Ouas Tedavisinde Yaşlı Hastalara Yaklaşım Oya İtil DEÜTF GÖĞÜS HASTALIKLARI AD UYKU BOZUKLUKLARI VE EPİLEPSİ TANI VE TEDAVİ MERKEZİ İZMİR
Normal yaşlanma, uyku nörofizyolojisini etkiler. Yaşlılarda uyku kalitesi bozulur. Normal biyolojik ritm ilerler. Bu uykuuyanıklık saatlerinde öne gelme demektir.
Birçok uyku bozukluğunun prevelansı yaşla birlikte artar. 65 yaş üstü erişkinlerin % 50 sinde uyku bozuklukları görülür.
Yaşlanmayla görülen uyku bozuklukları Kötü uyku davranışları Primer uyku bozuklukları Uyku Sorunu Tıbbi hastalık ve ilaçlar Psikiyatrik ve nörolojik Sirkadiyen Değişiklikler
Uyku dönemlerinde NREM l ve ll ye doğru kayma Derin uykuda azalma REM uykusunda azalma Bu değişiklikler erkeklerde çok daha belirgindir.
60 yaşta derin uyku evresi % 10 a düşer, evre 1 in oranı % 8-15 e çıkar. Fizyolojik uyku becerisi kaybolur.
Yaşla ısı değişimi Vücut kor ısısı yaşla azalır.
Uyku Etkinliği
Gençler Yaşlılar Uyku İyi Bölünmüş Yatakta geçen süre Uyku süresi ( % ) Uykuya dalma süresi 7-8 st. 10-12 st. 85-90 50-70 Gece uyanmaları Az sayıda ve kısa < 15 dk. > 15 dk. Çok sayıda
Yakınmalar Uykuya dalma güçlüğü Uyanma güçlüğü Şekerleme yapma gereksinimi Kendini dinlenmemiş hissetme Çok erken uyanma
Sirkadiyen ritm bozukluğu Işık-karanlık siklusunda bozulma Faz kayması
UYKUDA SOLUNUM BOZUKLUKLARI % 5-80 Yaşam kalitesi azalır. Sağlık bakım sistemine sosyal ve ekonomik yük getirir. Baklan B. Yaşlıların Uykusu.Kaynak H, Ardıç S. Uyku Fizyolojisi ve hastalıkları.2011:25-30
Ventilasyon kontrolünde azalma Tiroid fonksiyonlarında azalma ÜSY kollapsibilitesinde artma Uyku bölünmesinde artma Solunumsal nöromuskuler kuvvetlerin zayıf olması OUAS
Gündüz uykululuğu, yaşlılarda sıktır. Sağlık durumunun kötü olması Komorbiditeler Gece uyanıklıkları Horlama Beyaz olmayan ırk İlaç kullanımı Depresyon
Yaşlılarda OUA Prevalansı
65 yaşlı kadınlarda gürültülü horlama, BKİ, diyabet, ve artritle bağımsız olarak ilişkili bulunmuştur. 65 yaşlı erkeklerde ise alkol kullanımı ile ilişkili bulunmuştur.
USB ve horlama arasındaki ilişki yaşlılarda farklı olabilir. 65 yaş horlama bildirimi yaş ile ters orantılı AHİ BKl veya santral apneleri olan yaşlı gruplarda tipik olarak horlamaya neden olan türbülan hava akımı ile ilişkili daha az sayıda obstrüktif olaylar olabilir. Enright PL. Sleep 1996; 19:531-8
Orta yaş ( 30-60 ) Amerikalı erişkinler arasında USB prevalansı erkeklerde % 4, kadınlarda % 2 65-95 yaştakilerin % 80 inde AHİ 5, % 62 sinde AHİ 10, % 44 ünde AHİ 20 60-69 yaş grubunda USB % 19 70-79 yaşlarında %21 80+ ise % 20 Young T. Arch Intern Med 2002;162:893-900
Sağlıklı yaşlılarda USB sıklığı erkeklerde % 28-62, kadınlarda % 19.5-60 Cinsiyet ayrımı yapılmadığında % 5.6-45
Huzur evinde kalan yaşlılarda USB daha sıktır. 235 yaşlıda yapılan bir araştırmada USB sıklığı : % 70-90, Alzheimer hastalarında > % 40, demans olgularında % 33-70 saptanmış, USB şiddeti, demansın şiddetiyle doğru orantılı bulunmuştur. Ancoli-Israel S.J Am Geriatr Soc 1991;39: 258-63
Wisconsin Sleep Cohort Cleveland Family Study Sleep Heart Health Study USB şiddeti kilo alımı ile yakın ilişkili Yaşlı ve daha kilolu erkeklerde USB nun progresyonu daha hızlı
Kognitif bozukluklar ve demans Şiddetli demansı olanlarda ciddi USB AHİ nin 15 olması, 5 yaş yaşlanmayla oluşan psikomotor etkinlik azalması ile eşdeğer Kim HC.Am J Respir Crit Care Med 1997; 156: 1813-19
Düşmeler ve kırıklar Yaşlılarda USB düşme riski ile ilişkili 67 yaş, 2865 erkek AHİ yüksekliği, düşme riski ile ilişkili < % 90 SaO2 de geçen uyku süresi arttıkça düşme riski artar. < % 80 SaO2 risk 2 kat artar. 8101 kadın, yaş 69, gündüz uykululuğu, Düşme riski 2 kat fazla
MORTALİTE Ağır USB olan yaşlı erkeklerde 10 yıllık takipte kardiyovasküler olaylar yaşlılarda mortaliteyi arttırır. Marin JM. Lancet 2005; 165:1046-53 Yaşlı kadınlarda gündüz uykululuğu KVS ile ilgili mortaliteyi 2 kat arttırır. Newman AB.J Am Geriatr Soc 2000; 48: 115-23
> 65 yaş gece ölüm oranı % 30 artar. Ağır USB olanlar daha kısa yaşar.
Cardiovascular Health Study Yaşlılarda endotel disfonksiyonu ile USB nun şiddeti arasında ilişki vardır.
KLİNİK DEĞERLENDİRME Ayrıntılı multidisipliner yaklaşım Ayrıntılı öykü Var olan hastalığının öyküsü Geçmiş uyku öyküsü Kullandığı ilaçlar ( SSRI, antipsikotikler,kolinest eraz inhibitörleri, antikolinerjikler ) Uyku ile ilgili spesifik yakınmalar
Gündüz şekerlemeleri Horlama bildirimi Obezite, HT, DM Bölünmüş uyku, gece uyanmaları Dikkat, konsantrasyon ve hafıza bozuklukları Nokturnal konfüzyon
Komorbiditeler Ağrı: artrit, kanser, nöropati Kardiyak ve Vasküler: anjina, KKY, PVH Pulmoner: KOAH, sekresyonlar, bronkospazm Gastrointestinal: GÖR, ülser ağrısı, açlık Endokrin: hipo/hipertiroidi, diyabet Genitouriner: BPH ve noktüri, inkontinans
Yaşam tarzı Sigara Alkol Egzersiz Kafein Uyku hijyeni
Laboratuvar incelemeler Metabolik nedenler dışlanır. Tiroid, renal, karaciğer ve hematolojik fonksiyonlar PSG
TEDAVİ Uyku saatlerinin düzenlenmesi En az 7.5 st.uyku uyumalarının sağlanması Uzun etkili sedatif benzodiazepinlerin ve alkolün yasaklanması Altta yatan hastalıkların ve tıbbi problemlerin tedavisi
Kilo verme Pozisyonel tedavi ve risk faktörlerinin eliminasyonu Yaşlılık, OUAS da cerrahi tedavi için göreceli bir kontrendikasyon olarak kabul edilmektedir.
CPAP tedavisi Noktüri ve gündüz uykululuğu azalır. Depresyon skorları ve yaşam kalitesi düzelir. Kognitif fonksiyonlar düzelir: dikkat, psikomotor hız, hafıza.
