TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS EN 50014 (EN 50014/A1: 1999, EN 50014/A2: 1999 Dhil) Mrt 2003 ICS 29.260.20 POTANSİYEL PATLAYICI ATMOSFERLERDE KULLANILAN ELEKTRİKLİ CİHAZLAR - GENEL ÖZELLİKLER Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres - Generl requirements TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Nectibey Cesi No.112 Bknlıklr/ANKARA
Bugünkü teknik ve uygulmy ynılrk hzırlnmış oln bu stnrın, zmnl orty çıkck gelişme ve eğişikliklere uyurulmsı mümkün oluğunn ilgililerin yyınlrı izlemelerini ve stnrın uygulnmsın krşılştıklrı ksklıklrı Enstitümüze iletmelerini ric eeriz. Bu stnrı oluşturn Hzırlık Grubu üyesi eğerli uzmnlrın emeklerini; tsrılr üzerine görüşlerini bilirmek suretiyle yrımcı oln bilim, kmu ve özel sektör kuruluşlrı ile kişilerin eğerli ktkılrını şükrnl nrız. Klite Sistem Belgesi İmlât ve hizmet sektörlerine fliyet gösteren kuruluşlrın sistemlerini TS EN ISO 9000 Klite Stnrlrın uygun olrk kurmlrı urumun TSE trfınn verilen belgeir. Türk Stnrlrın Uygunluk Mrksı (TSE Mrksı) TSE Mrksı, üzerine vey mblâjın konuluğu mllrın vey hizmetin ilgili Türk Stnrın uygun oluğunu ve mmulle vey hizmetle ilgili bir problem orty çıktığın Türk Stnrlrı Enstitüsü nün grntisi ltın oluğunu ife eer. TSEK Klite Uygunluk Mrksı (TSEK Mrksı) TSEK Mrksı, üzerine vey mblâjın konuluğu mllrın vey hizmetin henüz Türk Stnrı olmığınn ilgili milletlerrsı vey iğer ülkelerin stnrlrın vey Enstitü trfınn kbul eilen teknik özelliklere uygun oluğunu ve mmulle vey hizmetle ilgili bir problem orty çıktığın Türk Stnrlrı Enstitüsü nün grntisi ltın oluğunu ife eer. DİKKAT! TS işreti ve ynın yer ln syı tek bşın iken (TS 4600 gibi), mmulün Türk Stnrın uygun üretiliğine ir üreticinin beynını ife eer. Türk Stnrlrı Enstitüsü trfınn herhngi bir grnti söz konusu eğilir. Stnrlr ve stnrizsyon konusun h geniş bilgi Enstitümüzen sğlnbilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
Ön söz Bu stnr, CENELEC trfınn kbul eilen EN 50014 (1997) + A1 (1999) + A2 (1999) stnrı ess lınrk, TSE Elektrik Hzırlık Grubu n bğlı Ayınltm ve İç Tesist Özel Dimi Komitesi nce hzırlnmış ve TSE Teknik Kurulu nun 26 Mrt 2003 trihli toplntısın Türk Stnrı olrk kbul eilerek yyımın krr verilmiştir. Bu stnrın kbulü ile TS IEC 60079-0 (1988) stnrı iptl eilmiştir.
İçinekiler 1 Kpsm... 1 2 Atıf ypıln stnr ve/vey okümnlr... 1 3 Trifler ve semboller... 4 4 Cihzlrın gruplnırılmsı ve sıcklık sınıflnırmsı... 8 5 Sıcklıklr... 9 6 Genel... 10 7 Metl olmyn mhfzlr ve mhfzlrın metl olmyn bölümleri... 11 8 Hfif metl içeren mhfzlr... 13 9 Bğlyıcılr... 13 10 Kilitleme üzenleri... 14 11 Geçit izoltörleri... 15 12 Ypıştırm mlzemeleri... 15 13 Ex bileşenler... 15 14 Bğlntı üzenleri ve bğlntı ucu bölmeleri... 15 15 Toprklm vey kuşklm iletkenleri için bğlntı üzenleri... 16 16 Kblo ve boru girişleri... 16 17 Döner elektrik mkineleri... 18 18 Anhtrlm tblosu... 18 19 Sigortlr... 19 20 Fişler ve prizler... 19 21 Ayınltm rmtürleri... 20 22 El lâmblrı, miğfer ışıklrı, miğfer lâmblrı ve btrylr... 20 23 Tip oğrulmlrı ve eneyleri... 22 24 Rutin oğrulmlr ve eneyleri... 30 25 İmlâtçının sorumluluğu... 30 26 Onrıln vey eğişiklik ypıln elektrikli cihzlrın oğrulmlrı ve eneyleri... 30 27 İşretleme... 30 28 Tlimtlr... 34 Ek A (Bilgi İçin) Gz ve buhrlrın, en yüksek eneysel güvenlik rlıklrın ve en küçük tutuşm kımlrın uygun lt bölümleri... 35 Ek B (Bilgi için) Ex kblo girişleri... 40 Ek C (Bilgi için) Ex bileşenlerin uyumlu olmsı gereken meler... 45 Ek D (Bilgi için) Drbeye ynıklılık eneyi için serbest üşme eney cihzı örneği... 48
Potnsiyel ptlyıcı tmosferlere kullnıln elektrikli cihzlr - Genel özellikler 1 Kpsm 1.1 Bu stnr, potnsiyel ptlyıcı gz, buhr ve sisli tmosferlere kullnılmsı mçlnn: Elektrikli cihzlrın, Ex kblo girişlerin, Ex bileşenlerin ypılışı, enenmesi ve işretlenmesiyle ilgili genel özellikleri kpsr. Potnsiyel ptlyıcı tmosferler ynıcı tozlrı içerir. Ek stnrlr ksi belirtilmeikçe, bu stnr ve ilgili stnrlr Ktegori 2 vey Ktegori M2 ye uygun korumyı sğlr. 1.2 Bu stnr, korum tiplerini belirleme ile ilgili şğıki stnrlr trfınn eğiştirilir vey tmmlnır: EN 50015: Yğ Dlırm o EN 50016: Bsınçlı Cihz p EN 50017: Toz Dolurm q EN 50018: Aleve Krşı Korumlı Mhfz EN 50019: Artırılmış Güvenlik e EN 50020: Keninen Güvenlik i EN 50028: Kplm m EN 50033: Grizuy uyrlı menlere kullnıln miğfer lâmblr 1.3 Tıbbi elektrikli cihzlrın, teşleme ptlyıcılrının, teşleme evreleri ve ptlyıcı için kullnıln eney rçlrının imlâtın, bu stnr ve yukrı belirtilen stnrlr uygulnmz. 2 Atıf ypıln stnr ve/vey okümnlr Bu stnr, trih belirtilerek vey belirtilmeksizin iğer stnr ve/vey okümnlr tıf ypılmktır. Bu tıflr metin içerisine uygun yerlere belirtilmiş ve şğı liste hline verilmiştir. Trih belirtilen tıflr h sonr ypıln til vey revizyonlr, tıf ypn bu stnr til vey revizyon ypılmsı şrtı ile uygulnır. Atıf ypıln stnr ve/vey ökümnın trihinin belirtilmemesi hline en son bskısı kullnılır. EN, ISO, IEC Aı TS No 1) Aı vb. No (İngilizce) (Türkçe) EN 50015 Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Oil immersion o TS 3384 Yğ btırılmış ygıtlr EN 50016 EN 50017 EN 50018 Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Pressuriztion p Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Power fiiling q Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Flmeproof enclosure TS 3381 TS 3383 TS 3380 Ptlyıcı gz ortmlrın kullnıln elektrik ygıtlrı için genel kurllr - Ptlyıcı gz ortmlrın kullnıln elektrik ygıtlrı için genel kurllr - Bsınçlı koruncklr Ptlyıcı gz ortmlrın kullnıln elektrik ygıtlrı için genel kurllr - Toz mlzeme olurulmuş koruncklr Ptlyıcı gz ortmlrın kullnıln elektrik ygıtlrı için genel kurllr - Alev geçirmez koruncklr 1) TSE Notu: Atıf ypıln stnrlrın TS numrsı ve Türkçe ı 3. ve 4. kolon verilmiştir. 1
EN, ISO, IEC Aı TS No Aı vb. No (İngilizce) (Türkçe) EN 50019 Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Increse sfety i TS 3385 Ptlyıcı gz ortmlrın kullnıln elektrik ygıtlrı için genel kurllr - EN 50020 EN 50028 EN 50033 EN 50039 EN 60034-5: 1986 Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres İntrinsic sfety i Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Encpsultion m Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres Cplights for mines susceptible to firemp Electricl pprtus for potentilly explosive tmospheres İnstrinsiclly sfe electricl systems i Rotting electricl mchines. Prt 5: Clssifiction of egrees of protection provie by enclosures for rotting mchines (Moifie IEC 34-5:1981) EN 60529: Degrees of protection provie by 1991 enclosures (IP Coe) IEC 529:1989 EN 60662: High pressure soium vpour lmps 1993 (Moifie IEC 662: 1980 +A2: 1987 + A3: 1990) EN 60192: Low pressure soium vpour lmps 1993 (IEC 192: 1973 + A1: 1979 + A2: 1988 + A3: 1992) EN 50281-1-1 Electricl pprtus for use in the presence of combustible ust - Prt 1-1: Electricl pprtus protecte by enclosures