DANIŞMAN ÖĞRETMEN MENTORLUK FONKSİYONLARI İLE ADAY ÖĞRETMENLERİN ÖZNEL MUTLULUK DÜZEYİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Ramazan YİRCİ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Uğur ÖZALP Millî Eğitim Bakanlığı Prof. Dr. İbrahim KOCABAŞ Yıldız Teknik Üniversitesi
KAVRAMSAL ÇERÇEVE MENTOR KİMDİR? Herhangi bir iş yerinde farklı görevlerde çalışarak deneyim kazanmış olan, danışan kişinin hedefine ulaşmasını sağlayacak yolu bulmasına yardımcı kimse, yönder. Bir başka ifadeyle usta kişi. (Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğü) 2
MENTORLUK NEDİR? Deneyimli, yol gösterici, belli bir alanda uzman olan mentorun, başka birisinin gelişimine, kişisel birikimi ve enerjisi yoluyla yatırım yapması sürecidir. Mentorluk sürecinin kariyer gelişimi ve psikososyal gelişim şeklinde iki fonksiyonu olduğu belirtilmektedir. 3
ÖZNEL MUTLULUK NEDİR? Mutluluk, olumlu duyguların daha sık, olumsuz duyguların daha az deneyimlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Nesnel yaklaşımların mutluluğu açıklamada yetersiz kalmasından dolayı mutluluğun öznel yapısının araştırmaların odağına alındığı görülmektedir. Öznel mutluluk, bireyin, kendisine ilişkin bilişsel değerlendirmeleri ya da duygusal tepkilerine dair öznel yargılarıdır. 4
ÖĞRETMEN ATAMA VE YER DEĞİŞTİRME YÖNETMELİĞİ 17 Nisan 2015 tarihinde Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin üçüncü bölümü aday öğretmenlere yönelik yürütülecek iş ve işlemleri düzenlemektedir. Buna göre, adaylıklarının ilk altı ayında yetiştirme sürecine dahil edilecek aday öğretmenler, kendileri için danışman olarak görevlendirilen öğretmenler tarafından değerlendirilmeye tabi tutulmaktadır. 5
YÖNTEM Göreve yeni başlayan, yetiştirme sürecindeki aday öğretmenlere yönelik meslekte kıdemli danışman öğretmenler tarafından verilen rehberlik hizmeti ile aday öğretmenlerin öznel mutluluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesini amaçlayan bu çalışma, ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. 6
EVREN VE ÖRNEKLEM Araştırmanın evrenini İstanbul ili Fatih, Eyüp ve Şişli ilçeleri oluştururken evrenden random yöntemiyle 171 aday öğretmen çalışmanın örneklemine dahil edilmiştir. Evrendeki aday öğretmenlerin yaklaşık % 66 sına ulaşılmıştır. 7
VERİ TOPLAMA ARAÇLARI 29 olumlu madde; Mentorluk Fonksiyonları Ölçeği (Noe, 1988) Türkçe Uyarlama: İbrahimoğlu, Uğurlu ve Kızıloğlu (2011) 3 olumlu, 1 olumsuz madde; Öznel Mutluluk Ölçeği (Lyubomirsky ve Lepper, 1999) Türkçe uyarlama: Doğan ve Totan (2013) 8
EĞİTİM DURUMU Aday Eğitim Durumu Frekans Yüzde Lisans 153 89,5 Yükseklisans 18 10,5 Toplam 171 100,0 Danışman Eğitim Durumu Frekans Yüzde Lisans 151 88,3 Yükseklisans 14 8,2 Doktora 6 3,5 Toplam 171 100,0 9
CİNSİYET Aday Cinsiyet Frekans Yüzde Kadın 134 78,4 Erkek 37 21,6 Toplam 171 100,0 Danışam Cinsiyet Frekans Yüzde Kadın 89 52,0 Erkek 82 48,0 Toplam 171 100,0 10
Mentorluk Fonksiyonları CİNSİYETE GÖRE DANIŞMAN MENTORLUK FONKSİYONLARI Cinsiyet N Ort. SS t SD p Aynı 98 3,247 3,247 Farklı X 73 3,065 3,065,938 169.35 T testi, danışman öğretmenlerin sergiledikleri mentorluk fonksiyonları puanlarının aday öğretmen ve danışman öğretmenin cinsiyetlerinin aynı ya da farklı olması durumuna göre istatistiki olarak farklılaşmadığını göstermektedir. 11
Öznel Mutluluk CİNSİYETE GÖRE ADAY ÖĞRETMEN ÖZNEL MUTLULUĞU Cinsiyet N Ort. SS t SD p Aynı 98 3,3673,9780 Farklı 73 3,2774,9579,600 169.49 T testi, aday öğretmenlerin öznel mutluluk puanlarının aday öğretmen ve danışman öğretmenin cinsiyetlerinin aynı ya da farklı olması durumuna göre istatistiki olarak farklılaşmadığını göstermektedir. 12
Mentorluk Fonksiyonları BRANŞA GÖRE DANIŞMAN MENTORLUK FONKSİYONLARI Branş N Ort. SS t SD p Aynı 23 3,138 1,170,866 169.53 Farklı 148 3,174 1,276 T testi, danışman öğretmenlerin sergiledikleri mentorluk fonksiyonları puanlarının aday öğretmen ve danışman öğretmenin branşlarının aynı ya da farklı olması durumuna göre istatistiki olarak farklılaşmadığını göstermektedir. 13
Öznel Mutluluk CİNSİYETE GÖRE ADAY ÖĞRETMEN ÖZNEL MUTLULUĞU Branş N Ort. SS t SD p Aynı 23 3,272,7902,580 169.89 Farklı 148 3,338,9944 T testi, aday öğretmenlerin öznel mutluluk puanlarının aday öğretmen ve danışman öğretmenin branşlarının aynı ya da farklı olması durumuna göre istatistiki olarak farklılaşmadığını göstermektedir. 14
MENTORLUK FONKSİYONLARI VE ÖZNEL MUTLULUK DÜZEYİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Değişken N r p Mentorluk Fonksiyonları Öznel Mutluluk **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). 171.661** 0.000 Yapılan korelasyon analizi sonuçlarına göre mentorluk fonksiyonları ve öznel mutluluk düzeyi arasındaki pozitif yönde güçlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Buna göre mentorluk fonsiyonları puanları arttıkça aday öğretmenlerin öznel mutluluk düzeyi de artmaktadır. 15
MENTORLUK FONKSİYONLARININ ADAY ÖĞRETMENLERİN ÖZNEL MUTLULUK DÜZEYLERİNİ ETKİLEME DURUMU Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken R 2 Adjusted R 2 F P Bağımsız Model Beta B t Mentorluk Fonksiyonları Mutluluk düzeyi.436.433 130.886 0.000 0,661 0,508 11.376 Mentorluk fonksiyonlarının aday öğretmenlerin öznel mutluluk düzeylerini etkileme durumunu test etmek için yapılan basit doğrusal regresyon analizi sonuçlarının istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. Katılımcıların mentorluk fonksiyonları maddelerine ilişkin görüşleri öznel mutluluk düzeyine ilişkin görüşlerinin % 44 ünü açıklamaktadır. Bu durum mentorluk fonksiyonları puanlarının öznel mutluluk düzeyine ilişkin puanları pozitif yönde anlamlı olarak yordadığına işaret etmektedir. 16
SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırmaya katılan hem aday öğretmenler hem de danışman öğretmenlerden yüksek lisans ve doktora mezunu sayısı çok azdır. Özellikle danışman öğretmen olarak görevlendirilecek öğretmenlerin kendi alanlarında veya eğitim bilimleri alanlarından birinde yüksek lisans yapmaları faydalı olacaktır. 17
SONUÇ VE ÖNERİLER Her ne kadar danışman öğretmen ile aday öğretmen branş-cinsiyet değişkeni öznel mutluluk ve mentorluk puanları üzerinde istatistiki olarak anlamlı bir farklılık oluşturmasa da bakıldığında aynı branş ve cinsiyetteki öğretmenlerin öznel mutluluk ve mentorluk fonksiyonları puanlarının aritmetik ortalamasının daha yüksek olduğu görülmüştür. Başka bir ifadeyle danışman öğretmen ve aday öğretmen aynı branş veya cinsiyetten olduğunda öznel mutluluk düzeyi daha da yükselmektedir. Bu nedenle danışman öğretmen ve aday öğretmen eşleştirmesinde diğer kriterler ile birlikte cinsiyet faktörü de göz önünde bulundurulabilir. + Msila, 2013; Elliot, Leck, Orser ve Mossop, 2006. 18
SONUÇ VE ÖNERİLER Mentorluk fonksiyonları ile aday öğretmenlerin öznel mutluluk düzeyinde pozitif yönde anlamlı güçlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yani mentorluk fonksiyonları puanlarında artış olması aday öğretmenlerin öznel mutluluklarını artırmaktadır. Aynı branştan danışman öğretmen bulunamazsa ikinci bir danışman hoca e-danışmanlık yöntemiyle aday öğretmenle ilgilenebilir. 19
SONUÇ VE ÖNERİLER Bu yeni aday öğretmen yetiştirme sistemi ile daha derinlemesine bilgi toplamak için nitel araştırmalar daha farklı illerde ve genel örneklemler kullanılarak tekrar edilebilir. 20
SONUÇ VE ÖNERİLER Mentorluk fonksiyonlarının iyi yerine getirilmesi daha nitelikli ve daha mutlu öğretmenlerin göreve başlamalarını sağlayacaktır. Milli Eğitim Bakanlığının uygulamadaki eksiklikleri giderecek adımlar atması öenmlidir. Örneğin aday öğretmen ve danışman öğretmen eşleştirmelerinde daha sıkı kriterler getirilmesi düşünülmelidir. 21
TEŞEKKÜRLER 22