The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss3175 Number: 41, p. 293-301, Winter II 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi 20.11.2015 31.12.2015 TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS PROGRAMLARININ ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ * EVALUATION OF TURKISH EDUCATION DEPARTMENTS WITH REGARD TO TEACHER PROFICIENCY Yrd. Doç. Dr. Murat ATEŞ Necmettin Erbakan ÜniversitesiAhmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü Öz Türkçe eğitiminde, öğrencilerin temel dil becerilerini kazanmaları ve aşamalı olarak bu becerileri daha güzel daha doğru olarak kullanmaları hedeflenir. Bu hedeflerin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi için öncelikli olarak alanla ilgili sorunların tespit edilmesinde fayda vardır. Çocukların ilk dil edinimleri ile başlayan ve dil öğretim sürecinin sonuna kadar devam eden zamanda Türkçe eğitiminde sorun olarak kabul edebileceğimiz pek çok nokta vardır. Bu sorunlar çocuğun kendi kişisel özellikleri, aile, arkadaş grubu, çevre, okul-öğretmen ve öğretim yöntemleri kaynaklı olabilir. Bu sorunlar sıralanırken Türkçe öğretiminin kapsamı içinde yer alan yabancılara Türkçenin öğretimi ve ana dili Türkçenin başka bir lehçesi olanlara Türkçenin öğretimi konularının ayrı tutulması gerekir. Çünkü bu konuların farklı başlıklar altında düşünülmesi gereken sorunları vardır. Örgün eğitim içinde Türkçe eğitimiyle ilgili birçok sorunun temelinde, arka planında öğretim sürecini yönlendiren öğretmenlerin olduğu görülecektir. Doğru ve sağlıklı bir ana dili eğitimi için Türkçe öğretmeni yetiştirmedeki süreç her yönüyle irdelenmelidir. Türkçe öğretmenlerinin yeterlikleri konusu da bu noktada son derece büyük bir önem taşımaktadır. Eğitim kurumlarında görev yapacak Türkçe öğretmenlerinden beklenen yeterlik düzeyi Türkçe öğretmeni yetiştiren bölümlerde ne ölçüde sağlanabilmektedir düşüncesiyle bu çalışmada; söz konusu süreç içerisinde eğitim fakültelerinin Türkçe bölümlerinde lisans programlarında okutulan derslerin öğretmen yeterliği açısından değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmada; Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile eğitim fakültesi Türkçe bölümlerinin lisans programlarında okutulan derslerin içerikleri karşılaştırılmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile eğitim fakülteleri Türkçe bölümlerinde okutulan * Araştırma, 17-18 Nisan 2010 tarihlerinde İstanbul da düzenlenentürkçe Öğretiminin Sorunları Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunumluştur.
294 Murat ATEŞ ders içerikleri karşılaştırıldığında ders içeriklerin yeterlik alanlarından bazılarını karşıladıkları, bazılarını kısmen karşıladıkları, bazılarını karşılamadıkları sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Türkçe Öğretimi, Öğretmen Yeterlikleri, Türkçe Programı Abstract The aim in teaching Turkish is to enable the students acquire basic language skills and use them gradually better. In order to realize these aims, it is a prerequisite to determine to the problems in teaching Turkish. There are several issues that can be considered as problematic in teaching Turkish starting with the acquisition of Turkish by the children and continuing until the end of the process. These might stem from the individual characteristics of the child, friends, milieu, school, teacher, and used method. These are to be differentiated from the problems that speakers of Turkish as a foreign language face and from those in teaching a different dialect of Turkish as they are to be categorized under different headings. Many of the problems that students have in acquiring Turkish stem from the teacher who directs the learning process. The educational process that teachers of Turkish go through is to be analyzed from various perspectives. In this regard the process that enables the necessary proficiency of Turkish teachers is of utmost importance. The