Construction n testing EN 60423 1994 Conuits for electricl purposes - Outsie imeters of conuits for electricl instlltions n thres for conuits n fittings (IEC 60423:1993, moifie) HD 611.1 S1 1) : 1992 HD 611.2 S1: 1992 IEC 60079-1A: 1975 Guie for the etermintion of therml enurnce properties of electricl insulting mterils - Prt 1: Generl guielines for geing n evlution of test results (IEC 216-1:1990) Guie for the etermintion of therml enurnce properties of electricl insulting mterils - Prt 2: List of mterils n vilble tests (IEC 216-2:1990) First supplement to IEC 79-1(1971) Electricl pprtus for explosive gs tmospheres - Prt 1: Construction n test of flmeproof enclosures of electricl pprtus :Appenix D:Metho of test for scertinment of mximum experimentl sfe gp TS 3492 TS 10086 EN 50033 TS 3209 IEC 60034-5 TS 3033 EN 60529 TS 8511 EN 60662 TS 897 EN 60192 e Tipi korumlı elektrik ygıtlrı Ptlyıcı gz ortmlrın kullnıln elektrik ygıtlrı için genel kurllr - Keninen güvenlikli elektrik cihzlrı ve bu cihzlrl birlikte bulunn iğer cihzlrın ypılışı ve enenmesi - - Ptlyıcı ortmlr için elektrikli cihzlr - Grizuy uyrlı men ocklrı için bş lâmbsı - - - - TS EN 60423 TS 5330 HD 611.1 S1 TS 5331 - - Döner elektrik mkineleri - Bölüm 5: Döner elektrik mkinelerine mhfzlrl sğlnn korum erecelerinin sınıflnırılmsı (IP Kou) Mhfzlrın korum ereceleri (IP Kou) Lâmblr - Yüksek bsınçlı soyum buhrlı Lâmblr Alçk bsınçlı soyum buhrlı Borulr elektrik tesistlrı için - Dış çplr ile borulr ve r bğlntı prçlrının işleriyle ilgili boyutlr Elektrik ylıtım mlzemelerinin ısıl ynıklılık özelliklerinin belirlenmesi metotlrı - Bölüm 1: Yşlnırm işlemleri ve eney sonuçlrının eğerlenirilmesi için genel kurllr Elektrik ylıtım mlzemelerinin ısıl ynıklılık özelliklerinin belirlenmesi metotlrı - Bölüm 1: Mlzeme listeleri ve bu mlzemelere uygulnbilen eneyler 1) TSE Notu: HD 611 1 S1 iptl eilmiş, yerine EN 60216-1 geçmiştir. 2
EN, ISO, IEC Aı TS No Aı vb. No (İngilizce) (Türkçe) IEC 60079-4: 1975 TS 3382 IEC 60050 (486) 1991 ISO 48: 1979 Electricl pprtus for explosive gs tmospheres Prt 4: Metho of test for ignition temperture Interntionl Electrotechnicl Vocbulry Chpter 486: Seconry cells n btries Vulcnize rubbers- Determintion of hrness (Hrness between 30 n 85 IRHD) ISO 178: 1993 Plstic- Determintion of flexurl properties of rigi plstics. ISO 179 1) : Plstic- Determintion of Chrpy impct 1993 strength of rigi mterils ISO 262: 1973 ISO generl purpose metric screw thres - Selecte sizes for screws,bolts n nuts ISO 286-2: ISO system of limits n fits - Prt 2 1988 Tbles of stnrt tolernce gres n limit evitions for hole n shfts ISO 426-2 2) 1983 ISO 527 3) : 1993 ISO 965-1: 1980 ISO 965-2: 1980 ISO 1817 4) : 1985 ISO 1818: 1975 ISO 4014: 1988 ISO 4017: 1988 ISO 4026: 1993 ISO 4027: 1993 Wrought copper - zinc lloys - Chemicl composition n froms of wrought proucts - Prt 2: Lee copper-zinc lloys Plstic-Determintion of tensile properties - Prt 2: Test conitions for mouling n extrusion plstics ISO generl purpose metric screw thres -Tolernces - Prt 1: Principles n bsic t ISO generl purpose metric screw thres - Tolernces - Prt 2: Limits of sizes for generl purpose bolt n nut thres - Meium qulity Rubber, vulcnise - Determintion of the effect of liquis Vulcnize rubbers of low hrness (10 to 35 IRHD) - Determintion of hrness. Hexgon he bolts - Prouct gres A n B Hexgon he screws - Prouct gres A n B Hexgon socket set screws with flt point Hexgon socket set screws with cone point Ptlyıcı gz ortmlrın kullnılbilen elektrik ygıtlrı için genel kurllr - Tutuşm sıcklığı eney yöntemi - - TS ISO 48 Lâstikler - Sertlik tyini (30 ve 85 IRHD Sertlik rlığı) TS 985 EN ISO 178 TS 1004 TS 61-14 TS 1845-2 EN 20286-2 Plâstikler - Sert plâstiklerin eğilme özelliklerinin tyini Plâstikler - Chrpy rbe mukvemetinin tyini Vilr (Biçim ve kurllr) Tolernslr - Sınır ölçüleri ve lıştırmlr için ISO sistemi - Bölüm 2: Delikler ve miller için ess tolerns nitelikleri ve sınır spmlrın it çizelgeler TS 613 - TS 3563 ISO 1817 TS ISO 48 TS EN 24014 TS EN 24017 - - - - - - Lâstikler - Sıvılrın etkisinin tyini Düşük sertlikteki (10-35 IRHD) vulknize kuçuklr sertlik tyini Altı köşe bşlı civtlr mmül klitesi; A ve B (Kısmî vi işi çılmış) Altı köşe bşlı civtlr mmül klitesi A ve B (Tmmı vi işi çılmış) - - - - 1) TSE Notu: ISO 179 iptl eilmiş, yerine ISO 179-1 geçmiştir. 2) TSE Notu: ISO 426-2 iptl eilmiştir. 3) TSE Notu: ISO 527 iptl eilmiş, yerine ISO 527-1 (TS 1398 EN ISO 597-1), ISO 527-2 (TS 1398-2 EN ISO 597-2), ISO 527-3 (TS 1398-3 EN ISO 597-3) geçmiştir. 4) TSE Notu: ISO 1818 iptl eilmiş, yerine ISO 48 geçmiştir. 3
EN, ISO, IEC Aı TS No Aı vb. No (İngilizce) (Türkçe) ISO 4028: Hexgon socket set screws with og - - 1993 point ISO 4029: Hexgon socket set screws with cup - - 1993 point ISO 4032: 1986 Hexgon nuts, style 1: Prouct gres A n B TS 1026-8 EN 24032 Altı köşe somunlr, Stil 1 - Mmül klitesi A ve B ISO 4762: Hexgon socket he cp screws - - - 1989 Prouct gre A ISO 4892-1: 1994 TS 8106-1 ISO 4892-1 4 Plstic-Methos of exposure to lbortory light sources - Prt 1: Generl guince Plâstikler - Lâbortur ışın kynklrın mruz bırkm metotlrı - Bölüm 1: Genel kurllr 3 Trifler ve semboller Bu stnr ve Me 1.2 e verilen tıf ypıln Avrup stnrtlrın şğıki trifler uygulnır. 3.1 Elektrikli cihzlr Elektrik enerjisinin; üretimine, iletimine, ğıtımın, epolnmsın, ölçümüne, yrlmsın, çevrilmesine, tüketilmesine ve hberleşme işlemine elektrik enerjisinin tmmen vey kısmen uygulnığı elemnlrın tmmı. 3.2 Potnsiyel ptlyıcı tmosfer Tehlikenin potnsiyel olrk bulunuğu ptlyıcı olbilen tmosfer. 3.3 Ptlyıcı gz tmosferi Tutuşm sonrsın ynıcı olmyn krışım içerisine tutuşmyı yyn; gz, buhr vey sis biçimineki ynıcı meler ile hvnın tmosfer şrtlrınki krışımı. 3.4 Ptlyıcı eney krışımı Elektrikli cihzlrın potnsiyel ptlyıcı tmosferlere eneyen geçirilmesi için kullnıln belirli bir ptlyıcı krışım. 3.5 Bir ptlyıcı gz tmosferinin tutuşm sıcklığı Gz vey buhr biçimineki ynıcı menin hv ile krışımın tutuşmnın meyn geleceği, (IEC 60079-4 e belirtilen şrtlr) ısınn yüzeyin en üşük sıcklığı. 3.6 Çlışm sıcklığı Cihzın keni beyn eğerine erişilen sıcklık. 3.7 En yüksek çlışm sıcklığı Çlışm sıcklığının en yüksek eğeri. Not - Cihzlrın frklı bölümlerine frklı çlışm sıcklıklrı meyn gelebilir. 3.8 En büyük yüzey sıcklığı En olumsuz çlışm şrtlrın (kbul eilmiş tolernslr içersineki), bulunuğu ptlyıcı tmosferin tutuşmsın yol çbilen bir elektrikli cihzın yüzeyine vey herhngi bir bölümüne erişilen en yüksek sıcklık. Not 1 - İmlâtçı ürün stnrını vermeli, yrıc keni özel tsrımın şğıki iğer şrtlrı ikkte lmlıır: - İlgili korum tipleri için stnr belirtilen rız şrtlrı, - Kbul eilen şırı yükler hil imlâtçı trfınn beyn eilen iğer stnrlr belirtilen tüm çlışm şrtlrı, - İmlâtçı trfınn beyn eilen iğer herhngi bir çlışm şrtı. Not 2 - İlgili yüzey sıcklığı korum tipine bğlı olrk hili vey hrici olbilir.
3.9 Mhfz Elektrikli cihzlrın IP korum erecesine ve/vey korum tipine ktkı bulunn, uvr, kpı, kpk, kblo girişi, çubuk, ingil, mil vb. lerinin tümü. 3.10 Korum tipi Bulunuğu ptlyıcı tmosferin tutuşturmsını önlemek için elektrik cihzın uygulnn özel tebirler. 3.11 Mhfznın IP korum erecesi Kişilerin; mhfz içineki gerilim ltınki bölümlere temsın vey yklşılmsın ve hreketli bölümlerle (üzgün önen miller ve benzerleri ışın) temsın krşı korunmyı ve Elektrikli cihzlrın; ktı ybncı cisimlerin girmesine krşı korunmyı (korum sınıfın belirtilen) ve Elektrikli cihzlrın; sulrın zrrlı girişine krşı korunmyı sğlmk için mhfzlr uygulnn (IP) sembolünen sonr yzıln EN 60529 uygun nümerik bir sınıflm. Not - IP korum erecesini sğlyn mhfznın, Me 1.2 e belirtilen korum tipineki cihz mhfzlrı ile tmmen ynı olmsı gerekmez 3.12 Beyn eğeri Bir cihzın, letin vey bileşenin belirtilen çlışm şrtlrın genellikle imlâtçı trfınn krrlştırıln eğeri. 3.13 Anm eğerleri Beyn eğerleri serisi ve çlışm şrtlrı. 3.14 Kblo girişi Bir elektrikli cihz; bir vey h fzl elektrik ve/vey fiber optik kblonun ilgili korum tipini sğlyck biçime tkılmsın imkn veren üzen. 3.15 Ex kblo girişi Cihzın mhfzsınn yrı olrk eneyen geçirilen nck bir cihz gibi belgelenirilen ve montj esnsın cihz mhfzsın ek bir belgelenirme olmksızın tkılbilen kblo girişi. 3.16 Boru girişi İlgili korum tipini sğlyck biçime borunun elektrikli cihz girmesini sğlyn üzen. 3.17 Sıkıştırm elemnı Sızırmzlık hlksı üzerine hreket een ve bu hlknın fonksiyonunu tm olrk yerine getirmesini sğlyn bir kblo giriş elemnı. 3.18 Kelepçe Kbloki gerilme ve burulm kuvvetlerinin bğlntılr iletilmesini engelleyen bir kblo giriş elemnı. 3.19 Sızırmzlık hlksı Kblo vey boru ile giriş rsınki sızırmzlığı sğlmk için kblo vey boru girişine kullnıln bir hlk. 3.20 Bğlntı ucu bölmesi An mhfznın, kenisi ile bğlntılı oln vey olmyn ve bğlntı üzenlerini ihtiv een yrı bir bölmesi vey bölümü. 3.21 Bğlntı üzenleri Dış evrelereki iletkenlerin elektriksel bğlntısı için kullnıln bğlntı uçlrı, vilr ve iğer bölmeler. 3.22 Geçit izoltörü Mhfznın iç vey ış uvrının içinen bir vey h fzl iletkeni geçiren ylıtkn bir teçhizt. 5
3.23 Ex bileşen Tek bşın kullnılmsı mçlnmyn ve potnsiyel ptlyıcı tmosfereki sistemlerle vey elektrikli cihzlrl kullnılığın ek bir ony gerektiren, U sembolü ile işretlenmiş bir moulü (ex kblo girişi hriç) vey elektrikli cihzın bir bölümü. 3.24 X sembolü Kullnım güvenliği için özel şrtlrı bilirmek mcıyl ony refernsının sonun eklenen sembol. 3.25 U Sembolü Bir ex bileşeni belirtmek mcıyl ony refernsının sonun eklenen sembol. Not - X ve U sembolleri berber kullnılmmlı. 3.26 Donnım grubu I, ktegori M1 İmlâtçının belirleiği çlışm prmetreleri ile uyumlu bir biçime işlevini yerine getirebilecek ve çok yüksek korum seviyesini sğlybilecek biçime tsrımlnn ve gerekmesi urumun ek özel korum tebirleri ile ontıln onnım. Bu ktegorieki onnımın, menlerin yer ltınki bölümlerine ve yrıc grizu ve/vey ynıcı toz tehlikesi ltınki menlerin yer üstü tesislerine kullnılmsı mçlnmıştır. Bu ktegorieki onnımın, ptlyıcı tmosfere onnım gerçekleşme olsılığı çok üşük rızlr bile işlevini yerine getirebilmesi gerekir ve bu onnım; Korum üzenlerinen birine bir rız meyn geliğine en zınn bğımsız ikinci korum üzenin gerekli korum seviyesini sğlyck vey, Gerekli korum seviyesi, birbirinen bğımsız iki rız meyn geliğine bile ele eilebilecek biçime korum üzenlerine ship olmlıır. 3.27 Donnım grubu I, ktegori M2 İmlâtçının belirleiği çlışm prmetreleri ile uyumlu bir biçime işlevini yerine getirebilecek ve çok yüksek korum seviyesini sğlybilecek biçime tsrımlnn onnım. Bu ktegorieki onnımın, menlerin yer ltı bölümlerine ve yrıc olsı grizu ve/vey ynıcı toz tehlikesi ile krşılşbilen menlerin yer üstü tesislerine kullnılmsı mçlnmıştır. Bu onnımın, ptlyıcı tmosfere enerjisiz olmsı mçlnmıştır. Bu ktegorieki onnım ile ilgili korum üzenleri, norml çlışm esnsın ve yrıc özellikle kötü kullnım ve çevre şrtlrının eğişmesinen kynklnn h ğır çlışm şrtlrı urumun gerekli korum seviyesini sğlr. 3.28 Donnım grubu II, ktegori 1 İmlâtçının belirleiği çlışm prmetreleri ile uyumlu bir biçime işlevini yerine getirebilecek ve çok yüksek korum seviyesini sğlybilecek biçime tsrımlnn onnım. Bu ktegorieki onnımın; hv ile gz, buhr vey sis krışımlrının vey hv/toz krışımlrının sebep oluğu ptlyıcı tmosferlerin evmlı mevcut oluğu lnlr, uzun sürelerle vey sık sık kullnılmsı mçlnmıştır. Bu ktegorieki onnımın, kenisine gerçekleşme olsılığı çok üşük rızlr bile işlevini yerine getirebilmesi gerekir ve bu onnım; Korum üzenlerinen birine bir rız meyn geliğine en zınn bğımsız ikinci üzenin gerekli korum seviyesini sğlycğı vey, Gerekli korum seviyesi birbirinen bğımsız iki rız meyn geliğine bile ele eilebilecek biçime üzenlere vey korumy ship olmlıır. 6
3.29 Donnım grubu II, ktegori 2 İmlâtçının belirleiği çlışm prmetreleri ile uyumlu bir biçime işlevini yerine getirebilecek ve çok yüksek korum seviyesini sğlybilecek biçime tsrımlnn onnım. Bu ktegorieki onnımın; gzlrın, buhrlrın,sislerin vey hv/toz krışımlrının sebep oluğu ptlyıcı tmosferlerin meyn gelebileceği lnlr kullnılmsı mçlnmıştır. Bu ktegorieki onnıml, ilgili korum üzenleri, sık sık meyn gelen bozukluklrın vey normle ikkte lınmsı gereken onnım rızlrı urumun bile gerekli korum seviyesini sğlr. 3.30 Donnım grubu II, ktegori 3 İmlâtçının belirleiği çlışm prmetreleri ile uyumlu bir biçime işlevini yerine getirebilecek ve norml yüksek korum seviyesini sğlybilecek biçime tsrımlnn onnım. Bu ktegorieki onnımın; gz, buhr,sis vey hv/toz krışımlrının sebep oluğu ptlyıcı tmosferlerin meyn gelemeyeceği vey gelirse e sece r sır ve kıs süre ile olbileceği lnlr kullnılmsı mçlnmıştır. Bu ktegorieki onnım, norml çlışm esnsın gerekli korum seviyesini sğlr. Not - Bu stnr ki cihz kelimesi, Direktif 94/9/EC e kullnıln onnım kelimesi ile ynı nlm gelmekteir. 3.31 Bileşen Donnım ve korum sistemlerinin güvenlik işlevi için gerekli oln m keni bşın bir işlevi olmyn herhngi bir prç. Not - Bu stnr ki ek bileşen kelimesi, Direktif 94/9/EC e kullnıln bileşen kelimesi ile ynı nlm gelmekteir. 3.32 Pil Btrynın en küçük elektriksel birimini oluşturn elektrolit ve elektrotlrın bir bileşimi. 3.33 Primer pil vey btry Kimysl reksiyon ile elektrik enerjisi üretebilen bir elektro kimysl sistem. 3.34 Sekoner pil vey btry Kimysl reksiyon ile elektrik enerjisini epolybilen ve ğıtn, elektriksel olrk yenien yüklenebilen bir elektro kimysl sistem. 3.35 Açık pil vey btry Meyn gelen gz ürünlerinin çıkbileceği bir elikle ontılmış kpğı bulunn bir sekoner pil vey btry (IEC 60486-01-18). 3.36 Vlf yrlı pil vey btry Norml çlışm esnsın kplı oln fkt hili bsıncı önceen belirlenmiş eğeri ştığın gz çıkışın müse een bir tertibt ship, bir pil vey btry. Hücreye normle elektrolit ilâve eilemez (IEC 60486-01-20/1). 3.37 Kplı gz sızırmz pil vey btry İmlâtçı trfınn belirlenen sıcklık y yükleme sınırlrı içersine çlıştığı zmn gz vey sıvı çıkışı ypmyn ve kplı kln bir pil vey btry. Not 1 - Bu tip piller ve btrylr tehlikeli yüksek iç bsınçlrı önleyecek güvenlik cihzlrı ile ontılbilirler. Pil ve btrylr elektrolit ilâvesi gerekmez ve orijinl olrk kptılıklrı urum ömrü boyunc çlışck biçime tsrımlnırlr. Not 2 - Yukrıki trif EN 50020 en lınmıştır. Bu trif pile vey btryy uygulnmsınn olyı IEC 60486-01-20/1 eki triften frklılık rz eer. 7
3.38 Btry Gerilimi vey kpsiteyi rtırmk için iki vey h fzl hücrenin birbirlerine elektriksel olrk bğlnığı bir bileşim. 3.39 Kpsite Tm yüklü btrynın belirli yükler ltın verebiliği, elektrik vey elektrik yükü miktrı. 3.40 Anm gerilimi Bir hücre vey btrynın, imlâtçı trfınn belirlenen gerilimi. 3.41 En yüksek çık evre gerilimi Bir hücre vey btrynın, norml çlışm şrtlrı ltın erişilebilen en yüksek gerilimi, yni bir tm yüklemeen hemen sonr bir yeni primer hücreen vey bir sekoner hücreen lınbilen gerilim. (Me 22.3.1.2 eki çizelgelere kbul eilebilir hücreler için en yüksek çık evre gerilimi gösterilmiştir.) 3.42 Yükleme Orjinle epolnn enerjiyi yenien yüklemek için bir sekoner hücre vey btryy kımın norml kışın ters yönüne zorlnmsı hreketi. 3.43 Ters yükleme Norml kım kış yönü ile ynı yöne kım bir primer hücreye y sekoner hücreye zorlnmsı hreketi (örneğin bitmiş btrylr). 3.44 Derin boşlm Hücre geriliminin, hücre vey btry imlâtçısı trfınn tvsiye eilen eğerin ltın üştüğü urum. 3.45 Keninen güvenlikli (Ihs) hücre (vey btry) Kıs evre kımı ve en yüksek yüzey sıcklığı bir iç irenci ile güvenli bir eğere sınırlnn bir primer hücre vey btry. 4 Cihzlrın gruplnırılmsı ve sıcklık sınıflnırmsı 4.1 Potnsiyel ptlyıcı tmosferlereki elektrikli cihzlr; Grup I Grizu bulunbilecek menlere kullnıln elektrikli cihzlr, ve Grup II Grizu bulunbilecek menler ışın, potnsiyel ptlyıcı tmosfer bulunn yerlere kullnıln elektrikli cihzlr olmk üzere ikiye yrılır. Atmosferin grizunun ynı sır, önemli miktr iğer ynıcı gzlrı (metn hriç) içerebiliği menler için kullnılmsı mçlnn elektrikli cihzlr, Grup I in ve yrıc Grup II nin iğer ynıcı gzlr krşılık gelen bölümleri ile ilgili kurllrın uygun olrk iml eilmeli ve eneyen geçirilmeliir. Bu elektrikli cihzlr uygun biçime işretlenmeliir [örneğin: EEx I/IIB T3 vey EEx I/II (NH 3 )]. 4.2 Grup II eki elektrikli cihzlr mçlnıklrı potnsiyel ptlyıcı tmosferin ypısın göre lt gruplr yrılbilir. 4.2.1 Ateşe ynıklı mhfz vey keninen güvenlikli i korum tipleri için Grup II eki elektrikli cihzlr söz konusu korum tipleri ile ilgili Avrup Stnrtlrın isteniliği gibi IIA, IIB ve IIC lt gruplrın bölünür. Not 1 - Bu lt gruplnırm, teşe ynıklı mhfzlr için en büyük eneysel güvenlik rlığı (MESG) vey keninen güvenlikli elektrikli cihzlr (Ek A) için en küçük tutuşm kımı (MIC) ess lınmıştır. Not 2 - IIB işretli cihzlr, IIA Grubu cihzlrı gerektiren uygulmlr için uygunur. Benzer şekile IIC işretli cihzlr IIA Grubu vey IIB Grubu cihz gerektiren uygulmlr için uygunur. 8
4.2.2 Bütün korum tipleri için, Grup II cihzlrı, Me 5.1.2 ye uygun en yüksek yüzey sıcklığının bir fonksiyonu olrk işretlenmeliir. 4.3 Elektrikli cihzlr özel bir ptlyıcı tmosfere eneyen geçirilebilir. Bu urum uygun biçime onylnmlı ve işretlenmeliir. 5 Sıcklıklr 5.1 En yüksek yüzey sıcklığı 5.1.1 Grup I eki elektrikli cihzlr için en yüksek yüzey sıcklığı, Me 23.2 ye göre ilgili belgelere belirtilmeliir. Bu en yüksek yüzey sıcklığı; ) Gerçek en yüksek yüzey sıcklığının cihzın üzerine işretlenmesi vey, b) X sembolünün, kullnıln güvenli kullnım şrtlrını gösterecek biçime belge refernsınn sonr konulmsı, şrtıyl: Kömür tozunun bir tbk oluşturbileceği herhngi bir yüzeye 150 0 C u, Kömür tozunun bir tbk oluşturmsının beklenmeiği (örneğin sızırmzlık sğlnmsı vey hvlnırm neeniyle) yerlere 450 0 C u şmmlıır. Not - Grup I eki elektrikli cihzlrın seçimine kullnıcı; tozlr, sıcklıklrı 150 0 C un üzerine oln yüzeyler üzerine bir tbk meyn getirecek şekile toplnbiliyors, bunlrın etkisini ve için için ynm sıcklığını ikkte lmlıır. 5.1.2 Grup II eki elektrikli cihzlr Me 27.2 f) ye uygun olrk üzenlenmeli ve işretlenmeli ve : Tercihn, Çizelge 1 e verilen bir sıcklık sınıfın sınıflnırılmlı vey, Gerçek en yüksek yüzey sıcklığı ile tnımlnmlı vey, Uygun olurs, öngörülen belirli bir gz trfınn tnımlnmlı. 5.2 Ortm sıcklıklrı Elektrikli cihzlr, normle -20 C ilâ +40 C rsınki ortm sıcklığın kullnılck şekile tsrlnmlıır ve bu urum ek bir işretleme gerekli eğilir. Elektrikli cihz frklı ortm sıcklık rlığın kullnılmk için tsrlnığın, bu cihz tsrımı özel olrk nitelenirilir; bu urum ortm sıcklığı rlığı imlâtçı trfınn bilirilmeli ve belgee belirtilmeliir; ve işretleme, y T sembolünü y özel ortm sıcklığı rlığı ile birlikte Tmb sembolünü içermeli vey bunun uygulnbilir olmmsı urumun, X sembolü bu stnrki Me 27.2 i) ye uygun olrk (Çizelge 2) belge refernsınn sonr konulmlıır. Çizelge 1 - Grup II eki elektrikli cihzlr için en yüksek yüzey sıcklıklrının sınıflnırılmsı Sıcklık sınıfı En yüksek yüzey sıcklığı C T1 450 T2 300 T3 200 T4 135 T5 100 T6 85 9
Çizelge 2 - Çlışm ortm sıcklığı ve ilâve işretleme Elektriki cihzlr Çlışm ortm sıcklığı İlâve işretleme Norml En Yüksek : +40 0 C En Düşük : -20 0 C Yok Özel İmlâtçı trfınn bilirilen ve sertifik belirtilen özel rlık T vey özel rlıkl birlikte Tmb, örneğin -30 0 C < T < 40 0 C vey X sembolü 5.3 Yüzey sıcklığı ve tutuşm sıcklığı İlgili ptlyıcı tmosferin en üşük tutuşm sıcklığı, en yüksek yüzey sıcklığının üzerine olmlıır. Bununl birlikte toplm yüzey lnı 10 cm 2 en büyük olmyn bileşenlerin yüzey sıcklığı; bu bileşenleren olyı bir tutuşm riski yoks, Grup I eki elektrikli cihzlr için krşılık gelen en yüksek yüzey sıcklığını vey Grup II eki elektrikli cihzlr üzerine işretlenen sıcklık sınıfını, T1, T2 ve T3 için 50K, T4,T5,T6 ve Grup I için 25K lık güvenlik sınırı kr şbilir. Bu güvenlik sınırı benzer bileşenlerin tecrübe eilmesi ile vey elektrikli cihzın kenisinin temsili ptlyıcı tmosfere eneyen geçirilmesi ile sğlnmlıır. Not - Deneyler sırsın güvenlik sınırı ortm sıcklığının rtırılmsı ile sğlnbilir. i evreleri gibi yerlere kullnıln, ufk bileşenlerin yüzey sıcklığı için EN 50020 e h fzl serbestlik verilmiştir. 6 Genel 6.1 Potnsiyel ptlyıcı tmosfere kullnılck elektrikli cihzlr; ) Me 1.2 e verilen korum tipleri ile ilgili Avrup stnrtlrı trfınn tmmlnn vey eğiştirilen bu stnrın özelliklerine uygun olmlıır. Not - Elektrikli cihzlr özellikle olumsuz çlışm şrtlrın ( kötü kullnım, nem, ortm sıcklıklrının eğişmesi, kimysl melerin etkisi, korozyon vb.) ynmk zorun klmsı urumun; bu husus yetkili eney merkezinin sorumluluğun olmyıp, kullnıcı trfınn imlâtçıy bilirilmeliir. b) Güvenlik konusu, iyi bir mühenislik uygulmsınki esslr göre ypılmlıır. İmlâtçı keni sorumluluğu ltın elektrikli cihzı işretlemek suretiyle uygunluğu göstermeli, yetkili eney merkezinin bu uygunluğu oğrulm zorunluluğu olmmlıır. 6.2-200 V vey h fzl bir gerilimle yüklenen, bğlı konnstörleri; Grup I ve Grup IIA elektriki cihzlrı için 0,2 mj vey, Grup IIB elektriki cihzlrı için 0,06 mj vey, Grup IIC elektriki cihzlrı için 0,02 mj vey, Yük gerilimi 200 V n h z ise yukrıki enerji seviyelerinin iki ktı oln rtık enerji eğerine kr boşltmk için - Mhfzlı sıck bileşenlerin elektrikli cihzlrın sıcklık sınıfının ltınki bir yüzey sıcklığın kr soğutmk için, gerekli süreen h hızlı çılbilen mhfzlr: 10
ENERJİ KESİLDİKDEN SONRA, AÇMADAN ÖNCE X DAKİKA BEKLEYİNİZ ( X kç kik beklenmesi gerektiğini gösterir) uyrısı ile işretlenmeliir. Alterntif olrk cihz: PATLAYICI GAZ ATMOSFERİNİN OLABİLECEĞİ ZAMANLARDA AÇMAYINIZ uyrısı ile işretlenebilir. 7 Metl olmyn mhfzlr ve mhfzlrın metl olmyn bölümleri Aşğıki özellikler ve Me 23.4.7 e belirtilenler; Metl olmyn mhfzlr, Korum tipine bğlı olrk mhfzlrın metl olmyn bölümlerine uygulnır. Bununl birlikte korum tipinin bğlı oluğu sızırmzlık hlklrı için Me B.3.3.3 e uygun ypıln oğrulm yeterliir. 7.1 Mlzemenin trifi 7.1.1 Me 23.2 ye göre hzırlnn belgeler hem mlzemeleri hem e mhfznın vey mhfznın bölümlerinin imlât şmlrını çıklmlıır. 7.1.2 Plâstik mlzemeler için trif; Mlzeme imlâtçısının ını, Mlzemenin tm ve oğru refernsını, rengini ve e olgu melerinin yüzesi ve cinsi ve vrs iğer ktkı melerini, Not - Mümkün olmsı urumun stnrt ISO numrsı kullnılmlıır. Vernikleme vb. gibi olsı yüzey işlemlerini, ISO 178 e uygun bükülme özelliğine ynırıln ve HD 611.1. S1 ve HD 611.2. S1 e göre belirlenen eğerin % 50 sini şn bükülme ynımı kybının ikkte lınmığı, ısı ynıklılık grfiği üzerineki 20.000 h noktsın krşılık gelen TI sıcklık inisini (Eğer mlzeme ısıy mruz bırkılmn önce bu eneye kırılmz ise; inis, 1A vey 1B tipineki eney çubuklrı ile ypıln ISO 527-2 ye uygun çekme ynımın göre belirlenmeliir) kpsmlıır. Bu krkteristiklerin trifleniği veriler, imlâtçı trfınn sğlnmlıır. 7.1.3 Yetkili eney merkezinin, mlzemenin trifi ile oln uygunluğunu onylmsın gerek yoktur. 7.2 Isıl ynıklılık Plâstik mlzemeler; çlışm esnsınki ortm sıcklığını ikkte ln (Me 5.2), mhfznın vey bölmelerini (Me 23.4.6.1) en sıck noktsınn en z 20 K h sıck oln 20.000 h (bk 7.1.2) noktsın krşılık gelen bir TI sıcklık inisine ship olmlıır. Plâstik mlzemeen ypılmış mhfznın vey bölümlerinin ısıy ve soğuğ ynıklılığı yeterli olmlıır (Me 23.4.7.3 ve 23.4.7.4). 7.3 Aşğıki özellikler ylnızc; Sbit olmyn elektrikli cihzlrki, ve Kullnılığı yere silinip temizlenen plâstik bölümleri bulunn sbit elektrikli cihzlrki, plâstik mhfzlr, mhfzlrın plâstik bölümlerine ve elektrikli cihzın çıktki iğer plâstik bölümlerine uygulnır. 11
7.3.1 Grup I elektrikli cihzlr Herhngi bir yöneki izüşüm yüzey lnı 100 cm 2 en büyük oln plâstik mlzemeen ypılmış mhfzlr, norml kullnım, bkım ve temizleme şrtlrı ltın elektrosttik yüklere oğn tutuşm tehlikesinin önleneceği şekile tsrımlnmlıır. Bu özellik; tehlikeli elektrosttik yüklerin meyn gelmemesi için Me 23.4.7.8 e verilen meto göre ölçülen ylıtım irencinin (23±2) 0 C ve % (50±5) bğıl neme 1GΩ u şmyck biçime seçilen uygun mlzeme ile, y boyut, şekil ve yerleşim vey iğer korum metotlrının uygulnmsı ile sğlnmlıır. Tüm bunlr rğmen tutuşm tehlikesi tsrım yolu ile önlenemezse, bir uyrı etiketi çlışm esnsın uygulnck güvenlik tebirlerini göstermeliir. Not 1 - Elektriksel ylıtım mlzemesinin seçimine, gerilimli bölümler ile tems hline bulunn çıktki plâstik bölümlere okunulmsı ile orty çıkn sorunlrın önlenmesi için, en küçük ylıtım irencinin sürürülmesine ikkt eilmeliir. Not 2 - Pâtlyıcı gz tmosferinin evmlı vey uzun süre bulunuğu yerlere kullnılck plâstik mhfzlr için ilâve sınırlr uygulnbilir. 7.3.2 Grup II elektrikli cihzlr Mhfzlr, kullnım, bkım ve temizleme şrtlrı ltın elektrosttik yüklere oğn tutuşm tehlikesinin önleneceği biçime tsrımlnmlıır. Bu özellikler, tehlikeli elektrosttik yüklerin meyn gelmemesi için şğıki, b vey c nin herhngi birisi ile sğlnmlıır. ) Me 23.4.7.8 e göre ölçülen ylıtım irencinin (23±2) 0 C ve % (50+5) bğıl neme 1GΩ u şmycğı biçime seçilen uygun mlzeme, b) Plâstik mhfzlr vey mhfzlrın plâstik bölümlerinin herhngi bir yöneki izüşüm yüzey lnlrının şğıki gibi (Not 2) sınırlnırılmsı, - IIA Grubu ve IIB Grubu cihzlr;çıktki plâstik lnın toprklnmış iletken çerçeve ile çevrilmiş olmsı şrtıyl en çok 400 cm 2 ye kr rtırılmsı hriç en çok 100 cm 2. - IIC Grubu cihzlr, ışık geçiren bölümler hil, plâstik bölümlerin tehlikeli elektrosttik yüklerin oluşmsın krşı ek olrk korunmsı urumun en çok 100 cm 2 ye kr büyütülebilmesi hriç en çok 20 cm 2. c) Boyut,şekil ve yerleşim vey iğer koruyucu metolrın uygulnmsı. Tüm bunlr rğmen, tutuşm tehlikesi tsrım yolu ile önlenemezse, bir uyrı etiketi çlışm esnsın uygulnck güvenlik tebirlerini göstermeliir. Not 1 - Elektriksel ylıtım mlzemesinin seçimine, gerilimli bölümler ile tems hline bulunn çıktki plâstik bölümlere okunulmsı ile orty çıkn sorunlrın önlenmesi için, en küçük ylıtım irencinin sürürülmesine ikkt eilmeliir. Not 2 - Ptlyıcı gz tmosferlerinin evmlı vey uzun süre bulunuğu yerlere (Bölge 0) kullnılck plâstik mhfzlr için ilâve sınırlr uygulnbilir. 7.4 Vi işli elikler Çlışm esnsın yrlm, muyene vey iğer işletme neenleri ile çılmlrı mçlnn kpklrın tespitine kullnıln bğlyıcılr için iş çılmış elikler; plâstik mlzemeye ylnızc iş biçimi mhfznın plâstik mlzemesi ile uyumlu oluğu zmn çılbilirler. 12
8 Hfif metl içeren mhfzlr 8.1 Grup I elektrikli cihzın mhfzlrının ypımın kullnıln mlzemeler kütlece; Toplm % 15 en fzl titnyum, mgnezyum ve lüminyum, Toplm % 6 n fzl mgnezyum ve titnyum içermemeliir. Grup II elektrikli cihzın mhfzlrının ypımın kullnıln mlzemeler kütlece, % 6 n fzl mgnezyum içermeliir. 8.2 Çlışm esnsın yrlm, muyene vey iğer işletme neenleri ile çılmlrı mçlnn kpklrın tespitine kullnıln bğlyıcılr için iş çılmış elikler; mlzemeye ylnızc iş biçimi mhfznın plâstik mlzemesi ile uyumlu oluğu zmn çılbilirler. Me 8.1 eki kurl ve şrtlr insnlr trfınn tşınn Grup I hsss cihzlrın uygulnmzlr. 9 Bğlyıcılr 9.1 Genel Stnr korum tipinin ele eilmesi vey ylıtılmmış gerilimli bölümlere erişimin önlemesi için kullnıln gerekli bölümler sece bir let yrımı ile gevşetilebilmeli vey çıkrtılbilmeliir. Hfif metl içeren mlzemeen mhfznın bğlm vilrı, bğlyıcılrın mlzemesi mhfznınki ile uyumlu oln, hfif metl vey plâstikten ypılbilir. 9.2 Özel bğlyıcılr Belirli bir stnr korum tipi için Avrup stnrtlrının herhngi birine özel bir bğlyıcı gerektiğine, bu şğıkilere uygun olmlıır. Vi işi; ISO 965 e göre 6g/6H lık bir spm ile, ISO 262 ye göre kb iş olmlıır. Vi bşı vey somun; ISO 4014, ISO 4017, ISO 4032 vey ISO 4762 ye, ve ltıgen lyn yr visı olmsı urumun ise ISO 4026, ISO 4027, ISO 4028 vey ISO 4029 uygun olmlıır. Elektrikli cihzki elikler Me 9.3 eki kurllr uygun olmlıır. Not - Norml çlışm esnsın korum tipini geçersiz hle getirebilen meknik hsr mruz klmış Grup I eki özel bğlyıcılrın bşlıklrı örtü vey ters işli eliklerin kullnılmsı ile korunmlıır. 9.3 Elektrikli cihz - Özel bğlyıcılr için elikler 9.3.1 Me 9.2 eki vi işli bğlyıcılrının eliklerine; en z ilgili bğlyıcının girebileceği biçime (Şekil 1 ve Şekil 2) n vi çpın eşit vi kvrmsını sğlyck biçime (h) uzunlukt iş çılmlıır. 9.3.2 Vi işi ISO 965 e göre 6H tolernsın olmlı ve: ) İlgili bğlyıcı elemnın bşlığı ltınki elik, ISO 286-2 ye göre (Şekil-1) ve ISO 273 e göre H13 ort tolernsınn h büyük olmyck bir çıklığ imkn vermeli; vey b) Drltılmış göveli bğlm elemnının bşlığı ltınki eliğe, bğlyıcıyı tutbilmeyi sğlyck şekile vi işi çılmlıır. Vi işli eliğin boyutu; tespit eici bşı ile tems hlineki yüzey, bir boşluklu elik içineki göve rltılmksızın en zınn bir bğlm elemnınkine eşit (Şekil 2) olmlıır. 13
h / bğlyıcının n vi çpı uzunluğu c ISO 286-2 ün H 13 tolrnsı ile müse eilen en büyük çıklık Şekil 1 - Vi işli bğlyıcılr için tolernslr ve çıklıklr & iş şekline uygun stnr elik çıklığı h/ bğlyıcının işinin n çpı X bir rltılmış gövenin tems boyutu X/ kullnıln iş büyüklüğüyle uzunluğu boyunc iş çıkmış (rltılmış göve olmksızın) stnr bir bğlyıcının stnr bşının tems boyutu Şekil 2 - Drltılmış göveli bir bğlyıcı bşının ltınki tems yüzeyi 9.3.3 Altı köşe gömme bşlı yr visı olmsı urumun; vi işi, ISO 965 e göre 6H tolernsın ship olmlı ve sıkılıktn sonr vi işi çılmış elikten ışrı çıkmlıır. 10 Kilitleme üzenleri Korum tipinin sürürülmesi için kullnıln kilitleme üzenleri; etkinlikleri örneğin tornvi vey pense kullnımı ile kolyc bozulmyck biçime ypılmlıır. 14
11 Geçit izoltörleri Bğlntı tertibtı olrk kullnıln ve bğlntı ypılırken ve sökülürken bir önürme momentine mruz klbilen geçit izoltörlerin tüm bölümleri önmeye krşı güvenceye lınck biçime monte eilmeliir. İlgili önürme moment eneyi, Me 23.4.5 e verilmiştir. 12 Ypıştırm mlzemeleri 12.1 Me 23.2 ye uygun olrk sunuln imlâtçı belgeleri; öngörülen çlışm şrtlrın ve güvenlik bkımınn ypıştırm mlzemelerinin, elektrikli cihzlrının nm eğerleri içine mruz klbilecekleri en yüksek sıcklıkt yeterli ısıl krrlılığ ship oluğunu teyit etmeliir. Mlzemenin sınır eğeri bu en yüksek sıcklığı en z 20 K şmsı urumun ısıl krrlılığın yeterli oluğu eğerlenirilir. Not - Ypıştırm işleminin en olumsuz çlışm şrtlrın ynmsı zorunlu ise, uygun tebirler konusun imlâtçı ile kullnıcı rlrın mutbkt sğlnmlıır. 12.2 Yetkili eney merkezinin, Me 2.1 e bhseilen okümnlrki krkteristik listesini onylmsı gerekli eğilir. 13 Ex bileşenler 13.1 Ex bileşenler Ek C eki kurllr uygun olmlıır. Bu bileşenler; ) Boş bir mhfz vey, b) Me 1.2 e verilen bir vey h fzl korum tipinin özelliklerine uygun cihzlrl birlikte kullnıln bileşenler vey bileşen gruplrı olbilir. 13.2 Ex bileşenler; ) Cihz mhfzsının tmmen içine (örneğin e tipi bğlntı ucu, mpermetre, ısıtıcı vey gösterge; tipi nhtrlm bileşeni vey termostt, i tipi besleme kynk) vey, b) Cihz mhfzsının tmmen ışın (örneğin e tipi toprk bğlntı ucu, i tipi lgılyıcı), c) Cihzın mhfzsının kısmen içine kısmen ışın (örneğin tipi itme butonlu nhtr, sınır nhtrı vey gösterge lâmbsı, e tipi mpermetre, i tipi gösterge) monte eilebilir. 13.3 Mhfznın tmmen monte eilmesi urumun; ylnızc cihz içine kullnılığı zmn eneyen geçirilecek ve/vey eğerlenirilecek bölümler, yrı bir bileşen olrk eneyen geçirilemeyen vey eğerlenirilemeyen bölümlerir (örneğin bileşenin monte eiliği zmnki yüzey sıcklığı, yüzeysel kçk yolu uzunluğu ve ylıtım rlığı). 13.4 Mhfznın ışın vey mhfznın kısmen içine vey kısmen ışın monte eilmesi urumun ex bileşenler ile mhfz rsınki r yüzeyler, Me 23.4.3 e göre meknik eneyler ve ilgili korum tipine uygunluk yönünen eneyen geçirilmeli vey eğerlenirilmeliir. 14 Bğlntı üzenleri ve bğlntı ucu bölmeleri 14.1 Elektrikli cihzlr; sbit bir kblo bğlntısı ile üretilmesi ışın, hrici evrelere bğlnmk için gerekli bğlntı üzenine ship olmlıır. Sbit bğlı, sonlnırılmmış kblolu iml eilen tüm cihzlr, kblonun serbest ucun uygun korum ihtiycını gösterecek biçime X sembolü ile işretlenmeliir. 14.2 Bğlntı ucu bölmeleri ve onlrın giriş çıklığı, iletkenlerin kolyc bğlnmsını sğlyck biçime boyutlnırılmlıır. 14.3 Bğlntı ucu bölmeleri, Me 1.2 e verilen EN stnrtlrınn birine uygun olmlıır. 15
14.4 Bğlntı ucu bölmeleri; iletkenlerin uygun bğlntısınn sonr, yüzeysel kçk yolu uzunluklrı ve ylıtım rlıklrının ilgili korum tipi için vrs Avrup stnrtlrın verilen özellikleri krşılycğı biçime tsrımlnmlıır. 14.5 Elektriksel bğlntılrın kontk bsıncı, ylıtım mlzemelerinin (sıcklık, nem vb. neenlerle) işletmeeki boyut eğişimlerinen etkilenmemeliir. Özellikle hili toprk süreklilik levhlı, plâstik cirlı mhfzlrın hili toprk süreklilik lehvsı ile ontılığı özel urum, Me 23.4.7.7 eki eney uygulnmlıır. Not - Toprklm süreklilik levhsı boyutu ve mlzemesi beklenen rız kımın uygun olmlıır. 15 Toprklm vey kuşklm iletkenleri için bğlntı üzenleri 15.1 Elektrik cihzının bğlntı ucu bölmesi içine ve iğer bğlntı üzenlerine ykın bir yere, toprklm vey eş potnsiyel kuşklm iletkeninin bğlntısı için bir bğlntı üzeni bulunmlıır. 15.2 Metl mhfzlı elektrikli cihzlr toprklm vey eş potnsiyel kuşklm iletkeni için ilâve bir hrici bğlntı üzenine ship olmlıır. Bu hrici bğlntı üzeni Me 15.1 e belirtilen bğlntı üzeni ile elektriksel olrk tems hline olmlıır. Enerjileniğine hreket eebilen ve kblosun toprklm vey eş potnsiyel kuşklm iletkeni içeren kblo ile beslenen bir elektriki cihz için hrici bğlntı üzeni gerekli eğilir. Not - Elektriksel olrk tems hline ifesinen iletken kullnımının gerekli olmığı nlşılmlıır. 15.3 Çift vey tkviyeli ylıtım ship elektrikli cihzlr oluğu gibi toprklmnın (vey kuşklmnın) gerekmeiği vey ek toprklmnın gerekmeiği elektrikli cihzlr hili vey hrici toprklm vey kuşklm bğlntı üzenine ihtiyç yoktur. 15.4 Toprklm vey eş potnsiyel kuşklm bğlntı üzenleri; şğıki Çizelge-3 e belirtilen kesit lnlrın ship en z bir iletkenin etkin bir biçime bğlnmsın imkn vermeliir. Çizelge 3 - Korum iletkenlerinin olmsı gereken en küçük kesit lnlrı Fz iletkenlerinin kesit lnı S mm 2 S < 16 16 < S <35 S > 35 Krşılık gelen korum iletkeninin kesit lnı Sp mm 2 S 16 0,5 S Ayrıc; elektrik cihzlrının ışınki toprklm vey eş potnsiyel kuşklm bğlntı üzenleri, en z 4 mm 2 lik bir iletken ile etkin bir bğlntı ypmy imkn sğlyck şekile olmlıır. 15.5 Bğlntı üzenleri korozyon krşı etkili biçime korunmlıır. Bunlr; yrıc iletkenlerin gevşemesi ve burulmsının önleneceği biçime ve kontk bsıncının sürürüleceği biçime tsrımlnmlıır. Tems hlineki bölümleren birisinin hfif metl içeren bir mlzemeen meyn gelmesi urumun özel tebirler lınmlıır. Metl içeren mlzemenin ort bölümleri çelikten ypılbilir. 16 Kblo ve boru girişleri 16.1 İmlâtçı; kblo vey boru ile kullnıln girişleri, bunlrın cihz üzerineki konumlrı ve en çok kç tneye müse eiliğini, Me 23.2 ye göre verilen okümnlr belirtmeliir. 16
16.2 Kblo ve boru girişleri, üzerine monte eiliği elektrikli cihzın korum tipinin özel krkteristiklerini eğiştirmeyecek biçime iml eilip sbitlenmeliir. Bu hususun bu girişlerle kullnılmy uygun oln, kblo girişi imlâtçısının belirttiği tüm kblo boyut rlığın uygulnmlıır. 16.3 Kblo ve boru girişleri, cihzın birleşik bir bölümünü oluşturbilir. Yni bir n elemn vey bölüm, cihzın mhfzsının yrılmz bir bölümü hlineir. Böyle urumlr, girişler cihzlr ile birlikte eneyen geçirilmeli ve belgelenirilmeliir. Not - Cihzn yrı oln nck cihzl birlikte monte eilen kblo ve boru girişleri, genellikle cihzn yrı olrk eneyen geçirilip belgelenirilir. Cihz, imlâtçının isteği oğrultusun cihz ile eneyen geçirilip belgelenirilebilir. 16.4 Kblo girişleri ister birleşik olsun ister yrı olsun, Ek B eki ilgili özelliklere uymlıır. 16.5 Grup I kblo girişi tsrımın, kblo burulmsının bğlntılrı etkileyebileceği yerlere önmeyi engelleyen bir üzen konulmlıır. 16.6 Boru ile giriş, iş çekilmiş eliğe vilyrk vey; - Mhfz çeperi içine vey, - Mhfz çeperi üzerine vey içine tkılmk üzere tsrımlnn ptör levhy vey, - Mhfznın çeperi ile yrılmz bir bütün hline vey bun bğlı bir ururucu kutuy, çıln üz eliklere oturtulrk sğlnmlıır. 16.7 Giriş çıklığın kblo vey boru girişi tkılmığı zmn, elektrikli cihz mhfzsının çeperlerineki söz konusu giriş çıklıklrını kptmsı mçlnn köreltici elemnlr, cihzın mhfz çeperi ile birlikte ilgili korum tipine it özellikleri sğlmlıır. Bunu sğlyn üzenler, köreltici elemnın sece bir let yrımı ile çıkrtılbileceği biçime olmlıır. 16.8 Beyn şrtlrı ltınki sıcklığın, kblo vey boru girişine 70 C n vey iletkenlerin yrılığı nokt 80 C n h büyük olmsı urumun; elektrikli cihzın ışın, kblonun vey boru içineki iletken bğlntılrının kullnıcı trfınn seçilebilmesi için uygun bir işret konulmlıır. KABLO GİRİŞİ 1 - Giriş noktsı 3 - Sızırmzlık hlksı 2 - Ayrılm noktsı 4 - Dolgu bileşeni BORU GİRİŞİ Şekil 3 - Giriş ve yrılm noktlrının gösterilişi 17
17 Döner elektrik mkineleri Döner elektrik mkinelerinin hrici bir mil trfınn thrik eilen soğutm fnlrı, elektrik cihzlrının mhfzsının bir prçsı olrk üşünülmeyen fn kpklrıyl mhfz ltın lınmlıır. Bu tip fn ve fn kpklrı şğıki özellikleri krşılmlıır. 17.1 Hricî fnlr için hvlnırm elikleri Döner elektrik mkinelerinin ış fnlrı için hvlnırm eliklerinin IP korum ereceleri, EN 60034-5 stnrın göre en z; Hv girişi trfın IP 20, Hv çıkışı trfın IP 10 olmlıır. Düşey çlışn öner elektrik mkinelerine, ybncı cisimlerin hvlnırm eliklerinin içine üşey olrk üşmesi önlemeliir. Grup I öner elektrik mkinelerine; eliklerin ylnızc, 12,5 mm en büyük ybncı cisimlerin mkinenin hreketli bölümleri üzerine üşmeyle vey titreşim yoluyl giemeyeceği biçime tsrlnıklrı vey üzenlenikleri zmn IP 10 korum erecesi yeterliir. 17.2 Hvlnırm sistemlerinin ypılışı ve montjı Fnlr, fn kpklrı ve hvlnırm kfesleri; Me 23.4.3.1 e uygun rbe eneyine ynım özelliklerini ve Me 23.4.3.3 e göre istenilen sonuçlrı krşılyck biçime ypılmlıır. 17.3 Hvlnırm sistemleri için çıklıklr Norml işletme şrtlrın, hrici fn ile kpğı, hvlnırm kfesi ile onun bğlyıcılrı rsın tsrım tolernslrının ikkte lınığı çıklıklr; çıklıklrı 5 mm yi şmsının gerek olmığı ve krşıt bölümlerin boyut hsssiyeti ve krrlılığ ship olcğı biçime iml eilmeleri şrtıyl 1 mm ye kr zltılbilmesi urumu hriç, fnın en büyük çpının en z 1/100 ü kr olmlıır. Hiçbir şekile çıklık 1 mm en z olmmlıır. 17.4 Hricî fn ve kpklrın kullnıln mlzemeler 17.4.1 Grup II öner elektrik mkinelerine tkıln ve çevre hızı 50 m/s en z oln fnlr hriç; hricî fnlrın, fn kpklrının, hvlnırm kfeslerinin vb.; Me 23.4.7.8 e belirtilen meto göre ölçülen elektriksel ylıtım irenci, 1 GΩ u şmmlıır. 17.4.2 Plâstiğin imlâtçısının trfınn belirlenen çlışm sıcklığı, çlışm nın (nm eğeri için) mlzemenin mruz klbileceği en yüksek sıcklık en z 20 K kr şılmsı urumun plâstik mlzemenin ısıl krrlılığının yeterli oluğu kbul eilmeliir. 17.4.3 Döner elektrik mkinelerinin hfif metl içeren mlzemeen iml eilmiş, hrici fnlrı, kpklrı, hvlnırm kfesleri kütlece miktrı; - Grup I elektrik mkinelerine; toplm % 15 fzl lüminyum, mgnezyum ve titnyum, ve toplm % 6 fzl mgnezyum ve titnyum, - Grup II elektrik mkineleri e; % 6 fzl mgnezyum içermemeliir. 18 Anhtrlm tblosu 18.1 Kontklrı ynıcı bir ielektrik içine lırılmış nhtrlm üzenine izin verilmez. 18
18.2 Ayırıcılr (yük ltın çm ypmk için tsrımlnmmış); - Uygun bir yük kesme cihzı ile elektriksel vey meknik olrk kilitlemeye ship olmlı; vey - Ylnızc Grup II cihzlrı için, yırıcılrın kumn meknizmsının ykının bir yer YÜK ALTINDA ÇALIŞTIRMAYINIZ uyrısı ile işretlenir. 18.3 Anhtrlm tblosun bir yırıcının bulunmsı urumun, tüm kutuplrı çmlı ve kontklrın konumunun görülebileceği vey bunlrın çık pozisyonunun güvenilir bir şekile gösterileceği biçime tsrımlnmlıır. Bu tip yırıcı ile nhtrlm tblosunun kpğı vey kpısı rsın herhngi bir kitleme üzeni, söz konusu kpk vey kpının çılmsın ylnızc yırıcı kontklrının çılmsı tm olrk gerçekleştiği zmn izin vermeliir. 18.4 Grup I nhtrlm tblolrınki yırıcılrın çlışm meknizmlrı, çık konum sm kilitle kitlene bilmeliir. 18.5 Grup I nhtrlm tblosun, kullnılıyors kıs evre ve toprk rız rölelerinin kilitlemesini sğlyck üzenlemeler ypılmlıır. Anhtrlm tblosun mhfznın ışınn erişilebilen lokl bşlngıç urumun getirme üzeni vrs, bu giriş kpğı Me 9.2 ye uygun özel bir bğlyıcıy ship olmlıır. 18.6 Elektrik, meknik, mgnetik, elektro-mgnetik, elektro-optik, pinomtik, hirolik, kustik vey ısıl etki ile çm kpmyı ypbilen nhtrlm kontklı uzktn kumnlı evreleri ihtiv een mhfzlrın içine erişmeyi sğlyn kpılr ve kpklr; i. Korumsız hili evreleri yırmk üzere çlışmıkç iç kısm girişi önleyecek bir yırm üzeneği ile kilitlemeli olmlı, vey ii. Cihz, ENERJİLİ İKEN AÇMAYINIZ uyrısı ile işretlenmeliir. Yukrı belirtilen (i) urumun iç bölümlerin, yırıcının çlışmsınn sonr enerjili klbileceğinin öngörülüğü yerlere bkım personelinin mruz klbileceği riski en z inirmek için, söz konusu enerjili bölümler şğıki () vey (b) ile korunmlıır: ) Me 1.2 e listelenen korum tiplerinen biri ile; b) Aşğıki; - EN 50019 un ( e korum tipi) özelliklerine uygun, fz-fz vey fz-toprk rsın yüzeysel kçk yolu uzunluğu ve ylıtım rlığı ve - Enerjili bölüm ihtiv een ve bir letin enerjili bölümlere elikler üzerinen tems eemeyeceği biçime üzenlenmiş, EN 60529 uygun en z IP20 korum erecesi sğlyn hili tmmlyıcı mhfz, - Dhili tmmlyıcı mhfz üzerine ENERJİLİ İKEN AÇMAYINIZ uyrısı ile ypıln işretlenmenin sğlnmsı ile korunmlıır. 19 Sigortlr Sigort içeren mhfzlr; - Değiştirilebilir elemnlrın tkılıp vey çıkrılmsı ylnızc gerilim kesik iken ypılbileceği ve mhfz tm olrk kptılıncy kr sigortlrın enerjilenemiyeceği biçime kilitlenmeliir vey, - Bir bşk yol olrk, cihzın üzeri ENERJİLİ İKEN AÇMAYINIZ uyrısı ile işretlenmeliir. 20 Fişler ve prizler 20.1 Fişler ve prizler; ) Kontklrı enerjili iken yrılmycklrı ve fişler ve prizler yrı iken kontklrı enerjilenemeyecek biçime tsrımlnmlı vey ksi hle bunlr mekniki vey elektriki kilitlemeli y, b) Me 9.2 ye uygun olrk özel bğlyıcılr vsıtsıyl ve ENERJİLİ İKEN AYIRMAYINIZ uyrısı ile işretlenmiş cihz ile tespit eilmeliir. Civtlı tipler bir btryy bğlı olmlrı neeniyle bunlrın yrılm işleminen önce enerjilenemeyeceği urumlr işretleme SADECE TEHLİKELİ OLMAYAN ALANLARDA AYIRINIZ şekline ypılmlıır. 19
20.2 Beyn kımı 10 A i ve beyn 250V. vey 60 V. ı geçmeyen, fiş ve prizler şğıki bütün urumlrın yerine getirilmesi şrtı ile Me 20.1 e belirtilen özellikleri krşılmsı gerekmez. Enerjili urum kln bölüm prizir. Fiş ve priz; beyn kımki kesmeyi gecikmeli slıcı ile gerçekleştirerek yrılmn önce meyn gelen rkın sönmesini olnklı kılr. Fiş ve priz, rkın sönmesi esnsın EN50018 e göre leve krşı korumsını sürürür. Ayırmn sonr enerjili kln kontklrın korumsı, Me 1.2 e verilen korum tiplerinen birine göre olur. 20.3 Prize tkılmığın enerjili kln bileşenleri bulunn fişlere müse eilmez. 21 Ayınltm rmtürleri 21.1 Ayınltm rmtürüneki ışık kynğı göz büyüklüğü 50 mm 2 yi şmyn kfesten oluşn ek bir koruyucu ile sğlnbilen ışık geçiren bir kpk ile korunmlıır. Kfesin göz büyüklüğü 50 mm 2 en büyük ise korumsız olrk eğerlenirilmeliir. Işık geçiren kpk ve vr ise koruyucu Me 23.4.3.1 e uygun olrk ilgi eneyleri geçebilmeliir. Ayınltm rmtürlerinin montjı tek bir vi ile ypılmmlıır. Bu vi; rmtürünün yrılmz bir bölümü (örneğin mhfzy kynk eilmiş vey öküm biçimine) ise vey iş çılmışs, sıkılığı zmn gevşemeye krşı yrı bir kilitlemesinin olmsı urumun tek bir elikli civt kullnılbilir. 21.2 EN 50020 ye uygun keninen güvenli yınltm rmtürleri hriç, uylr ulşmy imkn sğlyn kpklr ve yınltm rmtürlerinin iğer hili prçlrı; i. Kpğın çılm işlemi bşlr bşlmz uyun bütün kutuplrını otomtik olrk kesen bir üzen vsıtsı ile kilitlenmeli y, ii. ENERJİLİ İKEN AÇMAYINIZ uyrısı ile işretlenmeliir. Yukrıki i) urumun, lâmb uyu ışınki bzı bölümlerin bkım personelinin mruz klcğı tehlikeyi en z inirmek için kesme cihzının çlışmsınn sonr enerjili klmsının mçlnığı yerlere bu enerjili bölümler, şğıki ) vey b) ile korunmlıır ) Me 1.2 e verilen korum tiplerinen biri ile vey, b) Aşğıki; EN 50019 un özelliklerine uygun e korum tipi, fz-fz vey fz-toprk rsın yüzeysel kçk yolu uzunluğu ve ylıtım rlığı ve Enerjili bölüm ihtiv een ve bir letin enerjili bölümlere elikler üzerinen tems eemeyeceği biçime üzenlenmiş, EN 60529 uygun en z IP30 korum erecesi sğlyn hili tmmlyıcı mhfz (ışık kynğı için reflektör vb.), hili tmmlyıcı mhfz üzerine ENERJİLİ İKEN AÇMAYINIZ uyrısı ile ypıln işretlenmenin sğlnmsı ile korunmlıır. 21.3 Serbest metlik soyum bulunurn (EN 60182 ye uygun lçk bsınçlı soyum lâmblr gibi) lâmblr izin verilmez. Yüksek bsınçlı soyum (örneğin EN 60662 ye uygun) lâmblr kullnılbilir. 22 El lâmblrı, miğfer ışıklrı, miğfer lâmblrı ve btrylr 22.1 Grup I için miğfer ışıklrı Mencilerin kullnığı miğfer ışıklrı ile ilgili özellikler EN 50033 e verilmiştir. 22.2 Grup II için miğfer lâmblrı ve el lâmblrı 22.2.1 Cihzın bütün konumlrın elekrolit kçğı önlenmeliir. 20