KPSS KONU ANLATIMI Web: http://www.rehberlik.biz.tr Mail: civelek.murat@gmail.com
1. ÜNİTE PROGRAM GELİŞTİRME GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR
KPSS de bu bölümden her yıl ortalama 1 soru gelmektedir. Bu bölümdeki sorular genellikle bilgi veya örnek verilerek sorulan yarı bilgi sorusu şeklindedir.
1. EĞİTİM Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak, kalıcı izli istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir. Eğitim kasıtlı (planlı, programlı) kültürleme süreci olup, kültürün aktarılmasında önemli bir araçtır.
Eğitimin temel özellikleri ise şunlardır: 1) Eğitim kasıtlı ve istendik yönde bir davranış değiştirme sürecidir. 2) Bireyin kendi yaşantısı yoluyla gerçekleşir (yaşantı ürünüdür). 3) Bir süreçtir. 4) Bireylere toplumsal normları kazandırır.
2. EĞİTİM ve KÜLTÜR İLİŞKİSİ Eğitim kasıtlı (planlı, programlı) kültürleme süreci olduğunu söylemiştik. Eğitim kültürü etkileyen ve kültürden etkilenen bir yapıya sahiptir. Bu nedenle eğitim kültürel değerlerin izlerini taşır. Eğitim, kültüre göre değişime karşı daha az direnç gösterir. Eğitimin ana amacı kültürü aktararak kültürün devamını sağlamaktır. Bu aktarma işi kasıtlı (planlı, programlı) kültürleme ile gerçekleştirilir.
3. KÜLTÜREL KAVRAMLAR Kültür: Kültür, insanın doğa dışında yarattığı ve ona eklediği maddi ve manevi her şeydir. Eğitim bir noktada bireyi kasıtlı kültürleme sürecidir. Kültürleme: Kültürel değerlerin bireylere aktarılma sürecidir. Bireyin doğumdan ölüme kadar toplumun istek ve beklentilerine uyacak şekilde etkilenmesi ve değiştirilmesidir.
Kültürleme, eğitimden daha geniş bir anlam içerir. Eğitim, kültürlemenin kasıtlı, amaçlı veya istendik şartlandırmalarını içerir (kasıtlı kültürleme). Oysa kültürleme bilinçsiz, yaygın, kendiliğinden, rastgele, bireysel öğrenmeleri ve şartlandırmaları da içerir. Kültürleme üç türlüdür. Zoraki Kültürleme: Bireye hür iradesi dışında kültürel değerlerin zoraki olarak kabul ettirilmesidir. Mesela; siyasi partilerin görüşlerini propaganda aracılığıyla empoze etmeye çalışması. Gelişigüzel kültürleme: Bireylere plansız, sistemsiz ve gelişigüzel bir biçimde kültürel değerlerin benimsettirilmesidir. Mesela; aile içinde örf, adet, gelenek ve göreneklerin çocuklarına öğretilmesi. Kasıtlı kültürleme: Kültürel değerlerin planlı ve kasıtlı bir şekilde bireylere aktarılmasıdır. Mesela; formal eğitim (okullarda verilen eğitim gibi). Tarihi, coğrafi vb. bilgilerin okullarda öğretilmesi.
Kültürlenme: Kültürlenme: İki farklı kültürün karşılaşmaları ve etkileşimde bulunmaları sonucu kendi kültürlerinde olmayan yeni bir kültürel bileşime ulaşmalarıdır. Bireyin farklı bir kültür gördükten sonra onu kendi kültürüyle sentezleyerek ortaya yeni, orijinal bir ürünün ortaya çıkmasıdır. Mesela; son yıllarda ülkemizde hızla gelişip yayılan ve ulusal boyutlara ulaşan arabesk, gecekondulaşma olguları da birer kültürlenmedir. Kültürleşme: Farklı kültürlerin karşılıklı etkileşimi ile gerçekleşen serbest kültür alış-verişidir. Başka bir ifadeyle farklı toplumlardaki bireylerin karşılıklı olarak kültürel etkileşimde bulunmasıdır. Mesela; bir Türk ün Japon a Türk kahvesini yapmayı öğretmesi, Japon un da Türk e suşi yapmayı öğretmesi.
Türk erkeğiyle evli olan yabancı bir kadın eve girerken ayakkabılarını çıkarmayı, büyüklerin elini öpmeyi ve misafirperverliği öğrenir. Türk erkeği ise eşinden pizza yapmayı ve değişik dans figürleri öğrenir. Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnek olarak verilebilir? A) Kültürleşme B) Örgütleme C) Kültürlenme D) Bireyselleştirme E) Zorla kültürleme
4. EĞİTİM TÜRLERİ EĞİTİM FORMAL EĞİTİM İNFORMAL EĞİTİM Örgün Eğitim Yaygın Eğitim Hizmet içi eğitim Hizmet öncesi eğitim Halk eğitimi İşbaşında eğitim
1) FORMAL EĞİTİM Amaç ve kuralları önceden belirlenerek planlı ve programlı olarak yürütülen eğitimdir. Varılmak istenen hedefler önceden bellidir. Eğitimin kurumsallaştırılmış halidir. Bireyde davranış değişikliği meydana getirmek üzere planlı, kontrollü ve kasıtlı bir biçimde öğretim ortamı (okul, kurs gibi eğitim kurumları) düzenlenir. Belli bir mekân ve ortam gereklidir. Öğretmen gibi profesyonel kişiler tarafından verilir. İstendik davranışlar kazandırmak esastır. Örgün eğitim ve yaygın eğitim diye ikiye ayrılır.
a) Örgün Eğitim Okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Belli bir yaş gruplarına yöneliktir (homojenlik). Süreklilik göstermektedir (Yani birbirini takip eden kesitlerden oluşur). Okulöncesi eğitimden yükseköğretimi kapsayan basamakları içerir. Birini atlayıp bir sonrakinden devam edilemez.
b) Yaygın Eğitim Örgün eğitime hiç girmemiş, örgün eğitimin herhangi bir basamağından ayrılmış, örgün eğitimi tamamlamamış veya bir meslekte çalışan bireylere yönelik olarak yapılan eğitimdir. Her yaş grubuna yayılmış eğitimdir (heterojenlik). Süreklilik göstermez. Mesela; Halk eğitim kursları (çıraklık eğitimi, nakış-elişi, okumayazma ve dil kursları), hizmet içi eğitimler, açık öğretim, açık lise, uzaktan eğitim.
Hizmet içi eğitim: Kurumlar tarafından bünyelerinde çalışan kişilere görevleriyle ilgili bilgi, beceri ve tutumları kazandırmak için gerçekleştirilen eğitimdir. Mesela; Eğitimde FATİH Projesi (Teknoloji Kullanımı) Kursu, Hızlı Okuma ve Hafıza Teknikleri Semineri, Öğretmenlik ve Girişimcilik Eğitimi Semineri Hizmet öncesi eğitim: Kamu kurum veya kuruluşlarında çalışmaya hak kazanmış ancak henüz işe başlamamış bireylere yapacakları işi pekiştirmeleri için verilen eğitimdir. Mesela; İnfaz ve Koruma Memurluğu Öğrenciliği Hizmet Öncesi Eğitimi
Halk eğitimi: Bireylerin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda isteğe bağlı olarak yararlandığı eğitimdir. Halk eğitimi bireylerin hayat standartlarını yükseltmek, sorunlarını çözebilmelerine ve yaşadıkları toplumun kalkınmasına katkıda bulunmalarına yardımcı olmak amacıyla düzenlenen bir eğitimdir. Mesela; el nakışları kursu, bilgisayar kursu, halk oyunları kursu, temel okuma-yazma kursu, çıraklık kursu vb.