proficiency levels that teachers of Turkish, who are going to work at various educational institutions, are compared with the curriculum as well as the course contents of Turkish Teacher Education Department. In the present study, among the methods of qualitative research, content analysis is used. Thus, on comparing the required qualifications of Turkish teachers and the course content of the courses taught in the Turkish Teacher Education Department of Ahmet Keleşoğlu Faculty of Education some of the courses meet the required criteria, some partially, and some do not at all. Keywords: Turkish Education, Teacher Proficiency, Turkish Program Giriş Türkçe öğretiminin etkinlik alanları, Türkçenin dört temel dil becerisinin öğrencilere kazandırılması ilkesinden hareketle ortaya konulmuştur. Böylece bu temel beceriler olan anlama (okuma, dinleme) ve anlatım (konuşma, yazma) Türkçenin temel becerileri olarak karşımıza çıkar. Türkçe derslerinin temel hedefi, öğrenciye bu becerileri kazandırmaktır. Ana dili edinim süreci içerisinde örgün eğitimin başlamasıyla birlikte öğrenciler temel okuma ve yazma becerisini de kazanırlar. Okuyup yazabilme yeteneğini kazanan öğrencilerin öğretim süreci içerisinde Türkçenin temel becerilerini kazanmaları ve aşamalı olarak bu becerilerini daha güzel daha doğru olarak kullanmaları hedeflenir. Söz konusu hedeflerin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi için öncelikli olarak alanla ilgili sorunların tespit edilmesinde fayda vardır. Çocukların ilk dil edinimleri ile başlayan ve dil öğretim sürecin sonuna kadar devam eden zamanda Türkçe eğitiminde sorun olarak kabul edebileceğimiz pek çok nokta vardır. Bu sorunlar çocuğun kendi kişisel özellikleri, aile, arkadaş grubu, çevre, okul-öğretmen ve öğretim yöntemleri kaynaklı olabilir. Bu sorunlar sıralanırken Türkçe öğretiminin kapsamı içinde yer alan yabancılara Türkçenin öğretimi ve ana dili Türkçenin başka bir lehçesi olanlara Türkçenin öğretimi konularının ayrı tutulması gerekir. Çünkü bu konuların farklı başlıklar altında düşünülmesi gereken sorunları vardır. Örgün eğitim içinde Türkçe eğitimiyle ilgili birçok sorunun temelinde öğretim sürecini yönlendiren öğretmenlerin olduğu görülecektir. Doğru ve sağlıklı bir ana dili eğitimi için Türkçe öğretmeni yetiştirmedeki süreç her yönüyle irdelenmelidir. Türkçe öğretmenlerinin yeterlikleri konusu
Türkçe Öğretmenliği Lisans Programlarının Öğretmen Yeterlikleri Açısından İncelenmesi 295 da bu noktada son derece büyük bir önem taşımaktadır. Öğrenme-öğretme süreci dinamik bir sistem olarak düşünüldüğünde, bu sistemi oluşturan temel boyutlar bir bütün olarak düşünülmelidir. Dolayısıyla öğrenme-öğretme sürecindeki bütün alt sistemler birbirleriyle belli bir denge ve uyum içinde olmalıdırlar (Saban, 2002: ii) Eğitim-öğretim süreci birçok bileşeni olan bir bütündür ve birimler birbirini tamamlayacak yapıda olmalıdır. Öğretmen ve öğrenci hedefleri aynı doğrultuda hareket etmeli, tutarlık göstermelidir. Bireyin öğrenme yaşantısında Türkçe dersinin önemi düşünüldüğünde, bu dersi okutacak Türkçe öğretmenlerinin daha verimli olabilmesi için öncelikle kendi öğrenme stillerini bilerek öğrenciye yaklaşmaları, ders esnasında karşılarındaki öğrencilerin de farklı öğrenme stillerine sahip olduklarını bilmeleri ve bu doğrultuda ders işlemeleri gerekmektedir (Demir, 2008: 133). Öğretmen yeterlikleri, öğretmenlik mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken bilgi, beceri ve tutumlardır. (MEB, 2006: vii) Türkçe öğretmenlerinden beklenen bilgi, beceri ve tutumların yer aldığı Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri ndeki yeterlik alanları, alt yeterlikler ve performans göstergeleri ile öğrencilerden istenen bilgi, beceri, tutum ve davranışların listelendiği öğrenme alanları, hedefler ve kazanımlar bütünlük ve paralellik göstermelidir. Bu şekilde öğrencide istendik davranışların oluşması, beklenen bilgi