Ağır OUAS lı yaşlılarda CPAP tedavisi kognitif fonksiyonları düzeltir, ancak emosyonel duruma etkili olmayabilir. Borak J, et al. J Sleep Res. 1996;5(2):123-7
OUA li hastalarda nörokognitif fonksiyon kaybının nedeni yaşın ve demans prevalansının etkisiyle gelişen uyku kaybı olabilir. Yaşla ilişkili hafıza kaybı da katkıda bulunur. Psikoaktif ilaç kullanımı dikkatsizlik,kognitif fonksiyon kaybı ve düşmeleri arttırabilir. Tarasiuk A, et al.j Am Geriatr Soc. 2008 Feb;56(2):247-54.
Fizyolojik olaylar yaşlı OUAS lılarda farklı klinik tabloya neden olur. Daha düşük intratorasik basınç yaşlılarda daha düşük CPAP basınç gereksinimine neden olur. Kobayashi M, et al. Chest. 2010 Apr 2
CPAP uyuncu Sorun çıkabilmekle birlikte, demansta bile yeterli CPAP uyuncu sağlanabildiği çalışmalar bildirilmiştir. Depresyonda CPAP uyuncunda zorluk yaşanabilir. CPAP uyuncu ile yaş arasında ilişki olmadığını savunan çok sayıda çalışma mevcuttur. Ayalon I.Am J Geriatr Psychiatry 2006; 14: 176-80 Pelletier-Fleury et al., Sleep Medicine 2001
Yaşlı grupta CPAP kabul oranı: % 31.5 Genç grupta: % 60 Komorbiditeler Hastalığın şiddeti Gündüz uykuluğu CPAP kabulünde önemli Yang MC, et al. Respiratory Care September 1, 2013 vol. 58 no. 9 1504-1513
CPAP Eğitimi ( grup eğitimi ) BPH tedavisi Magno PR, et al. Journal of the American Society 2001; 49 : 1205 1211 Geriatrics
CPAP tedavisinin yaşlılarda GAUH üzerine etkisi gençlerden farksızdır. AHİ, BKİ ve boyun çevreleri arasında anlamlı fark olmayan yaşlı OUAS olgularında, gençlere göre CPAP basınç ihtiyacının anlamlı derecede düşük olduğu saptanmıştır. Yaşlılarda ortalama 6,9 cmh 2 O, gençlerde ortalama 9,3 cmh 2 O dur. Weaver TE, Chaens ER. Sleep Medicine Reviews 2007; 11: 99-111 Kostikas K, et al. Respir Med 2005; 100: 1216-25. Parish JM, Lyng PJ, Wisbey J. Sleep Medicine 2000; 1: 209-214.
AĞIZ İÇİ CİHAZLAR OUA lı hastaların % 37 sinde tam kontrol % 80 inde horlamada azalma % 100 ünde gündüz uykululuğunda azalma Thacek SL. J Oral Rehabil. 2012 Oct;39(10):785-90.
SONUÇ Yaşlılarda USB nun klinik özellikleri, gençlerinkine benzer. Ancak horlamanın yaşlılarda daha az bildirildiğine dair kanıtlar vardır. USB na ek olarak aşırı gündüz uykululuğuna katkıda bulunan bir dizi başka faktör de bulunur.
Yaşlılarda USB nun doğal gidişi bilinmiyor. Çalışmalarda USB riskinin yaşla birlikte arttığı bildirilse de USB nun şiddeti ve klinik öneminin de arttığına dair klinik kanıt yoktur. USB nun mortalite ve morbidite üzerine katkısı da çelişkidir.
Yaşlılarda USB nun gençlerdekinden farklı bir patolojik antite olduğu kanısında kanıtlara gerek vardır. Uç organ yanıtlarında yaşa bağlı oluşan farklılıklar nedeniyle yaşlılarda USB ile KVH, metabolik sendrom ve kognitif bozukluklar arasındaki ilişki farklı olabilir.
SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER