HEMŞİRELİKTE KARİYERE DOĞRU YOLCULUK NASIL OLMALIDIR? Her insan, iyi bir meslek sahibi olmak, hayatı boyunca girdiği ve bulunduğu işlerde kariyer yapmak ister. Meslek seçimi ile başlayıp, hedeflenen kariyere ulaşmak uzun bir yolculuktur. Peki, doğru kariyer nasıl yapılır? Gerçekten meslek seçiminde ve kariyer yapma konusunda bilgili ve bilinçli miyiz? Yapılan araştırmalar sonucunda ülkemiz sınırları içerisinde birçok çalışanın meslek seçimi ve kariyer konusunda doğru bir yol izlemediği görülmektedir.nitekim, kimsenin kariyer konusunda bir planı ve nasıl hareket etmesi gerektiği konusunda bilgisi de bulunmamaktadır (Kızıltoprak2013). Oysaki, bu konuda en önemli unsurlar arasında doğru bir meslek tercihi ile iyi bir başlangıç yapma, planlama ve hedefler yer almaktadır. Meslek seçimi bireyin yaşamındaki en önemli olaylardan biridir. Bu seçim aynı zamanda gelecekteki yaşam biçimini de seçmek anlamına gelmektedir. Bireyin meslekteki başarısı ve kariyerindeki önemli ilk adım, mesleğin birey tarafından istekle tercih edilmesidir, diyebiliriz. Bireyin; yetenek, ilgi, beceri ve beklentileri doğrultusunda seçim yaparken, mutlu, başarılı, kariyer sahibi ve verimli olması, rastgele seçim yaptığında ise başarısız, mutsuz ve verimsiz olması sözkonusudur. Başarıya ve adım adım hedeflenen kariyere ulaşmak, bilgi beceri ve tutumların zenginleştirilmesi, mesleki güven duygusunun artması, artırılması, çalışılan kurum, birlikte çalışılan ekip üyeleri, yöneticiler ve beklentilerle şekillenmekte, sürekli eğitim, gelişim, çalışma disiplini ve alışkanlıkları, kişisel beceriler ve motivasyon ile devam etmektedir. Karmaşık yapıda açık, dinamik bir sistem olan hastaneler, yüksek düzeyde uzmanlaşmış çalışanlarla sağlık hizmeti vermektedir. Sağlık kuruluşlarında nitelikli sağlık hizmeti verebilme hedefi, maliyeti düşürme zorunluluğu ve nitelikli çalışan açığı, kariyer planlama, kariyer geliştirme, kariyer yolları gibi uygulamaların önemini arttırmaktadır. Bu önem, hastanelerde çok önemli sağlık profesyoneli olan hemşirelere de farklı kariyer fırsatları ortaya çıkarmaktadır. Genel olarak kariyer, seçilen bir işte ilerlemek ve bunun sonucunda daha fazla para kazanmak, daha fazla sorumluluk üstlenmek, daha fazla statü, güç ve saygınlık elde etmek şeklinde 1
tanımlanabilir (Kaynak ve ark.1998).sağlık profesyonellerinin bazıları ögrencilik yıllarından başlayarak ayrıntılı kariyer planları yaparken, bazıları fırsatlar çıktıkça değerlendirmeyi tercih etmektedirler. Gelecekte karşınıza çıkabilecek yeni fırsatlarda, gerekli bilgi ve beceriye sahip olabilme ancak sizin geçmişte kendinizi geliştirmek amacı ile yaptığınız yatırımlar ve isteğiniz ile iliskilidir. Çünkü; neden siz seçilmelisiniz ya da siz olmalısınız? sorusuna verilecek yanıt burada gizlidir. Sizin diğerlerinden ne farkınız var? sorusunu kişi her zaman kendine sorarak kendini değerlendirmesine, kariyer planlaması ve hedeflerini belirlemesine olanak sağlamalıdır. Hiç ummadığınızz bir kişisel veya mesleki gelişim girişimi gelecekte sizin tercih edilebilirliğinizi arttırabilir. Örneğin; öğrencilik yıllarında katılmış olduğunuz bir sahne gösterisi, kendinize olan güveninizi arttırmış ve hitap etme yeteneğinizi geliştirebilirkenken, oynadığınız satranç problem çözebilme ve karar verebilme becerinize katkı sağlayabilir. Bu özellikler ise yönetici pozisyonuna aday olabilme şansınızı arttıracaktır. Yabancı dil bilgisi, bilgisayar kullanma yeterliliği gibi bir takım özellikler teknoloji transferi veya uluslararası faaliyetlerde size yardımcı olabilir. Gelişen ve değişen bilgi teknolojileri, bilgi artışı ve sunumundaki çeşitlilik, sağlık politikaları, bireylerin sağlık gereksinimlerinin değişmesi gibi pekçok etken, hemşirelikte SÜREKLİ EĞİTİM in önemini daha da arttırmaktadır. Birçok kişisel gelişim girişimi ve sürekli eğitim heran mesleki hedeflerinizi gerçekleştirmenizde size destek olacaktır. Kariyer hedeflerini belirleme, kendini değerlendirmeyle başlar. Sağlık profesyonellerinin yapacakları işlerle ilgili ihtiyaç duyabileceği becerileri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.sağlık profesyonelleri dışındaki çok az meslek tüm bu becerileri gerektirir (Ekici 2013). Liderlik/ ikna etme becerisi Problem çözme/ yaratıcılık Takımın bir parçası olabilme Mesleki beceri Girişim İletişim becerisi Teknolojiyi kullanabilme 2
Diğerlerine yardım etme/ öğretme Rehberlik edebilme becerisi Kariyer basamaklarını tırmanırken her zaman engeller ve zorluklar bizleri bekler aslında. Kariyer gelişiminin hiç bir zaman kestirme bir yolu yoktur. İsyerinde kariyer gelişimi 5 aşamadan oluşan bir süreçtir. Bu aşamalari şu şekilde sıralayabiliriz (Ekici 2013); 1. Öğrenme Aşaması: Temel eğitimi kapsar. Bu aşamada hastane uygulamalarının da olması, sağlık hizmetinin farklı alanlarda, ne şekilde verildiğini görmemizi sağlar. 2. Giriş Aşaması: İlk görev yeri ve çalışma alanını kapsar. Seçim yaptığı çalışma alanı ve çalıştığı kurum, yeni iş fırsatları için geleceğini oluşturmaya başlayacakları önemli bir adımdır. 3. Bağlılık Aşaması:Kariyer isteklerinin incelendiği, işe ve kariyere odaklanan aşamadır. Kişinin klinik alanda hoşlandığı ya da hoşlanmadığı durumları belirlemesi gerekir. Kişisel beceri, dayanıklılık ve tercih edilen mesleki işlevlerin listelenmesi kişinin kendisine en uygun çalışma alanıve pozisyonu belirlemesine yardımcı olur. Genellikle mezuniyeti takip eden 2 ile 5 yılı kapsayan bu aşamada meslek üyeleri, kendi kariyer hedeflerini ve iş gereklerileri belirler. Mentör arayışına girer, eğitimine devam etmeyi düşünür. Kendisi ile çalışma koşulları arasında en uygun olanı bulma arayışı devam eder. Kariyer hedeflerine ulaşmak için kisisel ve mesleki gelişime uzun dönemli olarak bağlandığı bir dönemdir. 4. Sağlamlaştırma Aşaması: Kişinin kendisini kariyerine adadığı aşamadır. Hedefler acik ve nettir. İş gereksinimlerini elde edebilmek icin egitime devam edilir. Topluma ve sağlık bakimina katkida bulunur. Yoneticilerini beceri ve yetenekleri konusunda ikna etmeye çalışır. Kariyerindeki gelişmeleri surekli olarak gözden geçirir. Kariyer hedeflerine ve ilerleme amaclarina uygun farkli yerlerde veya alanlarda kendine uygun yeni isler arastirabilir. 3
5. Çekilme Aşaması: Uzun süredir meslekte çalıştığını düşündüğü ve artık emekliliğe hazırlandığı aşamadır. Çalışanın kariyer planlarını uygulaması kariyer geliştirmeyi de beraberinde getirir.kariyer geliştirme, bireyin kariyer planlamalarını uygulayabilmek için gerçekleştirdiği ilerlemeler olup kişiler, kurum ve yöneticiler önemli rol oynamaktadırlar. Her birey kariyer geliştirme için kendi sorumluluğunu üstlenmelidir.bireysel kariyer gelişimine katkı sağlayan önemli etkenler vardır. İş performansı; tüm kariyer geliştirme faaliyetlerinin temelinde iyi bir iş performansı vardır. Örgütsel bağlılık; bireyin kendi kariyerine olan bağlılığı kuruma olan bağlılığından daha önceliklidir. Kurumlar kariyer planlaması ve kariyer geliştirme gibi programlarla çalışanlarının kuruma olan bağlılığını arttırmalıdır. İşte tanınma; terfiler, transferler veya diğer kariyer fırsatlarıile ilgili karar verenler tarafından tanınmak, kariyer gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Özellikle büyük kurumlarda, toplantılarda söz alma, konuşma yapma, raporlama gibi faaliyetler tanınmak için iyi fırsatlardır. Gelişme fırsatları; eğitim