemleri... 529 Çıkmış Sorular... 531 Cevaplı Test... 532 viii
14. BÖLÜM İŞLEM MODÜLER ARİTMETİK...534 İşlem...535 İşlem Tabloları...538 İşlemin Özellikleri...538 Modüler Aritmetik...541 Modüler Aritmetiğin Özellikleri...542 Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü...546 Çıkmış Sorular...547 Cevaplı Test 1...549 Cevaplı Test 2...551 15. BÖLÜM PERMÜTASYON KOMBİNASYON OLASILIK...553 Saymanın Temel Kuralları...554 Toplama Kuralı...554 Çarpma Yolu ile Sayma...554 Saymanın Temel İlkesi...544 Permütasyon (Sıralama)...556 Tekrarlı Permütasyon...557 Dairesel Permütasyon...558 Kombinasyon (Gruplama)...559 Olasılık...564 Olasılık Fonksiyonu...564 Olasılık Hesabı...565 Koşullu Olasılık...569 Bağımsız ve Bağımlı Olasılık...570 Çıkmış Sorular...571 Cevaplı Test 1...573 Cevaplı Test 2...575 16. BÖLÜM TABLO VE GRAFİKLER...577 Tablo ve Yorumlama...578 Grafik ve Yorumlama...581 Çizgi Grafik...581 Sütun Grafiği...584 Daire Grafiği...587 Çıkmış Sorular...590 Cevaplı Test 1...594 Cevaplı Test 2...596 Cevaplı Test 3...598 17. BÖLÜM SAYISAL MANTIK... 600 Sayısal Mantık Problemleri (Diziler)... 601 Sayısal Mantık Problemleri (Tablo ve Şekil)... 605 Sayısal Mantık Problemleri (Mantık)... 614 Görsel Yetenek... 620 Çıkmış Sorular... 626 Cevaplı Test 1... 637 Cevaplı Test 2... 639 Cevaplı Test 3... 641 GEOMETRİ 1. BÖLÜM GEOMETRİK KAVRAMLAR VE DOĞRUDA AÇILAR... 645 Geometrik Kavramlar... 646 Tanımsız Kavramlar... 646 Açılar... 646 Açının Ölçüsü... 646 Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler... 646 Açı Ölçü Birimleri... 646 Açı Çeşitleri... 647 Dar Açı... 647 Dik Açı... 647 Geniş Açı... 647 Doğru Açı... 647 Tam Açı... 647 Komşu Açılar... 647 Açıortay... 647 Tümler Açılar... 648 Bütünler Açılar... 648 Ters Açılar... 649 Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar... 649 Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen İle Meydana Getirdiği Açılar... 649 Kenarları Paralel Açılar... 651 Kenarları Dik Açılar... 651 Üçgenler... 654 Üçgen Çeşitleri... 654 Açılarına Göre Üçgenler... 654 Kenarlarına Göre Üçgenler... 654 Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar... 655 Yükseklik... 655 Açıortay... 655 Kenarortay... 655 Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler... 656 Dik Üçgen... 660 Pisagor Teoremi... 660 Öklid Bağıntıları... 661 İçindekiler ix
İçindekiler x Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler...662 Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler...663 Üçgende Açıortay Teoremleri...665 İç Açıortay Teoremi...666 Dış Açıortay Teoremi...667 Üçgende Kenarortay Teoremleri...669 Ağırlık Merkezi...669 Kenarortay Bağıntıları...671 İkizkenar Üçgen...673 Eşkenar Üçgen...675 Üçgende Alan...679 Üçgende Benzerlik...684 Açı Açı Açı Benzerlik Kuralı...684 Tales Teoremi...686 Temel Orantı Teoremi...686 Çapraz Tales Teoremi...687 Kenar Açı Kenar Benzerlik Kuralı...688 Kenar Kenar Kenar Benzerlik Kuralı...689 Üçgende Açı Kenar