Kısa film öyküsü Dersin amacı öykü anlatmak. Öykü anlatan bir kısa film yapmak. Deneysel ya da belgesel film yapılmayacak.
Kısa Hikaye Ana Türlerinden En Sık Kullanılanlar öykü türleri: Yolculuk: En eski hikaye türüdür. Kahraman evinden bir arayış için ayrılır. Yol boyunca engellerle karşılaşır, fakat amacını gerçekleştirme yolunu bulur. Kahramanın yaşadığı sınav onu değiştirir. Kısa filmde tavsiye edilir. Sihirli Karşılaşma: Hikayedeki ana kahramanın kaderini önemli bir şekilde etkileyen bir olayı vurgular. Bu olay sıklıkla bir yabancının gelişi ya da büyülü obje olabilir. Büyülü obje onun gerçeklik ve düş hayatı arasındaki geçişi sağlar. Sonunda, kahraman, hayali ya da gerçeğe dönüşü seçer.
The Lunch Date filmin öykü yapısı-çatışma-doruk-son. Trene yetişmek ister (amaç). İstasyonda cüzdanı çalınır (sorun). Treni kaçırır (sorun). Bir salata alır (amaç--->yemek). Kısa süreliğine masadan ayrılır, geri döndüğünde salatasını yiyen (sorun) evsiz bir adam bulur. Çok açtır, gururunu yener (sorunla yüzleşme) ve onunla birlikte yemeğe karar verir (amacına ulaşma). Evsiz ona kahve alır. Kadın ayrılır. Kadın salata yediği yere geri döner, yemeğini yediği için onun hırsız olduğunu düşünür, yanlış masaya oturduğunu ve adamın hırsız olmadığını anlar (kahramanın değişimi). Trene yetişir (başlangıçtaki amacını gerçekleştirir).
Kahramanın yoluna bir engel koyulur. evsiz adam (dış engel) salatayı yemek için temizlik saplantısını yenme zorunluluğu (bir iç engel) Amaç, karakterin hayatını zorlaştırmak. Karakter bunu istiyorum der, yazar ise hayır der. Lunch Date filminde kadının başına gelebilecek en kötü şey evsiz biriyle yemeğini paylaşmak. Ne kadar zor duruma düşerse izleyici için o kadar eğlenceli olacaktır.
Bir hikayede, karakter hemen herşeydir. Karakter engellerin üstesinden gelmelidir. Çıkmazdan kurtulmanın yollarını bulmalıdır. Kahraman başarır ya da başarmaz. Sonuç olarak, bir şey öğrenir /değişir.
Kısa film senaryosu, uzun metraj senaryosundan daha zor olabilir. İzlenen filmde az sayıda karakter vardır. Protagonist (hero/kahraman) ve antagonist (karşıt) ve de çatışma. Karakterler inandırıcı olmalıdır. (Kadın ve evsizin görsel inandırıcılığı) Yan hikaye yoktur (ana hikaye kadının treni kaçırmasından sonra salata yemek istemesi) Az mekan vardır.
İlgi Uyandıran Karakter Yaratma Karmaşık karakterleri geliştirmek için süre yoktur. Tahmin edilebilir bir karakterse hikaye de tahmin edilebilir olur. Bunu isteyemeyiz. (Kadının şaşırtıcı/ kendisinden beklenmeyen davranışı istenilendir) Karakterler hikayeyi yürütür. (dersin öykü anlatımındaki amacı bu, kahramandan yola çıkmak) Karakterler tahmin edilebilir bir basitlikte kısaltılmamalı.
Hikayede/kısa filmde başarılı karakter yaratmak için,insani özelliklerin tümü verilmelidir. Fiziksel: Yazarken tüm görünüşü ve giydikleri düşülmelidir. Davranışsal: Beklenen davranış ve gerçek davranış arasında beklenmeyen karşıtlıklar yazılabilir. Bir İhtiyaç: Karakter eylemdir. Eylem karakterin ne yaptığına ne istediğine bağlıdır. Karakter ne istiyor? İstek, kısa sürede gerçekleşecek birşey olmalı. Kısa filmde fazla zaman yok. Karakteri tamamen görsellikle kısa sürede tanıtmak gerekiyor. Fiziksel özellikleri karakteri tanıtabilmeli (filmde kadının kıyafeti). Ona bir davranış/lar (filmde peçeteyle masayı ve çatalı silmesi, garda evsizler arasında rahatsız olması, yalnız hissetmesi) verilmeli. Yapmak istediği bir şey/ihtiyaç olmalı. (trene binmek, salata yemek, eve gitmek)
Çatışmanın Faktörleri-Çatışmanın Çeşitleri (İÇ-DIŞ) Çatışma, karakterin amacının (isteğinin) ve engellerin sonucudur. Engel diğer bir karakter, insan doğası, toplum ya da bir topluluk olabilir. Bunlara dış engeller denilir. Bazen engeller içseldir. Örneğin bir travma nedenli psikolojik sorunlar gibi. Kahramanın yoluna bir engel koyulur. evsiz adam bir dış engel salatayı yemek için temizlik saplantısını yenme zorunluluğu bir iç engel Amaç, karakterin hayatını zorlaştırmak. Karakter bunu istiyorum der, yazar ise hayır der. Lunch Date filminde kadının başına gelebilecek en kötü şey evsiz biriyle yemeğini paylaşmak. Ne kadar zor duruma düşerse izleyici için o kadar eğlenceli (!) olacaktır.
