filetme B L M N N TEMEL LKELER

I Prof. Dr. Mümin ERTÜRK Beykent Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi filetme B L M N N TEMEL LKELER Gözden Geçirilmifl 7. BASKI

II Yay n No : 2119 flletme-ekonomi Dizisi : 320 7. Bask A ustos 2009 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-037 - 4 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com

III Rahmetli Babam Yunus Ahmet ERTÜRK ün Aziz Hat ras na

V THAF: Bu kitab, yay nlar n okuyarak, mesleki tavsiyelerini alarak kendilerinden feyz ald m, kitab n haz rlanmas nda do rudan veya dolayl katk s bulunan, müteakip sayfada isimleri yer alan ve bu gün art k emekli olan veya hayatta olamayan Tükiye Cumhuriyetinin yetifltirdi i çok de erli s rad fl bilim adamlar na ithaf ediyorum. Ülkemize ve bilim dünyam za, flahs ma ve meslek hayat ma çok de erli katk lar ndan dolay kendilerine flükran duygular m ifade ediyor, hayatta olanlara sa l k, esenlik, uzun ömür, ve mutluluk, hayatta olmayanlara da allahtan rahmet diliyor hat ralar n sayg ve içtenlikle yadediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK stanbul, Nisan 2009

VII Prof. Dr. Mehmet OLUÇ Prof. Dr. Zeyyat HAT PO LU Prof. Dr. Orhan O UZ Prof. Dr. Hasan OLALI Prof. Dr. fian ÖZ-ALP Prof. Dr. Osman YOZGAT Prof. Dr. Toker DEREL Prof. Dr. Tevfik TATAR Prof. Dr. smet MUCUK Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Ali Sait YÜKSEL Prof. Dr. Oktay GÜVEML Prof. Dr. Güngör ÖNAL Prof. Dr. Cevat SARIKAMIfi Prof. Dr. Alpay ATAOL Prof. Dr. Atilla GÖNENL Prof. Dr. Aykut Ç LEL Prof. Dr. Birol BUM N Prof. Dr. Halil SEY DO LU Prof. Dr. Nevzat ESER Prof. Dr. Adnan LAVKAN Ord. Prof. Dr. fiükrü BABAN Prof. Dr. Suat KESK NO LU Prof. Dr. Sabri F. ÜLGENER Prof. Dr. smet ALKAN Prof. Dr. Alfred ISAAC Prof. Dr. Ahmet Ali ÖZEKEN Ord.Prof. Dr. Ömer Celal SARÇ Prof. Dr. Kemal TOSUN Prof. Dr. Cevat YÜCESOY Prof. Dr. Faz l KÜLÇÜR Prof. Dr. Haluk C LLOV Prof. Dr. lhan CEMALCILAR Prof. Dr. Çevik URAZ Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY Prof. Dr. Atilla BARANSEL Prof. Dr. Kenan GÜRTAN Prof. Dr. Haydar FURGAÇ Prof. Dr. Kemal TUNÇATAY Prof. Dr. Suat M RZA Prof. Dr. Faruk AKÜN Prof. Dr. Nasuhi BURSAL Prof. Dr. Kamuran PEK NER Prof. Dr. lhami KARAYALÇIN Prof. Dr. Senih AfiAN Prof. Dr. Ali R za AKBORA Prof. Dr. Bedri IfiIL Prof. Dr. Melih TÜMER Prof. Dr. Oktay ALPUGAN Prof. Dr. fiükrü Fuat ERLAÇ N Prof. Dr. Ferudun ERG N Prof. Dr. Vahdet AYDIN Prof. Dr. Do an BAYAR Prof. Dr. Necati fiç L Prof. Dr. Cumhur FERMAN Prof. Dr. Latif ÇAKICI Prof. Dr. Adnan GÜLERMAN Prof. Dr. Nurettin PEfiK RC Prof. Dr. Osman HALLAÇ Prof. Dr. Osman TEKOK Prof. Dr. Muhan SOYSAL Prof. Dr. Nusret EK N Prof. Dr. Kenan TUNÇOMA Prof. Dr. Adnan SUNER Prof. Dr. Melih KOÇER Prof. Dr. Erdo an KUMCU Prof. Dr. Cevat TARAY Prof. Dr. Fermani MAV fi Prof. Dr. Salih ÖZEL Prof. Jale S HAY Prof. Sedat ÜNALAN Prof. Dr. Zeki USLU Prof. Dr. Salim fien Dr. Ferhat fienatalar Dr. Ahmet BAfi Ergun ZOGA Lütfullah TENKER Mazhar H ÇfiAfiMAZ Kaz m TERL KS Z

IX YED NC BASIYA SUNUfi Kiflilerin ve toplumlar n geliflmesi ve refah düzeyinin yükselmesinde en temel kurum olan iflletme lerin önemi, özellikle küreselleflme ile birlikte daha iyi anlafl - l r olmufltur. Bu çerçevede bu kurumlar n yap lar n n ve özelliklerinin incelenmesi ile ilgili yay nlar da sürekli bir art fl göstermifltir. Di er bilimsel disiplinlerde de oldu u gibi, iflletme alan nda da uzmanlaflma h zla artarak iflletmecili in alt dallar ile ilgili yay nlarda adeta bir patlama olmufltur. Buna ra men ana gövde olan iflletme nin ne oldu u, yap s, iflleyifl özellikleri gibi konular içeren yay nlar, yani genel iflletme veya iflletmeye girifl türü yay nlar n ayn h zda artt söylenemez. Bu durumun önemli nedenlerinden birisi, kan m zca, iflletme uzmanl k dallar - n n çok h zla geliflmesi, ekonomik geliflme ile birlikte uygulamada daha ön plana ç kmas d r. O kadar ki, bu alt dallar da kendi içinde daha alt uzmanl k dallar na ayr lmaya bafllam flt r. Öte yandan bu durumun bir di er nedeni de iflletmecilik alan nda ortaya ç kan çok h zl de iflmeler nedeniyle, böyle bir ortamda, iflletme ve iflletmecili- i tan t c bir kitap içinde hangi konular n ne derinlikte ele al naca ile ilgili zorluktur denilebilir. Çünkü e er denge tutturulamazsa, böyle bir girifl kitab ya çok yüzeysel kal r veya örne in bir yönetim, bir pazarlama veya bir finans kitab gibi alt uzmanl k dal na dönük bir kitaba dönüflebilir. Eski deyimle, bir genel iflletme kitab n n efrad n cami a yar n mani, yani gerekli unsurlar n ele al nd gereksizlerin d flar da b rak ld anlam nda bir kitap olmas gerekir. Bu anlamda bir iflletmeye girifl kitab yazmak, kan mca zor bir çal flmad r. Prof. Dr. Mümin Ertürk ün haz rlam fl oldu u flletme Biliminin Temel lkeleri kitab, bu zoru baflaran kitaplardan birisidir. Prof. Ertürk bu eseri ile, bizde iflletmecilik yaz n nda önemli bir ihtiyac karfl lam flt r. Eser, Bat n n ve özellikle Amerikan yaz n ndan ilgili kaynaklar n dikkatli bir flekilde incelenmesinin, yazar n tecrübesi ile yorumlanmas sonucu ortaya ç km flt r. Bu flekli ile eser, hem iflletme ve iflletmecili i ö renmek isteyenlere, hem de daha ileri düzeyde araflt rma yapmak isteyenlere yard mc olacak niteliktedir. Nitekim kitab n s k s k yeniden bas lmas, bu niteli ini do rulamaktad r. Bu k ymetli eseri Türk flletme Yönetimi yaz n na kazand ran meslektafl m Prof. Dr. Mümin Ertürk ü kutlar, baflar l çal flmalar n n devam etmesini dilerim. Prof. Dr. Tamer KOÇEL stanbul Kültür Üniversitesi

XI YED NC BASKIYA ÖNSÖZ Kitab m z n yedinci bask s hemen her bölümde önemli de ifliklikler ve güncellemelerle yeniden yay nlanm flt r. lk yay nland ndan bu yana kitab n geliflerek yay n hayat na devam nda beni teflvik ve de erli katk lar yla çal flmam sürdürmemi sa layan binlerce say da sevgili ö rencilerime içtenlikle teflekkür ediyorum. Onlar art k ifl hayat na at lm fllar, baz lar ifl adam /ifl han m, baz lar da üniversitelerde meslektafllar m olmufllar ve kitab m z n yeni gelifltirilen bask lar n kendi ö rencilerine okutmaktad rlar. Kendileriyle onur duyuyorum. Kitab n geliflimi meslek hayat m n bir özetidir. Çukurova üniversitesinde bafllad m meslek hayat mda çok de erli hocalar m n ve meslektafllar m n katk lar olmufltur. Baflta Prof. Dr. Hüseyin Özgen olmak üzere Çukurova Üniversitesindeki tüm meslektafllar ma teflekkür ediyorum. Fransa n n Bordeaux III Üniversitesinde flletme Yönetimi Enstitüsü (L Institut d Administration des Entreprises) Müdürü Rahmetli hocam Prof. Dr. Jean-Guy MÉRIGOT nun mesleki hayat mda çok büyük etki ve katk s olmufltur. Kendilerini rahmetle an yorum. Meslek hayat m n çok büyük bir k sm n Erciyes üniversitesinde geçirdim. Gerek yöneticiler, gerek meslektafllar m ve gerekse ö rencilerimle meslek hayat m n en güzel y llar n yaflad m. Birlikte çal flt m Hocam Rektör Prof.Dr. Naci KINACIO - LU na bana Erciyes Üniversitesine ça rarak çal flma f rsat verdi i için içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Rektörlü ü s ras nda Yüksek Okul Müdürlü ü, Üniversite Genel Sekreterli i ve Fakülte Dekanl görevlerini yapt m ve 8 y l aral ks z birlikte çal flt m, ilkeli devlet adam, de erli Rektör, s ra d fl yönetici, çok de erli bilim adam, güvenilir dost, Prof. Dr. Mehmet fiah N i sevgi, sayg ve flükranla an yorum. Kendisinden yönetici olarak çok fleyler ö rendim. Güvenilir dostlu unu her zaman ar yorum. Yine birlikte çal flmak k smet olmasa da yak n ve içten dostlu unu gördü- ün de erli Rektör Prof. Dr. Zeki YILMAZ içtenlikle ve flükranla an yorum. Ayr ca meslektafl, kadim dost, gönül insan, de erli bilim adam Prof. Dr. Muzaffer C VE- LEK i flükranla an yorum. Kendisi meslek hayat mda birlikte çal flmaya doyamad - m çok s n rl insan n ilk birkaç n n bafl nda yer almaktad r. Erciyes üniversitesinde k. d.bil.fakültesi flletme Bölümünde birlikte çal flt m ve her zaman çok de erli katk lar n gördü üm, de erli yönetici, güvenilir dost, ciddi bilim adam Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ a de erli katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Y llar boyu birlikte çal flt m flletme Bölümü Ö retim Üyeleri, Çok de erli Prof.Dr. Asuman AKDO AN a, Prof..Dr. fiükrü AKDO AN a, Prof. Dr. Yunus DUR- SUN a, Prof. Dr. Mahir NAK P e, Prof. Dr. Cemal ÖZGÜVEN e, Prof. Dr. Filiz ÇALIfi- KAN a, Prof. Dr. Orhan ERDEM e, Doç. Dr. Mahmut ÖZDEVEC O LU na, Doç. Dr. Azzem ÖZKAN a, Doç. Dr. fiaban UZAY a, Yrd. Doç. Dr. M.Suat AKSOY a, Yrd. Doç. Dr. lhami VURAL a, Yrd. Doç. Dr. M.S tk LKAY a, Yrd. Doç. Dr. Ahmet DO AN a,yrd. Doç. Dr. As m ÇEL K e, Yrd. Doç. Dr. Murat ESMERAY a, Yrd. Doç. Dr. Levent ÇITAK a, Yrd.Doç.Dr. Mustafa KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Fusun ACAR TEK N e, Dr.

XII Talip TORUN a, Yrd. Doç. Dr. Ali hsan ÖZDEM R e, Ö r. Gör. Dr. D.Cüneyt GE- D KL ye, Arafl. Gör. Ergün KÜÇÜK e, Arafl. Gör. Selen OFLAZER M RAP a, Arafl. Gör. Leyla LEBLEB C KACUR a, Arafl. Gör. Banu B TGEN SUNGUR a, Uzm. Gökhan GÜVEN e, çok de erli katk lar için teflekkür ediyorum. Ayr ca Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinin De erli Dekan Prof. Dr. smail KAYAR a çok de erli katk ve dostlu u için içtenlikle teflekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesinde birlikte çal flt m, Yozgat Bozok Üniversitesinin de erli Rektörü Prof. Dr. nci VAR NL ye, de erli ö retim üyeleri, Yrd. Doc. Dr. Veli AKEL e, Yrd. Doc. Dr. Tansel HACIHASANO LU na, Yrd. Doc. Dr. Ramazan KUR- TO LU na, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ö retim Üyesi, de erli Ö rencim Yrd. Doç. Dr. Nilsun SARIYER e de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Meslek Hayat m n önemli bir k sm n Orta Asya da Kazakistan Uluslar aras Ahmet Yesevi Kazak Türk Üniversitesinde geçirdim. Üniversitenin de erli ö rencileri ve meslektafllar m flükranla an yorum. Meslek hayat mda K rg zistan n Baflkenti Biflkek te bulunan K rg zistan Türkiye Manas üniversitesinin önemli bir yeri vard r. Meslek hayat m n en de erli y llar n Manas üniversitesinde geçirdim. Manas Üniversitesindeki de erli meslektaslar m, de erli lisans, yüksek lisans ve doktora ö rencilerimi flükranla an yorum. Ayr ca Manas Üniversitesinin de erli ö retim üyesi, de erli büyükelçi, Cumhurbaflkan Yard mc s, Türk dünyas n n de erli ve sayg n büyü ü, çok de erli dostum rahmetli Prof. Dr. Salican C G TOV (Yi ito lu) un unutulmaz hat ras n sayg ve rahmetle an yorum. Manas Üniversitesinin de erli rektörü Prof. Dr. Süleyman KAYIBOV ve Rektör vekili Prof. Dr. U ur ORAL sayg yla an yorum. Türkiye K rg zistan Manas Üniversitesi bütün Türk Dünyas ndan gelen ö rencilere Türk Dilinde iflletme, iktisat, mühendislik, iletiflim, tarih, edebiyat, turizm baflta olmak üzere birçok meslekte e itim veren ciddi bir üniversitedir. Dokuzuncu.Cumhurbaflkan m z Say n Süleyman DEM REL baflta olmak üzere bütün eme i geçenleri içtenlikle kutluyor, de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. K rg zistan daki görevim S ras nda S k S k Gitti im Celalabad ktisat ve Giriflimcilik Üniversitesi flletme ve Uluslararas iliflkiler fakültelerinde,türkiye, K rg - zistan, Çin (uygur bölgesi), Kazakistan, Rusya (ço unlukla Tataristan- Kazan, Çuvaflistan, Hakasya, Altay bölgelerinden), Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Azerbaycan baflta olmak üzere bütün Türk Dünyas ndan gelen ö rencilerin Türkiye türkçesi ile iflletme ve uluslararas iliflkiler e itimi yapt n gördüm. 2007 haziran ay nda kat ld m üniversite mezuniyet töreninde Rusyan n Altay bölgesinden geldi ini hat rlad m bir han m k z m z türkçe yazd bir fliiri okudu. fiiir flu sat rla bitiyordu:... Tanr Da lar ndan yükselen sese kulak ver Atam: Ne Mutlu Türküm Diyene!!.. K rg zistandan baflka, Kazakistan, Rusya da Tataristan -Kazan ve Çuvaflistan, Azerbaycandaki devlet üniversiteleriyle yapt anlaflmalarla, Türk Dünyas Araflt rmalar vakf Türkçe olarak, iflletme, uluslararas iliflliler ve türk dili e itimi yapmakta ve iflletmecili in yan nda türk dili ve kültürünü de türk dünyas na yaymaktad r. Türk Dünyas Araflt rmalar Vakf n n De erli Baflkan Prof. Dr. Turan YAZGAN üstlendi i bu çok de erli kutsal devlet görevinden dolay içtenlikle kutluyorum. Kendisine sa l k, esenlik, uzun ömür ve daha nice hizmetleri gerçeklefltirmesini diliyorum. Kitab m n alt nc ve yedinci bask lar n Beykent Üniversitesinde çal flt m y llarda gerçeklefltirdim. Bilimsel çal flmalar n gerçekleflmesi ancak huzurlu bir çal flma ortam nda mümkün olur. Üniversitemizde huzurlu bir çal flma ortam n n haz rlanmas ndan dolay de erli Mütevelli Heyeti Baflkan m z Say n Adem ÇEL K e içten-

XIII likle teflekkür ediyorum. Beykent Üniversitesinin de erli Rektörü Prof. Dr. Cuma BAYAT, huzurlu bir bilimsel çal flma ortam n n oluflturulmas nda önemli bir rol oynam fl tr. Ayr ca üniversite mensuplar na karfl her bak mdan yard mc, güven veren, içten ve dost kiflili i ve teflvik edici yönetim tarz yla eserin haz rlanmas nda önemli katk larda bulunmufltur. Çok de erli katk lar için kendilerine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine üniversitemizin de erli Rektör Yard mc s Prof. Dr. Tuncer ÇEL K e her türlü de erli katk lar, yak n dostluk ve teflvik edici davran fl için içtenlikle teflekkür ediyorum. Üniversitemizin kt. d. Bil. Fakültesi dekan, de erli dost, de erli bilim adam Prof. Dr. Erol EREN, çal flmalar m her zaman yak ndan takip ederek teflvik etmifltir. De erli katk lar için kendisine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine fakültemizin flletme Bölümünün de erli Baflkan ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahmet YÜKSEL e, de erli ö retim üyeleri Prof. Dr. Sudi APAK a, Prof. Dr. Muhittin KARABULUT a, Prof. Dr. smail DALAY a, Yrd. Doç. Dr. Tanses GÜLSOY a, de erli Arfl. Görevlileri Görkem ERSOY a, Metin UYAR a de erli katk lar ndan dolay teflekkür ederim. Üniversitemiz Uzaktan E itim Merkezinde birlikte çal flt m Koordinatör Yard mc s, De erli dost, de erli ö retim üyesi Yrd. Doç. Dr. Seyfi TOP gerek idari ve gerekse akademik çal flmalar ma çok de erli katk larda bulunmufllard r. De erli katk - lar için kendisine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Uzaktan E itim Merkezinde uyum içinde birlikte çal flt m de erli çal flma arkadafllar m içerik tasar m uzmanlar R dvan YILDIRIM, Ulafl fieker, Nafiz TÜFEKÇ O LU, Sevinç KARAKAfi, Güliz ALKIM, Fatma EKfi O LU ve Ayça K N ye, de erli e itim destek uzanlar Rukiye KASARCI ÖZDO AN ve Sema KILIÇ a, de erli Sistem Yöneticisi Oya SERTEL e ve teknik destek uzman Gülnihal TOPRAKDÖKEN e, de eri teknik dan flman m z Cemal KAPLAN a, de erli Buzem Sekreteri Seda SUNGU ya katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Ayr ca Üniversitemizde her türlü verimli idari ve akademik ortam n haz rlanmas nda çok büyük katk s olan de erli Genel Sekreterimiz Say n Nurettin ERDEM e ve çok de erli Genel Sekreter Yard mc lar Mehmet B R NC (MBA) ve Ali KERTMEN e katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum. Bilimsel çal flmalar m yak ndan takip ederek tavsiyeleriyle yönlendiren,meslek hayat m boyunca yard mlar n esirgemeyen stanbul Kültür Üniversitesi ö retim üyesi de erli meslektafl m Prof. Dr. Say n Tamer KOÇEL e de çok de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum.yine mesleki çal flmal r mda sürekli deste ini esirgemeyen stanbul Üniversitesinin de erli ö retim üyeleri Prof. Dr. lhan ERDO AN ve Prof. Dr. Hayri ÜLGEN e de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Bilimsel çal flmalar m yaparken, de erli eflim fiadiye ERTÜRK ün çok de erli yard m ve katk lar n gördüm. Kendisine flükran duygular mla teflekkür ediyorum. Kitab n bas m n titizlikle gerçeklefltiren Beta Yay m Bas m ve Da t m A.fi. nin de erli yöneticisi Say n Seyhan SATAR a, Sat fl Müdürü Say n Erhan Sanc ya ve Say n Gülgonca Çarp k a içtenlikle teflekkür ediyorum. Kitab n çok de erli ö renci ve okuyucular ma yararl olmas n dilerim. Tüm hatalar bana ait olan bu eserin gelecekteki gelifltirme çal flmalar ma fl k tutacak nitelikteki görüfl ve önerileri için ilgililere flimdide teflekkür ediyorum. Prof.Dr. Mümin ERTÜRK stanbul, Nisan 2009

XV ALTINCI BASIYA SUNUfi Fakültemizin Ö retim üyelerinden flletme Bölümü Baflkan m z ve Uzaktan E itim Projesinin Yöneticisi de erli arkadafl m Prof.Dr. Mümin ERTÜRK hocam z bana elinizdeki bu kitab alt nc bask s için bir sunufl yaz s yazmam rica etti i zaman nereden bafllayaca m diye bir hayli düflündüm, çünkü iflletmecilik de iflen bilgi teknolojileri fl nda sürekli geliflmeler göstermekte ve geleneksel yol ve yöntemlerle art k önemini kaybetmekteydi. ster istemez yeni Dünya düzenine uyum sa lamak onun gereklerini yerine getirmek günümüzün olmazsa olmazlar ndan birini oluflturmaktad r. Küreselleflme süreci öyle bir hale geldiki siz uluslararas ve küresel bir firma olarak Dünya n n neresinde faaliyet yaparsan z yap n küresel çapta rakiplere haz r olmak zorundas n z. E er, bu rakipleri firma olarak siz kendi ülkelerinde vuramazsan z o firma sizi gelip kendi ülkenizde vuracakt r. flletmelerimizin bu bilinç içinde 21.yüzy l n ac mas z rekabetine haz rlanmalar zorunlulu unu vurgularken, ça dafl iflletmecilik ilke ve eseslar na göre gerekli bilgilerle donanm fl yöneticilere duyulan gereksenimler gün geçtikçe daha fazla kendisini hissettirmektedir. De erli Meslekdafl m Prof.Dr. Mümin ERTÜRK bu gereklerden hareket ederek elinizdeki kitab haz rlam fl bulunmaktad r. fiunuflun bafllar nda da belirtti im gibi sevgili meslekdafl m iletiflim teknolojisi ile o kadar aileleflmifl durumdad r ki, henüz bir çok Üniversite e-learning (Uzaktan E itim) teknikleri ile e itim ve ö retime geçmeden bu teknolojiyi baflar ile uygulayan de erli hocalar m zdan biridir. Tamam n gözden geçirerek yeniledi i flletme Biliminin Temel lkeleri adl kitab n ben de ders kitab olarak ö rencilerime öneriyor ve okutuyorum. Sevgili hocam z bu k ymetli çabalar ndan dolay kutluyor ve baflar l çal flmalar n n devam n diliyorum. Prof.Dr. Erol EREN Ayaza a Ekim 2006

XVII ÜÇÜNCÜ BASKIYA SUNUfi Bütün h z yla esen de iflim rüzgârlar iflletmeleri ve dolay s yla iflletmecileri de etkilemekte ve yeni çal flma ortamlar nda, yeni yöntemleri kullanmaya zorlamaktad r. Bu eser, iflletme biliminin temel konular yan nda Japon Yönetim Sistemi, Z-Teorisi, Kaizen, Benchmarking, Ö renen Organizasyonlar, De iflim Mühendisli i, Sanal Organizasyonlar, Outsourcing, fiebeke Organizasyon, Tam Zaman nda Üretim (JIT), Üretimde Kanban Yöntemi, Leasing, Factoring, Forfaiting, VDMK, Risk Sermayesi Barter, Vadeli fllemler gibi iflletmecilikte kullan lan güncel yöntemleri de kapsamaktad r. flletmecilikte kullan lan yeni yöntemlerin büyük bir titizlikle ele al nd bu eser, hem müstakbel iflletmecilere ders kitab, hem de uygulamac lara referans kitab olacak özelliktedir. De erli iflletmeci Prof. Dr. Mümin ERTÜRK ü böyle bir eseri yay n hayat na kazand rd için tebrik ediyor, baflar lar n n devam n diliyorum. Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ Erciyes Üniversitesi Rektör Yrd. ve ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi flletme Bölümü Ö retim Üyesi

XIX ÖNSÖZ Bu eser üç kesim içinde yer alan onüç bölümden oluflmaktad r. Birinci kesimdeki dört bölümde iflletmecilik ile ilgili temel konular ifllenmifltir. kinci kesim içindeki sekiz bölümde ise, Yönetim, Üretim, Pazarlama, Personel, Finansman, Muhasebe, Araflt rma ve Gelifltirme, Halkla liflkiler gibi iflletme fonksiyonlar ele al narak çal flman n boyutlar ölçüsünde yeteri kadar ifllenmeye özen gösterilmifltir. Üçüncü kesimde yer alan onüçüncü bölümde ise Karar Verme de kullan lan, Baflabafl Analizi, fiebeke A Analizi ve Do rusal Programlama gibi nicel tekniklere yer verilmifltir. flletme Biliminin Temel lkeleri ad yla yay nlanan bu eserde, Genel flletmecilik bilgilerine, Yönetim Fonksiyonlar na ve di er nicel tekniklere yer verilirken, ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri ile iflletme e itimi yapan yüksekokul ve fakülte ö rencileri ve iflletme bilimine ilgi duyacak kiflilerin ihtiyaçlar gözönünde bulundurulmufltur. Hacmi ve muhtevas ne olursa olsun bir kitab n ortaya ç kmas bir çok kiflinin katk ve deste i ile gerçekleflmektedir. Kitab n haz rlanmas s ras nda Genel Sekreter olarak birlikte çal flt m Erciyes Üniversitesi nin çok de erli Rektörü Prof. Dr. Say n Mehmet fiah N in maddi ve manevî büyük destek ve teflviklerini gördüm. Kendilerine teflekkürlerimi ve flükran duygular m ifade etmeyi önemli bir görev say yorum. Yine bölümümüzün ö retim üyesi ve Erciyes Üniversitesinin de erli Rektör Yard mc s Prof. Dr. Say n Osman UNUTULMAZ çal flmalar m her aflamada teflvik etmifl ve kitab n dizgi ve düzeltmelerine do rudan katk da bulunmufltur. Kendilerine teflekkürlerimi arzediyorum. Fakültemizin De erli Dekan Prof. Dr. Say n Cemal ÖZGÜVEN çal flmalar m n düzeltmelerine flahsen katk da bulunarak samimiyet ve içtenlikle yard m ve teflviklerini sürdürmüfllerdir. Kendilerine teflekkür etmeyi görev say yorum. Çal flmalar m kaleme al rken, flletme Bölümümüz Baflkan olan de erli dost ve gönül insan Prof. Dr. Say n Muzaffer C VELEK, metinlerin imla ve anlamlar n büyük bir akademik titizlikle incelemifl, düzeltmelerine katk da bulunmufl, aylar boyunca çal flmalar m n neticelenmesi için yak n takip ve teflviklerini sürdürmüfllerdir. Kendilerine en içten duygular mla teflekkür ediyorum. Anabilim Dal m z n De erli Baflkan Say n Prof.Dr. Nurettin KALDIRIMCI, büyük bir nezaket örne i göstererek, üzerimdeki ders yükünü kendisi üstlenmifl ve rahat bir çal flma ortam sa lam fllard r. Nazik davran fl ve katk lar ndan dolay kendilerine özellikle teflekkür etmek isterim. Anabilim Dal m z n De erli ö retim elemanlar Yrd. Doç. Dr. Asuman AKDO- AN a, Arfl. Grv. Mahmut ÖZDEVEC O LU na, Arfl. Grv. M. Suat AKSOY a ve Endüstri Mühendisli i Bölümü Arfl. Grv. Lale ÖZBAKIR a da de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Çal flmalar m n bilgisayar dizgileri s ras nda programla ilgili problemlerin çözü-

XX münde samimi ve içten katk larda bulunan de erli Dekan Yard mc s Yrd. Doç. Dr. Yunus DURSUN a, sayfa düzenlemesi ve hatalar n düzeltilmesiyle ilgili gündüz ve geceleri yo un çal flmalar yla katk larda bulunan bölümümüzün de erli Arfl. Grv. D. Cüneyt GED KL ye, yo un iflleri aras nda bütün metinlerin bilgisayar dizgilerini gerçeklefltiren de erli kardeflim Hakk TÜRKMEN e teflekkür ediyorum. Çal flmalar m n önemli bölümlerini hep idari görevlerim s ras nda yapmam nedeniyle kendilerine ay rmam gereken zaman bana severek veren ve büyük bir sab rla çal flmalar mda bana yard mc olan vefakâr eflim fiadiye ERTÜRK ve O lum Yunus Ahmet e de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Bütün bunlar n d fl nda meslek hayat m boyunca yetiflmeme katk da bulunan ve bana yard mlar n esirgemeyen, de erli hocalar m ve meslekdafllar m Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY a, Prof. Dr. Turan YAZGAN a, Prof. Dr. Osman YOZGAT a, Prof. Dr. lhan ERDO AN a, Prof. Dr. fian ÖZ-ALP e, Prof. Dr. Tevfik TATAR a, Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN e, Prof. Dr. Çevik URAZ a ve çal flmalar ndan feyz ald m Prof. Dr. Atilla BARANSEL e, Prof. Dr. Tamer KOÇEL e, Prof. Dr. Hayri ÜLGEN e, Prof. Dr. Erol EREN e ve Prof. Dr. Toker DEREL ye teflekkürlerimi ve flükran duygular m arz ediyorum. Kitab n bask s n titizlikle gerçeklefltiren Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. nin de erli yöneticisi Say n Kemal PEKÖZ e ve çal flma arkadafllar na de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Bütün hatalar bana ait olan bu çal flman n tüm ilgilenenlere yararl olmas n dilerken gelecekteki çal flmalar ma fl k tutacak nitelikteki görüfl ve elefltiriler için flimdiden teflekkür ediyorum. Kayseri, Eylül 1995 Prof. Dr. Mümin ERTÜRK

XXI Ç NDEK LER KES M I filetme B L M LE LG L GENEL B LG LER BÖLÜM I filetme B L M LE LG L TEMEL KAVRAMLAR 1. flletme Biliminin Tarihî Geliflimi...5 2. htiyaçlar...6 2.1. htiyaç Kavram...6 2.2. htiyaçlar n S n fland r lmas...8 2.2.1. Birincil htiyaçlar...8 2.2.2. kincil htiyaçlar...8 2.3. Maslow un htiyaçlar Hiyerarflisi...9 2.3.1. Fizyolojik htiyaçlar...9 2.3.2. Güvenlik htiyac...10 2.3.3. Ait Olma ve Sevgi htiyac...10 2.3.4. Sayg Görme htiyac...11 2.3.5. Kendini Gerçeklefltirme htiyac...11 3. flletme...12 4. Teflebbüs...13 5. Müteflebbis...13 6. Giriflimcilik...15 7. Yönetici...15 8. Üretim Faktörleri...15 8.1. Tabiat...15 8.2. Sermaye...16 8.3. Emek...16 8.4. Müteflebbis...17 8.5. Yönetim ve nsan liflkileri...17 BÖLÜM II filetme B L M N N D ER B L M DALLARI LE L fik S, AMAÇLARI VE SORUMLULUKLARI 1. flletme Biliminin Di er Bilim Dallar le liflkisi...21 1.1. flletme ve Hukuk...21 1.2. flletme ve ktisat...21 1.3. flletme ve Sosyoloji...22

XXII 1.4. flletme ve Psikoloji...22 1.5. flletme ve Teknoloji...22 1.6. flletme ve statistik-matematik...23 2. flletmenin Fonksiyonlar...23 3. flletmenin Amaçlar...24 3.1. Kâr...25 3.2. Topluma Hizmet...25 3.3. Devaml l klar n Sürdürmek...25 4. flletmelerin Sorumluluklar...26 4.1. Devlete Karfl Sorumluluklar...26 4.2. Topluma Karfl Sorumluluklar...26 4.3. Ortaklar na Karfl Sorumluluklar...26 4.4. flletmede Çal flanlara Karfl Sorumluluklar...26 4.5. Çevreye Karfl Sorumluluklar...26 4.6. Toplumda Yer Alan Kurumlara Karfl Sorumluluklar...27 4.7. Rakiplerine Karfl Sorumluluklar...27 4.8. Milletleraras Sorumluluklar...27 BÖLÜM III filetmeler N SINIFLANDIRILMASI 1. flletmelerin Ekonomik Fonksiyonlar Bak m ndan S n fland r lmas...31 1.1. Mal Üreten flletmeler...31 1.2. Hizmet Üreten flletmeler...31 1.3. Pazarlama flletmeleri...31 2. flletmelerin Faaliyet Konular Bak m ndan S n fland r lmas...32 2.1. Sanayi flletmeleri...32 2.2. Ticaret flletmeleri...32 2.3. Hizmet flletmeleri...32 3. flletmelerin Sermaye Sahipli i Bak m ndan S n fland r lmas...32 3.1. Özel flletmeler...32 3.2. Kamu flletmeleri...32 3.3. Karma flletmeler...32 3.4. Yabanc Sermayeli Kurulufllar...33 4. flletmelerin Hukukî Yap lar Bak m ndan S n fland r lmas...33 4.1. Tek Kifli flletmeleri...33 4.2. fiirket (Ortakl k) fieklinde flletmeler...33 4.2.1. Adi fiirket...33 4.2.2. Ticaret fiirketi...33 4.2.2.1. fiah s fiirketleri...34 4.2.2.1.1. Kollektif fiirket....34 4.2.2.1.2. Komandit fiirket...35 4.2.2.2. Sermaye fiirketleri...35 4.2.2.2.1. Anonim fiirket...35

XXIII 4.2.2.2.2. Limited fiirket...37 4.2.2.2.3. Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit fiirket...38 4.3. Kooperatifler...38 4.4. Kamu flletmeleri...40 4.4.1. Genel Bütçeye Dahil flletmeler...40 4.4.2. Katma Bütçeli Dairelere Ba l Olarak Kurulan flletmeler...40 4.4.3. Özel Bütçeli Devlet flletmeleri...40 4.4.4. Mahalli darelere Ba l flletmeler...40 4.4.5. Kamu ktisadî Teflebbüsleri ve ktisadî Devlet Teflekkülleri...41 5. flletmelerin Ekonomik Birleflmeler Bak m nda S n fland r lmas...42 5.1. flletmelerin Ekonomik ve Hukuki Ba ms zl klar n Koruyarak Birleflmeleri...42 5.1.1. Karteller...42 5.1.1.1. Fiat Kartelleri...43 5.1.1.2. Üretimin S n rland r lmas na Ait Karteller...43 5.1.1.3. Sat fl Kartelleri...43 5.1.1.4. Pazar n S n rland r lmas na Ait Karteller...43 5.1.1.5. fiart Kartelleri...43 5.1.1.6. Uluslararas Karteller...43 5.1.2. Holding...44 5.1.3. Konsern....44 5.1.4. Konsorsiyum...44 5.2. flletmelerin Hukuki ve Ekonomik Ba ms zl klar n Kaybederek Birleflmeleri...44 5.2.1. Tröst...45 5.2.2. Tam Birleflme (Merger veya Füzyon)...45 6. flletmelerin Büyüklü ü ve Kapasite...45 6.1. flletmelerin Büyüklü ünü Belirlemede Kullan lan Kantitatif Ölçüler...46 6.2. flletmelerin Büyüklü ünü Belirlemede Kullan lan Kalitatif Ölçüler...46 6.3. Büyük ve Küçük flletmelerin Yarar ve Sak ncalar...47 6.4. flletmelerin En Uygun Büyüklü ü...49 6.5. Kapasite...50 6.5.1. Teorik Kapasite...50 6.5.2. Pratik Kapasite...51 6.5.3. Fiilî Kapasite...51 6.5.4. Bofl (Aylak) Kapasite....51 6.5.5. Çal flma Derecesi...51 6.5.6. Optimal (En Uygun) Kapasite...52 6.6. flletmelerin Büyümeleri...52 6.7. Küçük ve Orta Büyüklükteki flletmelerin (KOB ) Artan Önemi...53 6.7.1. Küçük ve Orta Büyüklükteki flletmelerin Tan m...54 7. Globalleflme Sürecinde flletmecilik...55 7.1. Globalleflmeye Neden Olan Faktörler...56

XXIV 7.2. Globalleflme Süreci...57 7.2.1. Yerellik Aflamas...57 7.2.2. Uluslararas laflma Aflamas...58 7.2.3. Çokuluslulaflma Aflamas...58 7.2.4. Globalleflme Aflamas...59 BÖLÜM IV filetmen N KURULUfiU 1. Kurulufl Yeri Kavram ve Önemi...65 2. En Uygun (Optimal) Kurulufl Yeri...65 3. Kurulufl Yeri Faktörlerinin S n fland r lmas...66 4. Kurulufl Yeri Faktörleri...67 4.1. Pazar...67 4.2. flgücü...68 4.3. Hammadde...69 4.4. Tafl ma...70 4.5. Enerji ve Su...71 4.6. Devletin Teflvik ve S n rlamalar...71 4.7. Sermaye Faizi...71 4.8. Arsa Bedeli ve Kurulufl Giderleri...72 4.9. Askerî Tehlike...72 4.10. klim...72 4.11. Di er Faktörler...73 5. En Uygun Kurulufl Yeri Seçiminde Kullan lan Yöntemler...73 5.1. Faktör Karfl laflt rma veya Puanlama Yöntemi...74 5.2. Maliyetleri Karfl laflt rma Yöntemi...75 5.3. Kârl l klar Karfl laflt rma Yöntemi...76 6. flletmenin Kurulufl Analizi ve Plânlama Çal flmalar...76 6.1. Yat r m Projesi Haz rlanmas n n Aflamalar...77 6.2. Yap labilirlik Projesinde Ekonomik Araflt rmalar...79 6.2.1. Pazar Araflt r lmas (Talep Tahmini)...79 6.3. Yap labilirlik Projesinde Teknik Araflt rmalar...80 6.4. Yap labilirlik Projesinde Finansal Araflt rmalar...81 6.4.1. Kurulacak flletmenin Yat r m Tutar n n Hesaplanmas...81 6.4.2. flletme Gelir ve Gider Tahminleri....82 6.4.3. Finansman Araflt rmas...82 6.4.4. flletme Kârl l n n Belirlenmesi ve Bununla lgili Analizler...82 6.5. Yat r m Projelerinin De erlendirilmesi....83 6.5.1. Yat r m Projelerinin flletme Aç s ndan De erlendirilmesi...83 6.5.1.1. Bugünkü De er Yöntemi...83 6.5.1.2. ç Verim Oran Yöntemi...84 6.5.1.3. Geri Ödeme Süresi Yöntemi...85 6.5.2. Yat r m Projelerinin Ülke Ekonomisi Aç s ndan De erlendirilmesinde Çok Kullan lan Yöntemler...86

XXV 6.5.2.1. Sermaye/Has la Oran Yöntemi...86 6.5.2.2. stihdam Etkisi Yöntemi...86 6.5.2.3. Döviz Etkisi Yöntemi...86 7. flletme - Çevre liflkisi ve Yeflil flletmecilik...87 7.1. flletme - Çevre liflisi...87 7.2. Yeflil flletmecilik...88 KES M II filetme FONKS YONLARI BÖLÜM V YÖNET M FONKS YONU 1. Yönetim Biliminin Do uflu ve Tarihi Geliflimi...97 1.1. Yönetim Kavram ve Tan m...97 1.2. Yönetim Teorisinin Geliflimi...98 1.2.1. Ça dafl Yönetim Öncesi (1880 Öncesi)...98 1.2.2. Ça dafl Yönetim Dönemi...98 1.2.2.1. Klasik Yönetim Düflüncesi...99 1.2.2.1.1. Bilimsel Yönetim Yaklafl m (Scientific Management Approach)...99 1.2.2.1.2. Yönetim Süreci Yaklafl m (Administrative Process Approach)...100 1..2.2.1.3. Bürokrasi Yaklafl m...100 1.2.2.2. Neoklasik (Davran flsal) Yönetim Düflüncesi...101 1.2.2.3. Modern Yönetim Düflüncesi...102 1.2.2.3.1. Yönetim Bilimi Yaklafl m (Management Science)...103 1.2.2.3.2. Sistem Yaklafl m...103 1.2.2.3.3. Durumsall k Yaklafl m...103 1.2.2.3.4. flletme Yönetimi Alan ndaki Yeni Geliflmeler...104 1.2.2.3.4.1. Kaizen...104 1.2.2.3.4.2. Benchmarking (K yaslama- flletmeleraras Karfl laflt rma)...105 1.2.2.3.4.3. Ö renen Organizasyon (Learning Organizations)...106 1.2.2.3.4.4. Süreç Yenileme-De iflim Mühendisli i(reengineering)...108 1.2.2.3.4.5. Sanal Organizasyonlar...109 1.2.2.3.4.6. D fl Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing)...110 1.2.2.3.4.7. fiebeke Organizasyonu...111 2. Yönetim Fonksiyonlar...112 2.1. Plânlama...112 2.1.1. Plânlaman n Araçlar...113

XXVI 2.1.1.1. Amaçlar...113 2.1.1.2. Politikalar...113 2.1.1.3. Prosedürler-(Genyöntemler)...113 2.1.1.4. Bütçeler.....113 2.1.1.5. Ayr nt l Plânlar....113 2.1.1.6. Programlar...114 2.1.1.7. Stratejiler...114 2.1.2. Plânlama Sürecinin Aflamalar...114 2.1.2.1. Amaçlar n Belirlenmesi...114 2.1.2.2. Amaçlara Ulaflt racak Varsay mlar n Belirlenmesi...115 2.1.2.3. Alternatiflerin Belirlenmesi...115 2.1.2.4. Alternatiflerin Karfl laflt r lmas...115 2.1.2.5. Alternatifler Aras ndan En Uygun Olan n Seçimi...115 2.1.2.6. Alt Plânlar n Yap lmas...115 2.1.2.7. Haz rlanan Plânlar n Uygulamaya Konmas ve Uygulamaya Devam Edilmesi...115 2.2. Organizasyon (Örgütleme)...116 2.2.1. Organizasyonun lkeleri...116 2.2.1.1. Amaç Birli i lkesi...116 2.2.1.2. Kumanda Birli i lkesi...116 2.2.1.3. Yeterlilik lkesi....117 2.2.1.4. flbölümü ve Uzmanlaflma lkesi...117 2.2.1.5. Görevlerin Tan m lkesi...117 2.2.1.6. Basamaklar S ras lkesi...117 2.2.1.7. Yetki ve Sorumluluk Denkli i lkesi...117 2.2.1.8. fl, Yetki, Sorumluluk ve Karfl l klar n Aç k Olarak Belirlenmesi lkesi...117 2.2.1.9. Ayr l k lkesi...118 2.2.1.10. Yöneltme Birli i lkesi...118 2.2.1.11. De iflebilirlik lkesi...118 2.2.1.12. Süreklilik lkesi...118 2.2.1.13. Önderli in Kolaylaflt r lmas lkesi...118 2.2.1.14. Fonksiyonel Benzerlik lkesi...119 2.2.1.15. Yönetim Alan lkesi...119 2.2.1.16. Personeli fle Yerlefltirme lkesi...119 2.2.1.17. Sorumluluk lkesi...119 2.2.1.18. Fonksiyonel Büyüme lkesi...119 2.2.1.19. Çapraz liflkiler lkesi...119 2.2.2. Bölümlere Ay rma...120 2.2.2.1. Bölümlere Ay rmada lkeler...120 2.2.2.1.1. Bölümlere Ay rmada Benzer fllerin Dikkate Al nmas lkesi...120 2.2.2.1.2. Uzmanlaflmadan Yararlanma lkesi...120 2.2.2.1.3. Denetim lkesi...120 2.2.2.1.4. Koordinasyona Yard m lkesi...120

XXVII 2.2.2.1.5. Giderleri Azaltma lkesi...121 2.2.2.1.6. flletme çi Sosyal liflkileri Dikkate Alma lkesi...121 2.2.2.2. Bölümlere Ay rmada Kullan lan Sistemler...121 2.2.2.2.1. Fonksiyonlara Göre Bölümlere Ay rma...121 2.2.2.2.2. Ürün Temeline Göre Bölümlere Ay rma...121 2.2.2.2.3. Co rafya Temeline Göre Bölümlere Ay rma...123 2.2.2.2.4. Müflteri Temeline Göre Bölümlere Ay rma...123 2.2.2.2.5. Say Temeline Göre Bölümlere Ay rma...123 2.2.2.2.6. Zaman Temeline Göre Bölümlere Ay rma...124 2.2.2.2.7. Süreç veya Amaca Göre Bölümlere Ay rma...124 2.2.2.2.8. Karma Örgüt Yap s...124 2.2.3. Organizasyonlarda Komuta, Kurmay ve Fonksiyonel Yetki liflkileri...124 2.2.3.1. Komuta Yetkisi...124 2.2.3.2. Kurmay Yetkisi...124 2.2.3.3. Fonksiyonel Yetki...126 2.2.4. Dikey, Dikey Kurmay ve Fonksiyonel ve Matris Organizasyon...126 2.2.4.1. Dikey Organizasyon (Line Organization)...126 2.2.4.2. Dikey Kurmay Organizasyon...127 2.2.4.3. Fonksiyonel Organizasyon...127 2.2.4.4. Matris Organizasyon...128 2.2.5. Organizasyon Kanunlar...129 2.2.5.1. Graicunas Kanunu ve Yönetim Alan...129 2.2.5.2. Parkinson Kanunlar...131 2.2.6. Yetki...132 2.2.6.1. Yetkinin Kayna...132 2.2.6.1.1. Biçimsel Yetki Teorisi...132 2.2.6.1.2. Kabul Teorisi...132 2.2.6.1.3. Bilgisel Yetki Teorisi...132 2.2.7. Güç...133 2.2.8. Yetki Devri...133 2.2.8.1. Sorumluluk...133 2.2.9. Merkezleflme ve Merkezleflmeme...134 2.2.9.1. Merkezleflme...134 2.2.9.2. Merkezleflmeme (Ademî Merkeziyet)...134 2.2.10. Komiteler...135 2.3. Globalleflme Sürecinde flletme Organizasyonu...135 2.3.1. Yerel flletme Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar...135 2.3.2. Uluslararas laflma Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar...136 2.3.3. Çokuluslulaflma Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar...138

XXVIII 2.3.3.1. Çokuluslu flletmelerde Fonksiyonel Organizasyon Yap lar...138 2.3.3.2. Çokuluslu flletmelerde Mamul Organizasyon Yap lar...139 2.3.3.3. Çokuluslu flletmelerde Bölgesel Organizasyon Yap lar...140 2.3.4. Globalleflme Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar...141 2.4. Yürütme (Yöneltme)...142 2.4.1. Emir...143 2.4.1.1. yi Bir Emrin Özellikleri...143 2.4.1.2. Etkin Bir Yürütme Sisteminin fiartlar...145 2.4.2. Yürütme Fonksiyonuna liflkin Baz Konular...147 2.4.2.1. Motivasyon...147 2.4.2.1.1. Motivasyon Teorileri...147 2.4.2.1.1.1. Maslow un htiyaçlar Hiyerarflisi Teorisi...147 2.4.2.1.1.2. Herzberg in Çift Faktör Teorisi...148 2.4.2.1.1.3. Baflar htiyac Teorisi...149 2.4.2.1.1.4. Beklenti Teorisi...149 2.4.2.1.1.5. McGregor un X ve Y Teorisi...150 2.4.2.1.1.6. William OUCH nin Z Teorisi...151 2.4.2.2. Liderlik....153 2.4.2.2.1. Özellikler Yaklafl m...155 2.4.2.2.2. Davran fl Yaklafl m...156 2.4.2.2.3. Durumsall k Yaklafl m...158 2.4.2.3. letiflim...160 2.4.2.3.1. letiflim Sürecinin Ögeleri...161 2.4.2.3.2. letiflim Biçimleri...162 2.4.2.3.2.1. Biçimsel letiflim...162 2.4.2.3.2.2. Do al letiflim...163 2.4.2.3.2.3. Afla ya Do ru letiflim...163 2.4.2.3.2.4. Yukar Do ru letiflim...163 2.4.2.3.2.5 Yatay letiflim...164 2.4.2.3.2.6. Çapraz letiflim...164 2.4.2.3.2.7. Yaz l letiflim...165 2.4.2.3.2.8. Sözlü letiflim...165 2.4.2.3.2.9. Sözsüz letiflim...165 2.4.2.3.3. Etkili letiflimde Engeller...166 2.4.2.3.3.1. Alg lamada Kiflisellik...166 2.4.2.3.3.2. Hatal Tamamlama...166 2.4.2.3.3.3. Tutars z Sözlü ve Sözsüz letiflim...166

XXIX 2.4.2.3.3.4. Mesaj n nanca Uymamas veya Fazla Uymas...167 2.4.2.3.3.5. Hâle Etkisi...167 2.4.2.3.3.6. letiflim Kayna na Güvensizlik...167 2.4.2.3.3.7. Kiflilik Uyumunun Tam Olmamas...168 2.4.2.4. flletme Yönetiminde Gruplar...168 2.4.2.4.1. Grup Türleri...169 2.4.2.4.1.1. Biçimsel Gruplar...169 2.4.2.4.1.2. Biçimsel Olmayan Gruplar...169 2.4.2.4.1.3. Birincil Gruplar...170 2.4.2.4.1.4. kincil Gruplar...170 2.4.2.4.2. Grup Normlar...170 2.4.2.4.3. Biçimsel Olmayan Gruplar n Oluflumu...172 2.4.2.4.4. Biçimsel Olmayan Gruplar n Etkileri...172 2.5. Koordinasyon (Uyumlaflt rma)...173 2.5.1. Koordinasyon lkeleri...174 2.5.2. Koordinasyon Teknikleri...174 2.5.3. Koordinasyon Çeflitleri...175 2.5.3.1. Dikey Koordinasyon...175 2.5.3.2. Yatay Koordinasyon...175 2.5.3.3. Merkezî Koordinasyon...175 2.5.4. Koordinasyon Yöntemleri...175 2.5.4.1. Yetki...176 2.5.4.2. Komiteler....176 2.5.4.3. Amaçlar, Politikalar, Kaideler...176 2.5.4.4. letiflim...176 2.5.4.5. Ödül Sistemi...176 2.5.4.6. Gönüllü Koordinasyon Yöntemi...176 2.5.5. Koordinasyonun Yararlar...176 2.6. Denetim (Kontrol)....177 2.6.1. Denetimde Geleneksel Yaklafl m...177 2.6.2. Denetimde Davran flsal Yaklafl m...178 2.7. Karar Verme...179 2.7.1. Karar Verme Sürecinin Aflamalar...182 BÖLÜM VI ÜRET M FONKS YONU 1. Üretim Kavram...193 2. Üretim, Üretkenlik ve Verimlilik liflkisi...194 3. Üretim Sistemlerinin S n fland r lmas...194 3.1. Kullan lan Üretim Yöntemlerine Göre S n fland rma...195

XXX 3.1.1. Birincil Üretim...195 3.1.2. Analitik Üretim...195 3.1.3. Sentetik Üretim...195 3.1.4. Fabrikasyon Üretimi...195 3.1.5. Montaj Üretimi...195 3.2. Üretilen Mamul Cinslerine Göre S n fland rma...196 3.3. Üretim Ak fl veya Miktar na Göre S n fland rma...196 3.3.1. Siparifl Üretimi....196 3.3.2. Seri Üretim (Parti Üretimi)...196 3.3.3. Sürekli Üretim...197 3.4. Kesikli ve Sürekli Üretim...197 3.5. Esnek Üretim Sistemleri...198 3.6. Bilgisayar Destekli Üretim...199 3.7. Çekme ve tme Sistemleri...199 3.8. Hizmet Üretimi...200 3.8.1. Hizmetlerin Emre Amâde (Kullan ma Haz r) Tutulmas Hali...200 3.8.2. Kritik Nokta Afl lamayarak Hizmetin Bofla Gitmesi...200 3.9. Tam Zaman nda Üretim (Just in Time)...201 4. Mamul Dizayn...203 4.1. Fonksiyonel Dizayn....203 4.2. Pazar Dizayn...204 4.3. Üretim Dizayn...204 5. Üretim Plânlamas ve Denetimi...204 5.1. Üretim Planlamas...204 5.1.1. Üretim Plânlamas ve Denetim Fonksiyonu...204 5.1.2. Sat nalma (Hammadde ve Malzeme Tedariki)...206 5.2. Üretim Denetimi...207 5.2.1. Otonomasyon-Jidako...207 5.2.2. Stok (Envanter) Kontrolü...207 5.2.2.1. Siparifl Giderleri (Haz rl k Gideri)...208 5.2.2.2. Stok Bulundurma Giderleri...208 5.2.2.3. Stok Bulundurmama Maliyeti...209 5.2.2.4. Birim Sat nalma Giderleri...209 5.2.3. Stok Kontrol Yöntemleri...209 5.2.3.1. Maksimum-Minimum Tekni i...209 5.2.3.2. htiyaca Göre Siparifl Tekni i...210 5.2.3.3. Yol Gösterici Siparifl Tekni i...210 5.2.3.4. Grup Halinde Siparifl Tekni i...211 5.2.3.5. Göz Karar Siparifl Tekni i...211 5.2.3.6. Stok Kontrolünde Tam Zaman nda Üretim (TZÜ-JIT) lkesi...211 5.2.3.7. Stok Kontrolünde Kanban Yöntemi...211 6. Kalite Kontrolü...213 6.1. Kalite Kontrol Yöntemleri...213

XXXI 6.1.1. Yüzde Yüz Kontrol Yöntemleri...213 6.1.2. statistik Kalite Kontrol Yöntemleri...213 6.2. Toplam Kalite ve Kalite Konusunda Japon Yaklafl m...214 7. Süreçlerin Standartlaflt r lmas...215 7.1. Metot Etüdü...215 7.1.1. Metot Etüdünün Aflamalar...216 7.1.1.1. Yap lacak flin Seçimi...216 7.1.1.2. flle lgili Bilgilerin Toplanarak Kaydedilmesi...216 7.1.1.3. Toplanan Bilgilerin Elefltirici Bir Yaklafl mla ncelenerek Aksakl klar n Belirlenmesi...216 7.1.1.4. Daha yi Alternatif Metotlar n Gelifltirilmesi....217 7.1.1.5. Gelifltirilen Metodun Uygulamaya Konmas...217 7.1.1.6. Uygulaman n Takibi, Kontrolü ve Devaml l n Sa lanmas...218 7.1.2. Metot Gelifltirilmesinde Kullan lan Semboller...218 7.1.3. Metot Gelifltirmede Kullan lan Grafik Araçlar...219 7.1.3.1. Temel Süreç fiemas...219 7.1.3.2. fl Ak m fiemas...219 7.1.3.3. ki El Hareket fiemas...219 7.1.3.4. Faaliyet fiemalar...220 7.1.3.5. p Diyagramlar...220 7.2. fl Ölçümü...220 7.2.1. Zaman Etüdü (Do rudan Ölçme Yöntemi)...220 7.2.2. Faaliyet Örneklemesi...221 7.2.3. Önceden Tespit Edilmifl Zaman Standartlar PTS-Predetermined Time Standarts)...222 8. flbilim (Ergonomi)...222 8.1. flbilimin Yap s...223 8.2. flbilimin Di er Bilim Dallar yla liflkisi...224 9. Otomasyon...224 10. De er Analizi...226 11. Tedarik Yönetimi (Logistics Management)...227 11.1. Malzeme Tedarikinde Uygunluk...227 11.1.1. Miktar Yönünden Uuygunluk...227 11.1.2. Kalite Yönünden Uygunluk...228 11.1.3. Zaman Yönünden Uygunluk...228 11.1.4. Kaynak Bak m ndan Uygunluk...228 11.1.5. Fiyat Yönünden Uygunluk...229 11.2. Malzeme Tedarikinde JIT-TZÜ Yöntemi...229 11.2.1. Tam Zaman nda Tedarik Sisteminin lkeleri...229 11.2.1.1. Teslimat Çizelgesinin Dondurulmas...230 11.2.1.2. Sat c A lar n n Kurulmas...231 11.2.1.3. Sözleflme Yükümlülükleri...231

XXXII 11.2.1.4. Teslimat Süreci...231 11.2.1.5. Sözleflmeli Nakliyeciler...231 12. Global Üretim ve Malzeme Yönetimi...232 12.1. Üretimin Yap laca Yer...232 12.1.1. Ülke Faktörleri...232 12.1.2. Teknolojik Faktörler...232 12.1.3. Ürün Faktörleri...233 12.2. mal Etme veya Sat n Alma Karar...233 12.2.1. mal Etmenin Avantajlar...233 12.2.2. Sat n Alman n Avantajlar...234 BÖLÜM VII PAZARLAMA FONKS YONU 1. Pazarlama Kavram ve Önemi...241 2. Pazarlama Anlay fl...242 2.1. Geleneksel Pazarlama Anlay fl...242 2.2. Modern Pazarlama Anlay fl...242 2.3. Sosyal Pazarlama Anlay fl...242 3. Pazarlaman n Faydalar...243 3.1. fiekil Faydas...243 3.2. Yer Faydas...243 3.3. Zaman Faydas...243 3.4. Mülkiyet Faydas...243 3.5. tibar Faydas...244 4. Pazarlaman n Fonksiyonlar...244 4.1. De iflim Fonksiyonu...244 4.1.1. Sat n Alma...244 4.1.2. Satma...244 4.2. Fiziksel Arz Fonksiyonu...244 4.2.1. Standartlaflma...244 4.2.2. Tafl ma...245 4.2.3. Depolama...245 5. Pazarlaman n Yard mc Fonksiyonlar...245 5.1. Pazar Bilgisi...245 5.2. Finans...245 5.3. Risk Tafl ma...246 6. Pazar Kavram...246 6.1. Tüketici Pazar...246 6.2. Endüstriyel Mal Pazar...246 6.3. Uluslararas Mal Pazar...246 7. Hedef Pazar n Seçimi...247 8. Mamül Kavram...247

XXXIII 8.1. Somut Mamul Kavram...247 8.2. Bütün Mamul Kavram...247 8.3. Kullanmadan Do an Yarara Ba l Mamul Kavram...247 9. Mamullerin S n fland r lmas...248 9.1. Tüketim Mallar...248 9.1.1. Kolayda Mallar (Harc alem Mallar)...248 9.1.2. Be enmeli Mallar...248 9.1.3. Özellikli Mallar...249 9.2. Endüstri Mallar...249 10. Mamulün Hayat Seyri...249 11. Mamul Gelifltirme...251 12. Arac flletmeler...252 13. Arac flletmelerden Beklenen Yararlar...253 14. Perakendeci flletmeler...253 14.1. Çeflitli Perakendeci flletmeler...253 15. Toptanc flletmeler...254 16. Da t m Kanallar...255 16.1. Da t m Kanal Anlay fl...255 16.1.1. Geleneksel Da t m Kanal Anlay fl...255 16.1.2. Modern Da t m Kanal Anlay fl...256 16.2. Da t m Kanal n n Seçiminde Maliyetlerin Önemi...256 17. Fiyatlama...256 17.1. Fiyatlar n Tespitinde Dikkate Al nacak Faktörler...257 17.2. Fiyat Politikas...258 18. Fiyat Farkl laflt r lmas...259 18.1. Bölgelere Göre Fiyat Farkl laflt r lmas...260 18.2. Zamana Göre Fiyat Farkl laflt r lmas...260 18.3. Müflteriye Göre Fiyat Farkl laflt r lmas...260 18.4. skontolar...261 19. Reklam...261 20. Pazarlama Araflt rmas...261 21. Global Pazarlama...261 21.1. Global Pazarlama Kavram...262 21.2. Global Pazarlama Stratejisi...263 21.3. Global Pazarlamada Pazarlama Karmas Stratejileri...264 21.3.1. Ürün Stratejisi...264 21.3.1.1. Kültürel Farkl l klar...265 21.3.1.2. Ekonomik Farkl l klar...265 21.3.1.3. Ürün ve Teknik Standartlar...265 21.3.2. Da t m Stratejisi...265 21.3.2.1. Ülkeler Aras ndaki Farkl l klar...265 21.3.2.1.1. Perakende Sat fl Yo unlu u...266 21.3.2.1.2. Da t m Kanal Uzunlu u...266

XXXIV 21.3.2.1.3. Da t m Kanal n n D fla Kapal Olup Olmamas...266 21.3.3. Tutundurma Stratejisi...267 21.3.3.1. Uluslararas Ticarette Tutundurma Engelleri...267 21.3.3.1.1. Kültürel Engeller...267 21.3.3.1.2. Kayna n Etkisi...267 21.3.3.1.3. Mesaj Yo unlu u...267 21.3.3.2 tmeye Karfl Çekme Stratejileri...268 21.3.3.3. Global Reklâmc l k...268 21.3.4. Fiyatland rma Stratejisi...268 21.3.4.1. Fiyat Farkl laflt rmas...268 21.3.4.2. Stratejik Fiyatland rma...269 21.3.4.2.1. Ya mac Fiyatland rma...269 21.3.4.2.2. Ö renme E risi Fiyatland rmas...270 21.3.5. Pazarlama Karmas n n Düzenlenmesi...270 BÖLÜM VIII NSAN KAYNAKLARI YÖNET M FONKS YONU 1. nsan Kaynaklar Yönetimine liflkin Temel Kavramlar...275 2. nsan Kaynaklar Yönetiminin Görevleri...276 3. nsangücü Plânlamas...277 3.1. fle Devams zl k...278 3.2. flgören De iflim Çabuklu u Oran...280 4. fl Analizi, fl Tarifi ve fl fiartnamesi...281 4.1. fl Analizi...281 4.2. fl Tan m...284 4.3. fl fiartnamesi ( fl gerekleri)...285 5. flgören Tedarik Kaynaklar...285 5.1. flletme çi Kaynaklar...285 5.2. flletme D fl Kaynaklar...287 5.2.1. lânlar...288 5.2.2. flyerine Yap lan Baflvurular...288 5.2.3. fl ve flçi Bulma Kurumlar...288 5.2.4. Ö retim Kurumlar...288 5.2.5. flyerinde Çal flanlar n Tavsiyeleri...288 5.2.6. flyerinde Çal flanlar n Yak n ve Akrabalar...289 5.2.7. Geçici Süreyle flgören Al nmas...289 6. flgören Seçiminde Uygulanan Yöntemler...289 6.1. fl Görüflmesi(Mülâkat)...289 6.2. Testler...290 6.2.1. Zekâ Testleri...290 6.2.2. Kabiliyet Testleri...290 6.2.3. Baflar Testleri...290

XXXV 6.2.4. lgi Testleri...290 7. fle ntibak (Oryantasyon)....290 8. flgören E itimi...292 8.1. flgören E itiminin lkeleri...292 8.1.1. Motivasyon...292 8.1.2. E itim S ras nda Ara De erlendirmeler...292 8.1.3. E itim -Yarar liflkisi...293 8.1.4. Pratik Çal flma...293 8.1.5. fli Tüm Olarak Veya Parçalar Halinde Ö retmek...293 8.1.6. Kiflisel Farkl l klar...293 8.2. Nezaretçilerin E itimi...293 8.3. Yöneticilerin E itimi...295 8.4. E itim Yöntemlerinde Ça dafl Geliflmeler...296 8.4.1. Bilgisayar Destekli E itim...296 8.4.2. nternet Tabanl E itim...296 8.4.3. Elektronik Ortamda Ö renme (E-Ö renme)...297 8.4.4. Uzaktan E itimde E-ö renme Örne i: Beykent Üniversitesi Uzaktan E itim Merkezi (BUZEM)...298 9. flgören De erlendirilmesi...302 9.1. flgörende erlendirme Yöntemleri...303 9.1.1. S ralama Yöntemi...303 9.1.2. Mukayese Yöntemi...304 9.1.3. Ayr nt l De erlendirme Yöntemi...304 9.1.4. Sosyal liflkiler Yöntemi...304 9.1.5. Kritik Olaylar Yöntemi...304 9.1.6. Yerinde nceleme Yöntemi...306 9.2. De erlendirmeyi Yapanlar...306 10. fl De erlendirilmesi....306 10.1. fl De erlendirme Yöntemleri...307 10.1.1. S ralama Yöntemi...307 10.1.2. S n fland rma Yöntemi...307 10.1.3. Faktör Karfl laflt rma Yöntemi...308 10.1.4. Puan Yöntemi...312 10.2. Ücret Sisteminin Kurulmas...313 10.2.1. flletmenin Mevcut Ücret Da l m n n Tespiti...313 10.2.2. Mahallî Ücret Araflt rmas n n Yap lmas...315 11. Ücret Sistemleri...315 11.1. Parçabafl Ücret Sistemleri...316 11.1.1. Direkt Parçabafl Ücret Sistemi...317 11.1.2. Taylor Parçabafl Ücret Sistemi...317 11.2. Zaman Ücret Sistemi...318 11.2.1. Halsey Sistemi....318 11.2.2. Bedeaux Sistemi....318

XXXVI 11.2.3. Rowan Sistemi...318 11.2.4. Emerson Sistemi...318 11.3. Kâra fltirak Sistemi...319 11.4. Eflel Mobil (Echelle Mobile des Salaires) Sistemi...319 11.5. Asgari Ücret...320 12. letiflim...321 13. Global nsan Kaynaklar Yönetimi...322 13.1. Personel Politikas Türleri...323 13.1.1. Etnosantrik Yaklafl m...323 13.1.2. Polisantrik Yaklafl m...324 13.1.3. Geosantrik Yaklafl m...324 13.2. KY de Global Yönetici Temini...325 13.3. Global KY de flgörene Yap lacak Ödemeler...325 BÖLÜM IX F NANSMAN FONKS YONU 1. Finansman Kavram ve Temel Finansal Politikalar...333 2. Yat r m Kavram...336 3. flletme Organizasyonunda Finansman Bölümünün Yeri ve Önemi...336 4. Finansman n Temel lkeleri...339 4.1. Öz Sermaye le Finansman lkesi...339 4.2. Borç Sermayesinin Sabit K ymetlere Yat r lmamas lkesi...339 4.3. Sabit K ymetlerin Uzun Vadeli Borç le Finansman lkesi...340 4.4. Kârl l k lkesi...340 4.5. Likiditeyi Göz Önünde Bulundurma lkesi...340 5. flletmelerin Finansman Yap s...341 5.1. Sermaye...341 5.1.1. Öz Sermaye...341 5.1.2. Yabanc Sermaye (Borç Sermayesi)...342 5.1.3. Sabit Sermaye...342 5.1.4. flletme Sermayesi (Çal flma Sermayesi-Döner Sermaye)...342 5.1.5. Entellektüel Sermaye veya Manevi Sermaye...343 5.1.6. Nakdî veya Aynî Sermaye...344 6. Finansman Türleri...344 6.1. Kayna na Göre Finansman Türleri...344 6.1.1. Öz Kaynaklardan Finansman...344 6.1.2. Yabanc Kaynaklardan (Borçlanma Yoluyla) Finansman...344 6.1.3. Otofinansman...345 6.2. Vadelerine Göre Finansman Türleri...345 6.2.1. Uzun Vadeli Finansman...345 6.2.2. K sa Vadeli Finansman...346 7. Sermaye Maliyeti...347 7.1. Öz Sermayenin Maliyeti (Pay Senetleri Karfl l Elde Edilen Sermayenin Maliyeti)....348

XXXVII 7.2. Da t lmayan Kârlar n Maliyeti...349 7.3. Yabanc Kaynak (Borç) Maliyeti...350 7.4. A rl kl Ortalama Sermaye Maliyeti...351 8. Uzun Süreli Finansmanda Borçtan Yararlanma (Leverage)...353 9. Finansal Analiz Arac Olarak Kullan lan Oranlar...356 9.1. Likidite Oranlar...356 9.1.1. Cari Oran...356 9.1.2. Asit Test (Keskin) Oran...357 9.1.3. Nakit Oran...357 9.1.4. Stoklar/ flletme Sermayesi Oran...358 9.2. Faaliyet (Devir H z ) Oranlar...358 9.2.1. Stok Devir H z Oran...358 9.2.2. Alacaklar n Devir H z Oran...359 9.2.3. Alacaklar n Ortalama Tahsil Süresi...360 9.2.4. Sabit (Duran) Varl klar n Devir H z...360 9.3. Kârl l k Oranlar...361 9.3.1. Net Kâr Marj veya Sat fllar Üzerinden Kâr Oran...361 9.3.2. Aktif Kârl l veya Toplam Varl klar Üzerinden Kâr Oran...362 9.3.3. Özsermaye Kârl l veya Öz Varl k Üzerinden Kâr Oran...362 9.4. Borç Oranlar...362 9.4.1. Toplam Borç/Toplam Varl klar Oran...362 9.4.2. Borç/Öz Sermaye Oran...363 9.4.3. Faizin Kazan lma Say s...363 9.4.4. Sabit Giderleri Karfl lama Oran...364 10. Malî Tablolar...364 10.1. Bilânço...364 10.1.1. Bilânço fiekilleri...365 10.2. Gelir Tablosu veya Kâr-Zarar Tablosu...367 10.3. Fon Ak m Tablosu...369 10.4. Kâr Da t m Tablosu...369 10.5. Öz Kaynaklar De iflim Tablosu...371 11. Finansman Plânlamas...371 11.1. Finansman Plân n n Türleri...372 11.1.1. Ola an Finansman Plânlar...372 11.1.2. Özel Finansman Plânlar...373 11.1.3. Ola anüstü Finansman Plânlar...373 11.2. Finansal Plânlama Süreci...373 12. Ça dafl Finansman Teknikleri...374 12.1. Leasing (Kiralama)...374 12.1.1. Leasing flleminin Yap l fl...375 12.1.2. Leasing Türleri...376 12.1.2.1. Faaliyet Kiralamas (Operate Leasing)...376 12.1.2.2. Finansal Kiralama...377