ÖN KAPAK RESİMLERİ (Soldan Sağa) Alfred Marshall (1842 1924) Arthur Cecil Pigou (1877 1959) François Marie Charles Fourier (1772 1837) David Ricardo (1772 1823) Françis Ysidro Edgeworth (1845 1926) Friedrich List (1798 1846) Garry Becker (1930 ) George J. Stigler (1911 1991) Gustav von Schomoller (1838 1917) Irwing Fisher (1867 1947) James McGill Buchanan (1919 ) Joan VioletRobinson (1903 1983) John Bates Clark (1847 1938) John Maynard Keynes (1883 1946) John R. Hicks (1904 1989) Karl Heinrich Marks (1818 1883) Max Weber (1864 1920) Milton Friedman (1912 2006) Theodore W. Shultz (1902 1998) Thomas Robert Malthus (1776 1834) ARKA KAPAK RESİMLERİ (Soldan Sağa) Edward Hasting Chamberlein (1899 1967) Evsey Domar (1914 1997) Friedrich August von Hayek (1899 1992) Jean Joseph Charles Louis Blanc (1813 1882) Jeremy Bentham (1748 1832) John Forbes Nash (1928 ) J. G. Knuth Wicksell (1851 1926) Joseph Alois Schumpeter (1883 1946) Kenneth Arrow (1921 ) Leon Walras (1834 1910) Ludwig von Mises (1881 1973) Osgar Lange (1904 1965) Paul Antonhy Samuelson (1915 2009) Pierro Sraffa (1898 1983) Sir Dudley North (1641 1691) Sir William Petty (1623 1688) Thorstein Bunde Weblen (1857 1929) Wilfredo Pareto (1848 1923) Arthur W. Lewis (1915 1990) Wassily Leontief (1906 1999)
KT SAD DÜ ÜNCE TAR H Abdullah Mesud KÜÇÜKKALAY stanbul-2011
Yay n No : 2521 şletme-ekonomi Dizisi : 507 3. Bask Aralık 2011 STANBUL ISBN 978-605 - 377-543 - 0 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.Ş. / Erbil Şaka / Prof. Dr. Abdullah Mesud Küçükkalay Bask - Cilt : Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 Kapak Tasar m : Prof. Dr. Abdullah Mesud Küçükkalay / Gülgonca Çarp k Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
KÜÇÜKKALAY, Prof. Dr. Abdullah Mesud, 22.12.1968 de Konya da doğdu. İlk ve orta öğrenimini aynı ilde tamamladıktan sonra Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü 1991 yılında bitirdi. 1994 yılında Selçuk Üniversitesi nde iktisat yüksek lisansını, 1998 yılında Marmara Üniversitesi İktisat Bölümü iktisat tarihi anabilim dalında doktorasını tamamladı. 1993-1999 yılları arasında Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi nde araştırma görevlisi olarak çalıştı. 1999 da Eskişehir Osmangazi Üniversitesi nde Yrd. Doç., 2003 yılında doçent, 2009 Ocak ayında profesör oldu. Yazarın yurt içinde ve dışında yayınlanmış makaleleri, kitapları, eleştiri yazıları, verdiği seminerler, konferanslar ve katıldığı sempozyumlar bulunmaktadır. Erasmus kapsamında Çek Cumhuriyeti nde seminerler veren yazar Stockholm merkezi arşivinde de çalışmalar yapmıştır. Bilim insanları önyargı ve ideolojilerinden kendilerini soyutlamalıdırlar. Yalnızca bilgilerinin onlara sunduğu doğruları söylemelidirler. Tarih, olaylar ve kavramlar üzerinde yapılabilecek bilimsel çalışmalar ancak bu sayede mümkün olabilecektir. Bir amaç değil, yalnızca bir araç olan bilimin, insanlığa hizmet ettiği sürece yapılması gereken faydalı bir operasyon olduğuna inanan ve bütün bilgilerin tek bir gerçeğe ulaşmak için elde edildiğini düşünen yazar, halen Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü nde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Aynı üniversitenin Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu müdürlüğünü yürütmekte olup, evli ve iki çocuk babasıdır. İngilizce bilmektedir.
ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR Genellikle bu türden ders kitaplarına teşekkür yazmak gelenekten değildir. Ancak buna rağmen bir teşekkür metni kaleme almak ne akademik bir hata ne de geri dönülmesi mümkün olmayan ve kınanması olası bir yanlış anlamına gelir. Aksine, yazarın teşekkür etmekle kendini mükellef hissettiği durumlarda hoşgörüyle bile karşılanabilir. Bu kitap da, her aşamasında bu türden bir mükellefiyetin yoğun olarak hissedildiği bir ruh atmosferi içinde kaleme alınmıştır. Alanı ne olursa olsun, herhangi bir akademik çalışmanın temsil edilmesi bağlamında yazarının rolü, buzdağının görünen kısmından daha hacimli değildir. Çalışmanın oluşmasında asıl katkısı olanlar, kitapta isimleri görünmemekle birlikte buzdağının saklı kalan kısmı tarafından temsil edilirler. Bu nedenle onların isimlerinin zikredilmesi akademik ve ahlaki bir borcun da ötesinde durur. Yalnızca öğrenciler dikkate alınarak kaleme alınan bu çalışmada son noktanın konulabilmesinde kuşkusuz en büyük teşekkürlerden ilki babam Hüseyin, babaannem Fatma ve ağabeyim Mustafa Küçükkalay adır. Maddi ve manevi olarak bugünlere gelebilmemin, bu ve benzeri çalışmaların ortaya çıkmasının görünmeyen mimarları onlardır ve teşekkür onlar için bir nezaket değil ancak bir zorunluluk olabilir. İkinci teşekkür yalnızca benim değil, hiç şüphesiz Türk tarih ve iktisat tarihi çalışmalarının da tek üstadı olan hocam sayın Mehmet Genç edir. Lütfedip beni çıraklığına kabul ettiği günden bugüne kadar geçen kısa sürede yalnızca bilimsel bakış açımda değil, aynı zamanda bir bilim insanının ve bir entellektüelin sahip olması gereken aşkın ruh halinin, nezaketin, erdemin ve yüce gönüllülüğün nasıl olması gerektiği konusundaki düşünce ve tavırlarımda da kökten dönüşümlere neden oldu. Tam da herşeyin bittiğini sandığım bir sırada önümde yeni ufuklar ve yeni rotalar açtı. Böylece nasıl yazmam, nasıl düşünmem ve nasıl olmam gerektiğinin de mihenk taşını bulmuş oldum. Kendisine yüzlerce yıl köleliğin karşılığı olarak ancak saygı ve teşekkürlerimi sunabiliyorum. Bilimsel olarak yetişmemde ve akademik bir still kazanmamda doktora hocalarımın katkısı hiçbir zaman gözardı edilebilecek nitelikte değildir. Prof. Dr. Ahmet Tabakoğlu, Prof. Dr. Necla Pur, Prof. Dr. Tiğinçe Oktar, Prof. Dr. Sabri Orman ve Prof. Dr. Tevfik Güran a bu anlamda sonsuz teşekkürlerimi sunmam kaçınılması mümkün olmayan bir görevdir. Çünkü, bilebilmenin ötesinde, bilen bir insanın nasıl bir tavır sergilemesi ve bilgisini nasıl sunması gerektiğini onlardan öğrendim. Prof. Dr. İşaya Üşür, Prof. Dr. Ömer Torlak, Prof. Dr. Metin Toprak, Prof. Dr. Mustafa Acar, Prof. Dr. Abdülkadir Buluş, Prof. Dr. Erol Özvar, Doç. Dr. Numan Elibol ve merhum Prof. Dr. Yıldıray Arsan kendileri ile yaptığımız her konuşmamızda beni, bilimsel çalışmalarım ve geleceğim konusunda cesaretlendirip, gizlide kalan tecrübelerini benimle paylaştılar ve çalışma yapabilmemin önündeki engelleri kaldırarak her fırsatta manevi bir teşvik unsuru oldular. Yrd. Doç. Dr. Etem Hakan Ergeç, araştırma görevlisi Derviş Tuğrul Koyuncu ve araştırma görevlisi Ragıp Yılmaz, sorduğum anlamlı anlamsız sorularıma sabırla cevap vererek kitabın oluşmasında son derece önemli düşünsel katkılarda bulundular. Sayın Cüneyt Çakmaklısoy basım işlemlerinde ve dostum Erbil Şaka dizgide ustalıklarını konuşturdular. Beta Yayıncılığın sayın genel müdürü Seyhan Satar ve dizgicisi Gülgonca Çarpık ise
viii sonsuz bir gayretle kitabın basım aşamasında çaba sarfettiler. Yeğenim Deniz, İsveç te çalıştığım uzun zaman süresince bana odasını ve bilgisayarını tahsis ederek çalışabilmeme katkıda bulundu. Bu nedenle hepsi teşekkürü fazlasıyla hakediyorlar. Bir başka teşekkür, bu çalışmanın hedef kitlesini oluşturan öğrencilerimedir. Onlar, sordukları ince ve düşünce yoğunluklu sorularla, kendilerine yönelik bir kitabın nasıl hazırlanması gerektiğinin ipuçlarını sunarken, yaptıkları düzeyli eleştirilerle ve bir kitaba duyulan ihtiyacı dile getirmeleri ile de kitabın içeriğinin ve şeklinin nasıl olması gerektiğini ortaya koydular. Onlar hem teşekkürü hem de geleceğe yönelik olarak sonsuz bir güven duygusunu birlikte hakediyorlar. Kendilerine teşekkürün kifayet etmediği kişiler ise eşim Yeşim ile çocuklarım Bahadır Emre ve İrem dir. Onlar ancak kendilerinden çaldığım zamanı ve ilgiyi bağışladıkları zaman teşekkür edebilmem mümkün olur. Dileğim, içinde bulunduğum bilimsel faaliyet düzeyini ve isteğini anlayarak bana hak vermeleri. Onlardan, zaman gibi telafisi imkânsız bir şeyi çaldığım için, dilerim bana gelecekte hoşgörüyle bakabilirler. Bu çalışma, vurgulandığı üzere yalnızca öğrencilere yönelik olarak hazırlanmış, yeni bilimsel bulgu içermeyen bir ders kitabıdır ve kesinlikle mükemmel olmak iddiasında değildir. Bilimin bizzat kendisi gibi o da gelişmeye ve değişmeye muhtaçtır. Bu nedenle de öğrencilerden ve bilim çevrelerinden gelecek her türlü yapıcı eleştiriye açıktır ve onlara ihtiyacı vardır. Kitaptaki bütün hata ve eksiklikler kitaba katkısı olanlar bulunmasına rağmen kesinlikle şahsıma aittir. Yöneltilecek bütün eleştirilere, gelecekteki çalışmalarımız için de yapıcı ve teşvik edici olması nedeniyle şimdiden ayrı ayrı teşekkür etmek doğru olur. Dileğimiz çalışmanın amacına ulaşabilmesi ve ülkemizde bu konuda öğrenim gören öğrencilerimizin bilgi dağarcıklarına bir katkı yapabilmesidir. Mutluluk ve sevincimiz bununla doğru orantılıdır. Abdullah Mesud KÜÇÜKKALAY 18 Temmuz 2008 Stockholm
İKİNCİ ve SONRAKİ BASKILARA ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR Birinci baskıda, bir bilimsel eserin okuyucuyla ilk buluştuğu anda mükemmellik iddiası taşımasının olağan olmadığını ve zaten yapılan işin doğasında da bunun bulunmadığını belirtmiştik. Bu inanıştan hareketle, kendi yaşam sürecine bırakılıveren ve akademisyen ve öğrencilerden, hakettiğini düşündüğümüz ilgiyi gören bu kitap da mükemmel olma yolundaki süreçte birkaç adım daha ileriye götürülme çabası ile geliştirildi. İçerik ve şekil itibariyle kendisine, bilim insanlarından ve özellikle öğrencilerden gelen eleştirilere bağlı olarak harf hataları, bazı yanlış yazımlar, grafikler, formülasyonlar ve anlam düşüklükleri düzeltildi. Teorik olarak anlaşılmasında güçlük yaşanabilmesi muhtemel ifade ve paragraflar ya yeniden yazıldı ya da ek açıklamalarla güçlendirildi. Birkaç yerde, sadece yanlış yazımdan kaynaklanan ancak teorik bir hata gibi algılanması kuvvetle muhtemel olan yanlışlar da düzeltilmek suretiyle teoriye uygun hale getirildi. Bazı düşünce ve yargılar ise hiçbir yanlış olmamasına rağmen vurguyu ve anlaşılabilirliği güçlendirmek adına yeni bilimsel eklemelerle desteklenmeye çalışıldı. Mükemmelleşme sürecinde hızla yol aldığını düşündüğümüz bu kitap, yine de söz konusu sürecin daha başlarında bir yerlerde bulunmaktadır. Bunu açıkyüreklilikle kabul etmemek bilginin doğasına savaş açmanın da ötesinde hoş görülemeyen bir safdillik olur. Bu kitabın ilk baskısında kendilerine teşekkür etmekle yazarın kendini sorumlu hissettiği bütün kişiler aynısıyla, hatta öncekinden daha fazla olarak teşekkürü hak etmekteler. Nitekim okuyucuyla buluşan bu kitabın gelişim sürecinde her birinin görünmeyen nitelikte de olsa sonsuz katkı ve destekleri hiç kesilmeden devam ede gelmiştir. Bu nedenle katkısı geçen herkese ve özellikle eleştirilerini yaparken samimi duygularını gizlemeyen öğrencilerime ayrı ayrı teşekkür ederim. Bu kitap üzerinde, bahsedilen operasyonlar ve sahip olduğumuz duygular aynısıyla hatta hiç azalmadan devam edeceği için, ikinci baskı için kaleme alınan bu önsözün, aksi bir durum söz konusu olmadıkça, okuyucular tarafından sonraki baskılar için de bir önsöz olarak kabul edilmesinin uygun olacağını şimdiden ifade etmeliyiz. Belirtildiği üzere, eksiksizlik yolunun daha başlarında olan bu kitabın, olması arzulanan bir yerlerde bulunması ve Türkiye deki bilim dünyasına ve üniversite öğrencisi gençlerimizin öğrenim süreçlerine ve iktisat bilimini hakkıyla anlayabilmelerine katkı yapabilmesi mutluluk ve sevincimizin yegâne kaynağı olacaktır. Abdullah Mesud KÜÇÜKKALAY 29 Ocak 2009 Meşelik/Eskişehir
ŞAİR ŞEYTAN ŞAİR ŞEYTAN ŞAİR ŞEYTAN ŞAİR ŞEYTAN ŞAİR ŞEYTAN ŞAİR ŞEYTAN ŞAİR ŞEYTAN Dünyanın en züğürt adamı diye tarif ettiğin benden, bu elmaslara karşılık ne istiyorsun? Ruhunuzu!!! Ruhumu bitpazarına çıkarsam, boyaları kazınmış bir çocuk lazımlığı kadar para veren olmaz! Bense ona, dünyaları satın alacak parayı vermeye hazırım! Niçin??? (Elmasları cebine indirir) Meslek sırrı!... Size ait değil Veriyor musunuz, vermiyor musunuz? Ruhum benim, bir gömlek mi ki çıkarıp vereyim? Onu vermek, gömleğinizi çıkarıp vermekten daha kolay. İçine bir gömlek gibi süründüğünüz inançlarınızı istiyorum. Bedelleri mukabilinde. Bedelleri var mı onların? Her şeyin bedeli var. Her gün, aptalca sayıkladıklarınızı 24 saat devam ettirmekte biricik amil, bir okka buğdayın bedeli var da, sayıklamalarınızın mı bedeli olmayacak Dünyada yegâne gerçek insan ölçüsü, paradır. İnsanoğlunun, tuttuğu, gördüğü, işittiği, kokladığı, tattığı ve duyduğu, evet o sizin ruh dediğiniz şeyle duyduğu ne kadar değer varsa, hepsinin birbiri içinde nispetini, kıyasi vahidini canlandıran muhteşem ölçü (Elinde mum iki büklüm gerilmiş) Kahrol! İblis (Yılan büklümleri içinde) Dur, o senin ahmak dilinle anlatayım! Para, bildiğin kirli ve yağlı kâğıtlar değildir. Ne de güneş gözlü, ay benizli madenler Bunlar onun alemleri O, para, hepsinin üstünde, gizli ve mücerret bir nispet, bir ölçü İşte senin boş yere aradığın mutlak mevcut. Allah belanı versin senin! O da kim? Tanımıyorum! Biz paraya gelelim. O kâğıt parçası ki; üstünde nazırın imzası, dalkavuğun busesi, mezarcının çamuru, orospunun pudrası, sarrafın ütüsü, casusun buruşuğu, imamın nefesi, ırgatın teri, milletin remzi, dilencinin kiri, şehidin kanı, sarhoşun tükürüğü, katilin tırmığı, mübaşirin zamkı birbirine karışmıştır. O olmadan, gel de müstebite devletini, ihtilâlciye aletini, babaya şefkatini, çocuğa itaatini, hâkime heybetini, yalancıya şahadetini, fedakâra hizmetini, müraiye nefretini, âlime hikmetini, hastaya illetini, reise heyetini, bedbahta uzletini tercüme ettir. Arkadaşın sadakati, satılmışın hıyaneti, zahidin cenneti, muhtacın zilleti, ordunun kuvveti, moruğun şehveti, vekilin talâkatı, ölünün vasiyeti, vatanın emaneti, kelamın sefaleti, günahın kefareti, dünyanın hakikati hep o İşte her çatının, maddi ve manevi her çatının içini dolduran ve menfezinden tüten cin, büyük cin, para. Necip Fazıl Kısakürek Siyah Pelerinli Adam Büyük Doğu Yayınları İstanbul 2008, s. 29 31.
İÇİNDEKİLER Önsöz ve Teşekkür...vii İkinci ve Sonraki Baskılara Önsöz ve Teşekkür... ix İçindekiler... xiii Ayrıntılı İçindekiler...xv Giriş...1 Birinci Bölüm BÖLÜMLER : Bir Bilim Olarak İktisadi Düşünce Tarihi...11 İkinci Bölüm : Antik Yunan da ve Roma da İktisadi Düşünce...37 Üçüncü Bölüm : İslam Dini nde İktisadi Düşünce...67 Dördüncü Bölüm : İbn i Haldun da İktisadi Düşünce...97 Beşinci Bölüm : Ortaçağda İktisadi Düşünce...113 Altıncı Bölüm Yedinci Bölüm Sekizinci Bölüm : Osmanlı da İktisadi Düşünce...149 : Merkantilist İktisadi Düşünce...171 : Fizyokratik İktisadi Düşünce...191 Dokuzuncu Bölüm : Klasik İktisadi Düşünce...207 Onuncu Bölüm On Birinci Bölüm On İkinci Bölüm On Üçüncü Bölüm On Dördüncü Bölüm On Beşinci Bölüm : Neo Klasik İktisadi Düşünce...247 : Klasik İktisada Eleştiriler...287 : John Maynard Keynes ve İktisadi Düşüncesi...317 : Keynesyen İktisadın Yorumlanması: Neo Klasik Sentez...347 : Sosyalist İktisadi Düşünce ve Marksizm...365 : Monetarist İktisadi Düşünce...405 On Altıncı Bölüm : Post Keynesyen İktisat...429 On Yedinci Bölüm On Sekizinci Bölüm : Arz Yanlı İktisat ve Rasyonel Bekleyişler Teorisi...445 : Avusturya Okulu: F. A. von Hayek ve J. A. Schumpeter...463 On Dokuzuncu Bölüm : Kamu Tercihi Teorisi ve Anayasal İktisat...483 Yirminci Bölüm : İktisadi Sistemler...501
AYRINTILI İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm BİR BİLİM OLARAK İKTİSADİ DÜŞÜNCE TARİHİ... 11 İktisadi Düşünce Tarihi Hakkında, 11 İktisadi Doktrin ve İlgili Kavramlar, 16 Neden İktisadi Düşünce Tarihi Öğrenmeliyiz?, 19 İktisadi Düşünce Tarihi ile İlişkili Bilimler, 22 İktisadi Düşünce Tarihinde Temel Tartışmalar/Ayrımlar, 26 İnsan Davranışlarının Tipolojisi Tartışması, 26 Materyalizm İdealizm Tartışması, 26 Ortodoksi Heterodoksi Ayrımı, 27 Relativizm Absolutizm Tartışması, 28 Değer Tartışması, 29 Mülkiyet Tartışması, 30 Liberalizm ve Müdahalecilik Tartışması, 30 İnsan Psikolojisi Tartışması, 31 Yöntem Tartışması, 32 Araştırma Soruları, 33 Deneme Testi, 34 Bir Biyografi: Immanuel Kant, 35 İkinci Bölüm ANTİK YUNAN DA VE ROMA DA İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 37 Antik Yunan Öncesi İktisadi Düşünce, 37 Antik Yunan da Ekonomik ve Siyasi Atmosfer, 42 Eflatun (Platon) ve Aristoteles te (Aristo) İktisadi Düşünce, 47 Devlet ve İşbölümü Düşüncesi, 50 Mülkiyet Düşüncesi, 54 Ticaret Düşüncesi, 57 Antik Yunan da Para, 59 Roma İmparatorluğu nda İktisadi Düşünce, 59 Araştırma Soruları, 63 Deneme Testi, 63 Bir Biyografi: Aristoteles, 65
xvi Üçüncü Bölüm İSLAM DİNİ NDE İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 67 Genel Olarak Din ve İktisat İlişkisi, 67 İslam Dininin Ekonomik Paradigması, 71 İslam da Genel Ekonomik İlkeler/Öneriler, 79 Ekonomik ve Toplumsal Adalet, 79 Fonksiyonel Mülkiyet İlkesi, 80 Rekabet Yerine Uyum İlkesi, 82 Sınırlı Ekonomik Özgürlük, 83 Düzenleyici Devlet İlkesi, 84 İslam da Özel Ekonomik İlkeler, 85 İktisadın Tanımı ve Ekonomik Problem, 85 Zenginlik, Üretim ve Tüketim, 87 Üretim Faktörleri ve Gelir Dağılımı, 88 Para, Kredi ve Ticaret, 93 Diğer Ekonomik İlkeler, 94 Araştırma Soruları, 94 Deneme Testi, 94 Bir Biyografi: M. Bin Ahmet el Gazali et Tusî, 96 Dördüncü Bölüm İBN-İ HALDUN DA İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 97 Giriş, 97 İbn-i Haldun un Tarih Bilimine Bakışı, 98 İbn-i Haldun da Umran ve Asabiyet Kavramları, 100 İbn-i Haldun a Göre İktisadi Faaliyet, 103 İbn-i Haldun da Emek Çalışma ve İşbölümü, 104 İbn-i Haldun a Göre Devlet ve Ekonomideki Rolü, 106 İbn-i Haldun da Gelir ve Gelir Dağılımı Düşüncesi, 108 Araştırma Soruları, 109 Deneme Testi, 109 Bir Biyografi: Abdurrahman İbn i Haldun, 111 Beşinci Bölüm ORTAÇAĞDA İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 113 Feodal Siyasi ve Ekonomik Yapı, 113
xvii Ortaçağda Skolâstik Düşünce, 120 Skolâstik Düşüncede Devlet Özgürlük ve Toplumsal Sınıflar, 123 Ortaçağda Değer ve Adil Fiyat Düşüncesi, 127 Ortaçağda Faiz ve Para Düşüncesi, 129 Ortaçağda Ticaret ve Kâr Düşüncesi, 132 Ortaçağda Mülkiyet Düşüncesi, 134 Yeni bir Mezhebe Doğru: Reform, 135 Max Weber ve Protestan Ahlakı, 141 Rönesans ve Reform: İktisadi Düşüncede Dönüşüm, 143 Araştırma Soruları, 146 Deneme Testi, 146 Bir Biyografi: Snt. Thomas Aquinas, 148 Altıncı Bölüm OSMANLI DA İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 149 Giriş, 149 Osmanlı Dünyasında Zorunluluklar, 154 Düşünce ve İnançlardan Kaynaklanan Zorunluluklar, 154 Pratikten Kaynaklanan Zorunluluklar, 157 Osmanlı Düşüncesinde Temel İktisat Politikaları, 159 İktisat Politikaları ile İlgili Uygulamalar, 161 Yenileşme Dönemi Osmanlı İktisadi Düşüncesi, 163 Araştırma Soruları, 167 Deneme Testi, 167 Bir Biyografi: Mehmet Genç, 169 Yedinci Bölüm MERKANTİLİST İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 171 Merkantilist Düşüncenin Tarihsel Koşulları, 171 Merkantilist Düşüncenin Temel İlkeleri, 176 Merkantilizmde İktisat Politikaları, 178 Merkantilist Düşünürler, 180 Merkantilist Uygulamalar, 184 Merkantilizmin Değerlendirilmesi, 187 Araştırma Soruları, 188 Deneme Testi, 188
xviii Bir Biyografi: Sir Willam Petty, 190 Sekizinci Bölüm FİZYOKRATİK İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 191 Fizyokrasinin Doğduğu Siyasi ve Ekonomik Atmosfer, 191 Fizyokratik Düşüncenin Temel İlkeleri, 194 Doğal Düzen ve Fizyokratik Yöntem, 194 Net Üretim Düşüncesi, 197 Tek Vergi Düşüncesi, 199 Gelir Dağılımı: Quesnay Tablosu, 201 Fizyokrasinin İktisadi Düşünceye Katkıları, 203 Araştırma Soruları, 204 Deneme Testi, 204 Bir Biyografi: Dr. François Quesnay, 206 Dokuzuncu Bölüm KLASİK İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 207 Giriş, 207 Liberal Felsefenin Doğuşu ve Aydınlanma Düşüncesi, 208 Aydınlanma Felsefesi ve Klasik İktisat, 209 Liberal İktisadi Düşüncenin Oluşması: Öncüler, 213 Klasik Düşüncenin Felsefesi, 220 Klasik İktisatta Yöntem: Ricardo Egemenliği, 226 Değer Teorisi, 228 Üretim Teorisi, 230 Gelir Dağılımı Düşüncesi, 232 İstihdam Teorisi, 236 Klasik İktisatta Para Düşüncesi: Miktar Denklemi, 238 Klasik Dış Ticaret Teorisi, 239 Araştırma Soruları, 243 Deneme Testi, 243 Bir Biyografi: Adam Smith, 245 Onuncu Bölüm NEO KLASİK İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 247 Giriş, 247
xix Neo klasik İktisadın Doğduğu Atmosfer, 251 Neo klasik İktisatta Yöntem ve Genel İlkeler, 254 Sübjektivizm ve Marjinal Analiz, 259 Neo Klasik Değer, Fiyat ve Piyasa Teorisi, 263 Neo Klasik Maliyet ve Arz Teorisi, 268 Neo Klasik Bölüşüm ve Gelir Dağılımı Teorisi, 272 Neo klasik Ekolde Denge, 275 Neo klasik İktisatta Para, 276 Neo Klasik Dış Ticaret Teorisi, 278 Tam Rekabetten ve Monopolden Sapma: Eksik Rekabet, 279 Araştırma Soruları, 284 Deneme Testi, 284 Bir Biyografi: Alfred Marshall, 286 On Birinci Bölüm KLASİK İKTİSADA ELEŞTİRİLER... 287 Giriş, 287 Klasik İktisadın Yöntemine Yapılan Eleştiriler, 290 Tarihçi Okul: İngiltere, 291 Tarihçi Okul: Almanya, 294 Kurumcu İktisat: ABD, 299 Hümanizm ve Milliyetçilik, 311 Araştırma Soruları, 314 Deneme Testi, 314 Bir Biyografi: Thorstein Bunde Veblen, 316 On İkinci Bölüm JOHN MAYNARD KEYNES ve İKTİSADİ DÜŞÜNCESİ... 317 Keynesyen Düşüncenin Doğduğu Tarihsel Atmosfer, 317 Tarihte Ekonomik Bunalımlar ve Bunalım Düşüncesi, 320 Keynes in Klasik Teoriye Yönelttiği Eleştiriler, 324 Keynesyen Model: Talep Kral Yaklaşımı, 330 Keynesyen İstihdam Teorisi, 332 Keynesyen Teoride Denge ve Çarpan, 336 Keynesyen Düşüncede Yatırım Kararı, 338 Keynesyen Teoride Para ve Para Politikasının Etkinsizliği, 339
xx Keynes in Getirdikleri, 341 Müdahalecilik mi Liberalizm mi? Keynes Hayek Tartışması, 341 Araştırma Soruları, 343 Deneme Testi, 343 Bir Biyografi: John Maynard Keynes, 345 On Üçüncü Bölüm KEYNESYEN İKTİSADIN YORUMLANMASI: NEO KLASİK SENTEZ... 347 Giriş, 347 IS LM ya da Hicks Hansen Modeli, 350 IS LM Eğrisinin Ekonomik Analizdeki Yeri, 353 Mundel Fleming Modeli, 357 Keynesyen İktisada Katkılar: ABD, 357 Phillips Eğrisi: Ya İşsizlik Ya Enflasyon, 359 AD AS Modeli, 360 Araştırma Soruları, 361 Deneme Testi, 362 Bir Biyografi: Paul Antonhy Samuelson, 364 On Dördüncü Bölüm SOSYALİST İKTİSADİ DÜŞÜNCE ve MARKSİZM... 365 Marks Öncesi Sosyalizm, 365 Ütopik Sosyalizm, 368 Devlet Sosyalizmi, 372 Anarşist Sosyalizm (Anarşizm), 374 Fabian Sosyalizmi (Fabianizm), 376 Bilimsel ya da Devrimci Sosyalizm: Marksizm, 377 Marksizm in Felsefi Temelleri, 378 Materyalizm ve İdealizm, 379 Diyalektik Felsefe ve Diyalektik Materyalizm, 379 Diyalektik Materyalizmden Tarihi Materyalizme, 381 Marksizm de Aksiyon Felsefesi, 384 Marksist Düşüncenin İktisadi Analizi, 385 Marksist Artı Değer Teorisi, 385 Marksist Sermaye Birikimi ve Büyüme Teorisi, 389 Marksist Kâr Teorisi, 391 Proleterya, Sefalet ve Kriz Teorisi, 392 Marksist Ticari Kâr ve Tarımda Kapitalizm, 394 Marks ta Geleceğin Toplumu, 396
xxi Neo Marksizm: Bağımlılık Okulu, 398 Kapitalizmin Çöküşü: Marks, W. Sombart ve J. A. Schumpeter, 401 Araştırma Soruları, 40 Deneme Testi, 402 Bir Biyografi: Karl Heinrich Marks, 404 On Beşinci Bölüm MONETARİST İKTİSADİ DÜŞÜNCE... 405 Giriş, 405 Neo Klasik İktisada Dönüş, 407 Monetarist Düşüncenin Temel Özellikleri, 412 Monetarizm ve Ekonomik Denge, 416 Monetarist (Modern) Miktar Teorisi, 418 Monetarizm de Phillips Eğrisi, 422 Monetarizmin Önerileri, 424 Araştırma Soruları, 426 Deneme Testi, 426 Bir Biyografi: Milton Friedman, 428 On Altıncı Bölüm POST KEYNESYEN İKTİSAT... 429 Giriş, 429 Post Keynesyen İktisadın Varoluş Gerekçesi ve Gelişimi, 430 Post Keynesyen İktisadın Genel Özellikleri, 433 Post Keynesyen İktisadi Düşüncenin Getirdikleri, 435 Post Keynesyen Metodoloji, 435 Post Keynesyen Düşüncede Piyasa ve Fiyatlar, 436 Post Keynesyen Düşüncede Para ve Enflasyon, 438 Post Keynesyen Düşüncede İstihdam, 439 Post Keynesyenizmin Önerileri, 440 Araştırma Soruları, 441 Deneme Testi, 441 Bir Biyografi: Joan Violet Robinson, 443
xxii On Yedinci Bölüm ARZ YANLI İKTİSAT ve RASYONEL BEKLEYİŞLER TEORİSİ... 445 Giriş, 445 Arz Yanlı İktisadın Tarihi Arkaplanı, 446 Arz Yanlı İktisadın Genel Özellikleri, 448 Rasyonel Bekleyişler Teorisi, 452 Araştırma Soruları, 459 Deneme Testi, 459 Bir Biyografi: Jean Baptiste Say, 461 On Sekizinci Bölüm AVUSTURYA OKULU: F. A. von HAYEK ve J. A. SCHUMPETER... 463 Giriş, 463 Avusturya Okulu nun Genel Özellikleri, 464 Hayek te Sosyal ve İktisadi Düşünce, 467 Hayek in İktisat Metodolojisi, 468 Hayek in Toplumsal Düzen Anlayışı, 469 Hayek te Piyasa Düşüncesi, 470 Hayek te Para Enflasyon ve Konjonktür Düşüncesi, 472 Hayek in Planlı Ekonomiye Bakışı, 474 Schumpeter da İktisadi Düşünce, 475 Schumpeter de İktisat Metodolojisi, 476 Schumpeter de Girişimci Teorisi, 477 Schumpeter in Kapitalizm Teorisi, 478 Schumpeter in Diğer Teorileri, 478 Araştırma Soruları, 479 Deneme Testi, 480 Bir Biyografi: Friedrich August von Hayek, 482 On Dokuzuncu Bölüm KAMU TERCİHİ TEORİSİ ve ANAYASAL İKTİSAT... 483 Giriş, 483 Kamu Tercihi Teorisinin Tanımı ve Temel İlkeleri, 485 Kamu Tercihi Teorisi ve Devlet, 489 Kamu Ekonomisi Niçin Başarısızdır?, 491 Hukuk Bazlı Bir Çözüm Önerisi: Anayasal İktisat, 495 Frieburg Okulu ve Ordo Liberalizm, 498
xxiii Araştırma Soruları, 498 Deneme Testi, 498 Bir Biyografi: James McGill Buchanan, 500 Yirminci Bölüm İKTİSADİ SİSTEMLER... 501 Giriş, 501 İktisadi Sistem Nedir?, 508 İktisadi Sistemler Karşılaştırılabilir mi?, 510 İktisadi Sistemler ve Yakınlaşma (Convergence) Sorunu, 512 İktisadi Sistemlerin Kurumları, 514 İktisadi Sistemlerin İşleyiş Mekanizması, 518 Karma Ekonomik Model, 519 Faşizm, 520 Araştırma Soruları, 524 Deneme Testi, 524 Bir Biyografi: Viladimir İlyiç Ulyanov (Lenin), 526 DENEME TESTLERİ CEVAP ANAHTARI... 527 BİBLİYOGRAFYA... 529 İNDEKS... 547