seviyesine ulaşılması ve eğitim-öğretimin etkin bir şekilde ilerleyebilmesi planlı ve verimli olacaktır (Güney, Aytan ve Gün, 2008: 313). Alanıyla ilgili yeterli bilgiye sahip olan bir öğretmenin bu bilgileri öğrencilere en iyi şekilde aktarmak için öğretmenlik meslek bilgisi ve mesleğini daha iyi icra etmesine yardımcı olabilecek her türlü genel kültür bilgisine sahip olmak, bir öğretmen için gereklidir. (Özer, Gelen, 2008: 43). Öğretmenlik; bilgi birikimi, planlama süreci, alan bilgisi, gelişmiş bir dil becerisi, teknolojik gelişmelere yakınlık ve araçları kullanabilme gücü, farklı kişilik ve seviyedeki öğrencileri tanıyabilme, yönlendirebilme, etkili iletişim gibi yetenekleri ve becerileri gerektirir. Bu donanımlara sahip bireylerin rehberliğinde eğitim görecek öğrencilerin istenen noktaya ulaşması çok daha kolay olacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı öğretmenlerde bulunması gereken temel vasıfları ortaya koymak, eğitimin kalitesini artırmak ve öğretmenlerin gelişimini sağlamak amacıyla Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen, Talim ve Terbiye Kurulu nun onayıyla 17.04.2006 tarih ve 1870 sayılı Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri çalışmasını yayımlamıştır. Öğretmen Genel Yeterlikleri : A. Kişisel ve Mesleki Değerler- Mesleki Gelişim B. Öğrenciyi Tanıma C. Öğrenme ve Öğretme Süreci D. Öğrenmeyi, Gelişimi izleme ve Değerlendirme E. Okul-Aile ve Toplum ilişkileri F. Program ve içerik Bilgisi olmak üzere 6 yeterlik alanı ve 31 alt yeterlik (kişisel ve mesleki değerlermesleki gelişim 8, öğrenciyi tanıma 4, öğrenme ve öğretme süreci 7, öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme 4, okulaile ve toplum ilişkileri 5, program ve içerik bilgisi 3) ve 233 performans göstergesinden oluşmaktadır. Bu aşamadan sonra her dersin gereklerinin, içeriklerinin ve ihtiyaçlarının farklı olduğu göz önünde bulundurularak Özel Alan Yeterlikleri yapılanmasına gidilmiştir. Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri, ilköğretimde önemli bir yere sahip Türkçe derslerindeki verimliliğin artırılması, ana dili öğretmenlerinin sahip olması
296 Murat ATEŞ gereken temel niteliklerin belirlenmesi, öğretmenlerin kendi çalışmalarını değerlendirebilmeleri, bu değerlendirmeler ışığında Türkçe derslerine yön verebilmeleri amacıyla Talim ve Terbiye Kurulu nun 06.05.2008 tarih ve 00360 sayılı yazısı ile yürürlüğe girmiştir. Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri nde ilgili alan öğretmenlerinin barındırması gereken bilgi, beceri ve tutumlar yer almaktadır. Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri; yeterlik alanları, kapsam, yeterlikler ve performans göstergelerinden oluşmaktadır (Şahinel; Yalçınkaya vd., 2008: 4). Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri 5 yeterlik alanı, 25 alt yeterlik ve A1, A2, A3 düzeyinde 165 performans göstergesinden oluşmaktadır. Yeterlik ve alt yeterlik alanları şu şekildedir: 1. Öğretimini Planlama ve Düzenleme 1.1. Türkçe öğretimine uygun planlar yapabilme 1.2. Türkçe öğretimine uygun öğrenme ortamları düzenleyebilme 1.3. Türkçe öğretim sürecine uygun materyaller ve kaynaklar kullanabilme 1.4. Türkçe öğretiminde teknolojik kaynakları kullanabilme 2. Dil Becerilerini Geliştirme 2.1. Öğrencilerin Türkçeyi doğru ve etkili kullanmalarını sağlayabilme 2.2. Öğrencilerin dinleme/izleme becerilerini geliştirebilme 2.3. Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirebilme 2.4. Öğrencilerin okuma becerilerini geliştirebilme 2.5. Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirebilme 2.6. Anlama ve anlatım güçlüğü çeken öğrencilere yönelik uygulamalar yapabilme 2.7. Türkçe öğretiminde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme 2.8. Türkçenin doğru ve etkili kullanımı ve iletişim açısından model olabilme 2.9. Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerin öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme 3. Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme 3.1. Türkçe öğretimine ilişkin yapacağı ölçme ve değerlendirme uygulamalarının amaçlarını belirleyebilme 3.2. Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemlerini kullanabilme 3.3. Öğrencilerin dil gelişimlerini belirlemeye yönelik yapılan ölçme sonuçlarını yorumlama ve geri bildirim yapabilme 3.4. Öğrencilerin dil gelişimlerini belirlemeye yönelik yapılan ölçme ve değerlendirme sonuçlarını uygulamaya yansıtabilme 4. Okul-Aile ve Toplumla İş Birliği Yapma 4.1. Öğrencilerin dil becerilerinin geliştirilmesinde ailelerle iş birliği yapabilme 4.2. Öğrencilerin ulusal bayram ve törenlerin anlam ve önemini farkına varmalarını ve törenlere aktif katılımlarını sağlayabilme 4.3. Ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve organizasyonunu yapabilme 4.4. Okulun kültür ve öğrenme merkezi haline geti-
Türkçe Öğretmenliği Lisans Programlarının Öğretmen Yeterlikleri Açısından İncelenmesi 297 rilmesinde toplumla iş birliği yapabilme 4.5. Toplumsal liderlik yapabilme 5. Türkçe Alanında Mesleki Gelişimini Sağlama 5.1. Mesleki yeterliklerini belirleyebilme 5.2. Türkçe öğretimine ilişkin kişisel ve mesleki gelişimini sağlayabilme 5.3. Mesleki gelişimine yönelik uygulamalarda bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerinden yararlanabilme (otmg.meb.gov.tr/yayin.html: 17.03.2010). Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri; Türkçe öğretimi sürecinde öğretimin planlanmasını ve düzenlenmesini, öğrencide hedeflenen dil becerilerinin (okuma, konuşma, yazma, dinleme ve dil bilgisi) gelişimini, bu becerilerin gelişim düzeylerinin takibini, ölçümünü, değerlendirilmesini, başarının ve gelişimin devamlılığı için okul-aile iş birliğinin düzenli işleyişini, ana dili öğretmeni Türkçe öğretmenlerinin Türkçe ve eğitim alanındaki gelişmeleri yakından takip etmesini, güncel gelişmeleri izlemesini, gerekli bilgileri edinmesini amaç edinmektedir. Öğretmenler mesleki anlamda genel kültür ve genel yetenek bilgisi, mesleki bilgi ve alan bilgisi olmak üzere üç ana alanda yeterli bilgi ve becerilere sahip olmalıdır (Demirel, 1999: 192). Bu araştırmada öğretmen yeterlikleri ile kazanımları arasında ilişkinin araştırılması ve bu doğrultuda bölüm derslerinin içeriği ile kazanımları arasında yeterliklerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın yöntemi de bu amaç doğrultusunda desenlenmiştir. Yöntem Türkçe öğretmeni özel alan yeterlikleri konusu değerlendirilirken öğretmen yetiştiren kurumların öğrenci seçme süreciyle başlayan geniş bir alanı incelemek gerekir. Eğitim kurumlarında görev yapacak Türkçe öğretmenlerden beklenen yeterlik düzeyi Türkçe öğretmeni yetiştiren bölümlerde ne ölçüde sağlanabilmektedir düşüncesiyle bu çalışmada; söz konusu süreç içerisinde eğitim fakültelerinin Türkçe bölümlerinde lisans programlarında okutulan derslerin öğretmen yeterliği açısından değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmada; yukarıda başlıkları verilen Türkçe öğretmenliği özel alan yeterliklerindeki beş yeterlik alanı, eğitim fakültesi Türkçe bölümlerinin lisans programlarıyla karşılaştırılmıştır. Bu araştırmada, MEB tarafından hazırlanan Türkçe Öğretmen yeterlikleri ve Eğitim Fakültelerinin Türkçe Bölümlerinde okutulan lisans derslerinin içerikleri betimsel olarak analiz edilmiştir. Araştırma, nitel araştırma yöntemi (Büyüköztürk vd, 2010: 254) olarak desenlenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden İçerik Analizi kullanılmıştır. Nitel araştırmada temel amaç, örneklemi daha derinlemesine incelemektir. Nitel araştırma desenleri genellikle esnek ve dinamiktir. Tümevarım mantığına göre araştırmanın ilk aşamasında çıkan bir durum, araştırmanın sonraki aşamalarını etkileyebilir. Araştırmanın tüm yönleri araştırmacı tarafından kontrol edilemez (Büyüköztürk vd, 2010: 258). Bulgular ve Yorum Karşılaştırma sonunda varılan sonuçlar 1, 2 ve 3. tablolarda gösterilmiştir.
