Aadolu Tarım Bilimleri Dergisi Aadolu Joural of Agricultural Scieces http://dergipark.ulakbim.gov.tr/omuaajas Araştırma/Research Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci, 1 (0) ISSN: -750 (Prit) -769 (Olie) doi:.71/aajas.0.1..01-07 Saae x Kıl Keçi melezi (G 1 ) çebiçleri erke (7- aylık) yaşta damızlıkta kullaılabilme imkaları Hacer Tüfekci, Mustafa Olfaz Odokuz Mayıs Üiversitesi, Ziraat Fakültesi, Zooteki Bölümü 5519 Samsu * Sorumlu yazar/correspodig author: tufekcihacer@hotmail.com Geliş/Received 01/0/0 Kabul/Accepted 0/06/0 ÖZET Bu çalışmada çebiçleri doğdukları yıl damızlıkta kullaılmasıı döl verimide ve oğlakları büyüme özellikleride herhagi bir olumsuzluğa sebep olup olmadığıı ortaya koulması amaçlamıştır. Saae x Kıl Keçi Melezi (G 1 ) keçi ve çebiç gruplarıı döl verimi, gelişme özellikleri, süt verimi, calı ağırlıkları ve vücut ölçüleri belirlemiş ve elde edile veriler karşılaştırılmıştır. Araştırmada 96 baş Saae x Kıl Keçi Melezi (G 1 ) çebiç ve baş Saae x Kıl Keçi Melezi (G 1 ) keçi (- yaş) kullaılmıştır. Saae ve Kıl Keçi Melezi (G 1 ) keçi ve çebiç gruplarıda sırasıyla; gebelik oraı %95., %9.7; doğum oraı %7.5, %76.1; tekiz, ikiz, üçüz doğum oraları %.6, %., %19.1 ve %6.5, %., %.7; oğlak verimi ise %171. ve %1. olarak bulumuştur. Oğlakları 0. gü ve 75. gü calı ağırlıkları, vücut ölçüleri, 0. gü, 75. gü ve. gü yaşama gücü değerleri bezerlik göstermiştir. Keçi ve çebiç grupları; döl verimi, calı ağırlık, calı ağırlık artışları, vücut ölçüleri, yaşama güçleri ve süt verimleri bakımıda karşılaştırıldığıda çebiçlerde keçilere göre bir gerilik görülse de çebiçleri erke yaşta damızlıkta kullaılması hayvaları verimli ömür süresii uzatarak ekoomik açıda yetiştiriciye daha faydalı olacağı soucua varılmıştır. Aahtar Sözcükler: Calı ağırlık Döl verimi Erke yaşta damızlıkta kullama Süt verimi Possibilities of usig Saae x Hair Goat crossbred (G 1 ) kids as breedig goat at early ages (7- moths) ABSTRACT The objectives of this study were to ivestigate the possibilities of usig kids as breedig goat i the first year of life, determie the fertility, productio ad growig traits of the kids. Fertility, matig, milk productio, live weights ad body measuremets were determied of Saae x Hair Goat crossbred (G 1 ) goat ad kid groups ad the obtaied data were compared. I the study, 96 Saae x Hair Goat crossbred (G 1 ) kids ad Saae x Hair Goat crossbred (G 1 ) goats (- age) were used. While the rate of pregacy ad birth of Saae x Hair Goat crossbred (G 1 ) goat ad kid groups were respectively 95.%, 9.7% ad 7.5%, 76.1%; the rate of sigle, twi ad triplet birth were.6%, 6.5%;.%,.% ad 19.1%,.7%. The kid yields of Saae x Hair Goat crossbred (G 1 ) goat ad kid groups were 171.% ad 1.%. The live weights ad body measuremets of the kids o the 0th ad 75th day ad survival ability o the 0 th, 75 th ad th day were similar i the two groups. I spite of a declie has bee show i fertility, live weight, live weight gai, body measuremets, viability ad milk yield whe impaired the goat ad kid groups, it is cocluded that usig kids i breedig i early ages may be more useful ecoomically for breeders i terms of prologig the lifetime of aimals. Keywords: Live weight Fertility Possibility of early breedig Milk yield OMU ANAJAS 0 1. Giriş Keçi; eti, sütü, kılı, tiftiği ve deriside yararlaılabile, düyaı farklı iklim koşullarıa sahip tüm bölgeleride yetiştiriciliği yapıla bir çiftlik hayvaıdır. Türkiye de keçi yetiştiriciliği yüzyıllardır geleeksel olarak yapıla bir üretim dalı olup yetiştirildikleri bölgei ekoomisie ve sosyo-kültürel yapısıa öemli düzeyde katkı sağlamaktadır (Bolacalı ve Küçük, 01). Ülkemiz keçi ırkları arasıda farklı ekolojik koşullara uyum sağlamış ola ekoomik ırk Kıl Keçileridir (Şegoca, 199; Güey ve Darca, 001; Ağaoğlu ve ark., 01). Acak, ülkemizde keçi
