EKLEM HAREKET AÇIKLIĞI MUAYENESİ (LOMBER VE ALT EKSTREMİTE) Dr. Arif GÜLKESEN
Günlük yaşam aktivitelerinin gerçekleştirilmesi, büyük oranda eklemlerde yeterli hareket açıklığının olmasına bağlıdır. Bu nedenle, kas iskelet sisteminin (lokomotor) değerlendirilmesinde eklem hareket açıklığı(eha) muayenesi önemli bir yere sahiptir. Muayene sırasında eklemler tüm düzlemlerde hareket ettirilerek kısıtlanma olup olmadığına bakılır.
EHA ölçümüne ilave olarak hareket sırasında ağrı olup olmadığı, eklemlerin yapısı, stabilitesi ve kas kuvveti de değerlendirilir. Eklem hareketi, muayene eden kişi tarafından yaptırılırsa pasif EHA bulunur. Hareket hasta tarafından yapılırsa aktif EHA bulunur.
Objektif EHA ölçümüne goniyometri adı verilir ve goniyometre adı verilen çelik veya sert plastikten yapılmış özel cetveller kullanılır.
Omurgada EHA ölçümü zordur ve farklı yöntemler kullanılır. Sıklıkla ölçüm için daha güvenilir olması nedeniyle inklinometre adı verilen aletler kullanılır.
Eklemlerin hareketlerinin ölçümünde, başlangıç pozisyonu anatomik duruş olan, nötral 0 pozisyonudur. hasta ayaktadır, kollar bedene yapışıktır, avuç içleri ve ayak uçları öne doğru bakar.
Üç esas hareket düzlemi Bütün eklem hareketleri, Sagittal, Frontal ve Transverse düzlemlerde ölçülür. Eklem hareketlerinin kaydında, hareketin yapıldığı düzlemin baş harfi S, F veya T olarak birlikte yazılır. Döndürme hareketi R harfi ile gösterilir.
Kayıtın sırası Eklem hareketlerinin kaydı üç sayı ile yapılır. Bunların önüne konulan S,F,T,R harfleri ile hareket düzlemi işaretlenmiş olur. İlk sayı, daima bedenden uzaklaşan hareketleri gösterir. İkinci sayı 0 dır, eklemin nötral durumunu gösterir. Üçüncü sayı, bedene yaklaşan hareketleri gösterir.
Başın veya omurganın sola bükülmesi ilk olarak, sağa bükülmesi ikinci olarak kaydedilir. Ankiloze olan eklemleri veya belirli bir durumu tanımlamak istediğimizde yalnız iki sayı kaydedilir.
Hareket Ekstansiyon Abduksiyon Dış rotasyon Supinasyon Eversiyon Sola hareket -0-0-0-0-0-0-0- Hareket Fleksiyon Adduksiyon İç rotasyon Pronasyon İnversiyon Sağa hareket
1. S, SAGİTTAL DÜZLEMDEKİ HAREKETLER Bedeni sağ ve sol olmak üzere ortadan ikiye ayıran, sutura sagittalisden geçen düzlem, sagittal düzlemdir. Bu düzlemdeki veya bu düzleme paralel düzlemlerdeki bütün hareketler s düzlemindeki hareketler olarak tanınır. Bu gruba fleksiyon, ekstansiyon, hiperekstansiyon, gövdenin öne veya arkaya bükülmesi gibi hareketler girer.
2. F, FRONTAL DÜZLEMDEKİ HAREKETLER Alına paralel düzleme frontal düzlem diyoruz. Bu düzlem üzerindeki tüm hareketler F düzlemindeki hareketler olarak adlandırılır. Bu grupta abduksiyon, adduksiyon, sola eğilme, sağa eğilme, valgus, varus v.b. hareketler incelenir.
3. T, ( TRANSVERSAL) YATAY DÜZLEMDEKİ HAREKETLER Yatay düzlem, ayakta duran bir insanda yere paralel, sagital ve frontal düzleme ise diktir. Bu düzlemdeki tüm hareketler T düzlemindeki hareketler olarak gösterilir. 4. R, ROTASYON Burada dışa ve içe rotasyon, supinasyon, pronasyon, diğer döndürme hareketleri incelenir.
BEL MUAYENESİ Bel hareketleri sagittal(fleksiyon ve ekstansiyon),frontal(lateral fleksiyon) ve transvers(rotasyon) düzlemlerde gerçekleşir. En iyi, hasta ayakta iken değerlendirilir.
KALÇA EKLEMİ Kalça eklemi hareketleri sagittal(fleksiyon ve ekstansiyon), frontal(abduksiyon ve adduksiyon) ve transvers(internal ve eksternal rotasyon) düzlemlerde gerçekleşir. EHA ölçümü oturarak ve yatarken yapılabilir.
DİZ EKLEMİ Diz eklemi hareketleri sagittal(fleksiyon ve ekstansiyon) düzlemde gerçekleşir. EHA ölçümü yüzükoyun yatarken yapılır.
AYAK BİLEĞİ EKLEMİ Ayak bileği eklemi hareketleri sagittal (dorsifleksiyon ve plantarfleksiyon) ve frontal (inversiyon ve eversiyon) düzlemde gerçekleşir. EHA ölçümü oturarak ve yatarken yapılabilir.
TEŞEKKÜR EDERİM...