Hikayeyi Düzenleme Treatment yazın. Senaryo (ayrımlama) yazıp mekanları ve diyalogları ortaya çıkarın. Filmin sonu filminizi hatırlatır yapacaktır. Sonların çarpıcı olması filmin hatırlanması için önemlidir. Filmin ilk planı ile son planı arasındaki bağlantı filmi etkisini arttırır. Filmin akılda kalıcılığı artar. Senaryoda (doğru formatta yazıldığında) bir sayfa bir dakikaya eşittir.
FİLM METİNLERİ 1) Sinopsis kısa öykü anlamına gelir. Filmin kısa öyküsüdür. Filmin ne hakkında oldugunu neyin anlatıldığını gösterir. Öykünün sonu yazılmaz. Kısa bir bilgilendirici yazıdır. (en son yazacağız)
2) Treatmen (geliştirim) filmde göreceklerimizin yazıldığı metindir. Bir sinema metni-görsel bir metin olduğu unutulmamalıdır, edebi metin değildir. Görüntülerin sözcüklerle anlatımıdır. Giriş, gelişme, çatışma, sonucun bulunduğu bir metindir. Kişiler, mekanlar belli olur. Sadece önemli görülen diyaloglar yazılır.
Görüntüler bu metinde tasarlanır. Her cümle bir görüntüye karşılık gelir. Kisilerin özellikleri belirtilir. Giyim ve kişilikleri belirtilir. Çevre/mekanlar betimlenir. Geniş zaman kullanılır. Basit bir metin değildir. Bir sinema metnidir.
Sinopsis/kısa öykü örnegi Sefiller Jean Valjean olarak bilinen 24601 nolu mahkum, hapishaneden salınır. Kendisine yeni bir hayat kurmak ister ama müfettiş Javert'in gölgesi onu daima takip etmektedir. Fransız Devrimi'nin arifesinde geçen hikaye ihtilalin her iki tarafının da yüzünü gözler önüne serer. (Bilinen bir romanın farklı bir uyarlaması olduğunu bu sinopsis metninden anlayabiliriz. Bu metinler düzgün yazılmazsa izleyici ya da senaryoyu okuyacak kişi için yanıltıcı olabilir)
Sinopsis/kısa öykü örnegi Aşk 80'lerinde emekli iki müzik öğretmeni olan Georges ve Anne ın, kendileri gibi müsizyen olan fakat uzakta yaşayan bir kızları vardır. Bir gün Anne bir kriz geçirir ve felç olur. Çift kadının felç geçirmesinin ardından bu durumla başa çıkmaya çalışmaktadır. Şimdi onca yıla yayılmış olan evlilikleri yeniden bağlılık testinden geçmektedir.
Treatment örneği Otobanda ilerleyen eski model bir arabanın içinde biri kız olmak üzere üç kişi vardır. Bir soygun sonucu üçüne de yetecek elmas çalmışlardır. Kız arabanın arka koltuğunda uyuklamaktadır. Diğer iki kişi ön tarafta sohbet etmektedirler. Arabayı kullanan uyuşturucu bağımlısıdır. Diğeri ise kızın sevgilisidir. Arabayı kullanan bir kaç hap atar ağzına. Sonra diğeri ile boş yere kavga etmeye başlar. Arabayı yolun kenarında durdurur. Hapçı kavga ettiği arkadaşını dışarı çıkarır. Yeşilliklere doğru itekler, silahını çıkarır ve vurur. Kız silah sesiyle beraber uyanır. Sevgilisinin cesedini görünce ağlamaya başlar. Hapçı torpidodan pet şişe suyu alıp kızın yüzünü yıkar ve ayılmasını sağlar. Kızla birlikte cesedi bagaja yerleştirirler. Arabaya binerler ve yola devam ederler. Bir benzin istasyonunda dururlar. Kıza tuvalete gitmesini yüzünü yıkayıp ayılmasını ister. Kız arabadan ceketini alır ve gider. Kız tuvaletteyken hapçı gaza basar ve gider. Kız arabanın sesini duyar. Sakince makyajını yapmaya devam eder. Kız otostop yapar. Duran bir arabaya biner. Hapçı çantayı açar ve bağırır. Çanta boştur. Ani bir frenle durur. Kız o sırada bindiği arabayla onun yanından geçmektedir. Hapçı arabadan çıkar ve boş çantayı parçalar. Kız dikiz aynasından adamı izler, hafifçe gülümser.
Bir öykü nelerden oluşur (dersin amacı öykü anlatmak)
İzlediğimiz kısa filmlerdeki ortaklıklarla öykü anlatmanın evrensel yolunu görebiliriz. Birileri bir şeyleri fazlasıyla istiyor. Bunun peşinde bir takım zorluklar yaşıyorlar. Bir sorunları ya da bir hedefleri var. Birileri / Birşeyler onları yolundan alıkoyuyor.
Bu birileri (protagonist/kahraman) Bu kişiler ilgi çekici, duygusal açıdan etkileyici ve empati kurulabilecek şekilde yazılmalıdır. Amaç izleyici ile bağ kurabilmek. (dersin amacı bunu sağlamak) Önündeki en büyük engel, bir kişi, bir hayvan, bir olay olarak karşımıza çıkan antagonisttir. Öyküdeki drama protagonist-antagonist arasındaki çatışmadan ve çevrelerindeki ikincil çatışmalardan gelir.
Olay örgüsü, bize karakterin hedefe ulaşmak için nasıl mücadele ettiğini anlatıyor. Öykü, duygusal açıdan ilginçlik taşımalı. Protagonist ile özdeşleşme sağlanmalı. Karakter gelişimine zaman yoktur. Önemli bir ipucu: Hızlı başla. Çabuk kur. Duygusal bağlılık yarat.
Gerçek problem ne. Amaç ne. Engeller ne. Kahraman kim. Bu soruların cevabı var mı? Seyirciye niçin ilgi çekici gelsin? (dersin amacı ilgi çekici öykü anlatabilmek ve yine bu ilgi çekiciliği görsele taşımak)
DRAMAYI BULMAK deyimi öyküde anlatmaya değer olanı bulmak anlamına geliyor. Kısa film için öncelikle ihtiyacımız olan anlatmaya değer olanı/ilgi çekiciyi bulmak. (dersin amacı öyküde anlatmaya değer olanı bulmak, ilgi çekici olanı bulmak) bu anlamda drama:sıradışı olaylardan,alışılmadık durumlardan,krizlerden, çatışmalardan,açmazlardan, başaşağı çevrilmiş hayatlardan çıkar. Drama=çatışma, mücadele, engel.
Öyküler klasik yöntemle 3 perde olarak yazılır ve düşünülürler. 1-2-3 şeklinde bir hikaye yapılabileceği gibi kronolojik sırayı bozmak ya da sahne sayılarını tekrarlamak ya da azaltmak mümkündür. Fakat filmlerin ve canlı ya da cansız her şeyin başlangıcı ve sonu ve de arada geçen bir zaman aralığı bir öyküsü vardır. Dersin amacı öykü anlatmak. Başlangıç ve son arasındakini anlatmak amacımız. Öykü kurgusu 2-3, 3-1-3-2-3, 2-1-2-1-3 gibi kurgusal şekillerle de yapılabilir. Yazım sırasında karar verilmeli. Görüntü kurgusu değil.
GİRİŞ Öykünün girişi, burası 1.perde olmayabilir fakat ne olursa olsun öykünün bir girişi vardır. Hızlı giriş, çarpıcı giriş ihtiyacımız olan. camdan bakmak, yataktan kalkmak, yüz yıkamak. Bu gibi kısa film klişelerinden uzak durulmalı Kasvetli, yavaş girişler kısa filmde işe yaramaz. Uzun metraja uygundur. İzleyiciyi burada yakalamalı.
Başkarakteri ve problemi, açmazı, çıkmazı tanıtın. Seyirci kimin peşinden gittiğini bilmeli. Problem ve açmazın tanıtımı. Öyküdeki dünya tanıtılır. Son, kesinlikle bilinmeli. Başlangıç buna göre yazılmalı. Kışkırtıcı olay burada olmalı. Karakterin ne istediği, önündeki engellerin ne olduğu açıklanmalıdır. Antagonist de olabildiğince erken tanıtılmalıdır. Kısa filmlerde bir kanca bulunur. Merağı arttırır.
GELİŞME. Burası 2. perde olmayabilir fakat her öykü-film gelişir. Dramatik aksiyonlar gereklidir. Çatışma. Protagonist ve antagonist çatışması yaşanır. Sonuç için zemin hazırlar. Aldatmacalar olabilir. Protagonist yenilmiş, kaybetmiş gibi gösterilebilir. Kahraman aradığını bulmuş zannedebilir...
SONUÇ/FİNAL Burası 3. perde olmayabilir fakat her şeyin bir sonu vardır, açık ya da kapalı mutlaka öykü-film biter. Duygusal etkisi yaratılır. Belki düşündürür. Soru sordurur. Sonuç için---bir karakterin sorgulanmasını, yargılamasını seyirci istemez. Bunu yazar da istememelidir! Burada sorulara cevap verilmelidir.
DORUK En yoğun final sahnesidir. Protagonist ve antogonist vardır. Bu kısım: aktif, dışsal, dramatik, duygusaldır. Fiziksel ve duygusal engellerin, zorlukların en yüksek seviyeye çıktığı noktadır. Karakterler için mutlak değişimler getirir. Anlamlı, duyguludur. Temaya dair son şans.
SON Gösterişli, aksiyonlu, çatışmalı ya da sakin, ciddi olabilir. Son, duygusal açıdan tatmin edici olmalıdır. Son "dramatik aydınlatma bakış açısı" olabilir. Çözüm: Dorukla (ya da son ile) gelir. Sorular yanıtlanır. Kısa filmde çok uzatılmamalıdır.
(Öykü çeşitleri) Olay öyküsü: Bu tarz öykülere "klasik olay öyküsü" de denir. Olaylar zinciri, kişi, zaman, yer öğesine bağlıdır. Olaylar serim, düğüm, çözüm sırasına uygun olarak anlatılır. Olay, zamana göre mantıklı bir sıralama ile verilir. Düğüm bölümünde oluşan merak, çözüm bölümünde giderilir. Ömer Seyfettin. Ayrıca Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu da olay türü öykücülüğünün temsilcileri arasındadır.
Durum öyküsü: "Modern öykü" de denir. Her hikâye olaya dayanmaz. Bu tür öykülerde merak öğesi ikinci plandadır. Yazar, bu öykülerde okuyucuyu sarsan, çarpan, heyecana getiren bir anlatım sergilemez. Onun yerine günlük hayattan bir kesit sunar veya bir insanlık durumunu anlatır. Bu öykülerde kişisel ve sosyal düşünceler, duygu ve hayaller ön plana çıkar. Durum öyküsü ünlü Rus edebiyatçı Anton Çehov tarafından geliştirildiği için bu tür öykülere "Çehov tarzı öykü' de denir. Türk edebiyatında bu tarz öykücülüğün öncüsü Memduh Şevket Esendal'dır. Sait Fait Abasıyanık da bu tarzın başarılı temsilcilerindendir. Kısa film için zordur, filme uyarlamak için deneyim ve uzun çalışma süresi gerektirir.
Ben merkezli öykü: Durum hikâyesine benzeyen ancak kahramanın daha çok kendi ruh hâli ve hayal dünyasını yansıttığı hikâyelere ben merkezli hikâye" denir. Bu hikâyelerde olaylar kahraman anlatıcı bakış açısıyla verilir. Hikâyenin ana kahramanı yazarın kendisidir. Yazar, yaşadığı olayları kendini merkeze koyarak, kendisini birey olarak ele alarak anlatır. Bu hikâye türünde yazar, gözlemlerden ve olaylardan hareketle bireysel bunalım ve çıkmazlara yönelir. Bu nedenle bu hikâyelere "bireyi birey olarak ele alan hikâyeler" de denir. Hikâye kahramanı dış dünyayı içinde bulunduğu ruh hâline göre algılar ve anlatır. Hikâye kahramanı genellikle düş dünyasına sığınır. İlk defa batıda görülen bu tarz hikâyenin önde gelen temsilcisi Franz Kafka'dır. Ben merkezli öykünün Türk edebiyatındaki ilk temsilcisi Haldun Taner'dir. Bilge Karasu, Oğuz Atay ve Nezihe Meriç de bireyi birey olarak ele alan (ben merkezli) hikâyeler yazmışlardır. Filme uyarlamak için zor olabilir, yine deneyim ve uzun çalışma süresi gerektirebilir.