Tüfekci ve Olfaz / Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci 1 (0) 01-07 yetiştiriciliği içi Kıl Keçilerii geetik potasiyeli öemli bir sorudur. Bu keçilere ek yemleme yapılması ise çoğu zama ekoomik bulumamakta ve alışkalıkları da etkisi ile ekstasif üretim tercih edilmektedir (Gül ve ark., 0). Bu durum, keçi yetiştiriciliğideki potasiyeli tam olarak değerledirilememesi gerçeğii ortaya çıkarmaktadır. Oysa arta üfus oraıa göre yetersiz kala hayvasal üretim düzeyii artırabilmek içi hayva sayısı ile birlikte verim seviyesii de arttırmaı yolları bulumalıdır. Keçi başıa üretimi yükseltmei yolu gerekli bakım ve besleme şartları sağlayarak seleksiyo ve melezleme yolu ile verimleri yükseltmektir (Şegoca ve ark., 1970; Özca ve ark., 197; Demiröre ve Taşkı, 199). Bu amaçla Kıl Keçileri ile saf sütçü ırklar arasıda melezleme programları yapılmaktadır. Ülkemizde Kıl Keçilerii ıslahı amacıyla yürütüle melezleme çalışmalarıı çoğuda düyada süt verimi e yüksek ırk olarak taıa Saae geotopii ağırlıklı olarak kullaıldığı görülmektedir (Koylu, 009). Saae ırkıı e öemli özellikleride birisi farklı iklim koşullarıa uyma yeteeğidir. Ayı zamada erke yaşta cisi olguluğa ulaşırlar. Böylece daha erke yaşta damızlıkta kullaılabilirler. Damızlıkta kullama yaşı, hayvaı ırkı, besleme durumu, iklim şartları, doğum mevsimi, elem derecesi ve yaş gibi faktörlere göre değişim göstermekle birlikte, asıl belirleyici kriter hayvaı calı dır. Oğlakları damızlıkta kullaılabilmeleri içi ergi vücut ı %60-70 ie (Everett ve ark., 1971; Demiröre ve Kaymakçı, 19) veya doğum ı yaklaşık 9 katıa ulaşmaları yeterlidir (Halfez, 195). Erke yaşta damızlıkta kullama ile; hayvaları verimli ömür sürelerii uzatmak; döl, süt, et, deri verimlerii de artması alamıa gelmektedir. Ayrıca erke yaşta damızlıkta kullaıla hayvaları aalık kabiliyetlerii daha yüksek olması beklemektedir (Hulet, 1969; Less, 1971). Bu çalışmada Saae x Kıl Keçi Melezi (G 1 ) keçi ve çebiçleri gelişme özellikleri, aşım, döl verimi, süt verimi, calı ağırlıkları ve vücut ölçüleri belirleerek elde edile veriler karşılaştırılıp değerledirilmiştir. Gerekli bakım ve besleme şartları sağlaarak çebiçleri damızlıkta kullaılabilme yaşıı ve gelecekteki verimlerii ortaya koulması ile doğdukları yıl damızlıkta kullaıldığıda döl verimi ve oğlakları büyüme özellikleride herhagi bir olumsuzluğa yol açıp açmayacağıı ortaya koulması amaçlamıştır.. Materyal ve Yötem.1. Materyal Araştırmaı hayva materyalii Çaakkale bölgeside 0 yılı Ağustos ayıda temi edile toplam 96 baş Saae x Kıl Keçi (G 1 ) Melezi çebiç ve baş Saae x Kıl Keçi (G 1 ) Melezi keçi (- yaş) oluşturmuştur. Deeme Kastamou İli Damızlık Koyu Keçi Yetiştiricileri Birliği e üye merkeze bağlı 6 0 işletmede yürütülmüştür. Her işletmeye Saae x Kıl Keçi (G 1 ) Melezi çebiç, Saae x Kıl Keçi (G 1 ) Melezi keçi ve 1 Saae x Kıl Keçi (G 1 ) Melezi teke rastgele verilmiştir. Araştırmada hayvalar gülük - saat merada faydaladırılmıştır. Saae x Kıl Keçi Melezi (G 1 ) keçi ve çebiçlere teke katımıda 15 gü öceside başlamak üzere doğum sorasıa kadar meraya ek olarak %1 ham protei ve 750 kcal metabolik eerji içere 0.5 kg toklu besi yemi verilmiştir. Oğlaklar sabah ve akşam olmak üzere güde iki kez emzirilmiştir. Doğumda 15 gü sorasıa kadar ae ve yavrular meraya çıkarılmamıştır. Oğlaklar.5 aylık olduklarıda sütte kesilmişlerdir ve bu döemde sora