298 Tablo 1 programda karşılandığı düşünülen yeterlik alanları Yeterlik Alanı Dersler Öğretim Sürecini Planlama ve Değerlendirme Türkçe öğretimi sürecine uygun materyaller ve kaynaklar kullanabilme Türkçe öğretiminde teknolojik kaynakları kullanabilme Dil Becerilerini Geliştirme Öğrencilerin dinleme-izleme becerilerini geliştirebilme Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirebilme Öğrencilerin okuma becerilerini geliştirebilme Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirebilme Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme Okul Aile ve Toplumla İş Birliği Yapma Ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve organizasyonunu yapabilme Öğrencilerin ulusal bayram ve törenlerin anlam ve önemini farkına varmalarını ve törenlere aktif katılımlarını sağlayabilme Murat ATEŞ Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Bilgisayar Anlama Teknikleri I: Okuma, Anlama Teknikleri II: Dinleme, Anlatım Teknikleri I: Konuşma, Anlatım Teknikleri II: Yazma Ölçme ve Değerlendirme, Özel Öğretim Yöntemleri Topluma Hizmet Uygulamaları, Önemli Günler Haftalar Bilgi ve Sunumları Tablo 1 de, Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile ilgili başlıklardan lisans programında yer alan dersler birebir ele alınan alanlardır. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Anlama Teknikleri I: Okuma, Anlama Teknikleri II: Dinleme, Anlatım Teknikleri I: Konuşma, Anlatım Teknikleri II: Yazma, Ölçme ve Değerlendirme, Özel Öğretim Yöntemleri, Topluma Hizmet Uygulamaları Önemli Günler Haftalar Bilgi ve Sunumları derslerinin öngörüldüğü biçimde işlenilmesi tabloda gösterilen yeterlik alanlarının Türkçe öğretmenlerinin özel alan yeterliklerini sağladığı kabul edilebilir. Tablo 2 programda kısmen karşılandığı düşünülen yeterlik alanları Yeterlik Alanı Dersler Öğretim Sürecini Planlama ve Değerlendirme Türkçe öğretimine uygun planlama yapabilme Dil Becerilerini Geliştirme Öğrencilerin Türkçeyi etkili ve doğru kullanmalarını sağlayabilme Türkçenin etkili kullanımı ve iletişim açısından model olabilme Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Ölçme ve Değerlendirme, Özel Öğretim Yöntemleri Etkili İletişim Yazılı Anlatım Sözlü Anlatım Türk Eğitim Tarihi
Türkçe Öğretmenliği Lisans Programlarının Öğretmen Yeterlikleri Açısından İncelenmesi 299 Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme Türkçe dersine ilişkin yapacağı ölçme ve değerlendirme uygulamalarının amaçlarını belirleyebilme Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemlerini kullanabilme Özel Öğretim Yöntemleri, Ölçme ve Değerlendirme Türkçe Alanında Mesleki Gelişimini Sağlayabilme Mesleki gelişimine yönelik uygulamalarda bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerinden yararlanabilme Tablo 2 Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile ilgili başlıklardan tabloda gösterilenler lisans programında yer alan derslerde birebir ele alınmayan alanlardır. Bu alanlar bazı ders içerikleriyle kısmen örtüşmektedir. Ders içeriğinde öngörülen işleniş sürecinde tablodaki yeterlik alanlarının kısmen sağlanacağı düşünülebilir. Örneğin; Türkçe öğretmen adayının fakültede Türk dilinin kurallarını öğrenmesi ve Etkili İletişim dersinde iletişimle ilgili bazı bilgi ve beceriler kazanması öğretmen adayının mesleğini icra ederken öğrencilerine Türkçenin kullanımı ve iletişim açısından model olabileceğini göstermez; ya da Bilimsel Araştırma Yöntemleri Önemli Günler Haftalar Bilgi ve Sunumları dersi ulusal bayram ve törenlerin önemi ve içeriği hakkında ne derecede bilgi sağlarsa sağlasın öğretmen adayına ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve organizasyonunu tam olarak yapabilme becerisi kazandırmaz. Diğer taraftan Ölçme ve Değerlendirme dersi ölçme ve değerlendirmenin genel ilkeleri etrafında ele alınmakta ve bu dersleri ölçme ve değerlendirme alanında uzman öğretim elemanlarınca okutulmaktadır. Bu durum ise öğretmen adayının kendi alanıyla ilgili ölçme ve değerlendirme yeterliliğine tam değil de kısmen ulaşmasını sağlar. Tablo 3 programda karşılanmadığı düşünülen yeterlik alanları Yeterlik Alanı Dersler Öğretim Sürecini Planlama ve Değerlendirme Türkçe öğretimine uygun öğrenme ortamları düzenleyebilme Dil Becerilerini Geliştirme Anlama ve anlatım güçlüğü çeken öğrencilere yönelik uygulamalar yapabilme Türkçe öğretiminde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme Türkçe Öğretmenliği Bölüm derslerinin
300 Murat ATEŞ Dil Gelişimini İzleme ve Değerlendirme Öğrencilerin dil gelişimlerini belirlemeye yönelik yapılan ölçme sonuçlarını yorumlama ve geri bildirim sağlayabilme Öğrencilerin dil gelişimlerini belirlemeye yönelik yapılan ölçme ve değerlendirme sonuçlarını uygulamalarına yansıtabilme içerikleri incelenmiş, Tablo 3 teki yeterlik alanlarını doğrudan karşılayan ders olmadığı görülmüştür. Okul Aile ve Toplumla İş Birliği Yapma Okulun kültür ve öğrenme merkezi hâline gelmesinde toplumla iş birliği yapabilme Toplumsal liderlik yapabilme Türkçe Alanında Mesleki Gelişimini Sağlayabilme Mesleki yeterliklerini belirleyebilme Türkçe öğretimine ilişkin kişisel ve mesleki gelişimini sağlayabilme Tablo 3 Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile ilgili başlıklardan tabloda gösterilenler lisans programında yer alan derslerin içeriklerinde ele alınmayan alanlardır. Türkçe eğitimi bölümlerinden mezun olan öğrencilerin bu alanlarda yeterli olmadıkları veya bu bölümlerde görev yapan öğretim elemanlarının tablodaki konuları ele almadıkları, öğrencilerine bu alanlarda bilgi ve tecrübe kazandırmadıkları iddia edilemez; Türkçe öğretmenliği lisans programlarında bu yeterlik alanlarını karşılamaya yönelik dersler bulunmamaktadır. Tartışma, sonuç ve öneriler Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri ile eğitim fakülteleri Türkçe bölümlerinde okutulan ders içerikleri karşılaştırıldığında ders içeriklerin yeterlik alanlarından bazılarını karşıladıkları, bazılarını kısmen karşıladıkları, bazılarını karşılamadıkları sonucuna varılmıştır. Eğitim kurumlarında Türkçe branşında görev yapan öğretmenlerden beklenen yeterlik alanları öğretmen yetiştirmede öğrenci seçiminden başlayarak planlanmalıdır. Çünkü öğretmenden beklenen yeterlik düzeyi kişisel farklılıklardan kaynaklanan sebeplerle değişiklikler gösterebilir. Söz konusu yeterliklere dolayısıyla Türkçe öğretmenliği mesleğine fiziksel ve ruhsal bakımdan hazır öğrencilerin daha yeterli oldukları bilinmektedir. Çetinkaya, (2007: 52) nın araştırmasında bu durumun tespiti yapılmıştır. Yükseköğretim kurumu, ders içeriklerini öğretmen yeterlik alanlarını göz önüne alarak yapılandırmalıdır. Ders içeriklerinin yeterlik alanları ile örtüşmesi ve hangi derslerin hangi yeterlik alanına yönelik olduğunun belirginleştirilmesi faydalı olacaktır. Türk Eğitim Derneği (2009: 172) nin Öğretmen Yeterlikleri başlıklı çalışma raporunda YÖK ve MEB ve eğitim fakülteleri arasında eşgüdümlü çalışmalar yapılması önerilmektedir. Türkçe bölümlerinde seçmeli derslerin içerikleri bölüm kurullarına bırakılmıştır. Bölüm kurulları seçmeli dersleri belirlerken zorunlu derslerin karşılamadığı düşünülen alanlarda öğretmen adaylarının eksiklerini tamamlayabilecek dersler belir-
Türkçe Öğretmenliği Lisans Programlarının Öğretmen Yeterlikleri Açısından İncelenmesi 301 leyebilir. İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe dersi özel yeterlik alanları uyumlu değildir (Güney, Aytan ve Gün, 2008: 286 315). Eğitim-öğretim süreci bir bütündür ve birimler birbirini tamamlayacak biçimde tasarlanmalıdır. Öğretmenden beklenen yeterlik alanlarının hangilerinin lisans öğrenimi sürecinde hangilerin hizmet içi kurslarda tamamlanacağı kararlaştırılmalıdır. Lisans öğrenimi sürecinde öğretmen adayına kazandırılmayan veya kazandırılması mümkün olmayan alanlarda öğretmenin hizmet içi kurslar, okul içi etkinlikleri gibi çalışmalarla yeterli hale getirilmesi planlanmalıdır. Karaca (2009: 93) öğretmen yeterlik algılarını ölçtüğü araştırmasında öğretmenlerin bilimsel etkinliklere katılım bakımından yeterli olmadıklarını tespit etmiştir. Bu araştırma, MEB Öğretmen Yetiştirme Raporunda belirlenen Özel Alan Yeterlikleri ile Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı derslerinin içeriğinin karşılaştırması ile sınırlıdır. Bu yönüyle yöntem ve bilgiler analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre tartışılıp yorumlanmıştır. Bu çalışmanın bulguları ışığında farklı değişkenlerle ilişkilendirilebilecek ileri araştırmalar yapılabilir. KAYNAKÇA Büyüköztürk, Ş; Kılıç Çakmak, E; Akgün, Ö.E; Karadeniz, Ş; Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Demir, Tazegül (2008). Türkçe Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Öğrenme Stilleri ve Bunların Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,, Volume 1/4. Demirel, Özcan. (1999). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı, Ankara: Pegem A. Yayınları. Çetinkaya, Ramazan (2007). Türkçe Öğretmen Adaylarının Yeterlik Algıları Ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Nail, Aytan, Talat, Gün Mesut (2008).Türkçe Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri İle İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Programının İlişkisi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 3/10. Karaca, Ömer Cem (2008). Öğretmenlerin Yeterlik Algıları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, C., V, S. I, 70-97. MEB, (2006). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikleri, Öğretmen Yetiştirme Ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara. Saban Ahmet (2002) Öğrenme Öğretme Süreci, Nobel Yayınları, Ankara. Şahinel, Melek Gül vd. (2008). Türkçe Öğretmenliği Özel Alan Yeterlikleri, Türkçe Öğretimi Kongresi, İstanbul. Türk Eğitim Derneği, (2009). Öğretmen Yeterlikleri, Türk Eğitim Derneği, Ankara. otmg.meb.gov.tr/yayin.html: 17.03.2010 Özer Bayram, Gelen İsmail (2008) Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerine Sahip Olma Düzeyleri Hakkında Öğretmen Adayları Ve Öğretmenlerin Görüşlerinin Değerlendirilmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, Sayı 9.
302 Murat ATEŞ