Hizmet içi ve hizmet öncesi eğitimi, halk eğitiminden ayıran temel fark; bir kurumun kendi çalışanları için iş odaklı (kendi mesleklerinin direkt gerektirdiği bilgi ve becerilerle ilgili) bir program çerçevesinde bu eğitimlerin gerçekleşmesidir. Oysa halk eğitimde bireyler daha çok kendi meslekleri (ihtisas alanları) dışında bir eğitim almaktadır. Hizmet içi ve hizmet öncesi eğitimlere kimin katılacağı bir üst kurum tarafından kararlaştırılır. Yani bu eğitimlere katılıp katılmamak bireyin özgürlüğünde değildir. Oysa halk eğitim kurslarına bireyler, kendi tercihleri ile özgürce katılmaktadır. 18
Yabancı dilde eğitim veren bir okulda matematik öğretmenliği yapan Selin Öğretmen in İngilizcesi çok iyi değildir. Derslerini İngilizce anlatabilmekte ama öğrencileri kendi aralarında İngilizce espri yaptıklarında onları anlayamamakta ve bundan rahatsız olmaktadır. Bu nedenle öğrencileriyle etkili iletişim kurabilmek için yabancı dil kursuna gider. Selin Öğretmen in aldığı bu kurs aşağıdakilerden hangisinin kapsamında yer alır? A) Programlı öğretim B) Mikro öğretim C) Halk eğitimi D) İş başında eğitim E) Hizmet içi eğitim
İş başında eğitim: Herhangi bir işte çalışan bireylerin, konusunda uzman bir eğitmen öncülüğünde belli bir işi yaparak veya bir görevi üstlenerek o işi öğrenmesine ve işle ilgili becerileri kazanmasına dayalı eğitimdir. Özellikle beceri gerektiren elemanların yetiştirilmesinde kullanılır.
2) İNFORMAL EĞİTİM Gelişigüzel, plansız, programsız ve günlük yaşam içinde kendiliğinden gerçekleşen eğitimdir. Birey çevresindeki bireylerden (arkadaş, aile) ve iletişim araçlarından etkilenerek bu eğitimi kazanır. Yani öğreten kişi, uzman olmayabilir. Yer ve zaman önceden belli değildir ve değişebilir. İnformal eğitim (öğrenmeler) olumluda olumsuz da gerçekleşebilir. Daha çok gözlem ve taklit yoluyla gerçekleşir.
Sargın eğitim: Sargın eğitim, örgün ve yaygın eğitim dışında kalan, bireylerin günlük yaşamda içinde belli bir eğitim almadan kendiliğinden gerçekleştirdiği öğrenme faaliyetleridir. Bireyin hayat boyu süren bilgi, beceri ve yetkinlik kazanımı, informel eğitim (TDK). Mesela; bireyin kendiliğinden çorap, halı ve kilim örmeyi öğrenmesi.
FORMAL EĞİTİM İNFORMAL EĞİTİM 1) Planlı, programlıdır. Planlı, programlı değil, gelişigüzeldir. 2) 3) Çoğunlukla öğretmen tarafından planlanır, öğretim yoluyla gerçekleşir. Yani öğreticiler profesyoneldir. Başlangıçtan sonuna kadar kontrollü ortamlarda gerçekleşir. Planlı olmadığı için, bulunulan ortama göre şekillenir. Öğreticiler profesyonel değildir. Bireyin yaşadığı kontrollü ya da kontrolsüz her ortamda gerçekleşir. 4) 5) Çoğunlukla okul vb. yerlerde oluşur. Yani mekân belirlidir. Amaç, bireylere olumlu (istendik) davranış kazandırmaktır. Hedefler önceden bellidir. 6) Ölçme ve değerlendirme süreci belirlidir. 7) 8) Amaca yönelik olarak hazırlanmış ders araç ve gereçleri kullanılır. Eğitim sürecinin sonunda katılımcılara belge verilir. İşyerinde, arkadaş grubu içinde, okulda, kısaca yaşamın her anında oluşur. Olumlu davranışlar yanında istenmeyen davranışlarda oluşabilir. Hedefler belli değildir. Süreç içerisinde ölçme ve değerlendirme yapılmaz. Profesyonelce hazırlanmış ders araç ve gereçleri yoktur. Eğitim süreci bir belgeyle sonuçlandırılmaz.
5. ÖĞRENME, ÖĞRETME VE ÖĞRETİM Öğrenme: Tekrar ya da yaşantı sonucu davranışlarda meydana gelen nispeten kalıcı izli (sürekli) bir değişmedir. Mesela; - Sobadan eli yanan bir çocuğun bir daha sobayı ellememesi - Araba, bisiklet, klavye kullanma - 100 e kadar sayma Organizmada meydana gelen her davranış ve davranış değişikliği öğrenme değildir.
Bir davranışın öğrenme olup olmadığını anlayabilmek için şu üç soruya evet cevabının verilmesi gerekmektedir: 1. Tekrar ve yaşantı sonucu mu? 2. Davranış değişmiş mi? EVET ise ÖĞRENME 3. Değişiklik Kalıcı mı? Sürekli mi?
Öğretme: Öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür. Yani öğrenmeyi yapma işidir. Diğer bir deyişle öğrenmeyi kılavuzlama ve yönlendirme işidir. Öğretim: Bireye istendik davranış kazandırma amacıyla amaçlı, planlı ve programlı olarak yürütülen eğitim süreçlerin tümüdür. Yani öğretim, öğretme işinin yapıldığı süreci ifade eder.
6. BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM Eğitim bir sistemdir ve sistemi oluşturan değişkenler vardır. Bu değişkenler; girdi, işlem, çıktı ve dönüttür. Girdi: Sistemin hedefini gerçekleştirmek için gerekli olan her şeydir. Öğrenci, öğretmen, yönetici, personel, araçgereç, amaçlar, mevcut bilgi ve beceri, para vb. İşlem: Girdilerin işlenmesi ve biçimlendirilmesidir. İşlem öğrenmenin gerçekleştiği boyut bu boyuttur. Öğretim etkinlikleri, öğretmen kılavuzluğu, öğrenci katılımı, zaman, strateji, yöntem ve teknikler
Çıktı: Öğretim süreci sonunda ortaya konan ürünlerdir. Öğrencilerde meydana gelen davranış değişikliği, kültürel ve sosyal kazanımlar, ekonomik kazanımlar, istenmeyen davranışlar (eğitimin hatalı yan ürünleri) Dönüt: Sistemin çıktılarına göre girdi veya işlem boyutunda iyileştirme amacıyla yapılan çalışmalardır. Sistemin işleyişiyle ilgili olarak sisteme bilgi veren, sistemin nasıl düzenleneceğini ve yenileneceği belirleyen öge (Sistemin işleyişinde gerçekleşen tüm düzeltme, iyileştirme ve yenileme etkinlikleri) Sistemler girdi, işlem, çıktı ve dönüt öğelerini içermesi bakımından açık, yarı açık ve kapalı sistem olmak üzere 3 e ayrılır.
Eğitim ve öğretim süreci, yukarıda verilen şemadaki gibi bir sistem olarak düşünüldüğünde, aşağıdakilerden hangisinin bu sürecin "Girdi" leri arasında olduğu söylenemez? A) Öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi B) Öğretmen özellikleri C) Sınıfın fiziksel yapısı D) Öğretim yöntem ve teknikleri E) Eğitim amaçları
a) Açık sistem: Girdi, işlem, çıktı ve dönütten oluşan ve en az bir hedefi gerçekleştirmek üzere örgütlenip uygulamaya konulan ve her uygulama sonucuna göre yeniden düzenlenen dirik örüntüye açık sistem denir. Girdi İşlem Çıktı Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışları Öğretme ve öğrenme yöntemleri Öğrencinin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel erişisi Yeterli ve düzenli dönüt
b) Yarı açık sistem: Girdi, işlem ve çıktı ögelerinden meydana gelen, yeterli ve düzenli dönüt içermeyen sistemdir. Yarı açık sistemler dinamik yapılar değildir. Eksiklikler ve hataları tespit etmek dolayısıyla da gidermek ve düzeltmek mümkün değildir. Girdi İşlem Çıktı Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışları Öğretme ve öğrenme yöntemleri Öğrencinin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel erişisi Yetersiz ve düzensiz dönüt
c) Kapalı sistem: Yeterli girdi ya da çıktı ögeleri olmayan sistemlerdir. Yeterli girdi ve çıktı olmadığı için sistemde dönüt ve düzeltme yapmak da mümkün değildir. Girdi İşlem Çıktı? (Belirsiz) Öğretme ve öğrenme yöntemleri? (Belirsiz) Yetersiz ve düzensiz dönüt
7. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ 1) Genellik ve eşitlik: Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayrımı gözetmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir zümreye, aileye, sınıfa veya kişiye ayrıcalık tanınamaz. 2) Ferdin ve toplumun ihtiyaçları: Millî Eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve yetenekleri ile Türk toplumunun gereksinimlerine göre düzenlenir. 3) Yöneltme: Fertler eğitimleri süresince ilgi ve yeteneklerine göre çeşitli programlara ve okullara yöneltilerek yetiştirilir. Millî Eğitim sistemi bu yönlendirme doğrultusunda düzenlenir.
4) Eğitim hakkı: Temel eğitim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır. Temel eğitimden sonra vatandaşlar ilgi ve yetenekleri doğrultusunda eğitim kurumlarından faydalanır. 5) Fırsat ve imkân eşitliği: Eğitimde herkese kadın-erkek ayrımı yapmaksızın eşit olanak verilir. Parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla yoksul olan öğrencilere eğitim olanağı verir. 6) Süreklilik: Fertlerin yaşam boyu genel ve meslekî eğitimlerinin devamı esastır. Gençlerin eğitimi yanında hayata ve iş alanlarına olumlu bir şekilde uymalarına yardımcı olmak üzere yetişkinlerin sürekli eğitimini sağlamak için gerekli tedbirleri almak da bir eğitim görevidir.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, bireylere evlilik öncesinde evliliğe uyum eğitimi vermeyi planlamaktadır. Planlanan bu eğitim Türk Millî Eğitimi nin temel ilkelerinden hangisini daha çok desteklemektedir? A) Süreklilik B) Bilimsellik C) Karma eğitim D) Yöneltme E) Fırsat ve imkân eşitliği
7) Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği: Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve anayasada tanımını bulmuş olan Türk milliyetçiliği tüm ders programlarında temel alınır. Millî kültürün bozulup, yozlaşmadan kendimiz özgü şekli ile evrensel kültür içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem verilir. 8) Demokrasi eğitimi: Atatürk milliyetçiliğine aykırı olmamak kaydıyla günlük siyasî tartışmalara karışmadan yurttaşların sahip olması gereken demokrasi bilinci, yurt dönemine ait bilgi, anlayış ve davranışlar eğitim kurumlarında verilmeye çalışılır. 9) Lâiklik: Türk Millî Eğitiminde lâiklik esastır. Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilköğretim okulları ile lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler arasında yer alır.
10) Bilimsellik: Eğitim metotları ve ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara, yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. 11) Planlılık: Millî Eğitim programları, iktisadî, sosyal ve ekonomik kalkınma hedeflerine uygun olarak tüm alanlarda modernleşmeyi ve teknolojik gelişmeyi sağlayacak mesleki ve teknik eğitime ağırlık verecek şekilde plânlanır. 12) Karma eğitim: Okullarda kız-erkek karma eğitim yapılması esastır. Ancak koşullara göre bazı okullar yalnızca kızlara ya da erkeklere ayrılabilir.
13) Okul ve aile iş birliği: Okul ve aile arasındaki iş birliği eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleşmesini kolaylaştırır. Bu amaçla okullarda okul-aile birlikleri kurulur. Bu kurumun kuruluş ve işleyişi Millî Eğitimin yönetmeliklerince düzenlenir. 14) Her yerde eğitim: Millî Eğitimin amaçları yalnız resmî ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, iş yerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır.