Endüstri Mühendisliğine ine Giriș Verimlilik Analizi ve Verimlilik Arttırma Teknikleri Yrd. Doç. Dr. Selçuk ÇEBİ scebi@ktu.edu.tr http://scebi.ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Sunum Planı Verimlilik Kavramı Verimlilik Yönetimi Verimlilik Ölçme ve Verimlilik Arttırma Teknikleri Verimlilik Kavramı Verimlilik belirli bir dönemde tamamlanan ürün/hizmet ile tüm bunları elde etmede kullanılan kaynaklar arasındaki ilișkiyi ifade eder. Verimlilik arttırılmasında amaç daha az kaynak kullanarak daha fazla çıktı elde etmektir. 1
Kaynaklar İșçilik Çalıșan Sayısı Çalıșılan Saat Sermaye Sermaye Maliyeti Amortisman Miktarı Kullanılan alan miktarı Malzeme Kullanılan Malzeme Miktarı Enerji Harcanan Enerji (kwsaat) Bilgi Çıktılar Üretim adedi Hizmet miktarı İșlem sayısı ve süresi Verimlilik Kavramı Verimlilik ve Ekonomik Büyüme ÇIKTI MİKTARI Verimlilik artışı kaynaklı büyüme Ç2 Ş3 Ş2 Ş1 Girdi miktarı artışı kaynaklı büyüme Ç1 G1 G2 GİRDİ MİKTARI Verimlilik Çemberi Verimlilikte Düșme İșgücü Fazlalığı, Yatırımların Azalması Maliyetlerde Artıș Düșük Kapasite Kullanımı Fiyatlarda Artıș Satıșlarda Azalma Rekabet Gücünün Gerilemesi 2
Verimlilikle ilgili yanılgılar Tek faktöre dayalı analizler hatalı yorumlara sebep olabilir. Örnek; 1976 1982 yılları arasında tarımda emek e verimliliği ğ %60 arttı. Verimlilikle ilgili yanılgılar Performans artıșını, yalnız çıktı ile değerlendirmek doğru değildir. Verimli bir ișletme her durumda karlı olmayabilir. Örnek; Fiyatların yükselmesi de karlılığı arttırabilir. Verimlilikle ilgili yanılgılar Maliyetlerdeki düșüș daima verimliliği arttırmaz, uzun dönemde kötü sonuçlara yol açabilir. Verimlilik yalnızca imalat ișletmelerinde değil, hizmet ișletmelerinde de uygulanabilir. 3
Verimlilik Faktörleri İșletme Verimlilik Faktörleri İç Faktörler Dıș Faktörler Katı Faktörler Esnek Faktörler Yapısal Düzenlemeler Ürün İnsan Fabrika Organizasyon Ekonomik Teknoloji Çalışma Biçimi Sosyal Malzeme Yönetim Biçimi Enerji Doğal Kaynaklar İnsangücü Arazi Enerji Hammadde Hükümet ve Altyapı Kamu işletmeleri Politika Stratejiler Altyapı Verimlilik Yönetimi Verimlilik Bilincinin Oluşturulması Verimlilik ölçme Verimlilik geliștirme Verimlilik değerlendirme Verimlilik raporlama Ölçmediğini yönetemezsin Amaç; Mevcut durumun analizini elde etmek Karșılaștırma yapmak Karșılaștırma yapmak Yatırım kararı değerlendirmek 4
Çıktı ve girdi belirlenirken dikkat edilmesi gereken noktalar Elde edilebilirlik Doğrulukğ Anlașılabilirlik Zamanlılık Ekonomiklik Elde edilebilirlik: Veri nasıl ve hangi kaynaktan toplanacak? Hangi sıklıkla güncellenecek? Kaç sınıfa ayrılacak? Ne kadar veri yeterli olacak? Kim veri toplayacak,? Kim analiz edecek ve yorumlayacak? Doğruluk Doğruluk vs. Kesinlik 5
Anlașılabilirlik; Çıktı ve girdi arasındaki uyum Zamanlılık; Zamanında toplanabilme, analiz edilme ve yorumlanma Ekonomiklik;Veriyi toplama ve ișlemek için katlanılan maliyetlerin elde edilen bilgiye değmesi. Temel Adımlar 1. Faaliyet alanı belirle. 2. İlgili çıktı ve girdileri belirle. 3. Verilerin nereden nasıl toplanacağını düzenle. 4. Veri değerlendirme ve raporlama sistemi kur. 5. Pilot çalıșma yap ve planları revize et. Kısmi Verimlilik ve Toplam Verimlilik Fiziksel Verimlilik ve Mali Verimlilik Kayıp Zaman ve Devamsızlık Kârlılık Girdiler Üretim veya Hizmet Sistemi Çıktılar Verimlilik 6
Kısmi Verimlilik ve Toplam Verimlilik Toplam Çıktı Toplam Verimlilik= Toplam Girdi TV = S / (I+T+M+E+D) S: Satıșlar, I: İșçilik, T: Kullanılan araç,makine, M: Malzeme, E: Enerji, D: Diğer masraflar Fiziksel Verimlilik ve Mali Verimlilik Fiziksel Verimlilik: Fiziksel ölçüm değeri oranı İșgücü Verimliliği (Adet/adam.saat) Malzeme Verimliliği (Adet/kg) Enerji Verimliliği (km/kwh) Mali Verimlilik: maddi değer/maddi değer 7
Kayıp Zaman Planlı durușlar Arızalar Yardımcı Fonksiyon eksiklikleri Devamsızlık Yıllık izin Mazeret İzni İzinsiz ișe gelmeme İstirahat Karlılık Belirli bir döneme ait kârın o dönemde kullanılan sermayeye oranıdır Karlılık=Kar/Giderler Karlılık=(Gelirler/Giderler)-1 Diğer Verim Oranları İade Miktarı/Satıș Miktarı Șikayet Sayısı/Satılan Ürün Sayısı Kayıp Zaman/Çalıșılan Zaman Gerçekleștirilen Üretim/Planlanan Üretim Zamanında Teslimat/Toplam Teslimat Devamsızlık/Toplam Çalıșma Süresi Fazla Mesai/Normal Mesai Uygulanmıș Öneri Sayısı/Toplam Öneri Sayısı Kusurlu Ürün Sayısı/Toplam Ürün Sayısı 8
nın Özellikleri Tür Periyot Düzey Fonksiyon Ölçek nın Özellikleri Tür Sabit: Sahip olunan 5000m2 depo alanı Statik Oran: İncelenen Döneme ait oran Günlük yüklenen araç sayısı 20araç/gün Dinamik Oran: İncelenen dönemin verimliliğini öncekiyle karșılaștırma Mart ayı malzeme verimliliği: 20 adet/kg Nisan ayı malzeme verimliliği: 16 adet/kg Dinamik oran: 16/20= % 80 nın Özellikleri Tür İndeks Oranı: İncelenen dönemi baz alınan dönemle karșılaștırma Haziran ayı malzeme verimliliği: 10 adet/kg Nisan ayı malzeme verimliliği: 16 adet/kg Dinamik oran: 160/100= % 160 Paralel Oran: İncelenen ayın verimliliğini, bir sene önce aynı ayın verimliliği ile karșılaștırma Ocak 2008 ayı malzeme verimliliği: 50 adet/kg Ocak 2009 ayı malzeme verimliliği: 40 adet/kg Dinamik oran: 40/50 = %80 Kıyas Oranı: İncelenen verimliliği örnek bașka bir ișletmenin verimlilik değeriyle karșılaștır. 9
nın Özellikleri Düzey Üst Yönetim (Stratejik Seviye) Orta Yönetim (Taktik Seviye) Alt Kademe Yönetim (Operasyonel Yönetim Seviyesi) Operasyonel seviye nın Özellikleri Ölçek Grup-Takım Amirlik- Formenlik Șeflik- Yöneticilik Müdürlük Șirket Fonksiyon Genel Müdürlük Satıș Üretim Kalite Kontrol Bakım-Onarım İnsan Kaynakları Muhasebe Mali İșler Satınalma Bilgi İșlem Ürün Geliștirme nın Özellikleri 10
Verimlilik Arttırma Teknikleri Malzeme esaslı teknikler Personel esaslı teknikler İș esaslı teknikler Kalite esaslı teknikler Yönetim esaslı teknikler Tesis-makine-donanım esaslı teknikler Yatırım mali ve proje esaslı teknikler Gelecek Hafta: Endüstri Mühendisliğinde Kullanılan Temel Araç ve Yöntemler Sunumu hazırlayan sevgili arkadașım Serdar BAYSAN a teșekkür ederim 11