TEK AŞAMALI GÜÇ FAKTÖRÜ DÜZELTME DEVRELERİNİN İNCELENMESİ

Benzer belgeler
Üç Fazlı Güç Faktörü Düzeltme Devrelerinin İncelenmesi A Review of Three Phase Power Factor Correction Circuits

HARMONİK DİSTORSİYONUNUN ÖLÇÜM NOKTASI VE GÜÇ KOMPANZASYONU BAKIMINDAN İNCELENMESİ

DENEYĐN AMACI: Bu deneyin amacı MOS elemanların temel özelliklerini, n ve p kanallı elemanların temel uygulamalarını öğretmektir.

20 (1), , (1), ,

Geliştirilmiş ZCZVT-PWM DC-DC Yükseltici Dönüştürücü

GELENEKSEL GÜÇ KATSAYISI DÜZELTME DEVRELERİ İLE KÖPRÜSÜZ GÜÇ KATSAYISI DÜZELTME DEVRELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Elektrik Enerji Sistemlerinde Oluşan Harmoniklerin Filtrelenmesinde Pasif Filtre ve Filtreli Kompanzasyonun Kullanımı ve Simülasyon Örnekleri

ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN BATARYA ŞARJINDA KULLANILAN GÜÇ FAKTÖRÜ DÜZELTMELİ KLASİK VE INTERLEAVED YÜKSELTİCİ TÜRÜ DÖNÜŞTÜRÜCÜLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

Tam Köprü PSPWM DC-DC Dönüştürücülerin Karşılaştırılması. Comparison of the Full Bridge PSPWM DC-DC Converters

Yatırım Projelerinde Kaynak Dağıtımı Analizi. Analysis of Resource Distribution in Investment Projects

BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ. Doç.Dr. Suat ŞAHİNLER

AC-DC Dönüştürücülerin Genel Özellikleri

NONLİNEER YÜKLÜ SİSTEMDE FİLTRELEME VE GÜÇ KOMPANZASYONU

MATLAB VE ASP.NET TABANLI WEB ARAYÜZÜ KULLANILARAK DOĞRUSAL OLMAYAN SİSTEMLERİN ANALİZİ

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

GÜÇ FAKTÖRÜ DÜZELTME DEVRELERİNİN İNCELENMESİ VE BİR UYGULAMA DEVRESİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

Cebirsel Olarak Çözüme Gitmede Wegsteın Yöntemi

HARMONİKLİ SİSTEMLERDE GÜÇ FAKTÖRÜ DÜZELTİLMESİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ ANALİZİ

FİBER BRAGG IZGARA TABANLI OPTİK SENSÖRÜN ANALİZİ

MAK312 ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME OTOMATİK KONTROL LABORATUARI 1. Elektriksel Ölçümler ve İşlemsel Kuvvetlendiriciler

PWM Doğrultucular. AA/DA güç dönüşümü - mikroelektronik devrelerin güç kaynaklarında, - elektrikli ev aletlerinde,

BİR ÇUBUĞUN MODAL ANALİZİ. A.Saide Sarıgül

MIT480/2 Yalıtım test cihazları

ARAŞTIRMA MAKALESİ /RESEARCH ARTICLE

LİNEER OLMAYAN DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ-2

İstanbul Göztepe Bölgesinin Makine Öğrenmesi Yöntemi ile Rüzgâr Hızının Tahmin Edilmesi

ANİ TOPARLANMALI DİYOT İLE FREKANS ÇARPICI TASARIMI FREQUENCY MULTIPLIER DESIGN WITH STEP RECOVERY DIODE

2- Tristör ile yük akımı değiştirilerek ayarlı yükkontrolü yapılabilir.

3-Şekil bakımından kararlı ve sarsıntıya dayanıklı olması. 4-Işık renginin mümkün oldukça güneş ışığına yakın olması

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ...iii İÇİNDEKİLER...v 1. GÜÇ ELEKTRONİĞİNE GENEL BİR BAKIŞ YARI İLETKEN GÜÇ ELEMANLARI...13

İNDEKS. Cuk Türü İzolesiz Dönüştürücü, 219 Cuk Türü İzoleli Dönüştürücü, 228. Çalışma Bölgeleri, 107, 108, 109, 162, 177, 197, 200, 203, 240, 308

DC-DC Dönüştürücülerde Optimum Bastırma Hücresi Tasarımı Kriterleri

YENĐ BĐR ADAPTĐF FĐLTRELEME YÖNTEMĐ: HĐBRĐD GS-NLMS ALGORĐTMASI

Eleco 2014 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mühendisliği Sempozyumu, Kasım 2014, Bursa

Tek Fazlı Tam Dalga Doğrultucularda Farklı Yük Durumlarındaki Harmoniklerin İncelenmesi

DENEY-8 KONDANSATÖRÜN VE BOBİNİN DOĞRU AKIMDA DAVRANIŞI

HARDY-CROSS METODU VE UYGULANMASI

EJONS International Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences ISSN

DEVRE ANALİZİ LABORATUARI DENEY 6 KONDANSATÖRÜN VE BOBİNİN DOĞRU AKIM DAVRANIŞI

Arttıran tip DC kıyıcı çalışması (rezistif yükte);

DALGACIK DÖNÜġÜMÜ ĠLE ARK OCAĞI AKIM VE GERĠLĠM HARMONĠK ANALĠZĠ

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 9. HAFTA

İŞLETİM KARAKTERİSTİĞİ EĞRİSİ VE BİR ÇALIŞMA THE OPERATING CHARACTERISTIC CURVE AND A CASE STUDY

TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUARI II

11.1. ELEKTRONİK ATEŞLEME SİSTEMLERİ ( ELECTRONIC IGNATION )

ON THE TRANSFORMATION OF THE GPS RESULTS

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini

HARMONİK KAYNAĞI TESPİT METOTLARININ/ İNDİSLERİNİN ÇEŞİTLİ KAYNAK VE YÜK DURUMLARI İÇİN DOĞRULUKLARININ İSTATİSTİKSEL ANALİZİ

OKUL ÖNCESİ DÖNEM İŞİTME ENGELLİLERDE MÜZİK EĞİTİMİ İLE ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE TERAPÖTİK BİR ÇALIŞMA

DİKDÖRTGEN SPİRAL ANTENLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

PLC CİHAZI İLE SERADA SICAKLIK VE NEM KONTROLÜNÜN PID DENETLEYİCİYLE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

İstatistik ve Olasılık

MEKANİK TESİSATTA EKONOMİK ANALİZ

T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK MİMARLIK FAKÜLTESİ ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRONİK DEVRELERİ LABORATUVARI I DENEY 2: DİYOT UYGULAMALARI

BİR FAZLI PARALEL AKTİF GÜÇ FİLTRELERİ İÇİN SENSÖRSÜZ DA GERİLİM KONTROLÜ

FOTOVOLTAİK SİSTEMLERİN ŞEBEKEYE UYARLANMASINDA YAŞANAN ENERJİ KALİTE SORUNLARININ GİDERİLMESİ İÇİN MATLAB GUI TABANLI SİMÜLATÖR TASARIMI

AYRIK DALGACIK DÖNÜŞÜMÜ İLE GÜRÜLTÜ SÜZME

HALL ETKİLİ AKIM TRANSFORMATÖRÜNÜN SPEKTRAL VE İSTATİSTİKSEL ANALİZİ

MONTE CARLO BENZETİMİ

BASAMAK ATLAYARAK VEYA FARKLI ZIPLAYARAK İLERLEME DURUMLARININ SAYISI

ENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI

MADENCİLİK YATIRIM PROJELERİNİN SOSYAL KARLILIK ANALİZİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Şarj Dengeleme Sistemleri İçin Çift Yönlü Flyback Devresi Tasarımı

Research Article / Araştırma Makalesi AN IMPROVED ZCZVT-PWM DC-DC BOOST CONVERTER

Bileşik faiz hesaplamalarında kullanılan semboller basit faizdeki ile aynıdır. Temel formüller ise şöyledir:

Öğrenci Numarası İmzası: Not Adı ve Soyadı

35 Yay Dalgaları. Test 1'in Çözümleri. Yanıt B dir.

ÜÇ-FAZ SENKRON MAKİNANIN SENKRONİZASYON İŞLEMİ VE MOTOR OLARAK ÇALIŞTIRILMASI DENEY

DENEY 3 DİYOT DOĞRULTUCU DEVRELERİ

İstatistik ve Olasılık

Makine Elemanları II Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler ve örnekler Güç ve hareket iletimi

El Hareketini Takip Eden Vinç Sisteminin Giriş Şekillendirici Denetimi

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

A dan Z ye FOREX. Invest-AZ 2014

Robot Navigasyonunda Potansiyel Alan Metodlarının Karşılaştırılması ve Đç Ortamlarda Uygulanması

ISF404 SERMAYE PİYASALARI VE MENKUL KIYMETYÖNETİMİ

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 10. BÖLÜM WDM YAPILARI VE ELEMANLARI

Obje Tabanlı Sınıflandırma Yöntemi ile Tokat İli Uydu Görüntüleri Üzerinde Yapısal Gelişimin İzlenmesi

Mekatronik Mühendisliği Lab1 (Elektrik-Elektronik) Diyotlu Doğrultucu Uygulamaları

DENEY 4 Birinci Dereceden Sistem

BİR FAZ BEŞ SEVİYELİ İNVERTER TASARIMI VE UYGULAMASI

ÖĞRENME ETKİLİ HAZIRLIK VE TAŞIMA ZAMANLI PARALEL MAKİNELİ ÇİZELGELEME PROBLEMİ

HVAC SİSTEMLERİNDE AÇ-KAPA ve BULANIK MANTIK KONTROLÜN KIYASLAMALI OLARAK İNCELENMESİ

NİĞDE İLİ RÜZGAR ENERJİSİ POTANSİYELİ WIND ENERGY POTENTIAL OF NIGDE PROVINCE

MIT2500 CATIV Yalıtım testi cihazları

KALİTE VE SÜREÇ İYİLEŞTİRME İÇİN MÜŞTERİ GERİ BİLDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

BC237, BC338 transistör, 220Ω, 330Ω, 4.7KΩ 10KΩ, 100KΩ dirençler ve bağlantı kabloları Multimetre, DC güç kaynağı

MACH SAYISININ YAPAY SİNİR AĞLARI İLE HESAPLANMASI

TEK FAZLI KONTROLLÜ (TRĠSTÖRLÜ) DOĞRULTUCULAR

Düzenlilik = ((Vçıkış(yük yokken) - Vçıkış(yük varken)) / Vçıkış(yük varken)

YAPISAL ELEMANLARIN TİTREŞİM FREKANSLARININ ANALİZİ İÇİN ÜÇ BOYUTLU TIMOSHENKO KİRİŞ ELEMANI

YENİ OTRA-TABANLI OSİLATÖR TOPOLOJİLERİ

ÖRNEKLEME TEORİSİ VE TAHMİN TEORİSİ

Eyleyiciler - actuators

AC/DC DÖNÜŞTÜRÜCÜLER (Doğrultucular)

Temel Elektrik Mühendisliği-I

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN VE MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 7 Sayı: 3 s Ekim 2005

İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILIĞI HİZMETİ SUNAN İŞLETMECİLERE İLİŞKİN HİZMET KALİTESİ TEBLİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi ENERGY COST IN GEOTHERMAL POWER PLANTS

BÖLÜM 8 ALAN ETKİLİ TRANSİSTÖRLER (JFET) Konular:

Transkript:

TEK AŞAMALI GÜÇ FAKTÖRÜ DÜZELTME DERELERİNİN İNCELENMESİ Hacı BODUR, Erdem AKBOY, İsmail AKSOY Yıldız Tekik Üiversitesi, Elektrik Mühedisliği Bölümü bodur@yildiz.edu.tr, eakboy@yildiz.edu.tr; iaksoy@yildiz.edu.tr ÖZET Bu çalışmada, Güç Faktörü Düzeltme (PFC) kavramı, tek aşamalı ve iki aşamalı PFC yötemleri ile tek aşamalı güç faktörü düzeltme devreleride doğruda güç trasferi ve gerilim regülasyou kavramları icelemiştir. Bu kouda literatürde yer ala devreler üzeride etraflı bir aaliz yapılmıştır. Öcelikle bu devreleri avataj ve dezavatajları ortaya koulmuş, daha sora devreler aahtar sayısı, aahtar gerilim ve akım stresleri, yumuşak aahtarlama, izolasyo, doğruda güç trasferi, depolama kodasatörü gerilimi v.b. yölerde karşılaştırılmıştır. Aahtar Kelimeler: Güç Faktörü Düzeltme, Tek Aşamalı, Doğruda Güç Trasferi.GİRİŞ Gü geçtikçe arta tekolojik gelişmeler ve toplumları refah düzeyleri sayeside, elektrikli cihazları kullaım alaları artmakta, daha fazla eerji tüketilmekte ve eerji kayakları hızla tükemektedir. Güümüzde sıkça kulladığımız cihazlarda karşılaşacağımız aahtarlamalı güç kayakları, güç döüştürücü devreleri, bobi, kodasatör v.b. gibi lieer olmaya yükler şebekede çekile akımda öemli harmoik bileşelere sebep olarak, şebekede çekile aktif güç oraıı düşmesie ede olurlar. Lieer olmaya bu yükler, ayı şebekeye bağlı ola bilgisayar, mikroişlemci v.b. hassas cihazları çalışmasıı olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple eerjii verimli ve kaliteli kullaılmasıı öemi gü geçtikçe artmaktadır. Eerjii kaliteli ve verimli kullaılması açısıda, ulusal ve uluslar arası düzeylerde, güç faktörü ve harmoikler açısıda çeşitli sıırladırmalar ve stadartlar geliştirilmiştir. İsteile stadartlara uygu güç faktörü ve harmoik değerlerii sağlamak üzere güç faktörü düzeltme devreleri, so yıllarda hem akademik hem de edüstriyel alalarda çalışıla öemli koularda biri olmuştur. Pasif ve aktif filtreler, yıllardır güç faktörü düzeltme devreleri olarak yaygı bir şekilde kullaılmaktadır. Aktif filtreler, şebeke akımıı dalga şeklii izlemesie bağlı olarak oluşturulmakta ve bu yüzde oldukça karmaşık ve pahalı olmaktadır. Pasif filtreler, ağır ve hatal olmaları, geiş hat ve yük aralığıda kullaılamama gibi özelliklere sahiptirler. Bu sebeplerde dolayı, so yıllarda AC-DC döüştürücü tabalı yüksek frekaslı güç faktörü düzeltme devrelerie ola ilgi artarak devam etmektedir [-2]. Yüksek frekaslı güç faktörü düzeltme devreleri, tek veya iki aşamalı olarak gerçekleştirilmektedirler. Şekil ve 2 de bu devrelere ait temel blok şemaları verilmiştir. İki aşamalı güç faktörü düzeltme devreleride, çıkış gerilimi regülasyou ile güç faktörüü düzeltilmesi işlemleri ayrı kotrolörler tarafıda yapılmaktadır. Bu yüzde tek aşamalı döüştürücüye göre daha iyi souçlar elde edilmektedir.. İki aşamalı aktif PFC devreleri, giriş akımıı tüm stadartları sağlaması, evresel giriş gerilimleride uygulaabilirliği ve depolama kodasatörüü gerilimii kotrolü gibi avatajlara sahiptir [3]. Şekil : İki aşamalı güç faktörü düzeltme devreleri yapısı Tek aşamalı güç faktörü düzeltme devreleride, çıkış gerilimi regülasyou ve güç faktörü düzeltme işlemleri tek bir kotrolör tarafıda gerçekleştirilmektedir. Bu tür devrelerde her iki aşama arasıda bulua depolama kodasatörüü gerilimi kotrol edilememektedir. Bu sebep ile yüksek giriş gerilimleri ile hafif yüklerde depolama kodasatörü gerilimi oldukça artabilmektedir. Kodasatör değerii azaltılmasıa bağlı olarak ölemler alımışsa da, yüksek aahtarlama frekaslarıda çalışıldığıda bu durum başka sorulara yol açmaktadır. Aahtarlama frekasıa bağlı olmaksızı, depolama kodasatörüü gerilim stresii azaltılması kousuda edüstriyel ve akademik çalışmalar devam etmektedir. Tek aşamalı güç faktörü düzeltme devreleri, tüm bu olumsuz özelliklerie rağme, kotrol kolaylığı, elema azlığı ve maliyet açısıda iki aşamalı devrelere kıyasla daha avatajlı olmaktadır [4-6]. Şekil 2: Tek aşamalı güç faktörü düzeltme devreleri yapısı Tek aşamalı güç faktörü düzeltme devrelerii bazılarıda giriş gücü çıkışa, iki aşamalı devrelerde olduğu gibi iki seferde işlemektedir. Bu durumda devrei verimi oldukça düşmekte ve elemalar çıkış gücüe göre seçilmektedir. Bu sebep ile devrei verimii artırılması ve elemaları boyutlarıı azaltılması bakımıda, gücü çıkışa tek seferde işlediği tek aşamalı güç faktörü düzeltme devrelerie ola ilgi gittikçe artmaktadır []. 68

Doğruda güç trasferi veya paralel tek aşamalı güç faktörü düzeltme devreleri olarak adladırıla bu devreler, ilk olarak öerildiği zamalarda kotrolü oldukça zor, elema ve aahtar sayıları oldukça fazla, doğruda aktarıla güç oraı ise düşük seviyelerde devreler olarak dikkat çekmektedir. Yapıla çalışmalar soucuda devre topolojileri daha basit, kotrol kolaylığı ve maliyet açısıda daha avatajlı devreler öerilmiştir. Çıkış kodasatörüü büyük olması ve çıkış gerilimi regülasyou yavaş olmasıa rağme doğruda güç trasferii kousuda yapıla çalışmalar soucuda e iyi souç, flyback (geri döüşlü) devre üzeride alımıştır [7-9]. 2.TEK AŞAMALI PFC DERELERİ Yüksek verimli güç faktörü düzeltme devrelerii öem kazamasıda dolayı literatürde doğruda güç trasferi yapa devrelere ola ilgi artmıştır. Bu kouda literatürde çok sayıda topoloji ortaya koulmuş, bu topolojilerde doğruda aktarıla gücü oraıı artırılması hedeflemiştir [0]. Seçile bazı topolojiler aşağıda detaylı olarak icelemiştir. 2.. Flyboost Güç Faktörü Düzeltme Devresi ve Yei Bir Flyboost PFC Ailesi [8] Bu çalışmada, verimi artırmak amacıyla doğruda güç trasferii yapa, hem flyback hem de yükseltici tür döüştürücüleri özelliklerii bir arada buludura, yei bir flyboost hücresi tasarlamıştır. Bu hücre Şekil 3 te gösterilmiştir. Ayı zamada bu yei flyboost hücresi kullaılarak yei bir flyboost PFC ailesi oluşturulmuştur. Tek aşamalı PFC hücrelerii kesitili iletim moduda (DCM) çalışması durumuda, düşük giriş gerilimi ve ağır yüklerde depolama kodasatörüü gerilim stresi oldukça artmaktadır. Uygulamalarda güç elemaları bu depolama kodasatörü gerilimie maruz kalmaktadır. Bu yüzde güç elemalarıı gerilim stresleri de artmaktadır. Bu çalışmada, depolama kodasatörüü gerilim stresi ortada kaldırılmış, böylece hem DCM hem de sürekli iletim modu (CCM) çalışma koşullarıda güç elemalarıı gerilim streslerii ayı kalması sağlamıştır. döüştürücüü çıkış kodasatörü üzeride, çıkış gerilimii regülasyou amacıyla çıkışa aktarılmaktadır. Bu devre, flyback ve yükseltici çalışma modları olmak üzere iki modda çalışır. Şebeke gerilimie bağlı olarak oluşa bu çalışma modlarıa Şekil 4 te gösterilmiştir. Flyback tür çalışma modu, doğruda güç trasferii gerçekleştirildiği moddur. o i (t) < cs () Doğrultulmuş giriş gerilimi ile primere yasıya çıkış gerilimii toplamı, depolama kodasatörüü gerilimide küçük olduğu durumlarda, primere seri bağlı ola diyot ileteme geçemez ve S aahtarıa siyal uyguladığıda, primer sargı flyback edüktası gibi çalışarak, lieer bir akım ile eerji depolar. S aahtarıı siyali kesildiğide, mıkatıslama edüktasıda depolaaa eerjii tümü doğruda çıkışa aktarılır. o i (t) > cs (2) Doğrultulmuş giriş gerilimi ile primere yasıya çıkış gerilimii toplamı, depolama kodasatörü gerilimide büyük olduğu durumlarda, diyot iletime girebilir. Bu durumda S aahtarı kapatıldığıda eerjilee flyboost trafosuu primer edüktası, S aahtarı kesime girdiğide eerjisii depolama kodasatörüe aktarır. Bu durum giriş gerilimii yüksek olduğu aralıkta oluşur, böylece giriş gücü çıkış gücüde yüksek olduğuda giriş gücüü bir kısmı depolama kodasatörüe aktarılmış olur. Şekil 4: Flyboost hücresii çalışma modları DCM çalışa tek aşamalı PFC devreleride, depolama kodasatörüü gerilimi oldukça yüksek değerlere ulaşabilmektedir. Flyboost devre topolojisi ile depolama kodasatörü gerilimi şebeke gerilimii tepe oktasıa göre sıırladırılmıştır. Bu durumda devre rahatlıkla hem DCM hem de CCM şartları altıda çalışabilmektedir. Şekil 3: Yei bir flyboost hücresi Suula devrei e temel özelliği, tek bir aahtar ve kotrol çevrimi ile hem yükseltici hem de flyback döüştürücü yapılarıı birlikte çalışmasıı sağlamasıdır. Bu çalışmada, doğruda güç trasferi flyback tür döüştürücüü özellikleri kullaılarak, güç faktörü düzeltme işlemi ise yükseltici tür döüştürücüü özellikleri kullaılarak gerçekleştirilmiştir. Gücü doğruda aktarılmaya kısmı ise, yükseltici tür CS o = i,peak + (3) 2.2. Flyback Tabalı TMC Kotrol Yapısıa Sahip Tek Aşamalı PFC Devresi [9] Bu topolojide flyback tabalı ve kotrol tekiği olarak TMC (Zama Çoklayıcı Kotrol) yötemii kullaıldığı tek aşamalı güç faktörü düzeltme devresi gerçekleştirilmiştir. Ayı zamada oluşturula yapı sayeside doğruda güç trasferi de gerçekleştirilerek verim artırılmıştır. Bu devre, çıkış gerilimi regülasyou, doğruda güç trasferi, güç faktörü 69

düzeltme ve depolama kodasatörü gerilimi sıırladırma özelliklerie sahiptir. Şekil 4: Tek aşamalı Flyback tabalı PFC devresi Şekil 4 te gösterile bu devrede doğruda güç trasferi ve güç faktörü düzeltme işlemleri içi flyback ve çıkış gerilimi regülasyou içi forward (ileri yölü) devre yapısı oluşturulmuştur. Bu yapıda giriş gerilimii depolama kodasatörü gerilimide ( aux ) büyük olduğu yerlerde giriş gücüü bir kısmı forward tür döüştürücü ile depolama kodasatörüe aktarılmaktadır. Bu durumda depolama kodasatörüü gerilimi, depolama kodasatörüe giriş gerilimii hagi değeride itibare eerji aktarılacağıı belirler. Oluşturula yapıda, her aralıkta giriş gücü çıkışa doğruda aktarılmaktadır. Flyback tür döüştürücüü mıkatıslama edüktasıda depolaa eerji, bir soraki aralıkta giriş gerilimi değerie bağlı olmaksızı doğruda çıkışa aktarılmaktadır. sargıı mıkatıslama edüktasıda depolaır. S2 aahtarı kesime girdiğide bu eerji çıkış gerilimi regülasyou amacıyla çıkışa aktarılır. Oluşturula devrede, depolama kodasatörüü gerilimi üçücü sargıı sarım sayısıa bağlıdır. Bu durumda, devre DCM çalışma moduda rahatlıkla çalışabilmektedir. Flyback tür devrei DCM moduda çalıştırılması ile PFC kediliğide oluşmaktadır. Souç olarak devre, gerilim regülasyou, doğruda güç trasferi, kediliğide DCM şartlarda PFC ve ayı zamada depolama kodasatörü gerilimii DCM şartlar altıda dahi sıırladırılması özelliklerie sahiptir. 2.3. Tek aşamalı Paralel AC-DC Döüştürücüleri Yapısı ve Aalizi [0] Tek aşamalı paralel PFC devre şeması Şekil 6 da verilmiştir. Bu devre iki ayrı yarı aşamada oluşmaktadır. Bularda ilki PFC işlemii ve doğruda güç trasferii birlikte gerçekleştirildiği yükseltici + flyback yarı aşamasıdır. Diğer yarı aşama ise gerilim regülasyou amaçlı sadece flyback tür DC-DC döüştürücüde oluşa kısımdır. Burada PFC yi sağlamak içi yükseltici + flyback yarı aşamasıı DCM çalıştırılması gereklidir. Diğer aşama DCM veya CCM olarak çalıştırılabilir. Devre özellikle doğruda güç trasferi kousuda yaptığı aalizler ile ö plaa çıkmaktadır. Şekil 6: Tek aşamalı paralel PFC devre şeması Şekil 5: Aahtarları TMC tekiğie bağlı Kotrol Siyalleri Bu devrede iki adet aahtar bulumaktadır. S aahtarı ile PFC, S2 aahtarı ile gerilim regülasyou sağlamaktadır. Devre, dört ayrı çalışma moduda oluşmaktadır. Herbir çalışma modu içi kotrol siyallerii ve akımları değişimleri Şekil 5 te gösterilmiştir. S aahtarı kapalı ve S2 aahtarı açık olduğuda, giriş gerilimi depolama kodasatörü gerilimide büyük ise, giriş gücüü bir kısmı depolama kodasatörüe, diğer kısmı flyback edüktasıa aktarılır. S aahtarı kesime götürüldüğüde mıkatıslama edüktasıda depolaa eerji doğruda çıkışa aktarılır, bu esada forward tür döüştürücüü çıkış edüktası da depolama kodasatörüe eerji aktarmaya devam eder. S2 aahtarı iletime girdiğide depolama kodasatörüdeki eerji, üçücü Devrede tek bir aahtar sayeside hem yükseltici hem de flyback çalışma modları birlikte sağlamıştır. Burada S aahtarı iletime girdiği zama hem L B hem de T trafosuu mıkatıslama edüktası eerjileir. Ayı zamada C B kodasatörü de T2 trafosuu mıkatıslama edüktasıa eerji aktarır. S aahtarı kesime sokulduğu zama T trafosuu mıkatıslama edüktasıda depolaa eerji doğruda çıkışa aktarılırke, L B edüktasıda depolaa eerji yükselticilerde olduğu gibi eerjisii C B kodasatörüe aktarır. Bu durumda giriş gücü T trafosu üzeride doğruda çıkışa aktarılırke, L B ve T2 üzeride iki seferde çıkışa aktarılmaktadır. Bu devrede e öemli oktalarda bir taesi de L B i çalışma modudur. Düşük giriş gerilimleri ve yüksek güç uygulamalarıda L B edüktası CCM çalışma moduda çalışabilir. Bu durum aahtarı akım stresi ve verim açısıda 70

e kadar olumlu souç veriyormuş gibi gözükse de aslıda PFC i öemli ölçüde bozulmasıa sebep olmaktadır. Oluşturula devrede T2 trafosuu DCM veya CCM çalıştırılmasıa bağlı olarak farklı çalışma modları oluşmaktadır. CCM çalışma moduda aahtarı doluluk oraı sabit olmaktadır. Bu durumda çıkışa aktarıla doğruda güç oraı da daima sabit olmaktadır. Bu durum doğruda güç trasferii oraıı değiştirilememesie sebep olacaktır. DCM çalışma durumuda ise çıkışa aktarıla güç oraı, giriş gerilimii faz açısıa bağlı olarak değişmektedir. Şekil 7: Tek aşamalı paralel PFC devresi güç akış şeması 2.4. Tek Aşamalı Tek Aahtarlı PFC Balast Devresi [] Şekil 8 de gösterile devre, elektroik balast uygulamalarıda kullaılmak üzere, Sepic ve E tipi iverter yapılarıı birleştirilmesi ile oluşturulmuştur. Sepic tür DC- DC döüştürücüü DCM çalışma moduda kullaılması ile PFC işlemii gerçekleştirilmesi ve E tipi iverteri kullaılması ile floresa lambaı ateşlemesi amaçlamıştır. Oluşturula devrede tek aahtar ile her iki devre kotrol edilmektedir. E tipi iverteri kullaılması ile aahtarı yarım köprü iverterlerde olduğu gibi izolesiz sürülememe problemi ortada kalkmıştır. Şekil 8: Tek aşamalı tek aahtarlı PFC balast devre yapısı Devrede üç faklı çalışma aralığıda oluşmaktadır. L 2 edüktasıı akımıı pozitif ve C 2 kodasatörüü tam bir gerilim kayağı olarak çalıştığı kabulü altıda, M aahtarı kapatıldığı zama L akımı lieer olarak artmaya L 2 akımı ise lieer olarak azalmaya başlar. Ayı zamada L i edüktası da rezoasa bağlı olarak siüzoidal bir akım geçirir. Bu siuzoidal akımı bitmesi ile M aahtarıı akım stresi azalmış olur. M aahtarı kesime giree kadar sadece L edüktasıı akımıı geçirmeye devam eder. M aahtarı kesime girdiğide, iverteri çıkış katıdaki rezoas devam eder. Bu rezoas, lamba ateşleme gerilimi seviyesie ulaşaa kadar sürer. Bu arada giriş katıda, L 2 ve L edüktasları depoladıkları eerjileri C 2 kodasatörüe aktarır. Bu arada L 2 akımı pozitif yöde artarak 0A ulaşır. Bu ada sora her iki edüktası akımı eşitleee kadar L 2 akımı pozitif yöde artar. Bir soraki aralık M aahtarıa siyal verilee kadar devam eder. Suula devrede Sepic tür döüştürücü kullaılması ile, yükseltici tür döüştürücüye göre, depolama kodasatörü gerilimi daha az seviyelerde tutulmuş ve kapasite değeri küçültülmüştür. Diğer tarafta Sepic devresii çıkış gerilimi yükseltici-düşürücü tür döüştürücülerde olduğu gibi ters değildir. Ayı zamada E tipi iverter yapısıda diyodu aahtara seri bağlamasıa bağlı olarak, klasik E tipi iverterlere göre iverter aahtarı çok daha az gerilim ve akım streslerie maruz kalmaktadır. Ayrıca, girişteki edüktaslara bağlı olarak giriş filtresii boyutları da oldukça azaltılmıştır. 2.5. Yei Bir Push-Pull Yapısıa Sahip Tek Aşamalı PFC Balast Devresi [2] Şekil 9 da, tek aşamalı Push-Pull iverter yapısıa sahip PFC işlemii gerçekleştirebile elektroik balast devre şeması suulmuştur. Bu devre diğer tek aşamalı PFC devreleri ile karşılaştırıldığıda devrede kullaıla güç elemalarıı hiç birii izoleli olarak sürülmediği görülmektedir. Şekil 9: Tek aşamalı Push-Pull PFC balast devre yapısı Devrei çalışması açısıda yedi ayrı çalışma aralığı oluşmaktadır. İlk başta S aahtarıa siyal verilir. Bu aralıkta Tx trafosuu primeri ve L edüktasları lieer akım ile eerji depolarlar. S aahtarıı iletim siyalii kesilmesiyle L edüktası eerjisii C kodasatörüe aktararak yükseltici çalışma modu oluşur. Ayı zamada çıkışta geçe akıma bağlı olarak C p ve C p2 sırasıyla şarj ve deşarj olur. Bu aralıkta C p2 kodasatörüü tamame deşarj olup S2 aahtarıı ters paralel bağlı diyoduu iletime girmesiyle so bulur. Daha sora çıkış katıda depolaa eerji ile L edüktası eerjilerii, D 2 diyodu ve MOSFET i ters paralel diyotları üzeride aktarmaya devam ederler. Bu aralık S2 aahtarı içi ZT aralığıdır. S2 aahtarıa iletim siyalii verilmesiyle beraber çıkış katıdaki L r edüktasıı akımı yö değiştirir. Bu aralık, L edüktasıı eerjisii tamamıı C kodasatörüe aktarması ile so bulur ve yükselticii kesim aralığı biter. Bu aralıkta sora C kodasatörü S2 aahtarı üzeride eerjisi çıkış katıa aktarır. S2 aahtarıı siyalii kesilmesi ile birlikte, öceki duruma bezer şekilde, çıkış akımıı yöüe bağlı olarak, C p deşarj ve C p2 şarj olmaya başlar. C p kodasatör gerilimii sıfır olmasıyla birlikte S aahtarıa bağlı ters paralel diyot iletime girer ve bu aralık soa erer. Diyodu 7

iletime girmeside sora çıkıştaki eerji, diyot üzeride C kodasatörüe aktarılır. Bu aralık S aahtarı içi ZT aralığıdır. S aahtarıa siyal verilmesi ile birlikte yei bir çalışma periyodu başlar. Suula devrede kullaıla aahtarlar, ZT ile iletime ve ZS ile kesime girerek yumuşak aahtarlama ile çalışmaktadır. Her iki aahtarı da izolesiz olarak sürülmeside dolayı kotrol devresi oldukça basit ve ucuzdur. Yumuşak aahtarlamada dolayı devre verimii yüksek olması, kotrol devresii basit ve ucuzluğu devrei öemli özellikleridir. Ayrıca, D sııfı elektroik balast devrelerie göre DC bara gerilimi iki katıa çıkmıştır. Devrei başlıca dezavatajları kullaıla üvei kolay doyuma girmesi ve bua bağlı olarak kısa devre ihtimallerii olmasıdır. 3. İNCELENEN MAKALELERİN KARŞILAŞTIRILMASI Güümüzde oluşturula PFC devreleri, mevcut güçlerie göre ulusal ve uluslararası harmoik stadartlarıa uymak zorudadırlar. Bua bağlı olarak tek aşamalı PFC devreleri içi 300W ve altıdaki güçlerde D sııfı uyumluluğu aramaktadır. İcelee tüm çalışmalarda, devreleri harmoik açısıda D sııfıı sağladığı görülmüştür. İcelee tüm çalışmalar ile ilgili aahtarları akım ve gerilim stresleri, sürme devresi yapıları, yumuşak aahtarlama, doğruda güç trasferi, trafo sayısı ve kullaımı, rezoas, depolama kodasatörü gerilimi ve verim açısıda ayrıtılı bir şekilde Tablo de gösterilmiştir. 4.SONUÇ Bu çalışmada güç faktörüü düzeltilmesi kousudaki tek aşamalı ve iki aşamalı yaklaşımlar; tek aşamalı devrelerde kotrol yapısı, çıkış gerilimi regülasyou, depolama kodasatörü gerilim stresi, verim, doğruda güç trasferi ve tek aşamalı PFC devrelerii çeşitli uygulama alaları icelemiştir. Suula devreleri çalışma presipleri ve çalışma modları hakkıda ayrıtılı bilgi verilmiştir. Her devrei öemli özellikleri ve özellikle vurguladıkları kavramlar ile devreleri dezavatajları suulmuştur. Tablo : İcelee devreleri çeşitli yölerde icelemesi 5. KAYNAKLAR [] Y. Jiag, F. C. Lee, G.Hua, W.Tag, A Novel Sigle-Phase Power Factor Correctio Scheme, i Applied Power Electoics Coferece ad Expositi, APEC, 993, pp. 287-292 [2] Y. Jiag, F. C. Lee, Sigle-Stage Sigle-Phase Parallel PFC Scheme, i Power Electroics Specialists Coferece, PESC, 994, pp. 45-5 [3] O.Garcia, J. A. Cobos, R. Prieto, P. Alou, J. Uceda, Sigle Phase Power Factor Correctio: A Survey, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 8, o.3, pp. 749-755, May 2003 [4] R. Redl, L. Balogh, N. O. Sokal, A Family of Sigle-Stage Isolated Power- Factor Correctors with Fast Regulatio of the Output oltage, i Power Electroics Specialists Coferece, PESC, 994, pp. 37-44 [5] J. Sebastia, P. J. illegas, F. Nuo, O. Garcia, J. Arau, Improvig Dyamic Respose of Power-Factor Preregulators by Usig Two Iput High Efficiet Postregulators, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 2, o.6, pp. 007-06, Nov 997 [6] J. Y. Lee, M. J. You, A Sigle-Stage Power-Factor- Correctio Coverter with Simple Lik oltage Suppressig Circuit (LSC), IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 48, o.3, pp. 572-584, Jue 200 [7] R. Watso, G. C. Hua, F. C. Lee, Characterizatio of a Active Clamp Flyback Topology for Power Factor Correctio Applicatios, i Applied Power Electoics Coferece ad Expositi, APEC, 994, pp. 42-48 [8] S. Luo, W. Qiu, W. Wu, I. Batarseh, Flybosst Power Factor Correctio Cell ad A New Family of Sigle-Stage AC/DC Coverters, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 20, o., pp. 25-34, Jauary 2005 [9] J. Zhag, D. D. C. Lu, T.Su, Flyback-Based Sigle-Stage Power-Factor-Correctio Scheme With Time-Multiplexig Cotrol, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 57, o.3, pp. 04-049, March 200 [0] H. Y. Li, H. C. Che, L. K. Chag, Aalysis ad Desig of a Sigle-Stage Parallel AC-to-DC Coverter, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 24, o.2, pp. 2989-3002, December 2009 [] J. C. W. Lam, P. K. Jai, A High-Power Factor Sigle-Stage Sigle-Switch Electroic Ballast for Compact Fluorescet Lamps, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 25, o.8, pp. 2045-2058, August 200 [2] C. S. Li, C. L. Che, A Novel Sigle-Stage Push-Pull Electroic Ballast With High Iput Power Factor, IEEE Tras. o Power Electroics, vol. 48, o.4, pp. 770-776, August 200. 72