SINIF ÖĞRETMENLĠĞĠ SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMI 1
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMININ GENEL YAPISI 2
SOSYAL BĠLGĠLER DERSĠNĠN GENEL AMAÇLARI Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak yetişir. Atatürk Ġlke ve Ġnkılâplarının, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar; lâik, demokratik, ulusal ve çağdaş değerleri yaşatmaya istekli olur. Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilir. Türk kültürünü ve tarihini oluşturan temel öge ve süreçleri kavrayarak, millî bilincin oluşmasını sağlayan kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi gerektiğini kabul eder. 3
Yaşadığı çevrenin ve dünyanın coğrafî özelliklerini tanıyarak, insanlar ile doğal çevre arasındaki etkileşimi açıklar. Bilgiyi uygun ve çeşitli biçimlerde (harita, grafik, tablo, küre, diyagram, zaman şeridi vb.) kullanır, düzenler ve geliştirir. Ekonominin temel kavramlarını anlayarak, kalkınmada ve uluslararası ekonomik ilişkilerde ulusal ekonominin yerini kavrar. Meslekleri tanır, çalışmanın toplumsal yaşamdaki önemine ve her mesleğin gerekli olduğuna inanır. Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları sorgulayarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değişim ve sürekliliği algılar. Bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanır. Bilimsel düşünmeyi temel alarak bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretmede bilimsel ahlâkı gözetir. Birey, toplum ve devlet arasındaki ilişkileri açıklarken, sosyal bilimlerin temel kavramlarından yararlanır. 4
Katılımın önemine inanır, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürer. Ġnsan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, lâiklik, cumhuriyet kavramlarının tarihsel süreçleri ve günümüz Türkiyesi üzerindeki etkilerini kavrayarak yaşamını demokratik kurallara göre düzenler. Farklı dönem ve mekânlardaki toplumlararası siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik etkileşimi analiz eder. Ġnsanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak, ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık gösterir. 5
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMININ UYGULANMASI ĠLE ĠLGĠLĠ AÇIKLAMALAR İlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Öğretim Programı 4 ve 5. sınıflarda haftada üçer ders saati olmak üzere, her sınıf için toplam 36 haftada 108 saatlik bir ders süresi öngörülerek hazırlanmıştır. Sosyal Bilgiler üniteleri; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimler ve vatandaşlık bilgisi açılarından çok yönlü olarak ele alınmaktadır. Öğretmen de konuları çok yönlü olarak işlemelidir. 6
Programda kazanımların öngördüğü bir içerik sınırlaması söz konusudur. Çevresel etkiler ve grubun sözü edilen özellikleri açısından gerektiğinde, güncellik ilkesi gözetilmek kaydıyla ünite sürelerinde değişiklik yapabilir. 7
Öğretmen, geçmiş, bugün ve gelecek düşünüldüğünde, bütün insan faaliyetlerini kapsayacak şekilde seçilmiş olan dokuz öğrenme alanının, birden fazla disiplini içerdiğine, zaman, süreklilik ve değişim öğrenme alanının, diğer sekiz öğrenme alanıyla birlikte değerlendirildiğine dikkat etmelidir. Yani bir ünite, iki öğrenme alanı içermektedir. Öğretmen, sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler ve yansıtıcı düşünme olarak sosyal bilgiler anlayışlarına önem vermelidir. Öğrencilere, sosyal bilimcilerin (coğrafyacının, tarihçinin, vb.) bilimsel yöntemleri sezdirilmelidir. 8
Sosyal Bilgiler Programı, Barr, Barth ve Shermis in (1977) ortaya koyduğu üç geleneği de önemsemektedir. Vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler, Sosyal Bilimler olarak sosyal bilgiler, Yansıtıcı düşünme olarak sosyal bilgilerdir. 9
8-13 yaşlarındaki çocukların yakından uzağa ilkesinin tersine Çin Seddi, Piramitler, dünyanın en uzun, en kilolu, en yaşlı insanı gibi konularla ilgilendiği görülmüştür. Bu yüzden ünitelerin sıralanması yakından uzağa ilkesine göre yapılırken, Küresel Bağlantılar öğrenme alanı ile öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmıştır. Öğretmen, öğrencilerin disiplinlere ait kavramları öğrenmelerine dikkat etmelidir. Öğrencilerin, çizdikleri kavram ve zihin haritalarından yararlanarak, kavram yanılgıları varsa, düzeltmelerine yardımcı olmalıdır. Programdaki değerler, bir örnek olaydan ya da öyküden hareketle, değerleri açıklama, ahlâkî muhakeme ve değer analizi şeklinde verilmelidir. 10
Olguları ve olayları aktarmak ya da öğrencilere ders kitaplarını ezberletmek yerine, aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler uygulamalıdır. Geziler, sadece eğlenceli bir gün geçirme olarak düşünülmemeli, her aşaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Müze Ġle Eğitim ve Öğrenme-Öğretme Sürecinde Gazete Kupürlerinden Yararlanma konusunda önerilen açıklama ve etkinlik örnekleri işlenişte dikkate alınmalıdır. Sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Değerlendirmede geleneksel yöntemlerle, alternatif değerlendirme yöntemlerini birlikte kullanmalıdır. Öğrencilere verilecek ödevler gerçek yaşam sorunlarından (otantik görev) seçilmelidir. 11
Öğretmen, programda üç türlü ilişkilendirme ile karşılaşmaktadır. Bunlar, üniteler arası ilişkilendirme, dersler arası ilişkilendirme ve aradisiplinlerle ilişkilendirmedir. ARA DİSİPLİNLER Programda tek başına bir ders olarak yer almayan; ancak diğer derslerin içerisinde yer bulan ve böylelikle dersler (disiplinler) arası ilişkinin kurulmasını sağlayan yaklaşımdır. NEDEN ARA DİSİPLİN? 1- Ara disiplin uygulamasıyla eğitim, yaşam ile ilişkilendirilerek öğrencinin çok yönlü gelişimini sağlayıcı bir özelliğe kavuşturulmuştur. 2- Öğrenci merkezli anlayış hakimdir 3- Disiplinlerarasında ilişki kurulmuştur 12
ARA DĠSĠPLĠNLER 13
14
15
16
17
18
Derslerin, ünitelerin bütün olarak ele alınması 19
Ülkemizde yeni geliştirilen programlarda tematik yaklaşım kullanılmaktadır. Bu yaklaşım ile temalar, beceriler, ara disiplinler, kişisel nitelikler diğer derslerle bütünleştirilebilmekte; aynı zamanda da tematik yaklaşım çocuğun dünyasındaki olgu ve olayları yansıtmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi tematik yaklaşımının seçilmesinde rol oynayan unsurlardan biri değildir? A) Öğrencilerin motivasyonlarının yüksek olduğu derslerin diğer derslere de yansımasını sağlamak B) Öğrencilerin yaşadıkları çevreyle olan bağlarını ve farkındalıklarını artırmak C) Öğrencilerin etkinliklere katılarak değişik bilgi ve beceriler edinmelerini sağlamak D) Öğrencilerin tutumlarında ve çalışma alışkanlıklarında iyileşme sağlamak E) Dersleri daha kolay bir hale getirerek öğrenci başarısını artırmak 20
ÖĞRENME ALANLARI 21
ÖĞRENME ALANLARI Benzer yapıdaki birden fazla ünite/temanın bir araya gelerek oluşturduğu bilgi bütününe öğrenme alanı denir. Öğrenme alanını meydana getiren üniteler aynı sınıfta okutulmak zorunda değildir. Örneğin basketbol ünitesi 5.sınıfta, hentbol ünitesi 8. sınıfta, voleybol ünitesi 11. sınıfta öğrenciye öğretilebilir. Hepsine birden takım sporları öğrenme alanı denir. 2005 YILINDA YENİLENEN ÖĞRETİM PROGRAMLARINDA BİRBİRİ İLE İLİŞKİLİ BECERİ, TEMA, KAVRAMLARIN BİR BÜTÜN OLARAK GÖRÜLEBİLMESİ İLE ÖĞRENMEYİ ORGANİZE EDEN TEMEL YAPI AŞAĞIDAKİLERDEN HANGİSİ İLE AÇIKLANMAKTADIR? A. ARA DİSİPLİN B. ORTAK BECERİLER C. ÖĞRENME ALANLARI D. HELEZONİK TASARIM E. YAŞANTI KONİSİ
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32