Bağıntıları...692 Üçgen Eşitsizliği...692 Cevaplı Test - 1...697 Cevaplı Test - 2...699 Cevaplı Test - 3...701 Cevaplı Test - 4...703 Cevaplı Test - 5...705 Cevaplı Test - 6...707 Cevaplı Test - 7...709 Cevaplı Test - 8...711 Cevaplı Test - 9...713 Cevaplı Test - 10...715 Cevaplı Test - 11...717 Cevaplı Test - 12...719 Cevaplı Test - 13...721 Cevaplı Test - 14...723 Cevaplı Test - 15...725 Cevaplı Test - 16...727 Cevaplı Test - 17...729 2. BÖLÜM ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER... 731 Çokgenler... 732 Dışbükey ve İçbükey Çokgenler... 732 Düzgün Çokgen... 733 Dörtgenler... 738 Dörtgenin Özellikleri... 738 Dörtgenlerde Alan... 739 Paralelkenar... 741 Paralelkenarda Alan... 742 Paralelkenarın Alan Özellikleri... 742 Paralelkenarda Uzunluk İle İlgili Özellikler... 744 Eşkenar Dörtgen... 745 Dikdörtgen... 746 Kare... 748 Yamuk... 750 İkizkenar Yamuk... 753 Dik Yamuk... 755 Deltoid... 755 Cevaplı Test - 1... 756 Cevaplı Test - 2... 758 Cevaplı Test - 3... 760 Cevaplı Test - 4... 762 Cevaplı Test - 5... 764 Cevaplı Test - 6... 766 Cevaplı Test - 7... 768 Cevaplı Test - 8... 770 Cevaplı Test - 9... 772 Cevaplı Test - 10... 774 3. BÖLÜM ÇEMBER VE DAİRE... 776 Çemberde Açı... 777 Çemberde Yardımcı Elemanlar... 777 Çemberde Yay ve Açı Özellikleri... 778 Merkez Açı... 778 Çevre Açı... 779 Teğet Kiriş Açı... 780 İç Açı... 780 Dış Açı... 780 Çemberde Kiriş Yay Özellikleri... 782 Kirişler Dörtgen... 782 Çemberde Uzunluk... 783 Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti... 789 Kuvvet Ekseni... 785 İki Çemberin Ortak Teğetleri... 786 İki Çemberin Birbirine Göre Durumları... 788 Üçgen Çemberleri... 788 Üçgenin İç Teğet Çemberi... 788 Üçgenin Dış Teğet Çemberi... 789 Teğetler Dörtgeni... 789 Dairede Alan... 790
Dairenin Alanı ve Çevresi...790 Daire Diliminin Alanı...790 Çember Yayının Uzunluğu...790 Daire Kesmesinin Alanı...790 Daire Halkasının Alanı...791 Çemberde Benzerlik...792 Cevaplı Test - 1...794 Cevaplı Test - 2...796 Cevaplı Test - 3...798 Cevaplı Test - 4...800 Cevaplı Test - 5...802 Cevaplı Test - 6...804 4. BÖLÜM ANALİTİK GEOMETRİ...806 Noktanın Analitik İncelenmesi...807 Analitik Düzlem...807 İki Nokta Arasındaki Uzaklık...808 Doğrusal Noktalar...809 Doğrusal Olmayan Noktalar...811 Doğrunun Analitik İncelenmesi...814 Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi...814 Doğrunun Grafiğinin Çizimi...816 Doğrunun Denklemleri...817 Özel Doğrular...819 İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları...819 Doğru Demeti...821 Simetriler...824 Noktanın Simetriği...824 Doğrunun Simetriği...827 Eşitsizlikler...829 Cevaplı Test - 1...831 Cevaplı Test - 2...833 Cevaplı Test - 3...835 Cevaplı Test - 4...837 Cevaplı Test - 5...839 5. BÖLÜM KATI CİSİMLER...841 Prizma...842 Dikdörtgenler Prizması...843 Küp...845 Silindir...845 Dönel Silindir...846 Piramit...848 Düzgün Piramit...848 Kesik Piramit...849 Küre...851 Cevaplı Testler - 1...825 Cevaplı Testler - 2...854 Çıkmış Sorular...856 SAYISAL SÖZEL DENEMELER Sayısal Test - 1...863 Sözel Test - 1...872 Sayısal Test - 2...887 Sözel Test - 2...898 Sayısal Test - 3...911 Sözel Test - 3...922 Cevap Anahtarları...935 İçindekiler xi
DGS SÖZEL YETENEK
6 Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlamı Sözcüklerde Anlam İlişkileri Söz Sanatları Söz Öbekleri Çıkmış Sorular Çözümlü Test Cevaplı Test 1 3 Geçmiş Yıllarda Çıkmış Soru Analiz Tablosu 2007 2008 2009 2010 2011 3 3-7 6 Dil, insanın karakterinin bir parçasıdır. Bacon
SÖZCÜKTE ANLAM SÖZCÜĞÜN ANLAMI DGS Türkçe Bu ünitede, aşağıdaki konu ve alt başlıklar işlenecektir: 1. SÖZCÜĞÜN ANLAMI a. Gerçek Anlam i. Temel anlam ii. Yan anlam b. Mecaz Anlam c. Terim Anlam d. Soyut - Somut Anlam e. Nitel - Nicel Anlam f. Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam 2. SÖZCÜKLERDE ANLAM İLİŞKİLERİ a. Eş Anlamlı Sözcükler b. Yakın Anlamlı Sözcükler c. Karşıt Anlamlı Sözcükler d. Eşsesli (Sesteş) Sözcükler e. Genel-Özel İlişkili Sözcükler Sözcük: Anlamlı ses veya ses birliği, söz, sözcük. (TDK, 2005) Sözcükte anlam ünitesi anlam bilgisi nin temelidir. Bir yazı binaya benzetilirse, sözcük de o binayı oluşturan tuğlalardır. Bir parça içerisindeki sözcüklerin anlamı kavranamazsa cümlenin, cümle iyi anlaşılmazsa da paragrafın ne demek istediği tam olarak anlaşılamaz. Sözcükte anlam ünitesi; sözcüklerin tek başına ya da bir araya gelerek kazandıkları farklı anlamları, anlam ilişkilerini ve sözcükte meydana gelen anlam olaylarını kavratmayı amaçlayan temel bir ünitedir. Türkçede bazı kelimelerin tek bir anlamı varken bazı kelimeler kullanıldıkları yere göre çok çeşitli anlamlar kazanabilir. Cümlenin iyi anlaşılması, cümlede kelimenin hangi anlamda kullanıldığının doğru anlaşılmasıyla mümkündür. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. 3. SÖZ SANATLARI a. Benzetme (Teşbih) b. Eğretileme (İstiare) i. İnsandan doğaya aktarma ii. Doğadan insana aktarma iii. Doğadan doğaya aktarma iv. Duyular arası aktarma c. Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel) d. Değinmece (Kinaye) e. Dokundurma (Tariz) f. Mübalâğa (Abartma ) g. Dolaylama h. Güzel Adlandırma i. Somutlama 4. SÖZ ÖBEKLERİ a. Deyimler b. Atasözleri c. İkilemeler d. Pekiştirmeler e. Sözün Cümleye Kattığı Anlam ÖRNEK Buzul: Kutup bölgelerinde veya dağ başlarında bulunan büyük kar ve buz kütlesi. Küresel ısınma nedeniyle kutuplardaki buzullar hızla eriyor. Fırlatmak: Hızla atmak, bulunduğu yerden dışarı atmak. Elindeki kalemi pencereden dışarı fırlattı. Beton: Çimentonun su yardımıyla kum, çakıl vb. maddelerle karışması sonucu oluşan sert, dayanıklı, bağlayıcı yapı malzemesi. Bahçenin önündeki eğimli araziye beton döktüler. (TDK, 2005) Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin sözlükte tek karşılığı vardır ve bu kelimelerin başka anlamlara gelebilecek kullanımı yoktur. Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. ÖRNEK Kaçmak: 1. Hızla koşup bir yere saklanmak Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın. 2. Firar etmek Üç mahkûm hapisten kaçtı. 3.Girmek Kulağına su kaçtı denizde. 4. Yaklaşmak, benzemek Bu mavi biraz yeşile kaçıyor. 5... Örneklerde görüldüğü gibi, kaçmak sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır. 4
Örnek: Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi farklı anlamlarda kullanılamaz? A) Ağacın yaprakları sararıp solmaya başlamış. B) Bu gürültülü yerde uyuduğuna göre çok yorgun olmalı. C) Medeniyette ilerleyememenin en büyük sebebi bilimsizliktir. D) Sokağın başında durmuş, gelen geçen arabaları seyrediyordu. E) Eğer kravat takmıyorsan yakanı biraz düzeltmelisin. Çözüm: A seçeneğinde burun, B seçeneğinde kol, C seçeneğinde el sözcükleri yan anlamlarında ve E seçeneğinde yüz sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır. D seçeneğinde ise tutmak sözcüğü elde bulundurmak, ele almak anlamında, yani temel (ilk) anlamında kullanılmıştır. Cevap D Yan anlam Sözcüğün, temel anlamı ndan tamamen kopmadan kazandığı, onunla ilişkili yeni anlamlardır. Mağaranın ağzı o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu Çocuğun ateşini bir türlü düşüremiyorlar. Sözcükte Anlam Çözüm: D seçeneğinde sokak sözcüğü tek anlamlı bir sözcüktür. Diğer sözcükler kullanıldıkları cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir. Belediye, elektrik faturalarını ödemeyen şirketlerin elektriğini kesti. Örnek: Gerçek Anlam Temel anlam (İlk anlam) Cevap D Bir sözcüğün zihinde karşıladığı ilk kavramdır. Diğer bir deyişle sözcük (tek başına) duyulduğunda ya da okunduğunda düşünülen ilk şeydir. Örneğin ayak dendiğinde akla gelen ilk kavram o sözcüğün temel anlamıdır. Örneğin, Ağız : Yüzde bulunan, ses çıkarmaya, soluk alıp vermeye yarayan ve besinlerin sindirilmeye başlandığı organ. Yeni matematik öğretmenimizin kocaman bir ağzı var. I. Temiz bir toplum yaratmak bizim elimizde. II. Yıllar sonra bazı olaylar aydınlandı. III. Henüz, çok ileri fikirler ortaya koyamadık. IV. Sanatçı bize ne aşılıyor, ona bakmalıyız. V. Şaşkın ağaç, tomurcuklarını erken patlatmış. Yukarıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yan anlamıyla kullanılmıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Çözüm: E seçeneğinde patlamak sözcüğü yan anlamda (görünür duruma gelmek, açılmak) kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır. Ateş : Yanıcı cisimlerin tutuşmasıyla beliren ısı ve ışık, od, nâr. "Uygarlık ateşten doğmuştur." Kesmek : Bıçak, makas vb. bir araçla bir şeyi ikiye ayırmak, parçalamak, doğramak. Tüm gücüyle ipi kesmeye çalıştı. Cevap E Örnek: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük temel anlamda kullanılmıştır? A) Ayağındaki ayakkabının burnu çok aşınmış. B) Sertçe açtığı kapının kolu elinde kaldı. C) Akşam karanlığında iki el silah sesi duyuldu. D) Kucağında kundaklı bir çocuk tutuyordu. E) Yaşlı adam, çocuğa fazla yüz vermeyin, dedi. 5