VERİMLİ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİ SEMİNERİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDEKİ DERS ÇALIŞMA ALIŞKANLIKLARINA ETKİSİ Uzman Psikolog Emre Balkan Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Doktora Programı, Lefkoşa-KKTC ebalkan@ciu.edu.tr Refik Derya Karaca Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Lefkoşa-KKTC karacarefik@gmail.com ÖZET Verimli ders çalışma, zamanı amaç doğrultusunda planlı ve programlı olarak kullanmaktır. Okul hayatında başarılı olmanın temelini verimli bir şekilde ders çalışma, öğrenme yollarını kullanma ve diğer etkinliklerinde göz ardı edilmeyeceği planların hazırlanması oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı, verimli ders çalışma teknikleri seminerinin, üniversite öğrencilerinin ders çalışma alışkanlıkları üzerindeki etkililiğini araştırmaktır. Araştırma öntest-sontest tek deney gruplu desene göre tasarlanmıştır. Çalışma evreni KKTC de eğitim gören üniversite öğrencilerini kapsamaktadır. Araştırma örneklemi seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme yöntemiyle belirlenen %40.6 sı (n=13) kız, %59.4 ü (n=19) erkek olmak üzere toplam 32 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Atılgan (1998) tarafından geliştirilen, etkili ve verimli ders çalışma alışkanlıklarını belirlemeye yönelik 40 sorudan oluşan Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketi uygulanmıştır. Anket beşli likert tipi olup öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarını belirlemeye yönelik sorular yedi grupta toplanmıştır. Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketinin alt grupları; ders çalışmaya başlama ve sürdürme, bilinçli çalışma ve derse katılım, not tutma, okuma alışkanlıkları, teknikler ve sınavlara hazırlanma, ödev yapma, öğrenilenleri tekrar etme, kütüphaneden ve yazılı kaynaklardan yararlanma dır. Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketine ek olarak öğrencilere Kişisel Bilgi Formu da uygulanmıştır. Veri toplama aracı deneysel işlemden önce ön-test, deneysel işlem sonrasında son-test olarak kullanılmıştır. Deneysel işlem olarak öğrencilere verimli ders çalışma teknikleri ile ilgili bilgilendirici bir seminer düzenlenmiştir. Öğrencilerin etkili ve verimli ders çalışma alışkanlıklarının ön-test-son-test puan ortalamaları arasında anlamlı farklılık olup olmadığına bakılmıştır. Verilerin analizinde yüzdelik dökümleri, aritmetik ortalama ve t-testi kullanmıştır. Bu araştırmada önem düzeyi.05 olarak alınmıştır. Araştırma bulgularına göre verimli ders çalışma teknikleri seminerinin ders çalışma alışkanlıklarına etkisi olduğu saptanmıştır. Çalışma sonucunda Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketi alt gruplarında verimli ders çalışma teknikleri seminerinin etkili olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Verimli ders çalışma teknikleri, ders çalışma alışkanlıkları, üniversite öğrencileri.
GİRİŞ Bilgi çağında bireylerin bilgiye ulaşma yollarını bilmeleri, ulaştıkları bilgileri kullanmaları ve yeni bilgiler üretmeleri önemlidir. Bilgi çağını yasadığımız günümüzde, ilkögretimden yüksekögretimin sonuna dek tüm egitim basamaklarindaki okullarda ögrencilerin iki önemli ihtiyaci vardır. Bunlar, öğretim programlarindaki konular ve bu konulari nasil ögreneceklerini ögrenmektir Ögretimin bu iki ihtiyaci da karsılayabilecek biçimde planlanip uygulanmasi gereklidir (Özer, 1998). Çalışma becerileri genel olarak öğrenme amacıyla belirli tekniklerin etkili bir biçimde kullanılması olarak tanımlanmakta, planlı çalışma, etkili okuma, ders dinleme, çalışma ortamını düzenleme, not tutma, derse aktif katılma, ödev yapma, sınavlara hazırlanma alt başlıklarını içermektedir (Uluğ, 2000; Yeşilyaprak, 2000; Yıldırım, Doğanay ve Türkoğlu, 2000). Verimli çalışma ve öğrenme becerilerini geliştiremeyen öğrenciler, öğrenmede motivasyon, planlama ve bunları değerlendirme konularında yetersizlikler yaşamakta ve bu da onların okul ve hayatın diğer alanlarındaki başarılarını da olumsuz etkilemektedir (Yıldırım ve diğ., 2000). Yeşilyaprak (2000), öğrencinin verimli ders çalışma alışkanlıklarına sahip olmaması ya da yanlış çalışma alışkanlıkları geliştirmiş olması, okul başarısızlığının en temel nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Türkcan ve Öcal, (2003), Verimli ders çalışma alışkanlıkları kazanmış öğrencilerin ise, okula karşı olumlu tutumlar besledikleri ve öğrenmeyi bir amaç olarak benimsedikleri belirtilmektedir. Gettinger ve Seibert, (2002), son yıllarda çalışma becerilerinin kendileri kadar, bu becerilerin nasıl öğretilmeleri gerektiğinin önemini vurgulamaktadır (Akt. Kesiktaş, 2006). Başarının çok çalışmayla değil etkili çalışmayla elde edilebileceği göz önüne alındığında öğrencilerin verimli çalışma alışkanlıklarına sahip olmaları zorunlu hale gelmektedir (Küçükahmet, 1987).Verimli ders çalışma becerilerine sahip olamayan öğrenciler, öğrenmeye ilişkin gösterdikleri çabanın ve harcadıkları zamanın karşılığını alamadıkları için gerek okuldaki başarı düzeyi ve gerekse meslek yaşamındaki başarı düzeyinin düştüğü ifade edilmektedir (Yılmaz, 1987; Teker, 2002). Atılgan (1998), yapmış olduğu çalışma ile öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarının akademik başarılarına olan etkilerini incelemiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin çalışma alışkanlıkları ile akademik başarıları arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (Atılgan, 1998). Çiftçi (2006) uzaktan eğitimde öğrencilerin bilgisayar destekli öğretim ile ders çalışma alışkanlıklarını değerlendirildiği çalışma sonucunda, öğrencilerin düzenli olarak çalışamadıkları, bu nedenle çalışmaya haftanın bazı günlerine ağırlık verdikleri; slaytlarda öğretmenlerin anlattıklarının uzun sürmesi öğrencilerin dikkatinin dağılmasına neden olduğu; sınavda başarılı olamadıkları takdirde, tekrar etme yolunu tercih ettikleri ve sınav öncesi zamanlarda daha fazla çalışmaya yönelik davranış gösterdikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca tatil günleri de en fazla ders çalışma etkinliği gösterilen zamanlar olmuştur. Bu bulgular ele alındığında öğrencilerin sınavlara yakın tarihlerde daha fazla çalıştıkları, yani düzenli çalışma alışkanlıklarına sahip olmadıkları görülmüştür (Çiftçi, 2006). Kuzey Kıbrıs ta verimli ders çalışma becerilerinin etkililiğne ilişkin çalışmaların yapılmadığı görülmektedir. Türkiye de bu konuda yapılan çalışmalarda ise, verimli çalışma becerilerine ilişkin çoğunlukla öğretmen ve öğrenci görüşlerini temel aldığı ve durum saptaması şeklinde olduğu görülmektedir. Her ne kadar, verimli ders çalışma becerilerinin daha ilkokullarda öğrencilere kazandırılması, öğrenci başarısının artırılmasında önemli görülse de, üniversitelerde öğrencilere ders çalışma becerilerinin geliştirilmesine yönelik seminerler ve bu seminerlerin etkililiğini saptamaya dönük çalışmalar önemli görülmektedir.
Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı, verimli ders çalışma teknikleri seminerinin, üniversite öğrencilerinin ders çalışma alışkanlıkları üzerindeki etkililiğini incelemektir. Araştırmanın Problemi: Araştırmanın temel problem cümlesi Üniversite öğrencilerinde ders çalışma alışkanlıklarını belirleme anketi öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? dır. Bu temel probleme dayalı olarak doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. 1. Ders çalışmaya başlama ve sürdürme alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? 2. Bilinçli çalışma ve derse katılım alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? 3. Not tutma alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? 4. Okuma alışkanlıkları, teknikleri ve sınavlara hazırlanma alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? 5. Ödev yapma alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? 6. Öğrenilenleri tekrar etme alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? 7. Kütüphaneden ve yazılı kaynaklardan yararlanma alt ölçeği öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı fark varmıdır? YÖNTEM Araştırmanın Modeli Araştırma öntest-sontest tek deney gruplu desen modeli ile yapılmıştır. Evren ve Örneklem Çalışma evreni KKTC de eğitim gören üniversite öğrencilerini kapsamaktadır. Araştırma örneklemi seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme yöntemiyle belirlenen %40.6 sı (n=13) kız, %59.4 ü (n=19) erkek olmak üzere toplam 30 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak Atılgan (1998) tarafından geliştirilen, etkili ve verimli ders çalışma alışkanlıklarını belirlemeye yönelik 40 sorudan oluşan Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketi uygulanmıştır. Anket beşli likert tipi olup öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarını belirlemeye yönelik sorular yedi grupta toplanmıştır. Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketinin alt grupları; ders çalışmaya başlama ve sürdürme, bilinçli çalışma ve derse katılım, not tutma, okuma alışkanlıkları, teknikler ve sınavlara hazırlanma, ödev yapma, öğrenilenleri tekrar etme, kütüphaneden ve yazılı kaynaklardan yararlanma dır. Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketine ek olarak öğrencilere Kişisel Bilgi Formu da uygulanmıştır. Veri toplama aracı deneysel işlemden önce ön-test, deneysel işlem sonrasında son-test olarak kullanılmıştır. Deneysel işlem olarak öğrencilere verimli ders çalışma teknikleri ile ilgili bilgilendirici bir seminer düzenlenmiştir. Öğrencilerin etkili ve verimli ders çalışma alışkanlıklarının ön-test son-test puan ortalamaları arasında anlamlı farklılık olup olmadığına bakılmıştır.
Verilerin Analizi ve Yorumlanması Verilerin analizinde yüzdelik dökümleri, aritmetik ortalama ve t-testi kullanmıştır. Bu araştırmada önem düzeyi.05 olarak alınmıştır. BULGULAR Yapılan çalışmada uygun örnekleme yöntemiye belirlenen 32 öğrenci dahil edilmiştir. Çalışma grubu %40.6 sı (n=13) kız, %59.4 ü (n=19) erkek olmak üzere toplam 32 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Öğrencilerle ilgili kişisel bilgiler Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1. Öğrencileirin Kişisel Bilgi Dağılımı Tablosu Cinsiyet Ortalama Ders Çalışma Süresi Ders Çalışma Zamanı Ders Çalışma Yeri Kişisel Bilgi n % Kız Erkek Hiç 1 saatten az 1-2 saat 2-3 saat 3 saatten fazla Gece Fırsat bulunca Sınav döneminde Evde Yurtta Kütüphanede 13 19 2 8 18 3 1 16 11 5 22 8 2 40.6 59.4 6.3 25 56.3 9.4 3.1 50 34.4 15.6 68.8 25 6.3 Yüzdelik dökümlerine göre öğrencilerin günlük olarak ortalama ders çalışma süreleri hiç çalışmıyorum %6.3 (n=2), 1 saatten az %25 (n=8), 1-2 saat %56.3 (n=18), 2-3 saat %9.4 (n=3) ve 3 saatten fazla %3.1 (n=1) olarak saptanmıştır. Öğrencilerin ders çalışma zamanlarına bakıldığında gece yatmadan once %50 (n=50), fırsat bulunca %34.4 (n=11), sınav dönemlerinde %15.6 (n=5), sabah okula gitmeden önce ve gündüz okulda ders aralarında seçeneklerini tercih eden öğrencilerin olmadığı bulunmuştur. Öğrencilerin genelde ders çalışmayı nerde gerçekleştirdikleri bakımından evde %68.8 (n=22), yurtta %25 (n=8), kütüphanede %6.3 (n=2), sınıfta ve kantin, pastane vb. seçeneklerini tercih eden öğrencilerin olmadığı saptanmıştır. Tek yönlü varyans analizi ANOVA sonucu Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketi ön-test ve son-test puanları karşılaştırılmıştır. Yapılan analiz sonucunda temel probleme dayalı dders çalışa alışkanlıkları altölçekleri olan ders çalışmaya başlama ve sürdürme, bilinçli çalışma ve derse katılım, not tutma, okuma alışkanlıkları, teknikleri ve sınavlara hazırlanma, ödev yapma, öğrenilenleri tekrar etme ve kütüphaneden ve yazılı kaynaklardan yararlanma alt ölçekleri öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı farklaşmaya bakılmıştır. Öğrencilerin ders çalışma alışkanlıkları anketi alt ölçekleri ön-test ve son-test skorları Tablo 2 de sunulmuştur
Tablo 2. Öğrencilerin Ders Çalışma Alışkanlıkları Anketi Ön-Test Son-Test Skorları Karşılaştırma Tablosu Alt Ölçekler Test n ss sd F p Ders Çalışmaya Ön-test 32 19.71 4.16 12 Başlama ve Sürdürme 19 4.984 Son-test 32 20.71 4.84.001** Bilinçli Çalışma ve Ön-test 32 24.09 4.86 13 Derse Katılım 18 1.358.269 Son-test 32 27.71 5.37 Not Tutma Ön-test 32 10.68 2.97 9 Son-test 32 10.18 2.86 22.428.905 Okuma Alışkanlıkları Ön-test 32 17.78 3.89 12 Teknikleri ve Sınavlara 19 1.325.283 Son-test 32 18.50 3.61 Hazırlanma Ödev Yapma Ön-test 32 16.81 4.12 13 Son-test 32 16.50 3.35 18 1.618.170 Öğrenilenleri Tekrar Etme Ön-test 32 8.18 2.22 9 Son-test 32 8.59 2.74 22.829.597 Ön-test 32 12.09 5.17 14 Kütüphaneden ve Yazılı Kaynaklardan Yararlanma ** p<.001 istatistiksel farklılık Son-test 32 14.06 4.69 17.659.782 Yapılan analiz sonucunda ders çalışma alışkanlıkları anketi birinci alt ölçeği olan ders çalışmaya başlama ve sürdürme ön-test ( =19.71±4.16) ve son-test ( =20.71±4.84) puanlarının anlamlı olarak farklılaştığı saptanmıştır (p=.001). Analiz sonucunda ders çalışma alışkanlıkları anketi ikinci alt ölçeği olan bilinçli çalışma ve derse katılım ön-test ( =24.19±4.86) ve sontest ( =27.71±5.37) puanları arasında anlamlı farklılaşma saptanmamıştır (p=.269). Ders çalışma alışkanlıkları anketi üçüncü alt ölçeği olan not tutma ön-test ( =10.68±2.97) ve sontest ( =10.18±2.86) puanları arasında anlamlı farklılaşma saptanmamıştır (p=.905). Ders çalışma alışkanlıkları anketi dördüncü alt ölçeği olan okuma alışkanlıkları teknikleri ve sınavlara hazırlanma ön-test ( =17.78±3.89) ve sontest ( =18.50±3.61) puanları arasında anlamlı farklılaşma saptanmamıştır (p=.283). Ders çalışma alışkanlıkları anketi beşinci alt ölçeği olan ödev yapma ön-test ( =16.81±4.12) ve sontest ( =16.50±3.35) puanları arasında anlamlı farklılaşma saptanmamıştır (p=.170). Ders çalışma alışkanlıkları anketi altıncı alt ölçeği olan öğrenilenleri tekrar etme öntest ( =8.18±2.22) ve sontest ( =8.59±2.74) puanları arasında anlamlı farklılaşma saptanmamıştır (p=.597). Ders çalışma alışkanlıkları anketi son alt ölçeği olan kütüphaneden ve yazılı kaynaklardan yararlanma ön-test ( =12.09±5.17) ve sontest ( =14.06±4.69) puanları arasında anlamlı farklılaşma saptanmamıştır (p=.782).
TARTIŞMA Yapılan araştırmada, Üniversite öğrencilerinde ders çalışma alışkanlıkları ile ilgili çalışılmıştır. Analizler sonucunda öğrencilerin katılmış olduğu seminerin ders çalışma alışkanlıkları üzerinde etkisi olduğu bulunmuştur. Atılgan ın olduğu çalışmada ders çalışmaya başlama ve sürdürme alışkanlıkları açısından başarılı ve başarısız öğrenciler arasında anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır (Atılgan, 1998). Yapılan çalışma sonuçları da başarı durumuyla ilişkilendirilmemekle birlikte bu bilgileri destekler nitelikte olup öğrencilerin verimli ders çalışma teknikleri seminerinin ders çalışmaya başlama ve sürdürme açısından etkisi olduğu görülmektedir. Taşdemir & Tay ın yapmış olduğu çalışmada Fen Bilgisi öğretiminde bir grup Üniversite öğrencisinin öğrenme stratejilerini kullanmaları onların başarılarını olumlu yönde etkilemiştir (Taşdemir & Tay, 2007). Yapılan çalışmada da verimli ders çalışma teknikleri seminerinde verilen bilgilerin öğrenme alışkanlıklarına ve bu bağlamda geliştirilecek öğrenme stratejileri bakımından etkili olduğu bulunmuştur. SONUÇ VE ÖNERİLER Yapılan çalışmanın sonucunda üniversite öğrencilerinde verimli ders çalışma teknikleri seminerinin, ders çalışma alışkanlıklarına olan etkisi araştırılmıştır. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun günlük olarak ortalama 1-2 saat ders çalıştıkları bulunmuştur. Ders çalışma zamanlarına bakıldığından öğrencilerin çoğunun gece yatmadan önce ders çalıştığı, bir kısmının fırsat buldukça ders çalıştığı ve çok azının da sınav döneminde ders çalıştığı bulunmuştur. Ders çalışmak için tercih edilen yer bakımından öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun evde ders çalıştığı bulunmuştur. Ders çalışma alışkanlıkları alt ölçekleri açısından sonuçlara bakıldığında ders çalışmaya başlama ve sürdürme açısından yapılan verimli ders çalışma tekniklerinin etkili olduğu bulunmuştur. Bu çalışmaya sınırlı sayıda öğrenci dahil edilmiştir, geniş bir örneklem, sonuçların genellenmesine olanak sağlayabilecektir. Eğitim süresinin uzatılması ve kapsamının genişletilmesi, öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarının farklı yönlerine de etki edebilecektir. Araştırmada, verimli ders çalışma teknikleri seminerinin öğrencilerin ders çalışma alışkanlıklarında etkili olduğu bilincine varılmıştır. Bu bağlamda üniversite öğrencilerinin ders çalışma becerilerinin geliştirilmesine yönelik seminerler ve eğitim programlarının düzenlenmesi, bu çalışmaların okul psiklojik danışmanlarınca ve eğitimcilerle öğrencilere verilmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR Atılgan, M. (1998). Üniversite Öğrencilerinin Ders Çalışma Alışkanlıkları ile Akademik Başarılarının Karşılaştırılması. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi,Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Çiftçi, S. (2006). Uzaktan Eğitimde Öğrencilerin Ders Çalışma Etkinliklerinin Log Verileri Analiz Edilerek İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Gettinger, M., & Seibert, J. K. (2002). Contributions of study skills to academic competence. School Psychology Review, (3), 350-365. Kesiktaş, A. D.(2006). Ders Çalışma Becerileri ve Özel Gereksinimli Öğrenciler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7 (1) 37-48. Küçükahmet, L., 1987, Öğrencilerin Çalışma Alışkanlıkları ve Tutumları; AÜ EBF Yayınları No:153, Ankara. Özer, B.(1998). Öğrenmeyi öğretme. Hakan, A. (Edit.). Eğitim bilimlerinde yenilikler ( 149 160). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları Teker, N., 2002, Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Ders Çalışma Stratejilerinin Karşılaştırılması, Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(1), 49-66. Türkcan, G. & Öcal, G. (2003). Verimli ders çalışma teknikleri. Çoluk Çocuk,, 26-27. Taşdemir, A. & Tay, B. (2007). Fen Bilgisi Öğretiminde Öğrencilerin Öğrenme Stratejilerini Kullanmalarının Akademik Başarıya Etkileri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 173-187. Yeşilyaprak, B. (2000). Eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel Yayıncılık. Uluğ, F. (2000). Okulda başarı: Etkili öğrenme ve ders çalışma yöntemleri (7. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi. Yıldırım, A., Doğanay, A., & Türkoğlu, A. (2000). Okuldabaşarı için ders çalışma ve öğrenme becerileri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, M., 1987, Öğrencilerin Çalışma Alışkanlıklarını Belirlemeye Yönelik Bir Envanter Geliştirme Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, (Yayınlanmamış YL Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi. SBE, Samsun.