aeleriyle beraber meraya çıkarılmıştır. Doğumda gü sora oğlakları yem bölmelerie rume gelişimi içi kaliteli kaba yem koulmuştur... Yötem Araştırmada teke katımı serbest aşım yötemie göre Ekim ayıda yapılmıştır. Teke katım döemi öcesi bütü hayvaları kulak umaraları kotrol edilerek kayıt altıa alımıştır. Gülük olarak aşım yaptırıla keçileri aşım tarihleri ve kulak umaraları kaydedilmiştir. Tekeler aşım işlemi bittikte sora sürüde çıkarılarak ayrı bir bölmede barıdırılmıştır. Doğum mevsimi Mart-Nisa aylarıda gerçekleşmiştir. Doğa oğlakları, ilk saat içide doğum ağırlıkları, kulak umaraları, doğum tarihi, doğum şekli ve cisiyetleri kaydedilmiştir. Calı ağırlık ölçümleri; aelerde teke katımı öcesi ve doğum sorasıda, oğlaklarda ise doğumda ilk saat içide 0 g a kadar hassas dijital terazi ile tartılarak alımıştır. Oğlaklarda, ilk doğa oğlak 1 aylık yaşta olduğuda tekrar tartıma başlamış ve aylık periyotlar şeklide kotrol güü akşamda aç bırakılarak tartım yapılmıştır. Elde edile verilerde yararlaarak 0., 75. ve. gü calı ağırlıkları ve calı ağırlık artışları tespit edilmiştir. Doğa oğlakları 0. ve 75. güde vücut ölçüsü olarak cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği, vücut uzuluğu, kürekler arkası göğüs geişliği, göğüs deriliği ölçü bastouyla; göğüs çevresi, but çevresi ve ö icik çevresi ise ölçü şeridi ile tespit edilmiştir (Ertuğrul, 1991). Keçilerde sağım kotrolü doğumda bir hafta sora başlamış ve laktasyou soua kadar aylık periyotlar şeklide yapılmıştır. Süt verimii belirlemesi doğumu takibe ayda bir, güde tek sağım olacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Keçileri gülük süt verimi 0 g ı altıa düştüğüde sağıma so verilmiştir. Süt kotrol kayıtlarıda yararlaarak keçilere ait laktasyo süt verim miktarları ve laktasyo süreleri Akdeiz yötemie göre hesaplamıştır (Kaymakçı, 1996). Deemede elde edile veriler Tesadüf Parselleri Deeme Desei e göre SPSS (Box ve ark., 1971) istatistik paket programıda aaliz edilmiştir. Kullaıla aaliz yötemi aşağıda verilmiştir. Yij = μ+ γi + еij
Tüfekci ve Olfaz / Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci 1 (0) 01-07 Yij = Gözlem değeri μ = İcelee özelliğe ait popülasyo ortalaması γi = i ici yaşı etkisi еij = Tesadüfi hata. Bulgular ve Tartışma.1. Döl verim özellikleri Çalışmada elde edile bulgulara göre grupları ortalama döl verim değerleri Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 icelediğide kısırlık oraı ve yavru atma oraı çebiçlerde yüksek bulumuştur. Bu durum çebiçleri doğura hayva başıa oğlak verimii düşük olmasıa ede olmuştur. Döl verimi, sürüü devamlılığı, ticari işletmeleri karlılığı ve verimliliği açısıda öemli bir özelliktir. Elde edile verilere bakıldığıda keçi grubu çebiç grubuda daha üstü durumdadır, bu da yaşı etkiside kayaklaa bir durumdur. Elde edile souçlar ilgili literatürle (Riberio ve ark., 000; Şegoca ve ark., 00; Vatasever ve Akçapıar, 009) bezerlik göstermektedir. Keçi ve çebiçlerde üçüz doğum oralarıı düşük oluşu beklee bir durumdur... Doğum ve büyüme özellikleri Saae x Kıl Keçi Melezi (G 1 ) keçi ve çebiç gruplarıı oğlakları doğum, 0.gü, 75. gü ve. gü calı ağırlıkları ve bu döemlerdeki calı ağırlık artışları Çizelge ve Çizelge de verilmiştir. Çizelge icelediğide, doğum bakımıda çebiç grubu dişi ikiz ve erkek üçüz oğlaklarıı doğum ağırlıkları, keçi grubu dişi ikiz ve erkek üçüz oğlaklarıı doğum ağırlıklarıda istatistik olarak öemli derecede yüksek bulumuştur (P<0.05). Doğum, yavruu yaşama gücü ve daha soraki döemlerdeki calı ağırlık artışları bakımıda öemlidir. Geel olarak bakıldığıda erkek oğlakları dişi oğlaklarda ve tekiz oğlakları ikiz oğlaklarda daha yüksek doğum a sahip olduğu görülmüştür. Doğum üzerie doğum tipi ve cisiyeti etkisi bakımıda Şegoca ve ark. (00); Tozlu (006); Bolacalı ve Küçük (0) i tespit ettiği bulgular araştırmada elde edile bulguları desteklemektedir. oğlakları doğum, çebiç grubu oğlaklarıda düşüktür acak keçi grubua ait dişi ve erkek oğlakları 0. gü calı ağırlıkları, çebiç grubuu oğlaklarıyla bezerlik gösterdiği görülmektedir. Bu durum keçi grubuu süt verimii çebiç grubuda daha yüksek olmasıda kayaklamıştır. Keçi ve çebiç gruplarıda 0. gü calı ağırlıkları üzeride cisiyeti etkisi öemsiz bulumuştur. Elde edile bulgular Koşum ve ark. (00) ı buldukları souçlarla bezerlik göstermektedir. Keçi ve çebiç gruplarıda 75. gü da cisiyet ve doğum tipii etkisi dişi üçüz oğlaklarda öemli bulumuştur (P<0.05).. gü bakımıda keçi ve çebiç gruplarıı dişi ve erkek tekiz oğlaklarıda farklılık istatistik olarak öemli bulumuştur (P<0.05). Keçi ve çebiç grubu oğlakları 75. gü ağırlıkları icelediğide erkekleri dişilerde ve tekizleri ikiz ve üçüzlerde daha ağır olduğu görülmektedir. Elde edile souçlar Uğur ve ark. (00) ı yaptıkları çalışma souçları ile bezerlik göstermesie rağme Şimşek ve Bayraktar (006) tarafıda yapıla çalışmada elde edile değerlerde düşük bulumuştur.. gü bakımıda elde edile souçlar Ulutaş ve ark. (0) ve Atay ve ark. (0) ı verdiği bildirişlerle bezerlik göstermesie rağme Vatasever ve Akçapıar (006) tarafıda yapıla çalışma souçlarıda yüksek bulumuştur. Bu farklılık keçi grubu oğlaklarıı çebiç grubu oğlaklarıkide daha fazla calı ağırlık kazacı göstermeleride kayaklamıştır. Çizelge 1. Saae x Kıl Keçi melezi (G 1 ) keçi ve çebiç gruplarıı döl verimlerie ait taımlayıcı değerler Özellikler Sayı Ora (%) Sayı Ora (%) Tekealtı Keçi - 96 - Kısır Kala Keçi 1. 7 7. Gebe Kala Keçi 95. 9 9.7 Yavru Ata Keçi.7 1 Doğura Keçi 1 7.5 7 76.1 Ölü Doğum Yapa Keçi 9.5 5.5 Tek Doğura 6.6 50 6.5 Doğura 9. 17. Doğura 19.1.7 Doğa Oğlak 6-90 - Calı Doğa Oğlak 1-1 - Sütte Kesile Oğlak 9-0 - Tekealtı Keçi Başıa Doğa Oğlak - 150-9.7 Tekealtı Keçi Başıa Sütte Kesile Oğlak - -. Doğura Keçi Başıa Sütte Kesile Oğlak - 1-9.6 Doğura Keçi Başıa Doğa Oğlak - 171. - 1. 0
Tüfekci ve Olfaz / Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci 1 (0) 01-07 Çizelge. Saae x Kıl Keçi melezi (G 1 ) keçi ve çebiç grubu oğlaklarıı çeşitli döemlerdeki calı ağırlıkları (kg) Cisiyet Doğum tipi 1 1 5 1 Doğum.9±0.0.96±0.* 1.9±0.67.1±0.0.79±0.0.50±0.00* 1 0. gü 7.±0.0 6.6±0.9.76±0.7.±0. 6.7±0.7.±0.00 1 75. gü 1.9±0.5 1.±0.90 7.97±1.0* 1.±0.5 1.0±1.0 1.6±0.00 0. gü 1.±0.7* 0.55±1.6 1.56±.6.±1.0*.0±1.60 0.19±0.00 Ortalama 1.99±0.* 7 7.5±0.0 7 1.±0.6 7 1.9±0.59*.7±0.6.19±0.09* 1.5±9.96.7±0.59.6±0.1.5±0.5*.1±1.0 6.7±0.9 5.5±0.6.7±0.7 7.0±0.5 7.9±1..±. 1.6±0.66.±0.9* 1.67±0.79 1.57±0.9 1.65±1. 7.9±7.0*.1±0.9 0.51±.50 0.7±.79*.71±1.7.7±.66 Ortalama 1.15±0.1* 1 7.07±0.7 9 1.56±0.9 9.19±0.9* * Ayı sütuda işaretli ortalamalar arasıdaki fark istatistik olarak öemlidir(p<0.05) Keçi ve çebiç gruplarıda doğum-0. gü calı ağırlık artışlarıa bakıldığıda; keçi grubuu oğlaklarıı çebiç grubuda ve erkek oğlakları dişilerde daha ağır oldukları görülmektedir. Keçi ve çebiç grubu oğlaklarıı doğum-75. gü calı ağırlık artışlarıda, dişi üçüz oğlaklar arasıdaki fark istatistik olarak öemli bulumuştur (P<0.05). Oğlaklarda doğum-. gü calı ağırlık artışlarıa bakıldığıda çebiç ve keçi grubu dişi ve erkek tekiz oğlaklar arasıdaki farklılık istatistiki olarak öemli bulumuştur (P<0.05). Geel olarak doğum-. gü calı ağırlık artışları dişi oğlaklarda erkeklerde ve çebiçlerde keçilerde daha azdır. Araştırma soucuda elde edile bulgulara göre; oğlakları 0. ve 75. gü calı ağırlık artışları bezer olup. gü ağırlık ve calı ağırlık artışı bakımıda çebiç grubu oğlaklarıı biraz Çizelge. Saae x Kıl Keçi melezi (G 1 ) keçi ve çebiç grubu oğlaklarıı çeşitli döemlerdeki calı ağırlık artışları (g) Cisiyet Doğum tipi 1 0. gü GCAA 17.50±0.09 1.0±0.1 9.00±0.0 171.00±0.0 17.5±0.1.00±0.00 1 75. gü GCAA 1.70±0.07.70±0.1 0.00±0.05* 1.60±0.06 19.60±0.15.00±0.00 0. gü GCAA 1.70±0.0* 95.0±0. 70.00±0..60±0.05* 1.±0.09 9.00±0.00 Ortalama 7 17.±0.00 7 1.50±0.00 7.50±0.00* 15.50±0.15 156.00±0.15 1.50±0.5 9.0±0.1 151.±0.15.00±0.5 17.50±0.50 15.±0.01 17.0±0.1* 150.0±0.0 15.50±0.1 5.00±0.0 1.50±0.7*.0±0.05.00±0. 151.0±0.17* 1.0±0.07 1.50±0.15 Ortalama 1 151.50±0.00 9 16.90±0.00 9.0±0.00* * Ayı sütuda işaretli ortalamalar arasıdaki fark istatistik olarak öemlidir (P<0.05). GCAA: Gülük calı ağırlık artışı 0
Tüfekci ve Olfaz / Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci 1 (0) 01-07 düşük olduğu tespit edilmiştir. Elde edile bulgular Şimşek ve Bayraktar (007) tarafıda yapıla çalışma souçları ile bezerlik göstermektedir... Vücut ölçüleri Keçi ve çebiç grubu oğlaklarda 0. gü vücut ölçülerie ait bulgular Çizelge. te verilmiştir. Vücut uzuluğu ve cidago yüksekliği bakımıda keçi grubu oğlakları daha yüksek değerler gösterdiği ve geel olarak dişi oğlakları erkek oğlaklarıkide daha düşük değerler gösterdiği tespit edilmiştir. Bu farklılıkları edeleri arasıda erkek oğlakları testestero ile büyüme hormou arasıdaki pozitif ve sierjitik etkide ve keçi grubu oğlaklarıı çebiç grubu oğlaklarıda daha fazla calı ağırlık artışı kazamalarıda kayakladığı düşüülmektedir. Kha ve ark. (006) tarafıda yapıla çalışmaı souçları elde edile bulguları desteklemektedir. Geel olarak bakıldığıda oğlaklarda kürekler arkası göğüs geişliğide doğum tipii etkisi öemlidir, çükü bir batıda doğa yavru sayısı arttıkça bu yavruları ileriki döemlerdeki gelişmelerii tekizlere göre düşük olması beklee bir durumdur. Çizelge. Saae x Kıl Keçi melezi (G 1 ) keçi ve çebiç grubu oğlaklarıı 0. gü vücut ölçüleri Cisiyet DT VU CY KAGG GD SY GÇ ÖİÇ BÇ 1 50.±0.97.7±0.77*.5±.50 9.0±1.07 7.5±1.*.0±.00 0.5±0.9 19.6±0.5* 15.5±1.50* 1.±0.9*.±0.5* 9.0±1.00* 51.±1.1 9.1±1.*.0±.00* 5.9±1.7 5.±1.7*.5±.50* 7.0±0.1 6.6±0. 5.0±0.00* 6.±1.6 67.0±1.79 59.5±.50 51.0±0.9 50.5±1.67.0±0.00 50.±0.9* 9.±1.6 51.0±0.00* 1.1±0.7 0.6±0.61 19.0±0.00* 1.7±0.0 1.±0.96.0±0.00* 5.5±1.07 51.0±1.91 5.0±0.00* 56.9±1.01 5.9±1.77 5.0±0.00 7.±0.0 7.6±0.5 7.0±0.00 71.±1.* 70.0±.0 60.0±0.00 Ortalama 7 50.±0.5* 9.0±0.55* 0.±0.6 1.1±0.6* 51.±0.6* 5.±0.7* 7.1±0. 6.9±0. 57.0±9.00 5.6±1.6* 51.±.6 51.5±9.50 51.7±1.6* 50.±.50.5±.50 1.±0.* 0.5±1.19* 15.5±.50* 1.±0.6* 1.±1.* 55.5±.50 5.7±1.51* 51.5±.19* 6.5±1.50 59.7±.* 55.7±.0* 7.5±1.50 7.1±0.9 7.0±0.5* 77.0±.00 71.7±.77 61.±.19 5.0±.00 5.5±.6.0±7.00* 59.±7.* 5.±1.97 9.5±0.50* 0.0±.66 1.±0.9 0.5±0.50* 1.0±.00 1.7±0.9 1.5±0.50 5.±.1 5.±.5 5.0±.00* 59.0±.6 5.9±.6 56.50±.50 7.6±0. 7.7±0. 7.5±0.50 6.±.6* 7.9±.07 57.5±7.50 Ortalama 1 5.±1.1* 5.1±1.1* 1.±0.5 1.±0.6* 5.7±1.0* 5.±1.5* 7.±0.0 70.1±1.90 *Ayı sütuda işaretli ortalamalar arasıdaki fark istatistik olarak öemlidir (P<0.05). DT: Doğum tipi; VU: Vücut uzuluğu; CY: Cidago yüksekliği; KAGG: Kürekler arkası göğüs geişliği; GD: Göğüs deriliği; SY: Sağrı yüksekliği; GÇ: Göğüs çevresi; ÖİÇ: Ö icik çevresi; BÇ: But çevresi Elde edile bulgulara göre keçi ve çebiç gruplarıı dişi oğlaklarıda göğüs deriliği üzeride doğum tipii etkisi öemli bulumuştur. oğlaklarda ise göğüs deriliği üzeride doğum tipii etkisi sadece üçüzlerde öemli bulumuştur. Bu farklılığı dişi doğa oğlaklarda ikizlik ve üçüzlük oraıı fazla olmasıda kayakladığı düşüülmektedir. Elde edile bulgular Teke ve ark. (0) tarafıda yapıla çalışma soucudaki değerlerle bezerlik göstermektedir. Oğlaklarda göğüs çevresi bakımıda dişileri erkeklerde daha fazla ve değişke gelişme göstermesi; bu farklılıklarda da göğüs çevresi uzuluğuda doğum tipii etkisii çoklu doğumlarda daha düşük olması beklee bir souçtur. Elde edile değerler Kha ve ark. (006) tarafıda yapıla çalışmada elde edile değerlerde düşük bulumuştur. But çevresi bakımıda keçi grubu tekiz erkek oğlakları ile çebiç grubu tekiz erkek oğlakları arasıdaki fark öemli bulumuştur (P<0.05). Bu bulgular Cegiz ve ark. (1995) tarafıda yapıla çalışma souçları ile bezerdir. Keçi ve çebiç grubu oğlaklarda 75. gü vücut ölçülerie ait bulgular Çizelge 5 de verilmiştir. Vücut uzulukları, cidago yüksekliği, kürekler arası göğüs geişliği, göğüs deriliği ve sağrı yüksekliği bakımıda keçi grubu oğlakları ortalamalarıı çebiç grubu oğlaklarda daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılık keçi grubu oğlaklarıı çebiç grubu oğlaklarıda 75. güde daha fazla calı ağırlık kazacıa sahip olmalarıda kayaklamaktadır. Elde edile bu değer Tozlu (006) tarafıda ayı ırkta yapıla çalışmada elde edile değerde düşük bulumuştur. Oğlaklardaki 75. gü vücut uzuluğu bakımıda bulua souçlar 0. güde bulua vücut uzuluğu ile doğru oratılı bir şekilde artış göstermiştir... Süt verim özellikleri Keçi ve çebiç gruplarıda laktasyo süt verimi ve 05
Tüfekci ve Olfaz / Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci 1 (0) 01-07 Çizelge 5. Saae x Kıl Keçi melezi (G 1 ) keçi ve çebiç grubu oğlaklarıı 75. gü vücut ölçüleri Cisiyet DT VU CY KAGG GD SY GÇ ÖİÇ BÇ 1 5.±0.99 50.6±0.6*.5±.50 56.±1.1 5,±0.97*.0±.00.1±0.51* 1.1±0. 15.5±1.50 1.5±0.9 1.±0.*.0±1.00 57.7±1.17 56.±1.01* 50.0±.00 6.±1.* 61.0±1.5 56.0±9.00 7.5±0.1 7.5±0.1 5.0±0.00* 79.5±1.75 77.1±1.9 69.5±7.50 5.±1.01 5.7±1.56 7.0±0.00 56.±1.7 56.±1.70 56.0±0.00.±0.56.5±0.5.0±0.00 1.7±0.7 1.±0.91.0±0.00 5.7±1.09 59.0±1.5 5.0±0.00 6.6±1.70* 6.±1.71 61.0±0.00.1±0..±0.0.0±0.00 1.±1.97* 0.±.1.0±0.00 Ortalama 7 5.5±0.5* 56.0±0.60*.0±0.* 1.±0.5 57.7±0.5* 6.±0.76* 7.7±0.1 79.7±0.9 6 59.0±9.00 55.±1.0* 5.5±.90 6.5±7.50 5.±1.* 50.±.9 6.0±.00*.7±1.01 0.5±1.19.0±.00 1.±0.7* 1.7±1. 6.5±7.50 60.6±1.9* 57.±.5 7.5±.50* 6.7±.06 6.5±5.0.0±1.00 7.±0.7 7.0±0.5*.5±6.50.0±.5 75.5±.77 9 5.5±0.50 55.6±.6 50.5±6.50 61.0±1.00 60.±.60 55.0±1.00 5.5±0.50.±1.6 1.5±1.50.0±0.00 1.7±1.00 1.5±1.50 6.5±1.50 61.7±.5 56.0±1.00 7.0±1.00* 67.5±.7 60.5±7.50 9.5±0.50.±0.50 7.5±0.50 9.0±1.00* 5.6±. 7.5±6.50 Ortalama 9 55.±1.19* 5.9±1.*.±0.60* 1.±0.7 60.±1.19* 66.7±1.1* 7.±0..±1. * Ayı sütuda işaretli ortalamalar arasıdaki fark istatistik olarak öemlidir(p<0.05). DT: Doğum tipi; VU: Vücut uzuluğu; CY: Cidago yüksekliği; KAGG: Kürekler arkası göğüs geişliği; GD: Göğüs deriliği; SY: Sağrı yüksekliği; GÇ: Göğüs çevresi; ÖİÇ: Ö icik çevresi; BÇ: But çevresi laktasyo süresi ile ilgili veriler Çizelge 6 da verilmiştir. Elde edile bulgulara göre keçi ve çebiç gruplarıda laktasyo süt verimi ve laktasyo süresi arasıdaki farklar istatistik olarak öemli bulumuştur (P<0.05). da laktasyo süt verimi ve laktasyo süresi çebiç grubuda daha yüksek bulumuştur. Bu durum yaşı süt verimie etkisii doğal bir soucudur. Elde edile bulgular Şegoca ve ark. (00) ı bulduğu souçlarla uyum içerisidedir. Çizelge 6. Keçi ve çebiç gruplarıda laktasyo süt verimi, laktasyo süresi ve gülük ortalama süt verimi İcelee Laktasyo süt verimi (kg) Laktasyo süresi (gü) faktörler Çebiç 0 90. ±.*.6 ±.6* Keçi 1 15. ± 1.* 7.9 ± 7.9* * Ayı sütuda işaretli ortalamalar arasıdaki fark istatistik olarak öemlidir(p<0.05) Gülük ortalama süt verimi (kg) 0.0 0.5. Souç ve erkek oğlakları erke yaşta damızlıkta kullaılması temelde kalıtsal bir yeteek ola erke gelişme özelliğie dayaır. Yapıla araştırmalarda keçiler yaşamlarıı erke döemleride çiftleştirilmek isteiyorsa ispete yüksek besleme düzeyii uygulaması gerektiği tespit edilmiştir. Çükü geel vücut gelişimi ile cisel gelişim arasıda yakı bir ilişki söz kousudur. Eerji alımıı artması vücut büyümeside olduğu gibi, üreme orgalarıı ve edokri bezlerii de gelişimii hızladırmaktadır. Souç olarak keçi ve çebiç grupları; döl verimi, calı ağırlık, calı ağırlık artışları, vücut ölçüleri, yaşama güçleri ve süt verimleri bakımıda karşılaştırıldığıda çebiçlerde keçilere göre bir gerilik görülse de çebiçleri erke yaşta damızlıkta kullaılması hayvaları verimli ömür süresii uzatarak ekoomik açıda yetiştiriciye daha faydalı olacağı soucua varılmıştır. Bu kou ile ilgili yapılmış araştırma sayısıı sıırlı olması edeiyle elde edile souçları pekiştirilmesi içi daha büyük sürülerde yapılacak bezer araştırmalara gereksiim vardır. Kayaklar Ağaoğlu, Ö.K., Çıar Kul, B., Akyüz, B., Elmaz, Ö., Özçelik, M., Saatcı, M., Ertuğrul, O., 01. Idetificatio of Â- Lactoglobuli Gee Sacıı Polymorphism i Hoamli, Hair ad Saae Goat Breeds Reared i Burdur Viciity. Kafkas Uiv. Vet. Fak. Derg., 1(): 5-. Atay, O., Gökdal, Ö., Ere, V., 0. Yetiştirici Koşullarıda Kıl Keçileri Kimi Verim Özellikleri. Ada Mederes 06
Tüfekci ve Olfaz / Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci 1 (0) 01-07 Üiversitesi, Çie Meslek Yüksekokulu, Ulusal Keçicilik Kogresi Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi Ziraat Fakültesi Zooteki Bölümü, Çaakkale. Bolacalı, M., Küçük, M., 0. Muş Bölgeside yetiştirile saae oğlaklarıı büyüme performası ve yaşama gücü. Araştırma Makalesi Iğdır Üiv. Fe Bilimleri Est. Der., (1): 15-. Bolacalı, M., Küçük, M., 01. Fertility ad milk productio characteristics of saae goats raised i Muş Regio. Kafkas Uiv. Vet. Fak. Derg., 1(): 51-5. Box, G.E.P., Coor, L.R., Cousio, W.R., Davies, O.L., Himsworth, F.R., Sillitto, G.P., 1971. The Desig ad Aalysis of Idustrial Experimets. T ve A Costable Ltd. Ediburg. 6. Cegiz, F., Dellal, G, Karakaya, A., 1995. Akkeçi oğlaklarıda büyüme ve gelişme özellikleri. Tr. J. of Veteriary ad Aimal Scieces, 19: 9-. Demiröre, E., Taşkı, T., 199. Borova, Saae ve Saae x Kilis Geotiplerie ait keçileri süt verim özellikleri üzerie bir araştırma. Hayvasal Üretim Dergisi, Sayı (5)- Aralık. Demiröre, E., Kaymakçı, M., 19. Koyuları erke yaşta damızlıkta kullaılma olaakları. Hayvasal Üretim Dergisi, (19-0): -15. Ertuğrul, M., 1991. Küçükbaş Hayva Yetiştirme Uygulamaları. Akara Üiversitesi Ziraat Fakültesi, No, 1, Yardımcı Ders Kitabı,. Everett, RS., Hulet, CV., Botki, MP., 1971. Factors ifluecig reprodictio i ewe lambs. J. Aim. Sci., (6): 1-7. Gül, S., Keski, M., Biçer, O., 0. Farklı keçi geotiplerii doğu akdeiz bölgesi koşullarıdaki performaslarıı karşılaştırılması. Verim özellikleri. Mustafa Kemal Üiversitesi Ziraat Fakültesi Zooteki Bölümü, Atakya, Hatay, Ulusal Keçicilik Kogresi 0 Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi Ziraat Fakültesi Zooteki Bölümü, Çaakkale -6 Hazira, -1. Güey, O., Darca, N., 001. Süt Keçiciliğide İleri Tekikleri Uygulaabilirliği İçi Gerekli Koşullar. Çaakkale de Keçi Yetiştiriciliği Paeli Çaakkale, 1 Hazira. Halfez, ESE., 195. Puberty i famele farm aimals. Empire J. Exp. Agric., 1-17. Hulet, C.V., Wiggis, E.L., Ercabrack, S.K., 1969. Estrus i rage lambs ad its relatioship to lifetime reproductive performace. J. Aim. Sci., -6. Kaymakçı, M., Sömez, R., 1996. İleri Koyu Yetiştiriciliği. Ege Üiversitesi Ziraat Fakültesi Yayıları 65, Borova- İzmir. Kha, H., Muhammad, F., Ahmad, R., Nawaz, G., Rahimullah, M., Zubair, M., 006. Relatioship of body weight with liear body measuremets i goats. Joural of Agriculture ad Biological Sciece, 1(): 51-5. Koşum, N., Taşkı, T., Akbas, Y., Kaymakcı, M., 00. Heritability estimates of birth ad weaig weights i Saae, Borova ad Saae x Kilis Goats. Pakista Joural of Biological Scieces 7(): 196-1966. Koylu, M.U., 009. İleri Ka Dereceli Saae Melezi Keçileri Mersi Koşullarıda Adaptasyou ve Verimleri Üzerie Bir Araştırma. Yüksek Lisas Tezi, Çukurova Üiversitesi Fe Bilimleri Estitüsü, Zooteki Aabilim Dalı, Adaa. Less, J.L., 1971. Some aspects of reproductive efficiecy i sheep. The Vet. REC., : 6-95. Özca, L., Pekel, E., Güay, O., 197. Çukurova Üiversitesi Ziraat Fakülteside Yetiştirile Kilis, Kıl ve GS. Keçileride Döl ve Süt Verimi Özellikleri Üzeride Karşılaştırmalı Araştırmalar. Çukurova Üiversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı (5): 1-, Akara. Ribeiro, A.C., Luii, J.F., Queiroz, SA., Ribeiro, S.D.A., Resede, K.T., 000. Geetic ad evırometal effects o the age at first kiddig ad kiddig iterval i A Saae goat herd. Ars Veteriaria, (): 19.-197. Şegoca, M., Sömez, R., Alpaz, A.G., 1970. Eğe Üiversitesi Ziraat Fakülteside Yetiştirile Saae x Kıl ve Malta x Kıl 1. geerasyo melezlerii çeşitli özellikleri ve verimleri üzerie mukayeseli bir araştırma. Ege Üiversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(1). Şegoca, M., 199. Küçükbaş Hayva Yetiştirme. Uludağ Üiversitesi Basım Evi, Üiversiteyi Güçledirme Vakfı, İşletme İktisadi ve Muhasebe Araşt. ve Uygulama Merkezi No: 7, 170. Şegoca, M., Taşkı, T., Koşum, N., 00. Saae x Kıl melezlerii ve saf kıl keçilerii kimi verim özelliklerii belirlemesi üzerie eş zamalı bir araştırma. Tr. J. Vet. Aim. Sci., 7: 9-15. Şimşek, U.G., Bayraktar, M., 006. Kıl Keçisi ve Saae x Kıl Keçisi (F1) melezlerie ait büyüme ve yaşama gücü özelliklerii araştırılması. Fırat Üiv. Sağlık Bil. Derg., 0(): 9-. Şimşek, U.G., Bayraktar, M., 007. Saae x Kıl Keçisi F1 ve G1 melezleride büyüme ve yaşama gücü özelliklerii araştırılması. Fırat Üiversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1): 1-6. Teke, B., Akdağ, F., Arsla, S., 0. Halk elide yetiştirile Saae Keçileride bazı döl verimi, büyüme ve davraış özellikleri. İstabul Üiversitesi Veterier Fakültesi Dergisi, Araştırma Makalesi, 7(1): 1-. Tozlu, H., 006. Amasya İli Kıl Keçisi Islah Projesi Kapsamıda Elde Edile Saae x Kıl Keçisi (F1) Melezleri İle Saf Kıl Keçilerii Büyüme ve Diğer Yetiştiricilik Özellikleri Bakımıda Mukayesesi. Yüksek Lisas Tezi, Odokuz Mayıs Üiversitesi, Fe Bilimleri Estitüsü. Uğur, F., Savaş, T., Dosay, M., Karabayır, A., Ateşoğlu, C., 00. Growth ad behavioral traits of Turkish Saae kids weaed at 5 ad 60 days. Small Rumiat Research, 5: 179-1. Ulutaş, Z., Kura, M., Şiri, E., Aksoy, Y., 0. Tokat şartlarıda yetiştirile Saae ırkı keçileri döl, süt verimi ve oğlakları gelişme özelliklerii belirlemesi. Gaziosmapaşa Üiversitesi, Ziraat Fakültesi, Zooteki Bölümü, Ulusal Keçicilik Kogresi Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi, Hazira 0, 15-1. Vatasever, H., Akçapıar, H., 006. Lalaha hayvacılık merkez araştırma estitüsü de yetiştirile farklı kökeli akara keçileride büyüme, döl verimi ve tiftik özellikleri. Akara Üiversitesi Veterier Fakültesi Zooteki Aa Bilim Dalı, Lalaha Hayva Araştırma Estitüsü Dergisi, 6(): 1-. 07