2. UNITE KITLE ILETISIMI KAZANIMLAR 1. Kitle iletiflimini tarif ederek kitle iletiflim araçlar n s n fland r r. 2. letiflim ve kitle iletiflimi aras ndaki iliflkiyi fark eder. HAZIRLIK SORULARI 1. Kitle iletiflimini sa layan araçlara örnekler veriniz. Bu araçlar n iletiflim aç s ndan birbirinden farklı özelliklerini söyleyiniz. 54
KITLE ILETISIMI NEDIR? DERS : MEDYA OKURYAZARLI I SINIF : 6, 7, 8 YAKLAfiIK SÜRE : 40'+40' (2 ders saati) ÜN TE : Kitle letiflimi (2. ünite) TEMEL BECER LER : Gözlem, problem çözme, giriflimcilik, iletiflim, Türkçeyi do ru, güzel ve etkili kullanma KAZANIMLAR : Kitle iletiflimini tarif ederek kitle iletiflim araçlar n s n fland r r (1. kazan m). letiflim ve kitle iletiflimi aras ndaki iliflkiyi fark eder (2. kazan m). MATERYALLER : Projeksiyon cihaz /tepegöz, çal flma kâ tlar DERSE HAZIRLIK Dersin bafl nda K TLE LET fi M ve K TLE LET fi M ARAÇLARI ile ilgili ö rencilerinizin ön bilgilerini yoklamak amacıyla sorular sorunuz. Ald n z cevaplar k saca de erlendirip bu iki bafll k ile ilgili ortaya ç kan de erlendirmeyi tahtaya yaz n z. Daha sonra ö rencilerinize afla da verilen bilgileri okuyup tahtada yer alan de erlendirme ile karfl laflt rmalar n isteyiniz. K TLE LET fi M Haberin, bilginin, düflüncelerin ya da genel anlamıyla kültürün insan topluluklarına çeflitli araç ve tekniklerle da ıtılmasıdır. Burada belirli bir kaynaktan hedef kitleye mesajların tek yönlü olarak gönderilmesi söz konusudur. Bu iletiflimde alıcının kimli i ve mesajı algılayıp algılamadı ı ya da nasıl algıladı ını ö renmekte güçlükler vardır. Alıcının mesaj algılama ve anlamlandırma biçimi ile mesajı aldı ı ortamın flartları kitle iletiflim sürecini etkilemektedir. K TLE LET fi M ARAÇLARI Gazete, dergi, radyo, televizyon ve nternet yaygın olarak kullanılan kitle iletiflim araçlarıdır. Bu araçlar düflünce ve haberleri çok kısa zamanda genifl kitlelere duyurmak için belli aralıklarla ya da sürekli olarak yayın yaparlar. letiflim teknolojisindeki yeni geliflmeler (uydu yayınları, kablolu yayınlar ve flifreli yayınlar ile bilgisayar teknolojisi) kitle iletiflimini daha yaygın ve daha karmaflık hâle getirmifltir. DERS N filen fi Ö rencilerinize herhangi bir konuda vermek istedikleri bir mesaj genifl bir kitleye iletmek istediklerinde ne tür iletiflim araçlar n tercih edeceklerini ve bunun nedenini sorunuz. Gönüllü ö rencilerden bafllamak üzere yeterli say da ö renciye söz veriniz. Her ö rencinin di erlerinden farkl bir iletiflim arac n söylemesini isteyiniz. Verilen cevaplar aras ndan genifl insan topluluklar na ulaflmay mümkün k lan iletiflim araçlar n ele alarak üzerinde konuflunuz. Bunlar n güçlü yönlerini örneklendiriniz. Bu de- erlendirme sonucunda bu araçlar n birer kitle iletiflim arac oldu unu vurgulayınız. 56. sayfadaki K TLE LET fi M ARAÇLARI etkinli ini projeksiyon cihaz /tepegöz yard m yla yans tarak yaptırınız. Çal flmada ad geçen kitle iletiflim araçlar ndan söz ederken ö rencilere radyo, televizyon, dergi ve nternet in ilerideki derslerde ba ms z birer ünite olarak ifllenece ini hat rlatarak bunlarla ilgili genifl aç klama ve de erlendirmeleri o ünitelere b rak n z. 55
K TLE LET fi M ARAÇLARI Afla ıda gördü ünüz görsellerdeki iletiflim araçlarıyla ilgili soruları cevaplandırınız. 1- Gazetenin hayatınızdaki yeri nedir? 2- Bu kitle iletiflim aracıyla geri bildirim sa lanabilir mi? Nasıl? 1- Radyonun hayatınızdaki yeri nedir? 2- Bu kitle iletiflim aracıyla geri bildirim sa lanabilir mi? Nasıl? 1- Bilgisayarın hayatınızdaki yeri nedir? 2- Bu kitle iletiflim aracıyla geri bildirim sa lanabilir mi? Nasıl? 1- Televizyonun hayatınızdaki yeri nedir? 2- Bu kitle iletiflim aracıyla geri bildirim sa lanabilir mi? Nasıl? 56
Ö rencilere birinci ünitede ö rendikleri iletiflim sürecinde mesaj verenle (kaynak), mesaj alan (hedef) aras nda do rudan bir iliflkinin oldu unu, ancak mesaj n genifl kitlelere tafl nmas kayg s n tafl yan bir kitle iletiflim sürecinde ise kaynak (verici) ile hedef (al c ) aras nda do rudan iliflki olmad n hat rlat n z. Afla daki bilgilerden yararlanarak ö rencilerinizi kitle iletiflimin tarihsel geliflimi, ifllevleri ve etki alanlar hakk nda bilgilendirebilirsiniz. K TLE LET fi M NE TEMEL OLAN OLAYLARIN KRONOLOJ S MÖ-3500 Yaz icat edildi. MS-105 Kâ t icat edildi. 1436 Matbaa icat edildi. 1727 Ülkemizde matbaa kuruldu. 1729 Ülkemizde ilk kitap bas ld (Vankulu Lugat ). 1820 Elektromanyetik ak m Danimarkal bilim adam Oersted (Örsted) taraf ndan keflfedildi. 1831 Ülkemizde ilk resmî gazete bas ld (Takvim-i Vekayi). 1862 Ülkemizde ilk dergi bas ld ( Mecmua-i Fünûn). 1863 lk Türk pulu sat fla ç kt. 1867 Daktilo icat edildi. 1876 Telefon icat edildi (Graham Bell). 1878 Ampul icat edildi (Edison). 1908 Ülkemizde ilk telefon kullan ld. 1920 Dünyada ilk radyo yay n yap ld. 1926 Dünyada ilk TV yay n yap ld. 1927 Ülkemizde ilk radyo yay n yap ld. 1941 Bilgisayar icat edildi. 1960 Dünyada ilk nternet ba lant s kuruldu (ABD). 1993 Ülkemizde ilk nternet kullan m na baflland. Kitle letiflim Araçlarının fllevleri 1. Bilgilendirme, haber verme, 2. Etkileme, kamuoyu oluflturma, 3. Kiflileri yafladıkları toplumun bir parçası hâline getirme (toplumsallafltırma), 4. Kültürün nesilden nesile geçifline ve geliflmesine katkı sa lama, 5. E itme, 6. E lendirme, hoflça vakit geçirtme, 7. Dıfl dünyayı görmemizi sa lama, 8. Eflya ve hizmetlerin tanıtılmasına, satılmasına yardımcı olma. Kitle iletiflim araçları; birey, grup ya da örgüt, sosyal kurum, toplum ve kültür düzeyinde etkili olurlar. Bireyin de bilgi, duygu, görüfl, tutum ve davranıfllarını etkiler. Bu etki bireyin de erleri ile örtüfltü ü sürece daha fazla olur. Toplumsallaflma (sosyalleflme) sürecinde de bireylere yardımcı olurlar. Özetle kitle iletiflim araçları; bilgi, görüfl ve düflüncelerin paylaflılmasını sa layan; sosyal örgütlenmeyi güçlendiren; kamuoyu oluflturan; insanların anlama, anlatma, ö renme ve e itim gibi çeflitli ihtiyaçlarını karflılayan; insan iliflkilerini de ifltirip gelifltiren; yeni davranıfl ve tutum kalıplarını, görüfl ve düflünce akımlarını yaygınlafltıran en etkili iletiflim araçlarıdır. 57
Kitle letiflim Araçlar n n Önemi Kitle iletiflim araçlar, halk n sosyalleflmesinde, siyasal ve sosyal kararlara varmas nda, günlük bilgi ihtiyac n karfl lamas nda önemli rol oynar. Kitle iletiflim araçlar n n, toplumun siyasal yönden olgunlaflmas nda, demokratik davran fl ve temel haklar içsellefltirerek karar verme sürecinde, do ru etkilenmesinde büyük bir önemi vard r. Kitle iletiflim araçlar n n ülke ve dünya sorunlar hakk nda kamuoyuna bilgi vermesi ve bu konulardan hangisinin kamuoyunda önceli e sahip olmas gerekti i konusunda etkili oldu u görüflü kabul edilmektedir. Toplumda, kitle iletiflim araçlar n n gündemine ald, büyük a rl k ve yer verdi i konular önemli olarak alg lanmaktad r. Yard. Doç. Dr. Necla MORA Siyasal Toplumsallaflmada Kitle letiflim Araçlarının Rolü Ö rencilerden kitle iletiflim araçlar yla yap lan bir iletiflimle bir önceki ünitede ö rendikleri iletiflim hakk ndaki benzerlik ve farkl l klar üzerinde düflünmelerini isteyiniz. Bu amaçla kitle iletiflim araçlar nı; Ayn mekân paylaflma, letiflime girenlerin say s, Kullan lan araçlar, Geri bildirim imkân yönünden di er iletiflim araçlar ile karfl laflt rmalar için s n fta tart flma ortam sa lay n z. Ö rencilerin örnekler vermesini isteyiniz. Kitle iletifliminde, al c (hedef) ögeyi çok genifl bir izleyici/dinleyici/okuyucu kitlesinin olufltur-du unu ve kaynak (verici) ile hedef (al c ) aras nda da bir iliflki olmad için bu süreçte al c n n mesaja tepkisinin (geri besleme) kifliler aras yüz yüze iletiflim sürecine göre çok daha zay f oldu unu ve bu tepkinin kaynak taraf ndan hemen al nmayaca gibi hiç al nmamas n n da söz konusu olabilece ini vurgulay n z. Örne in; gazetenin okurdan veya televizyonun izleyiciden an nda tepki almamas ya da hiç tepki almamas gibi. 2. derste 59. sayfadaki HANG K TLE LET fi M ARAÇLARINI KULLANMALIYIM? bafll kl etkinli i yeterli say da ço altarak ö rencilere da t n z. Bu etkinli i ö rencilerinize yapt rarak kitle iletiflim araçlar n tercih nedenlerini, bu araçlar n hangi durumlarda daha etkili olduklar n kavramalar n sa lay n z. 60. sayfadaki LAN bafll kl etkinli i de ço altarak ö rencilerinize da t n z. Bu etkinli i ö rencilerinize yapt rarak iletiflim ile kitle iletiflimi aras ndaki iliflkiyi fark etmelerini sa lay n z. 58
HANG K TLE LET fi M ARAÇLARINI KULLANMALIYIM? 1. Afla daki metni okuyunuz, alttaki sorular n cevaplarını metne göre yaz n z. ÖRNEK OLAY Ünlü bir müteahhit olan Ali Bey'in son günlerde iflleri iyi gitmiyordu. Yeni tamamlad sitelerdeki apartman dairelerinin sat fl n n istedi i gibi olmad n gören Ali Bey, tan t m müdürünü ça rarak hangi araçlar kullanarak ne gibi tan t mlar yapt n sordu. Müdür bey saymaya bafllad ; 1. Küçük el ilanlar bast rarak kalabal k mekânlarda da tt k. 2. Trafi in yo un oldu u bölgelerdeki panolara afifller ast k. 3. Televizyonlarda ana haber program öncesinde tan t m filmlerimiz yay nlanıyor. 4. Radyolarda reklamlar m z yay nlan yor. 5. Gazetelere ve dergilere büyük ilanlar verdik. 6. nternet sitemize interaktif bir tan t m filmi yerlefltirdik. 7. Tan nm fl baz flirketlere dairelerimizi tanıtan e-postalar gönderdik. Tan t m müdürü tanıtım faaliyetlerinde hangi iletiflim türlerini kullanmıfltır?............... Reklam ya da tan t mda kitle iletiflim araçlar neden daha çok tercih edilmektedir?............... Siz olsan z hangi kitle iletiflim arac n tercih ederdiniz, nedenleriyle birlikte yazınız? Bu kitle iletiflim araçlarının hedef kitlesi kimlerdir?..................... 59
LAN Bir ilan, 19.08.2007 Yukar daki gazete ilan n okuyarak afla daki sorular n cevaplarını yazınız. 1. lan hangi kitle iletiflim arac ndan edinilmifl olabilir?............ 2. Bu ilanda kitle iletiflim araçlar n n hangi özelli inden yararlan lm flt r?............ 3. Bu ilandan yola ç karak kitle iletiflim araçlar n n birey, toplum, kurum ve kurulufllar üzerindeki etkilerini yaz n z......................... 60
ÜN TE DE ERLEND RMES Afla ıdaki cümlelerden do ru olanların baflına D, yanlıfl olanların baflına Y harfi yazınız. Yanlıfl olan cümlelerin do rularını verilen bofllu a yazınız. ( ) 1. Özel iletilerimiz için tüm kitle iletiflim araçlar uygundur.... ( ) 2. Genifl insan topluluklar na ulaflmak kitle iletiflim araçlar yla mümkün olur.... ( ) 3. Yaz n n icad kitle iletiflimine temel oluflturmufltur.... ( ) 4. Kitle iletiflim araçlar kültürün gelecek nesillere aktar lmas n sa lar.... ( ) 5. Farkl mekânlarda yaflayan insanlar kitle iletiflim arac olmadan da iletiflim kurabilirler.... Afla ıdaki soruların cevaplarını boflluklara yazınız. 1. Kitle iletifliminin toplumsal ve ekonomik aç dan sa lad yararlar nelerdir? Aç klay n z................... 2. Kitle iletiflim araçlar n s n fland rarak hangi kitle iletiflim arac n n di erlerinden daha çok tercih edildi ini nedenleriyle aç klay n z?.................. Afla ıdaki soruların cevaplarını iflaretleyiniz. 1. Afla daki seçeneklerden hangisinde kitle iletiflim araçlar n n ifllevi anlat lmamaktad r? A. E lendirme B. Haber verme C. fl bulma D. Kamuoyu oluflturma 2. Milletvekili seçilmek isteyen bir kifli propaganda çal flmalar n en ucuz flekilde hangi kitle iletiflim arac yla yapar? A. nternet B. Radyo C. Televizyon D. Gazete 3. Hangi kitle iletiflim araçlar yla iletiflim kuruldu unda geri bildirim al nabilir? A. Telefon B. Dergi C. Sinema D. Mektup 61
ÖZ DE ERLEND RME K TLE LET fi M ARAÇLARI ünitesinde neleri ne kadar ö rendi inizi anlamak için kendinizi de erlendirebilirsiniz. Afla daki ifadeleri okuyarak size uygun olan seçene i x ile iflaretleyiniz. Bunu çok iyi yapabiliyorum. için Bunu k smen yapabiliyorum. için Bunu yapam yorum. için kutucu unu iflaretleyiniz. ÖLÇÜTLER 1. Kitle iletiflimini tan mlayabilirim. 2. Kitle iletiflim araçlar na örnekler verebilirim. 3. Kitle iletiflim araçlarını s n fland rabilirim. 4. Kitle iletiflim araçlar n n geliflimi ile ilgili aç klamalar yapabilirim. 5. letiflim ile kitle iletiflimini benzerlik ve farkl l k aç s ndan karfl laflt rabilirim. Ö RETMEN N YORUMU: De erlendirme sonunda iki kez ya da bir kez iflaretlediyseniz bu üniteyi yeniden gözden geçirmeniz yararl olacakt r. 62