Baş Boyun Radyoterapisi Yan Etkileri. Yrd. Doç. Dr. Banu Atalar Acıbadem Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi A.D.

Baş Boyun Radyoterapisi Yan Etkileri Yrd. Doç. Dr. Banu Atalar Acıbadem Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi A.D.

Baş Boyun Radyoterapisinin Önemi Cerrahi ile eşit sonuç alınması Uzun yaşam beklentisi Organ koruyucu Hayat kalitesine etkisi

RT öncesi RT sonrası

Baş Boyun Radyoterapisinin Önemi Önemli fonksiyonları etkilemesi Konuşma Yutkunma Beslenme Nefes alma Tad alma Çiğneme Görme Duyma

T1 Glottik Larinks Kanseri

T2 N2B Dil kökü kanseri Primer 42 Gy/21f, MS alan dışı 50 Gy (-) boyun 50Gy (+) boyun 60Gy

Doku toleransı 25 Gy: Kemik iliği, lenfositler, GI epitel, germinal hücreler 25-50 Gy: ağız epiteli, tükrük bezleri, büyüyen kemikler ve kıkırdak, kollojen > 50 Gy: kemik ve kıkırdak, iskelet kasları

Radyoterapinin Yan Etkileri Etkili Parametreler Hastayla ilgili Yaş, genel durumu,beslenme, sosyal durumu, oral sağlık durumu, sigara Tedavi ile ilgili Fraksiyonasyon, kemoterapi almak, cerrahi uygulanmış olmak

Radyoterapinin Yan Etkileri Erken Geç

Erken Yan Etkiler Cilt toksisitesi, eritem Tükrükde koyulaşma, azalma, ağız kuruluğu Mukozit Tat alamama Disfaji Ses kısıklığı veya ses kalitesinde değişme Ağız ve diş sağlığında bozulma Kilo kaybı Saçlarda dökülme

Akut yan etkilere yaklaşım

Mukozit RT nin 2. haftasından sonra başlar Ağrılı, infeksiyon Tedavilerde aksama Hiperfraksiyonasyon ile artar

Rosenthal et al. 2008

Rosenthal et al. 2008

Mantar enfeksiyonu var mı? Flucan 150 mgr 1x1 1 hafta ara ile

Mukozit tedavisi Bikarbonatlı ağız bakımı Analjezik NSAID (asetaminofen,codein, oksikodon) Morfin sülfat veya Transdermal Fentanyl Topikal Analjezi (%2 visköz lidokain+benadryl veya Antiasid) Tobramisin, Polimiksin B, clotrimazol içeren pastiller

Cilt reaksiyonları Deri nasıl? Eritem Kuru deskuamasyon Islak deskuamasyon

Korunma Koruyucu ajan yok Cilt dozuna dikkat Cilt temizliği Cildi tahriş etmeyen giyim Güneşten koruma

Cilt Temizliği 99 Meme kanserli hasta Prospektif randomize çalışma XRT sırasında Sabun ve suyla yıkanma vs Yıkanma yok Roy et al. Radiother Oncol 2001

Cilt Temizliği Sonuçlar Yaş desquamasyon % 14 vs % 33 p<0.05 Ağrı, kaşınma ve yanma hissi skorlaması yıkanmayan grupta daha kötü (trend var)

Tedavi Semptomatik Ağrı kontrolü Cilt temizliği Topikal kortikosteroidler, kremler Pansuman %0.9 NaCl veya Burrow solüsyonu

Geç Yan Etkiler

Geç Yan Etkiler Ağız Kuruluğu En sık yan etkilerden Hem major hem minör tükrük bezleri etkilenebilir. Parotis >24-26Gy IMRT ve amifostin Çürüklere ve mantar infeksiyonları

Geç Yan Etkiler Lhermit belirtisi: 2-4 ay, geçici Radyasyon myelopatisi: >6 ay, kalıcı -spinal kord >50Gy

Geç Yan Etkiler Deri ile ilgili (Atrofi, ülser, nekroz..) Yumuşak dokularla ilgili (Fibrozis, nekroz..) -total doz ve yüksek fr. dozu ile ilişkili

Geç Yan Etkiler Kulakla ilgili (duyma kaybı, OM) Gözle ilgili (katarakt, optik nöropati, retinopati) Trismus

Geç Yan Etkiler Endokrin sistemle ilgili -hipotiroidi, büyüme geriliği Beyin ve sinirlerle ilgili - temporal lob nekrozu (>60Gy)

Geç Yan Etkiler Yutma ve çiğneme bozukluğu Fistül oluşumu

Osteoradyonekroz Belirtiler: Ağrı, iltihap, nekroza uğramış kemik, iyileşmeyen yara, kırık Tedavi: Antibiyotikler, debridman, cerrahi veya HBO

Yan etkileri önlemek için neler Yapmalı?

Beslenme Desteği Tedavide kilo kaybı olmamalı Beslenme desteği Tedaviye uyumu artırır Tedaviye arayı önler Tedavi öncesi ve haftalık kilo ölçümü beslenme sorgulanmalı

Beslenme Desteği Nazogastrik sonda Kilo kaybı % 5 i geçerse Gastrostomi Jejunostomi

Diş Bakımı Radyoterapi öncesi osteoradyonekroz riskini azaltmak için Çürük tedavisi Abse, kist vs tedavisi Çekim Profilaktik florid uygulaması

Oral Stentler Tercihen kişiye özel yapılmalı Koruma ve Pozisyon verme amaçlı Dili aşağı basmak Maksillayı uzaklaştırmak

Hekimler Neler yapmalı? 3 DCRT veya IMRT ile normal doku tolerans dozlarına uygun bir planlama Görüntü rehberliğinde (IGRT) tedavi doğrulaması yapmak Amifostin gibi tükrük bezi koruyucu ajanları kullanmak

Özellikle tedavi sırasında hastanın alkol veya sigara kullanımının önlenmesi Hastanın sekonder enfeksiyonlardan korunması Ağız ve diş bakımı için hastayı yönlendirmek-bilgilendirmek

RT teknikerleri neler yapmalı? Tedavi alanına oda ışıkları açık iken bakmak Cilt reaksiyonları başlayınca yönlendirmek Aşırı kilo kaybı veya tümör küçülmesi sonrası maskeler bollaşınca haber vermek Daha önce olmayan kokular konusunda dikkat!