programlarına ve özel kurslara katılmak, yeni görevlendirmeler veya terfiler peşinde koşmak bireyin kişisel gelişimini sağlar. Uluslararası deneyim; yurt dışı faaliyetlerinde görev almak kişisel kariyer gelişimi için önemli firsatlar yaratmaktadır. Mentörler; mentör, informal bir biçimde kariyer önerilerinde bulunan kişilerdir. Mentör ve çalışan arasındaki ilişki sürekli bir ilişki değildir. Astlar; başarılı yöneticiler performanslarına katkıda bulunan astlarına güvenirler. Astlar yöneticilerinin başarılarına önemli ölçüde katkıda bulundukları gibi yöneticilerin ayrılması durumunda onun yerini alırlar. İstifalar; birey başka bir yerde daha iyi kariyer fırsatları görüyorsa, kariyer hedeflerine ulaşmasının tek yolu istifa etmek olabilir. 4
Kariyer planlamada çalişana düşen rolleri şu şekilde özetleyebiliriz; Kişinin kendi kariyeri ile ilgili sorumluluğunu üstlenmesi Kendi ilgi, bilgi ve becerilerini belirlemek Kariyerlerine ilişkin fırsatları ve bu konudaki gelişmeleri yakından izlemek Hedeflerini ve kariyer planlarını oluşturmak Kendi gelişimini sağlayacak fırsatlardan yararlanmak Kendi yöneticisi ile kariyeri hakkında konuşmak Kariyer planlarının gerçekleşmesi için eğitim, deneyim, kişisel gelişimle ilgili girişimler yapmak. Kariyer planları, kişisel amaç ve hedefleri içermekle birlikte, durumsal değişikliklerden de etkilenebilirler.hiç umulmadık bir anda çıkabilen fırsatlar, kişisel amaç ve hedefleri değiştirebilir. Bu nedenle kariyer planları, kesin uygulanması gereken adımlar olmadığından, esnek olarak düşünülebilir (Barutçugil 2002). Kariyer geliştirmede ve planlamada birey kadar kurumlar ve yöneticiler de önemlidir. Kurumlar çalışanlarını mesleklerinde ilerleme fırsatlarını çalışanlarına bildirerek kariyer danışmanlığı yapabilmeli, eğitim ve gelişme fırsatları yaratmalı, kariyer gelişim olanakları ve programlarına ilişkin bilgi sağlamalı, iş analizleri, iş tanımları belirlemelidir. Yöneticiler; çalışanın performansıyla ilgili değerlendirmeyi kendisine geribildirim olarak vermeli, ilerleme olanakları sağlamalı ve destek olmalıdır. Kurumlar kendi içlerinde terfi imkanları yarattıkları sürece çalışanlar üzerinde olumlu etki yaratmaktadır. İçeriden terfi işleyişini politika haline getirmiş kurumlarda moral ve verimlilik genelde yüksektir. Sonuç olarak, çağımızda öğrenim düzeyinin artması ve bilgiye erişimin kolaylaşması, organizasyonel yapıların değişime uğraması kariyer beklenti ve hedeflerini yükseltmiştir. Günümüzdeki sağlık kurumlarındaki değişime ve beklentilere ayak uydurarak, meslek seçiminden itibaren, sürekli eğitim ve gelişim ile kariyer hedeflerimize ulaşmadaki yolculukta kişi kendine düşen görevi yerine getirmelidir. Yaptığı işte başarıya ve kariyer planlamasındaki 5
hedefine ulaşmış bireyler aynı zamanda mutlu ve verimli çalışan bireyler olduğu unutulmamalıdır. Referanslar 1. Ekici D (2013). Sağlık Bakım Hizmetinin Yönetimi. Sim Matbaacılık Ltd. Şti., Ankara, s.335-349 2. Yuksel O (1998). İnsan Kaynakları Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara. 3. Matiloğlu Y (2012). Çağımızda Kariyer Yönetimi ve Planlanması. http://arelsem.arel.edu.tr/tr/makale, Erişim tarihi: 27.08.2013. 4. Kızıltoprak A (2008). Kariyer Planı Nasıl Yapılır, Kariyer Hedefi Nedir?. http://www.bilgekalemi.com, Erisim tarihi: 26.08.2013. 5. Kızgut S, Ergol S (2010). Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Hemşireliği Algılayışı Hemşirelik Rollerine ve Hemşireliğin Geleceğine Bakışı. Anadolu Bilimleri ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14: 2. Hem. Selda ENGİN KILIÇ Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Müdürü Hazırlanma Tarihi: 28 Ağustos 2013 6