BÖLÜM 3 AKIŞKANLARIN KİNEMATİĞİ Kieik kışkı hekeii, kelei gö öüe ld e değişiele, hıl, e iele ciside ifde ede. He bi ee hehgi bi d kedie öel hı ship olbili. E geel hlde b hıl heke sısıd okd ok değişebili, sbi bi okd bibiii kip ede oklı hılı l değişebili. Bölece geel hlde hı eköü; i j k (3.1) (,,, ) ise skle bileşele,, eiksel olk e e ı foksiodl. (,,, (,,, (,,, ) ) ) 1
AKIŞKAN HAREKETİNİ İNCELEME YÖNTEMLERİ Bi kışk hekei iki öe kllılk ifleebili. Lgge Yöei: Belili bi d belili bi kod ol kışk pikülleii l ol hekeleii icele. Akışk pikülü kı lı içide değişik kold bll, 1 ıd ( 1, 1, 1 ) oksıd 1 hıı, ıd (,, ) oksıd hıı shipile. Meiksel olk Lgge hıı: [(),(),(),] (,, ) ıd kışk pikülüü hıı 1 1 ıd kışk pikülüü hıı ( 1, 1, 1 ) Şekil 3.1 Ele Yöei: Hehgi bi kışk pikülüü hekeii iceleek eie belili bi okdki hıı e bsıcı l değişii şıılı. Yi ek bi ( 1, 1, 1 ) oksı gö öüe lıı e b okd geçe kışk piküllei 1 ıd 1, ıd hıı shipile Meiksel olk Ele hıı: (,,, ) ıd kışk pikülüü hıı 1 1 ıd kışk pikülüü hıı (,, ) Şekil 3.
TEMEL KARAMLAR Akışk Tiplei: - İdel Akışk: iskoiesi i içsel süüesi sıfı ol kışkl dei. İdel bi kışkd kış ol içeisideki hekeli bi ele he dd ı hı shipi e kışk elelıı ilediği ol bibiie pleldi. b- Geçek Akışk: Ship oldklı içsel süüelei, iskoielei dikke lı kışk dei. A A B () B (b) Şekil 3.3 Akış Tiplei Akışk kıı içideki bi okd kışk öelliklei,bldğ okı ko e ı foksiod. B öellik; E E (,,, ) ile ifleebili. Bd E, oğlk, hı, sıcklık, bsıç e beei kışkı d kıı hehgi bi öelliğidi. B göe Akış iplei Klı e Ksı kı Bi kışk kıı içide dikke lı hehgi bi okdki kı e kışk i ü öelliklei l değişede (µ, ρ, h,,... gibi) sbi klsı hlideki kı klı (pee) kı dei. E 0 e E E(,, ) 3
Geçeke büü kışk kılıı öelliği hehgi bi okd küçüke ols slııl gösei.ack b öelliklei göe olsı değişio, sbi klıos kı ie klı olk ifleebili. E Klı Ksı Şekil 3.4 Heke hlideki bi kışk içide dikke lı, ko sbi hehgi bi okdki kı e kışk i ü öellikle içide değişiklik göseios b ip kıl d ksı kı dei. E 0 Üifo e Üifo Ol Akı Akı b hlde ko göe sııfldıılı. Heke hlideki bi kışk kııı içide he kod i kı boc kı e kışk i öellikle değişio, sbi klıos b hldeki kı üifo kı dei. Eğe heke hlideki bi kışk kııı içide he kod i kı boc kı e kışk i öellikle değişios b hldeki kı d üifo ol kı dei. h h 1 h () Üifo Akı E 0 Şekil 3.5 (b) Üifo ol kı E 0 4
Akı Çigisi Belili bi ıd kışk kıı içide çeşili koldki kışk pikülleii hı eköleie eğe olk çiile çigilee kı çigisi dı eili. Akı çigisii hehgi bi oksıdki eğei o okdki hıı doğls ei. Akı çigilei hiçbi bibiii kesele. Klı kıld kı çigileii şekillei he ı klı. Ksı kıd hıı şiddei e öü e he ikisi l değişiği içi kı çigileii şekli l değişeceki. Akı çigileii bibileie klşlı dd hı eköüü şiddei, bibiide klşlı dd ise şiddei lı. Şekil deki iki bol kı lıd hehgi bi P oksıd kı çigisie çiile eğe b okd hııı doğls eeceki. B hıı kee koodild bileşelei: i j Aı d P oksıd b kışk pikülüü δs deplsı : δs δ i δ j p δ δ 5
Bd δ, δ sısıl kee koodild e doğlsdki bileşeledi. δs e ı doğld oldğd δ d d δ d d 0 ılbili e b ifde difesiel fod şeklide ılbili e elde edili. B ifde iki bol kı oıd bi kı çigisii dekleidi Üç bol kı içi (3.) d d d (3.3) Yöüge Akışk olekülleii kışk kıı içide ilediklei ol dei. Klı kıd hı eköleii doğllı l değişeip sbi kldığıd kı çigileile öüge üs üse çkışı. 1 1 ıd kı çigisi öüge 3 ıd kı çigisi ıd kı çigisi 6
Akı Tüpü (Bos) Akış içide kı öüe dik çok küçük bi da lı dikke lııs b çeesideki büü okld belili bi ıd geçe kı çigileii olşdğ geçide kı üpü e bos dei. da Akı çigilei Akı Bo Geellikle kışk hekei üç bold. Yi kı içideki hı, bsıç s. peele üç koodi doğlsd değişele göseebili. B değişele be iki h bi doğlsd dh hki olbili. Dolısıl kıı dh bold düşüek işlei kollşıbili. Bi bol kı: Akı peeleii ek bi koodiı foksio olk değişiği kbl edili. Geellikle ekei kı çigisi üeideki bi okdki öelliklei ü kı kesiii esil eiği düşüülü. Tek bol kıd hı pofili Geçek hı pofili 7
İki bol kı Eğe kı çigilei bi doğl dik dülele üeide ı geoeik biçii kok dülele üeideki iki dik koodi ekseie göe değişele göseios kı iki bold. Üç bol kı Akışk e kı i büüklüklei,,, koodi doğllıd bileşelei ise b ip kıl üç bol kı dı eili. Akı çigilei d üç dik ekse boc değişele gösei. Akıı e geel hli ol b ip kılı iceleesi essıd kşıı çöülei oldkç o kşık ifdele çık. Lie Akı, Tübülslı Akı (Tbklı kı, çlkılı kı) Lie kıd kışk, bibilei üeide bğısı heke ede bklı kışı biçiide, i kışk pçcıklı belili e kip edilebili öügele e kı çigilei üeide heke edioş gibi göüü Lie kı üksek iskoieli kışklı düşük hılı kılıd göülü. () Lie kı 8
Tübülslı kıd bı kışk pçcıklı gelişigüel biçide öügele ileebilile). Tübülslı kıl düşük iskoieli kışklı üksek hılı kılıd sö kosd. Bi kışk pçcığıı heel öügesi (b) Tübülslı kı Sıkış Akı, Sıkış Akı Sıkış kıl ögül külesi bsıç ile pik olk değişe kbl edilebile kışklı kııdı. B kod geel bi kl olk sıı kılı sıkış, g kılı sıkış kıl olk kbl edilile. Dhili Akı, Hici Akı Kı sııl ile çeeleiş kıl dhili kı, kı sıılı efıd olş kıl hici kı dei () Dhili kı (b) Hici kı 9
Çeiisi Akı, Çeiili Akı Akışk pçcıklıı heke sısıd çısl döee kldığı kıl çeiisi ksi hlde çeiili kı olk dldıılı. () Çeiisi kı (b) Çeiili kı Kiik-Alı, Kiik, Kiik-Üsü Akı Açık kl kılıd pıl b sııfldı, kı hııı kiik hı ile kşılşıılsı göe pılı. Akı hıı kiik hıd küçük ise kiik-lı, eşi ise kiik, büük ise kiik-üsü kı olk dldıılı. Sbsoik, Soik, Süpesoik, Hipesoik Akı G kılıd pıl b sııfldı kı hııı ı kışk oıdki ses hıı ile kşılşıılsı göe pılı. Akı hıı ses hıı göe küçük, eşi, büük e çok büük ise sısıl sbsoik, soik, süpesoik e hipesoik kı olk dldıılı. 10
3.3. AKIMDA HIZ eime KARAMI 3.3.1. Kee Koodild Göseiliş Üç bol bi kıd e geel hlde hıışidde e öü ee e bğlı olk değişi. Yi; (,,, ) hııı,,, doğlsdki,,, bileşelei de ı şekilde e e ı foksiodl. Bi ı içideki hı değişii i hıı ol difesieli; d d d d (3.6) B göe ie hıı ol üei lık d d d d d d,, d olk hıı skle bileşeleidi. O hlde ie (3.7) 11
1 eköel olk; ) (. (3.8) k j i k) j i k ).( j i ( ie eköüü skle bileşelei; d d d (3.9) İlk üç ei ee göe üele oldğd bl esel ie so ei de göe üe oldğd sl ie olk ılı.o hlde bi kı lıdki kışk eeleii iesi iki ü iei oplıd olşkdı. Düeli Akıd: 0 dı. (3.10) Düeli üifo kıd ise esel iede sıfıdı. Sbi 0 (3.11) 1-Yesel ie: Hehgi bi ıd okd ok değişe iedi. -Zsl ie: Akı lıdki bi okd bğlı olk değişe iedi.
Akı Çigisi Koodilıd Üç bol bi kı lıd (s,,) koodi siseii s eksei kı çigisie eğe, eksei kı çigisii eğilik düleide, e eksei de b ikisie dik ols. B şekilde eleşiiliş koodi kıı öel olk kı çigisi koodilı dei. Seçile koodi siseie göe hı lı s i s i i Bd hı (s,,, ) olkl bilike O oijiie kı okld kı hıı sdece s e i foksio olk ılbili: (s, ) Hıı bi süesideki ol difesieli: d ds s e ol üei d s ds 13
ds/ s ılbili e b göe bi kışk pçcığıı iesi şğıdki gibi bl: d s Yesel ie iei skle bileşelei : ds s d s s s d s s Zsl ie B koodi siseide (3.11)-(3.13) deklelei üeide şğıdki sdeleşiele pılbili: () s sıı ile s s s α (b) Şekil 3.17 deki OAB e BCD üçgeleii beeliğide d ds α s ki b ifde eğilik ıçpı ol eği bi öüge üeide hekeli külei ekecil iesii eekedi. 14
(c) Akı çigileii eğiliği sdece s, düleide oldğ göe doğlsdki eel ie sıfıdı: s 0 B klşıklıkl (3.11)-(3.13) dekleleie glıs ie bileşelei şğıdki gibi elde edili: ds s d s s d Teğesel bileşe Nol bileşe Düeli Akı içi : (s ) oldğd ie bileşelei: s d ds, 15