YANGISAL PROTEİNLERİN HASTALIKLARIDA ÖNEMİ VE YORUMLANMASI Akut faz yanıtla ilişkili olarak Akut Faz Proteinleri meydana gelir. Akut faz proteinleri değerlendirilmeden önce yangısal reaksiyonların şiddetinin belirlenmesinde Albumin /globülin oranı dikkate alınırdı. Akut faz yanıt; enfeksiyon, doku yaralanması- travma, neoplazi veya immünolojik patolojilerde oluşan homeostatik bozukluklara karşı organizmanın verdiği reaksiyondur. Akut faz yanıtta öncelikle trombosit, granülosit ve mononüklear hücreler aktive edilir. Aktive edilen granülosit ve mononüklear hücrelerden interlökin-6, interlökin 1- beta ve tümör nekroz faktör alfa gibi akut faz sitokinleri salınır. Bu sitokinler farklı hücre ve dokularda bulunun sfesifik resaptörlere bağlanarak sistemik reaksiyona neden olurlar. Beden ısısının yükselmesi, lökositozis, eritrosit sedimentasyon oranının artışı, glikokortikoit, komplement aktivasyonu, pıhtılaşma faktörlerinin artışı ile birlikte pozitif akut faz proteinlerin serum konsantrasyonlarının yükselmesi meydana gelir. Ayrıca, serum demir, çinko, negatif akut faz proteinlerinde azalmaya yol açarlar. Akut faz proteinleri enfeksiyonun başlangıcında veya travma nedeniyle yangısal mediyatörler tarafından uyarılan bir grup hepatik glikoproteinleri ifade eder. Akut faz proteinlerinin fonksiyonu: Patojenlere karşı savunma sistemine gerekli enerjiyi ve korumayı sağlamak, Patojenlerin neden olduğu hasarı sınırlandırma, Hasarlı ve enfektif doku artıklarını ortadan kaldırmak Hasarlı douları tekrar restore etmek Faydalı moleküller ( örneğin hemoglobinin hem yapısı) ve doku artıklarının geri dönüşümünü sağlamaktır. Kısaca akut faz proteinleri; bozulan doku fonksiyonların tekrar sürdürülmesini için görev alırlar Henüz klinik belirti vermeyen yangısal reaksiyonların erken belirlenmesinde önemlidirler
Akut faz proteinleri; pozitif reaksiyon proteinleri ve negatif reaksiyon proteinleri olarak değerlendirilebilir. Pozitif Reaksiyon Proteinleri; yangısal reaksiyonlarda artar Fibrinojen C reaktif Protein Haptoglobin Serum amiloid A Seruloplazmin Alfa-1 antitripsin Alfa -1 asit glikoprotein Negatif Reaksiyon Proteinleri; yangısal reaksiyonlarda azalır Albumin Transferrin Akut faz proteinleri, özellikle SAA, CRP ve haptoglobin erken tanı ve tedavi açısından veteriner hekimlikte önem taşır. Akut faz proteinlerinin sentezlendiği en önemli organ karaciğerdir. Haptoglubin ve serum amiloid - A ayrıca meme bezlerinde sentezlenebilir.
AKUT FAZ PROTEİNLERİNİN GENEL AKTİVASYONLARI Travma, İnfeksiyon, stress, yangı, neoplazi Lipopolisakkarit, opsoninler, nörol uyarımlar Proinflamatuar sitokinler in salınımı IL-1, IL-6, TNF- alfa Nötrofil aktivasyonu Karaciğer hepatositlerde - akut faz proteinleri üretiminin düzenlenmesi AKUT FAZ YANIT Prof. Dr. Lökositozis, Sezgin ŞENTÜRK komplement U.Ü. Veteriner aktivasyonu, Fakültesi proteaz İç Hastalıkları Anabilim Dalı inhibisyonu, pıhtılaşma, opsonizasyon Yangının çözümü - doku hasarının onarımı
Haptoglobin Haptoglobin en spesifik akut faz proteinlerinden biridir. Karaciğerde sentezlenen alfa 2 globulinidir. Haptoglobinin ana görevi eritrositlerden serbest kalan hemoglobin bağlamak ve yeniden retiküloendoteliel sistem kullanılmasını sağlamaktır. Enfektif durumlarda artmasının en önemli nedenlerinden birisi hemoglobini bağlaması ile birçok mikronizmanın büyümesi için gerekli olan heam maddesinin bu patojenlerce kullanmasını engellemektir. Haptoglobunin antiiflamatuar ve bakteriostatik fonksiyonları bulunmaktadır. Akut genaralize, hatta akut lokal enfeksiyonlarda dahi serum haptoglobin seviyesinin 24 saat içinde 100 katına çıkabilir. Haptoglobin akut ve kronik yangısal hastalıkların ayırt edilmesi için kullanılabilir. Bakteriyel enfektif hastalıklarda kullanılan antibakteriyellerin etkinliğini ortaya koyması açısından önemlidir. Enfeksiyonun baskılandığını haptoglobin düzeyinin düşmesi gösterir. Yüksek kalması veya yükselmeye devam etmesi kullanılan tedavinin yetersizliğine işaret eder. Kedilerde Akut ve kronik yangısal reaksiyonların ayırımında total ve förmül lökosite göre Serum amiloid - A ve haptoglobin çok daha iyi bir indikatördür
Bakteriyel enfektif hastalıklarda antibakteriyel tedavinin yanında nonsteroidal antienflamatuar ilaçların ( NSAID) kullanım endikasyonun belirlenmesinde serum haptoglobin seviye bizlere bilgi verebilir. Serum haptoglobin seviyesinin normal değerinin 2-3 kat yüksek olması NSAID kullanımını endike kılabilir. Uygulalan tedavinin doğruluğu hakkında serum haptoglobin seviyesi bizlere bilgi verebilir. Tedavi öncesine göre tedavi süresince hızla düşme eğiliminde olan serum heptoglobin seviyesi bizlere uygulanan tedavinin doğru olduğunun bir göstergesidir. Serum Amiloid A ( SAA) Serum amiloid A nın ana fonksiyonu hasarlı dokulardaki kolesterolü hepotositlere taşınması, polimorf nüklear hücrelerin ve monositlerin kemotaksizini aktive etmesi ve patojenlerin fagositozisini artırmak için opsinizasyon sağlaması, fagositik oksidatif hasarı inhibe ederek, doku bütünlüğünü korumaya çalışması olarak özetlenebilir. Kediler için en önemli yangısal proteindir. SAA sağlıklı hayvanların serumunda çok düşük hatta standart prosedürlerle tespit edilemeyecek düzeylerde bulunur. Ama hangi bir yangısal yanıta bağlı olarak 10-100 kat artış gösterebilir. SAA yangının nonsfesifik bir markırıdır. Yangısal stimülasyonun başlamasına takiben 6-8 saat içerisinde agresif bir artış gösterir. 36-48 saat içerisinde serumda pik düzeye ulaşır. Yeni bir stimülasyon oluşmazsa 1-2 hafta içerisinde normale döner. SAA sentez edildikten sonra 30 daika 2 saat arasında karaciğerde hepotositler tarafında hızla yıkımlanır. Dolayısı ile doku hasarı durduğunda serum düzeyi hızla azalır. Tespit edilen serum amiloid A nekadar yüksekse doku hasarı o derece şiddetlidir Özellikle kedilerde, SAA yangının ve şiddetinin belirlenmesinde lökosit, haptoglobin ve fibronejen değerlendirilmesine göre çok daha sfesifik bilgiler sunar.
Fibrinojen yangısal bir reaksiyon başladığında 4-10 gün içersinde pike ulaşırken, SAA 24-48 saatte pike ulaşması, SAA nın yangısal sorunun daha erken belirlenmesinde fibrinojene göre daha duyarlı olmasını sağlar. Fibrinojenin plasma kleransı SAA ya göre daha uzun sürdüğünde uygulanan tedavinin etkiliği hakkında bizlere gerçekçi bulgular sunmazken, SAA bu konuda çok daha rasyonel sonuçları işaret eder. SAA bakteriyel enfeksiyonlarda viral enfeksiyonlara oranla çok daha yüksek artışlar gösterir. Aşılama sonrası istenilen immun yanıtın oluşmaya başladığını Serum amiloid A düzeyeine bakarak söyleyebiliriz. Aşılama sonrası 24 saatte serum amiloid A da orta düzeyde artışın belirlenmesi ve 3-4 gün sonra azalması immun yanıtın başladığını işaret eder. SAA hemoliz ve lipemiden etkilenmez SAA ve Haptoglobin değerlerine bakılarak yangının akut veya kronik olduğunu anlayabilirmiyiz? Evet; serum haptoglobin (Hp) düzeyini serum Amiloid A değerine böldüğümüzde; Yangısal reaksiyon tipi Hp/SAA oranı Akut yangısal reaksiyon 0.2-0.6 Sub akut yangısal reaksiyon 0.7-2.2 Kronik yangısal reaksiyon 2.3 ve üzeri KEDİ VE KÖPEKLERDE SAA VE CRP ARTIĞI ÖNEMLİ HASTALIKLAR
SAA C- RP Kedi FIP Akut Pankreatitis Operasyon sonrası Travma Neoplazi-lenfomamesotelioma Karsinom, sarkom, Round Cell tümörler Meme bezi tümörleri Hepatoselüler hasar Renal yetmezlik Sistemik yangısal yanıt sendromu- sepsis Pnomöni Enfeksiyöz hastalıklar Kedilerde şu ana kadar çok fazla önemi belirlenmemiş Artışlar yangısal durumlarda olabilir ama SAA kadar sfesifik değildir Köpek Pyometra Gastrit ülser Meme bezi tümörleri Sistemik yangısal yanıt sendromu sepsis Renal yetmezlik Hepatik dejenerasyon Mastitis Neoplazi- tümörler Lenfoma Pankreatitis Pyometra E. Canis, Babesiozis Leismaniozis Doku travması Hiperadrenokortisim Akut pankreatitis Yangısal barsak hastalığı Panniculitis Canine idiopatik poliartritis Kronik valvular hastalıklar Operasyon sonrası Multisentrik lenfoma Hemongiosarcom Meme bezi tümörleri Pnomöni Tüberküloz Meningitis Sepsis- septisemi Kolestazis, abseler Akut pyelonefritis Myokardial enfarktüs
C Reaktif Protein (CRP) Enfeksiyon, yangı ve stres durumlarında monosit ve makrofajlardan sekrete edilen IL-1, IL-6, TNFalfa ve interferonlar diğer akut faz proteinleri yanında CRP sentezinide stimüle ederler. Akut yangı ve enfeksiyonlarda çok hızlı CRP artışı çok hızlı ve yüksek olur. Bu artışın temel amacı enfeksiyon etkenlerinin eleminasyonu için komplement ve makrofaj aktivasyonunun stimüle edilmesidir. CRP ayrıca imun sistemin düzenlenmesi, yangısal doku hasarının onarımı- rejenerasyonunun sağlanmasında önemli görev alır. CRP; Köpeklerde duyarlılığı yüksektir. Kedilerde önemli bir yangısal protein olarak değerlendirilmemektedir. Yangısal reaksiyona bağlı olarak 4-6 saat içersinde hızla artar 48 saatte pike ulaşır. İyileşme Fazında 1-2 hafta içersinde normal sınırlara düşer. Köpeklerde Akut ve kronik yangısal reaksiyonların ayırımında total ve förmül lökosite göre CRP çok daha iyi bir indikatördür Hangi Durumlarda kullanabiliriz; 1. Pre operatif ve post operatif sağlık durumunun belirlenmesinde 2. Enfeksiyon şiddetinin belirlenmesinde 3. Yapılan tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesinde 4. Prognozun belirlenmesininde CRP nin genel artış nedenleri Pnomöni Tüberküloz Meningitis
Mastitis Ovarial kistler, Metritis, abort, ölü doğum Sepsis- septisemi Septik artritis Kolestazis, abseler Akut pyelonefritis Myokardial enfarktüs Pankratitis, Bazı karsinom ve sarkomlar Gebelik, ekserzis bağlı CRP artış gösterebilir Türe Bağlı Olarak Yangısal Proteinlerin Önemi Yangısal protein kedi köpek Alfa-1 asit glikoprotein Yangısal reaksiyonda 10 kattan fazla artış gösterir Yangısal reaksiyonlarda en fazla 10 kat artış gösterir ( 1-10) Serum Amiloid A ( SAA) Yangısal reaksiyonda 10 kattan fazla artış gösterir Yangısal reaksiyonda 10 kattan fazla artış gösterir C- Reaktif Protein Yangısal reaksiyonda 10 kattan fazla artış gösterir Yangısal reaksiyonda 10 kattan fazla artış gösterir Haptoglobin Yangısal reaksiyonlarda en fazla 10 kat artış gösterir ( 1-10) Yangısal reaksiyonlarda en fazla 10 kat artış gösterir ( 1-10) TÜR Yüksek duyarlılık gösteren Yangısal Proteinler Orta şiddetli duyarlılık gösteren yangısal proteinler Köpek C- Reaktif Protein SAA Haptoglobin Ceroplasmin Alfa-1 asit glikoprotein Negatif etkilenen Yangısal protein- Azalan Albumin
Kedi SAA, Alfa-1 asit glikoprotein Haptoglobin Albumin Alfa-1 asit glikoprotein ( AGP) kedilerde, son derece önemli bir yangısal proteindir, Köpeklerde CRP nin endike olduğu tüm durumlarda kullanılabilir. Özellikle FIP in non enfeksiyöz karaciğer hastalıkları, kardiak yetmezliklerle ayrımında önemli rol oynar. FIP de dramatik olarak yüksek artış gösterirken diğer yansımalarda genelde önemli artışlar oluşmaz. SAĞLIK KEDİ VE KÖPEKLERDE SERUM AKUT FAZ PROTEİN KONSANTRASYONLARI Akut Faz Proteinleri Köpek Kedi C- Reaktif Protein < 5 mg/l <10 mg/l Serum Amiloid A 0-2.19 mg/l 10.2±8.32 mg/l Haptoglobin 0.3-1.8 g/l 0.04 3.84 g/l Alfa-1 asit glikoprotein < 380 µg/ml 0.1 0.48 g/l Ceruplasmin < 20 İU/L