Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadelede Saðlýk Hizmetleri

HAZIRLAYANLAR EDÝTÖR Prof. Dr. Ayþe Akýn YAZARLAR (Alfabetik Sýrayla) Prof. Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ Dr. Meral Demirören Dr. Serap Þener Dr. Þehnaz Tumay T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü Ekim 2008 Bu kitabýn basým, yayýn, çoðaltým ve daðýtým hakký T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü ne aittir. Bu yayýn Avrupa Birliði desteði ile oluþturulmuþtur. Hiç bir þekilde Avrupa Birliði nin görüþlerini yansýtmamaktadýr.

3 Önsöz Kadýnlara yönelik aile içi þiddet, kadýnlarla erkekler arasýnda eþit olmayan güç iliþkilerinin sonucu meydana gelen, özel yaþam içinde olduðu için de genellikle gizli tutulan ve tespit etmenin zor olduðu önemli bir toplumsal problemimizdir. Aile içi þiddet günümüzde önemli bir halk saðlýðý sorunu olarak da deðerlendirilmektedir. Çünkü aile içi þiddet; yetersiz beslenmeye, kronik hastalýklarýn artmasýna, madde baðýmlýlýðýna, beyin travmalarýna, organ travmalarýna, geçici ve kalýcý çeþitli hastalýklara, kronik aðrýya, korunmadan cinsel iliþkiye girmeye, pelvik enflamatuar hastalýklara, jinekolojik problemlere, düþüklere, düþük aðýrlýklý çocuk doðumlarýna, anne ölümlerine, intiharlara neden olmaktadýr. Þiddet maðduru ve risk altýndaki kadýnlarda depresyon, organik nedeni olmayan aðrýlar ve bayýlmalar, uykusuzluk, baþ aðrýsý, sýkýntýlý olma hali, yoðun korku, deðiþikliklerden kaygý duyma sýk rastlanan belirtiler olarak bildirilmektedir. Aile içi þiddet bir saðlýk sorunu olmasýnýn yaný sýra aile içindeki diðer bireyleri ve çevreyi de etkilediðinden ayný zamanda toplumsal bir sorundur. Saðlýk hizmeti sunanlar açýsýndan konunun önemli bir baþka yönü de þiddet maðduru ve risk altýndaki kadýnlar için 'yardým' alabilecekleri hizmet alanlarý arasýnda en baþta saðlýk hizmetlerinin geliyor olmasý, en çok saðlýk sektöründe çalýþanlara güven duyabilmeleri ve en çok onlardan yardým talep etmeleridir. Oysa saðlýk sektöründe çalýþan doktor, hemþire, ebe ve diðer saðlýk personelinin þiddet maðduru ve risk altýndaki kadýnlara hizmet götürmede yaþadýklarý bazý sorunlar mevcuttur.

4 Ýþte bu sorunlarýn çözülmesine yönelik olarak Bakanlýðýmýz ile Kadýn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlýðý arasýnda 03/01/2008 tarihinde "Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadelede Saðlýk Personelinin Rolü ve Uygulanacak Prosedürler Eðitimi" konulu protokol imzalanmýþtýr. Bu protokol kapsamýnda saðlýk personelinin kadýna yönelik þiddet konusunda duyarlýlýklarýnýn arttýrýlmasý, bilgi ve beceri kazandýrýlmasý için eðitim çalýþmalarýna baþlanmýþtýr. Ýlk aþamada Haziran - Kasým 2008 tarihleri arasýnda "Eðitici Eðitimleri" yapýlacaktýr. Ýkinci aþamada ise 81 ilde yaklaþýk 60 000 saðlýk personeline ulaþýlarak eðitim verilmesi planlanmaktadýr. Ayný zamanda ulusal veri tabaný oluþturulmasý amacýyla "Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Tarama Formu" ve " Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Kayýt Formu" hazýrlanmýþtýr. Sonuçta tüm bu çalýþmalarla aile içi þiddetle mücadelenin saðlýk teþkilatýnýn rutin saðlýk hizmetleri içinde yer almasý saðlanacaktýr. Þiddetten uzak sevgi dolu bir toplum olma yolundaki bu çalýþmada emeði geçen herkese teþekkür eder, baþarýlý çalýþmalarýn devamýný dilerim. Dr. Seraceddin Çom Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürü T.C. Saðlýk Bakanlýðý

ÝÇÝNDEKÝLER 5 Ýçindekiler BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 BÖLÜM 3 BÖLÜM 4 BÖLÜM 5 BÖLÜM 6 BÖLÜM 7 BÖLÜM 8 BÖLÜM 9 BÖLÜM 10 BÖLÜM 11 BÖLÜM 12 SONSÖZ Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Kadýn Saðlýðýna Etkileri 7 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Ortaya Çýkarýlmasýndaki Engeller 25 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Önlenmesi 35 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Programý 43 Aile Ýçi Þiddete Maruz Kalan Kadýna Saðlýk Hizmeti Sunan 51 Kurumlar ve Sunulan Hizmetler Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadelede 61 Saðlýk Personelinin Görev ve Sorumluluklarý Erken Taný 69 Týbbi Taný ve Tedavi 75 Aile Ýçi Þiddet Görüþmesi 107 Risk Deðerlendirme ve Güvenlik Planý Geliþtirme 115 Maðduru Bilgilendirme ve Yönlendirme 123 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Kayýt ve Bildirimi 133 141 EKLER EK 1 EK 2 EK 3 EK 4 EK 5 EK 6 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Tarama Formu Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Kayýt Formu Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Bildirim Formu (Saðlýk Kurumlarýndan Saðlýk Müdürlüðüne) Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Bildirim Formu (Saðlýk Müdürlüðünden Saðlýk Bakanlýðýna) Adli Rapor Formlarý Genel Adli Muayene Raporu Cinsel Saldýrý Muayene Raporu Ýletiþim Bilgileri 143 145 147 149 150 151 151 155 159

Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Kadýn Saðlýðýna Etkileri KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ BÖLÜM 1 1

Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Kadýn Saðlýðýna Etkileri KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ BÖLÜM 1 1 Bu bölümde kadýna yönelik aile içi þiddet in tanýmý, türleri, ortaya çýkmasýnýn ve sürdürülmesinin temel nedenlerinden biri olan toplumsal cinsiyet eþitsizliði ile iliþkisi, farklý geliþim dönemlerinde nasýl göründüðü ile kadýn ve çocuk saðlýðý üzerindeki etkileri ele alýnmýþtýr.

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 9 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Kadýn Saðlýðýna Etkileri Kadýna yönelik aile içi þiddet çok uzun yýllar, mahrem ya da sadece aileyi ilgilendiren bir konu olarak deðerlendirilmiþtir. Günümüzde temel insan haklarý ihlali olarak kabul edilmektedir. Yaygýn olmasýnýn, akut ve kronik etkileriyle kadýn saðlýðýný olumsuz etkilemesinin yaný sýra, kadýnýn ölümüne kadar varabilen sonuçlarý nedeniyle önemli bir halk saðlýðý sorunu olarak nitelendirilmektedir. Kadýna Yönelik Þiddet Birleþmiþ Milletler Kadýnlara Yönelik Þiddetin Önlenmesi Bildirgesi, 1993 yýlýnda kadýnlara yönelik þiddeti; ister kamusal, isterse özel yaþamda meydana gelsin, kadýnlara fiziksel, cinsel veya psikolojik acý veya ýstýrap veren veya verebilecek olan cinsiyete dayanan bir eylemde bulunma veya bu tür eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun býrakma þeklinde tanýmlamaktadýr (UN, 1993). Bu tanýma son zamanlarda kadýný ekonomik ihtiyaçlardan yoksun býrakmak da dâhil edilmiþtir (Coomaraswamy, UN, 2003). Dünya Saðlýk Örgütü de 2002 yýlýnda, konuyu özel ikili iliþkiler baðlamýnda ele alarak eþler arasý þiddet tanýmýný geliþtirmiþtir. Buna göre; özel bir iliþkide fiziksel saldýrganlýk, cinsel zorlama, psikolojik istismar ve kontrol etme davranýþý þeklindeki eylemlere baðlý olarak ortaya çýkan fiziksel, cinsel ve psikolojik zarara neden olan davranýþ þiddet olarak tanýmlanmaktadýr. Bu taným halen birliktelikleri süren ya da ayrýlmýþ bütün çiftleri kapsamaktadýr (WHO, 2002). Þiddet olarak tanýmlanan davranýþlarýn içinde þunlar yer almaktadýr: Tokat atma, vurma, tekmeleme ve dövme gibi fiziksel saldýrý fiilleri, Sindirme, sürekli küçük düþürme ve aþaðýlama gibi psikolojik taciz, Cinsel iliþkiye zorlama ve diðer cinsel zor kullanma biçimleri, Bir kimseyi ailesinden ve arkadaþlarýndan

10 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ uzaklaþtýrma, hareketlerini gözleme ve bilgi ya da yardýma ulaþmasýný kýsýtlama gibi çeþitli kontrol edici davranýþlar. Bir iliþkide kadýnýn erkeðe, erkeðin kadýna, ayný cinsiyetten çiftlerin birbirine þiddet uygulamasý olasýdýr. Ancak, araþtýrma sonuçlarýna göre eþler arasý þiddet sorununun en büyük bölümünü, erkeðin kadýna uyguladýðý þiddet olgularý oluþturmaktadýr (Altýnay ve Arat, 2007). Birleþmiþ Milletler Kadýnlara Yönelik Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Komitesi, kadýna yönelik toplumsal cinsiyete dayalý þiddet i; bir kadýna sýrf kadýn olduðu için yöneltilen ya da oransýz bir þekilde kadýnlarý etkileyen þiddet olarak tanýmlamaktadýr (UN, 1994). Bildirge, önsözünde kadýnlara yönelik þiddeti, erkekler ve kadýnlar arasýndaki eþitlikçi olmayan güç iliþkilerinin tarihsel bir göstergesi ve erkeklerle karþýlaþtýrýldýðýnda kadýnlarý zorla baðýmlý bir konuma sokmanýn çok önemli toplumsal mekanizmalarýndan biri olarak tanýmlamaktadýr. Kadýnlara yönelik þiddet ve ayrýmcýlýk birbirleriyle çok yakýndan baðlantýlýdýr. Nitekim Birleþmiþ Milletler Kadýnlara Yönelik Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Komitesi toplumsal cinsiyete dayalý þiddetin, kadýnlarýn insan haklarýndan yararlanmasýný aðýr þekilde etkileyen bir ayrýmcýlýk biçimi olduðunu belirtmektedir (UN, 1994). Kadýna Yönelik Þiddetin Görülme Sýklýðý Kadýna yönelik þiddet konusunda 1990 lý yýllardan itibaren artmaya baþlayan araþtýrmalar göstermiþtir ki, hemen hemen her ülkede, her yaþtaki, her gelir ve öðrenim düzeyindeki, evli, bekâr ya da boþanmýþ kadýnlar þiddet ile karþýlaþabilmektedir (Korkut - Owen ve Owen, 2008). Kadýna yönelik þiddet çok yaygýndýr. Sosyal bilimciler bu yaygýnlýðýn sebebini þiddetin, toplumsal cinsiyet ayrýmcýlýðýnýn sürdürülmesi için kullanýlan bir tehdit unsuru ve bir araç olmasýna baðlamaktadýr. Kadýnlar, kendilerine verilen rolleri yerine getirmedikleri düþünüldüðünde erkekler tarafýndan þiddet görerek cezalandýrýlmakta ve toplumdaki rolleri hatýrlatýlmaktadýr. Dünya Saðlýk Örgütü tarafýndan, Brezilya, Etiyopya, Bangladeþ, Japonya, Sýrbistan gibi 11 ülkede 24 000 kadýnla görüþülerek yapýlan araþtýrmaya göre, Japonya ve Sýrbistan'da kadýnlarýn %13'ü, Peru'da %61' i fiziksel þiddete, Japon kadýnlarýn

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 11 %6' sý ile Etiyopyalý kadýnlarýn %59' u cinsel þiddete, Japon kadýnlarýn %15' i ile Etiyopyalý kadýnlarýn %71' i fiziksel ve cinsel þiddete maruz kalmaktadýr. Ülke rakamlarýndan da görüleceði gibi; kadýnlar arasýnda yaþam boyu fiziksel þiddet görme sýklýðý %13 ile %61 arasýnda, cinsel þiddet sýklýðý ise %6 ile %59 arasýnda deðiþmektedir. Bu çalýþmada, kadýnlarýn eþlerinden en fazla tokatlanmak þeklinde fiziksel þiddet gördüðü saptanmýþtýr. Ayrýca kadýnlara eþleri tarafýndan yumruklanma, tekmelenme, yerde sürüklenme, silahla tehdit edilme gibi aðýr þiddet þekillerinin uygulanmasý sýklýðý %4 ile %49 arasýnda deðiþmektedir. Kadýnlarýn %20 si ile %75 inin de duygusal ve psikolojik þiddet gördüðü belirtilmektedir (WHO, 2005). Son beþ yýlda dünyanýn pek çok yerinden elde edilen kadýna karþý uygulanan þiddet verileri, özellikle yakýn partner (eþ, erkek arkadaþ) þiddetinin görülme sýklýðýnýn arttýðýný göstermektedir. Tüm dünyada, kadýnlarýn %10 - %50 den fazlasý yaþamlarýnda yakýn partnerleri tarafýndan fiziksel istismara maruz kaldýklarýný bildirmiþlerdir (Türmen, 2003). Türkiye de kadýna yönelik aile içi þiddet ile ilgili sýnýrlý sayýda araþtýrma mevcuttur. Bu araþtýrmalardan, Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu nun 1997 yýlýnda Türkiye yi temsil eden 2578 hanede yapmýþ olduðu Aile Ýçinde ve Toplumsal Alanda Þiddet araþtýrmasýna göre, evli ya da baþýndan evlilik geçmiþ kadýnlarýn %25 i, erkeklerin ise %6 sý eþlerinden fiziksel þiddet gördüðünü beyan etmiþtir. Sözel þiddet sýklýðý kadýnlarda %12 olarak belirtilmiþtir. Çocuðu olan eriþkinlerin %45 i çocuklarýna fiziksel þiddet uyguladýðýný bildirmiþtir. Araþtýrmaya katýlan 14 yaþ ve üzeri kiþilerin %70 inin çocukluðunda anne babasýndan fiziksel þiddet gördüðü belirlenmiþtir. Araþtýrmaya katýlan 7-14 yaþ grubu çocuklarýn yaklaþýk yarýsýnýn okulda ve okul dýþýnda þiddetin en az bir türüne maruz kaldýðý görülmüþtür (Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu, 1997). 1996 da orta ve yüksek gelir gruplarýnda yer alan ailelerle yapýlan bir araþtýrmada, sorularýn baþlangýcýnda kadýnlarýn %23 ü kocalarýnýn kendilerine karþý þiddet uyguladýðýný söylemiþ, fakat belirli þiddet tipleriyle ilgili sorular sorulduðunda bu oran %71 e yükselmiþtir (Kadýn Dayanýþma Vakfý, 2001). Baþka bir araþtýrmada; kadýnlarýn %58 inin yalnýzca kocalarýndan, niþanlýlarýndan, erkek arkadaþlarýndan ve erkek kardeþlerinden deðil, kocalarýnýn ailesinden de þiddet gördüðü

12 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ belirtilmektedir (Kadýna Yönelik Þiddet ve Hekimlik Sempozyumu, 2002). Türkiye de TÜBÝTAK desteðinde 2007 yýlýnda yapýlan araþtýrmaya göre de, ülke genelinde her üç kadýndan biri (%35 i) hayatý boyunca en az bir kere eþinden fiziksel þiddet görmektedir. Bu sýklýk doðuda %40 olmaktadýr (Altýnay ve Arat, 2007). Türkiye de aile bireylerinin kadýnlara uyguladýðý þiddet, ekonomik ihtiyaçlarýndan yoksun býrakmaktan dayaða, cinsel þiddete ve cinayetlere kadar geniþ bir yelpaze içinde yer almaktadýr. Birçok þiddet eylemi, töre cinayetleri, küçük yaþta evlilik, berdel ve beþik kertmesi de dahil zorla evlendirme gibi geleneksel uygulamalardan da kaynaklanmaktadýr. Kadýnýn "toplumsal cinsiyet" baðlamýnda yaþadýðý eþitsizlikler ve ayrýmcý uygulamalar, onun yaþama hakkýný bile kullanamamasý ortamýný hazýrlamaktadýr. Bu açýdan ülkemizde, kadýna yönelik þiddetin en uç örneði olan namus adýna iþlenen cinayetler dikkat çekici düzeydedir. Resmi kayýtlara göre ülkemizde, 2000-2005 tarihleri arasýnda namus cinayeti nedeniyle öldürülen yaklaþýk 500 kadýn olduðu bildirilmektedir (Meclis Araþtýrmasý Komisyonu Raporu, 2005). Ancak, bu suçu tanýmlamak pek de kolay olmadýðýndan gerçek rakamýn bundan daha fazla olduðu söylenebilir. Namus cinayetleri, Türkiye dýþýnda Pakistan, Ürdün ve Mýsýr gibi ülkelerde de görülmektedir (Türmen, 2003). Toplumsal Cinsiyet ve Saðlýk Toplumsal cinsiyet erkek ve kadýnýn biyolojik cinsiyetinden farklý olarak toplumda kadýn ve erkeðe verilmiþ roller bütünü olarak ifade edilmektedir (WHO, 1998). Bu rol daðýlýmýnda erkekler, sahip olduklarý gücü kötüye kullanarak kadýnlar aleyhine bir durumun oluþmasýný saðlamýþlardýr. Bu, toplumsal cinsiyet ayrýmcýlýðý olarak tanýmlanmýþtýr ve kadýnlarýn toplumda erkeklere göre ikincil varlýklar olarak görülmesine, toplumda var olan olanaklardan erkeklere göre daha az yararlanmasýna neden olan bir durumdur. Dünya Saðlýk Örgütü 1948 de saðlýðý, yalnýzca hastalýk ya da sakatlýðýn olmamasý deðil, kiþinin bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanýmlamýþtýr. Halen tüm dünyanýn kabul ettiði bu tanýma göre, dil, din, etnik köken, cinsiyet vb. ayrýmý olmadan her bireyin

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 13 eþit olarak saðlýklý olma hakký vardýr. Günümüzde 6.5 milyarý aþan dünya nüfusunun yarýsýný oluþturan kadýnlarýn saðlýk durumunu incelerken; sorunu hastalýk ve sakatlýk yönünden olduðu kadar, ruhsal ve sosyal yönden de tam bir iyilik halinin olup olmamasý ve kadýnlarýn tam iyilik durumlarýný etkileyen faktörler yönünden de irdelemek ve tanýmlamak gerekmektedir. Bu nedenle kadýnlarýn saðlýk hizmetlerinden yararlanmasýný etkileyen eðitim düzeyi veya sosyal olanaklarýn kullanýlmasýnda belirleyici olan toplumsal cinsiyet ayrýmcýlýðý da saðlýk kavramý içerisinde incelenmesi gereken bir konudur. Kadýn ve erkeklerdeki saðlýk ve hastalýk örüntüleri belirgin farklýlýklar gösterir. Kadýnlarýn doðumda beklenen yaþam süresi daha uzundur. Ancak pek çok toplumda, kadýnlarýn erkeklere göre daha fazla hastalýk ve stres yaþadýklarý bilinmektedir. Kadýnlar erkeklerden daha uzun yaþadýkça, bu uzun yaþamýn niteliði önem kazanmaktadýr. Daha zayýf cinsiyet olarak deðerlendirilen kadýnlarýn aslýnda bütün yaþlarda erkeklerden daha güçlü olduðu görülür. Tüm toplumlarda, erkek fetüs daha fazla spontan düþük ve ölü doðumla karþýlaþýr. Bu mortalite modeli yaþamýn ilk 6 ayýnda da belirgin þekilde devam eder. Eriþkin dönemde ise yine kadýnlar menopoz dönemine kadar biyolojik bir avantaja sahiptir. Çünkü cinsiyet hormonlarý kadýnlarý iskemik kalp hastalýklarýndan korumaktadýr (Türmen, 2003; Akýn ve Özvarýþ, 2006). Türkiye'de, kadýnlarýn beklenen yaþam süresi erkeklerinkinden daha uzun olduðundan yaþlý kuþaktaki kadýn sayýsý daha fazladýr. Nüfus projeksiyonunda, 2006 yýlýnda beklenen yaþam süresi erkeklerde 69.1 yýl, kadýnlarda 74.0 yýl olarak belirtilmektedir (TÜÝK, 2006). Yaþam süreci boyunca hem kadýnlar hem de erkekler cinsiyete özel hastalýklar açýsýndan risk taþýmaktadýrlar. Ancak kadýn ve erkeðin üreme ile ilgili hastalýk yükleri incelendiðinde; kadýnlarýn üreme saðlýðý sorunlarýný erkeklerden çok daha fazla yaþamakta olduðu ve bu duyarlýlýðýn üreme çaðýnda (15-49 yaþ) daha da arttýðý görülmektedir. Cinsiyete göre üreme saðlýðý hastalýk yükü incelendiðinde; kadýnýn hastalýk yükünün (%36.6), erkeðin yükünün (%12.3) üç katý olduðu görülür. Kadýn ve erkeðin biyolojik cinsiyeti, üremeye iliþkin fizyolojik

14 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ fonksiyonlarýnýn farklýlýðý ve getirdiði yüklerin yaný sýra, toplumun kendilerine biçtiði toplumsal cinsiyet rolünden kaynaklanan ve saðlýklarýný olumsuz etkileyen faktörler de mevcuttur. Bu olumsuzluklarýn boyutu toplumdan topluma deðiþmekle birlikte, özellikle geliþmekte olan ülkelerde kadýn yönünden olumsuzluklarýn boyutu daha da büyüktür (Türmen, 2003; Akýn ve Özvarýþ, 2006). Anne ölümlerini azaltmak ve önlemek artýk günümüzde bir sosyal adalet ve insan haklarý konusu olarak kabul edilmektedir. Dünya Saðlýk Örgütü ve UNICEF in 1990 tahminlerine göre, gebelik, doðum ya da loðusalýk döneminde yaþanan komplikasyonlara baðlý olarak yýlda 585 000 anne ölümü meydana gelmektedir. Bu ölümlerin %99 u geliþmekte olan bölgelerdedir. Yine Dünya Saðlýk Örgütü tahminlerine göre, dünyada her yýl 20 milyondan fazla kadýnýn yaþamlarýnýn geri kalan kýsmýnda doðum ve gebeliðe baðlý yaralanma ve sakatlýk sorunlarý devam etmektedir. Bir kadýn, her gebelikte ölüm riski ile karþý karþýya gelmektedir. Geliþmiþ bölgelerde anne ölüm oranlarý, 100 000 canlý doðumda ortalama olarak 50 nin çok altýndadýr (Doðu Avrupa için 8-50; pek çok Batý Avrupa ülkesi için 8 in altýndadýr). Geliþmekte olan bölgeler ise, anne ölümünü 100 000 canlý doðum için 500-1000 olarak rapor etmektedir (UN, 2000). Türkiye de 1998 de 53 ilin 615 hastanesinde yapýlan, hastane verilerine dayalý bir çalýþmaya göre Anne Ölüm Hýzý 100 000 canlý doðumda 49 bulunmuþtur. Bu araþtýrmanýn dikkat çekici noktasý, her 5 anne ölümünden 4 ünün önlenebilir ölüm olarak deðerlendirilmesidir (Akýn, Güçiz Doðan ve ark., 2000). Anne ölümleriyle ilgili daha sonra yapýlan araþtýrmada ise, anne ölüm oraný 100 000 canlý doðumda 28.5 olarak bulunmuþtur (HÜNEE, 2005). Bu araþtýrmada da ölümlerin önlenebilirliði yüksek olup kanama, toksemi ve annenin sistemik hastalýklarý en sýk görülen anne ölüm nedenleri arasýndadýr. Kadýnlarý yaþ dönemlerine göre incelediðimizde, kadýn saðlýðýný etkileyen olumsuzluklar Tablo 1 de örneklendirilmiþtir (Akýn ve ark., 2006).

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 15 Tablo 1: Geliþim Dönemlerine Göre Toplumsal Cinsiyetin Kadýn Saðlýðýna Etkileri Çocukluk Dönemi Ergenlik (Adolesan) Dönemi (10-19 yaþ) Eriþkinlik Dönemi (15-49 yaþ) Menopoz ve menopoz sonrasý dönem (50+ yaþ) Cinsiyet seçimi (Bazý ülkelerde, intra-uterin dönemde cinsiyet tayini yaptýrýlarak fetüs kýz ise gebeliðin sonlandýrýlmasý) Gebeliðin istenmemesi Ýsteyerek düþükler Female Genital Mutilasyon (kadýn sünneti) Malnutrisyon ve enfeksiyonlar Ýhmal, hizmetten yararlanamama Morbidite ve mortalite hýzlarýnýn artmasý (özellikle 2-5 yaþta) Menarþ (adet görme) Toplumsal baský Cinsel taciz / istismar Ýstenmeyen gebelikler Ýsteyerek düþükler Cinsel yolla bulaþan enfeksiyonlar Anemi / malnütrisyon Madde baðýmlýlýðý (alkol, sigara, uyuþturucu) Paralý seks Þiddet Gebelik, doðum, doðum sonu komplikasyonlar Ýstenmeyen gebelikler Ýsteyerek düþükler Cinsel yolla bulaþan enfeksiyonlar Anemi / malnütrisyon Paralý seks Cinsel taciz istismar Þiddet Anne ölümleri Menopozal semptomlar Malignensiler Kardiyo Vasküler Hastalýklar Osteoporoz Desensüs prolapsus (genital organlarda sarkma) Þiddet Depresyon Yalnýzlýk Kaynak: Akýn ve Arýk, 2006 Tablo 2. Kadýnýn Öðrenim Düzeyine Göre Obstetrik Hizmetlerden Yararlanma Durumu, Türkiye, 1998 Kadýnýn Öðrenim Düzeyi Doðum Öncesi Bakým Saðlýklý Doðum Oraný (%) Alanlarýn Oraný (%) Yok/Ýlkokulu bitirmemiþ Ýlkokul mezunu/ Ortaokulu bitirmemiþ Ortaokul ve + 37.6 76.2 96.0 54.8 89.8 99.7 Kaynak: 1998 TNSA Ýleri Analiz Sonuçlarý [Bahar-Özvarýþ ve Akýn, 2002] Eðitim düzeyi çok düþük olanlar arasýnda doðum öncesi bakým alma %37.6, saðlýklý doðum oraný %54.8 iken; ortaokul ve üzerinde öðrenim görmüþ olanlarda bu oranlar sýrasý ile %96.0 ve %99.7'dir (Bahar - Özvarýþ ve Akýn, 2002). kontraseptif yöntem kullanma oraný %51 iken; ilkokul mezunu olanlarda bu oran %67.7 ye, ortaokul ve üzerinde %75.3 e yükselmektedir. Modern yöntem kullanma yüzdesi de buna benzer olup sýrasý ile %28.1, %38.6 ve %52.8 dir (Bahar -Özvarýþ ve Akýn, 2002). Tablo 3 te 2003 yýlý Türkiye Kadýnýn öðrenim düzeyi aile planlamasý hizmetlerine ulaþmasýnda da etkili olmaktadýr. Örneðin; eðitimsiz grupta Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý verilerine göre bazý kadýn saðlýðý göstergeleri verilmiþtir (HÜNEE, 2003).

16 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ Tablo 3. Türkiye de Seçilmiþ Bazý Kadýn Saðlýðý Göstergeleri, 2003 Kadýn Saðlýðý Göstergeleri Toplam Doðurganlýk Hýzý (binde)2,2 AP Yöntemi Kullanma (%)71,0 Modern Yöntem 42,5 Geleneksel Yöntem 28,5 AP nda Karþýlanmayan Gereksinim (%)6,0 Doðum Öncesi Bakým Alanlar (%)80,9 Saðlýklý Doðum Oraný (%)83,0 Kaynak: TNSA, 2003 [HÜNEE, 2003]. Ancak, burada ayrýntýlarý gösterilememiþ olsa da, bu deðerler kent-kýr ve batý-doðu bölgeleri arasýnda çok belirgin farklýlýk göstermektedir. bir kýsmý kalp hastalýklarýndan kaynaklanmaktadýr. Bu yalnýzca biyolojik duyarlýlýktan deðil, ayný zamanda erkeklerin risk alma davranýþlarýnýn fazla olmasýndan da kaynaklanmaktadýr. Örneðin; erkekler Toplumsal cinsiyet rolleri, kadýnlar kadar olmasa da, bazý konularda erkekleri de olumsuz etkilemektedir. Örneðin; ekmek parasý kazanmak amacýyla erkeklerin sigara içmekle birlikte, mesleki karsinojenlere daha fazla maruz kaldýklarý için akciðer kanserinden ölme riskleri de artmaktadýr (Türmen, 2003; Akýn ve Özvarýþ, 2006). daha fazla risk almalarýna ve mesleki nedenlere baðlý ölümlerden daha fazla etkilenmelerine neden olmaktadýr. Ayný zamanda erkeklerin kaynaklara ulaþma imkanlarýnýn daha fazla olmasý, tehlikeli maddelerle karþýlaþmalarý / kullanmalarý riskini de arttýrmaktadýr. Bu alýþkanlýklar erkeksi alýþkanlýklar olarak tanýmlanmaktadýr. Dünyanýn pek çok ülkesinde Saðlýk hizmeti sunanlarýn ve karar vericilerin, politika, strateji ve uygulamalara "toplumsal cinsiyet eþitliði" perspektifinden bakabilmesi gerekmektedir. Çoðu kez bu bakýþ açýsýnýn geliþmemiþ olmasý toplumsal olaylarda tanýyý ve korunma önlemlerini ve çözümleri geciktirmektedir. genç erkekler genç kadýnlardan daha fazla trafik kazasý (alkol baðlantýlý) ve þiddetten dolayý ölüm riskiyle karþýlaþmaktadýr. Yaþamýn ilerleyen evrelerinde erkekler arasýnda görülen erken ölümler in büyük Geleneksel olarak kadýn saðlýðý hizmetleri, kadýnlarýn özellikle üreme çaðýna ve öncelikle kontrasepsiyon ve güvenli-saðlýklý doðuma odaklanmýþtýr. Bu yaklaþým ana-

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 17 çocuk saðlýðý sorunlarýnýn yoðun yaþandýðý ve anne ve bebek ölümlerinin yüksek olduðu bölgelere uygun bir yaklaþýmdýr. Ancak, geleneksel bakýþýn tersine, kadýn saðlýðýnýn yalnýzca üremeye / doðurganlýða iliþkin olmayýp, bundan çok daha fazlasý olduðunun kavranmasý önemlidir. Ayný zamanda cinsel ve üremeye iliþkin alanlar, belki toplumsal cinsiyet ayrýmcýlýðýnýn en fazla yapýldýðý yerlerdir ve kadýn-erkek iliþkisindeki eþitsizlik, kadýnýn cinsel ve üreme saðlýðý üzerinde en fazla olumsuz etkiye sahiptir. Ekonomik, sosyal ve kültürel nedenler sýklýkla kadýnlarý erkeklerle olan iliþkilerinde daha güçsüz yapmaktadýr. Bu güçsüzlük, kadýnlarýn istenmeyen cinsel iliþki, istenmeyen gebelik, cinsel yolla bulaþan enfeksiyonlar ve þiddete karþý kendilerini koruyamamalarýna neden olabilmektedir. Kadýn saðlýðýna çaðdaþ yaklaþým, yaþam boyu, bütün yaþ gruplarýný ve etkileyici bütün faktörleri göz önüne alan, kapsamlý bir yaklaþýmdýr. Türkiye de, doðumdan itibaren, erkek çocuðun tercih edilmesinin yaygýnlýðýndan baþlayan sorun, kýz çocuklarýnýn ihmal ve hizmetlerden yararlanamamasýndan kaynaklanan (özellikle 2-5 yaþ grubunda) morbidite ve mortalite hýzlarýndaki artýþla devam etmektedir. Ergenlik döneminde, özellikle kýrsal alanda ve doðu bölgelerinde erken evlilik, ergen gebeliði ve bunun yarattýðý sorunlarla karþýlaþýlmaktadýr. Sorunlar, doðurganlýk döneminde kadýnlar arasýnda riskli gebeliklerin yaygýn olmasýndan aþýrý doðurganlýk ve bunun yarattýðý saðlýk sorunlarýna, menopoz-menopoz sonrasý dönemde ve yaþlýlýk döneminde ise kadýnlarýn neredeyse yok sayýldýðý bir sorunlar yumaðý ile karþýlaþmaya kadar çeþitlilik göstermektedir. Kadýn saðlýðý / üreme saðlýðý konusunda hizmet sunumunda ilkesel olarak kabul edilmiþ olsa bile, ülke düzeyinde kadýn saðlýðý hizmetlerinde, bütüncül bir yaklaþým yerine, doðurganlýk dönemine odaklanmýþ geleneksel yaklaþým hakimiyetini sürdürmektedir. Bu konuda adolesanlar, menopoz-menopoz sonrasý dönemdeki kadýnlar ve yaþlý kadýnlar en fazla ihmal edilen gruplarý oluþturmaktadýr. Aile planlamasý ile ilgili bilgilendirme - eðitim -iletiþim ve klinik hizmetlerde erkekler hedef grup olarak ele alýnmamakta, bu hizmetler sadece kadýnlar üzerinden yürütülmektedir. Ülkemizde Cumhuriyet döneminde saðlanan tüm iyileþmelere raðmen, kadýnýn toplumsal statüsü, saðlýðýný ve saðlýk hizmetlerinden yararlanmasýný önemli ölçüde etkileyecek kadar düþüktür.

18 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ Eðitim, hukuk, sosyal ve siyasal alanda cinsiyetler arasýndaki eþitsizlikler toplumda, özellikle aile içinde kadýn saðlýðýný olumsuz yönde etkilemektedir. Aile içinde bireyler arasýndaki iletiþim eksikliði, baþlýk parasý ve zorla evlendirme konularýndaki geleneksel uygulamalar ile kadýna yönelik þiddet sorunlarý halen varlýðýný sürdürmektedir. Medyada kadýnýn cinsel bir meta olarak ele alýnmasý da kadýnýn toplumsal statüsünü olumsuz olarak etkilemektedir. Ülkemizde, kentsel alanda yaþayan kadýnlara göre kýrsal alanda yaþayanlarýn, batý bölgesinde yaþayanlara göre doðu bölgesinde yaþayanlarýn içinde bulunduðu daha olumsuz sosyal ve ekonomik statü, bu kadýnlarýn saðlýk yönünden daha da olumsuz koþullarla karþý karþýya kaldýðýný göstermektedir. Yýllar içinde önemli geliþmeler kaydedilmesine raðmen, doðum öncesi bakým ve saðlýklý koþullarda doðum hizmetleri ve aile planlamasý konularýnda, kentte ve batýda yaþayan kadýnlara göre kýrsal alanda ve doðuda yaþayan kadýnlarýn; eðitim düzeyi yüksek olan kadýnlara göre eðitimsiz kadýnlarýn temel saðlýk hizmetlerine eriþebilirliði açýsýndan sorunlar mevcuttur. Topluma en yakýn mesafede ve sürekli olarak verilmesi gereken birinci basamak saðlýk hizmeti (saðlýk ocaðý-saðlýk evi kompleksi) ünitelerinin sayýsal yetersizliði, personel daðýlýmýndaki dengesizlik ve var olan personelin mesleki bilgi-beceri eksikliði, doðuda yaþayan eðitimsiz kadýnlar için dil sorunu gibi faktörler hizmetlerden yararlanmayý olumsuz yönde etkilemektedir. Kadýnýn eðitim durumu ve yerleþim yeri özelliði (kent-kýr, batý-doðu), doðurganlýk davranýþlarý, saðlýk hizmetlerinden yararlanma, özellikle doðum öncesi bakým alma ve doðumlarýn saðlýklý koþullarda yapýlmasý konularýnda, belirleyici faktörler olmaktadýr. Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Kadýn Saðlýðýna Etkisi Toplumsal cinsiyet ayrýmcýlýðýna baðlý kadýna yönelik aile içi þiddet, intra-uterin dönemde baþlayýp, yaþlýlýk dönemine kadar yaþamýnýn her döneminde kadýnýn karþýlaþacaðý potansiyel riskler arasýnda yer almaktadýr. Son yýllarda kaydedilen geliþmelere raðmen, ne yazýk ki, aile içi þiddet maðduru kadýnlara saðlýk hizmeti sunma konusunda yetersizlik yaþanmaktadýr. Saðlýk kurumlarýna giden kadýnlara, þiddet semptomlarý taþýmalarýna raðmen, genellikle konuyla ilgili sorular yöneltilmemektedir.

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 19 Bundan dolayý saðlýk kuruluþlarýnda aile içi þiddet maðduru kadýnlar uðraþmasý zor hastalar olarak damgalanmaktadýr. Bazý saðlýk personeli de bu konunun açýlmasý halinde þiddet maðdurlarýnýn ihtiyaçlarýnýn ve sorunlarýnýn kendilerinin iþ yükünü fazlasýyla artýracaðý endiþesini taþýmaktadýr. Saðlýk hizmeti sunan personel þiddetin etkilerini taþýyan hastalarla her gün karþý karþýya gelmektedir. Ancak, söz konusu durumlarla karþýlaþan saðlýk personeli ne yapacaðýný bilmediði için kendisini güçsüz ve hatta baþarýsýz olarak görebilmektedir. Ülkemizde saðlýk hizmetlerini sunanlar, þiddet vakalarýný tanýma ve kadýna yönelik aile içi þiddeti ele alma konusunda ne mezuniyet öncesi ne de mezuniyet sonrasý dönemde eðitim aldýklarý, kendilerine bu alanda destek sunacak kurumsal bir mekanizma olmadýðý ya da var olanýn farkýnda olmadýklarý için kendilerini konuya müdahalede bulunamayacak kadar çaresiz hissetmektedir. Oysa aile içi þiddet maðduru kadýnlarla yapýlan çalýþmalarda, özellikle üreme saðlýðý, ana çocuk saðlýðý, doðum öncesi ve sonrasý hizmetleri veren saðlýk personelinin hayati bir rol oynadýðý saptanmýþtýr. Yapýlan araþtýrmalar aile içi þiddet maðdurlarýnýn, þiddet deneyimleri hakkýnda konuþabilmeleri için, öncelikle saðlýk hizmeti sunanlara güvenmeye ihtiyaç duyduklarýný göstermektedir. Personelin konuyla ilgili duyarlýlýðýnýn artýrýlmasý bu sürecin baþlamasýný kolaylaþtýracaktýr. Saðlýk hizmeti sunanlar, kadýnlar için birçok özel konularýný paylaþtýklarý insanlar konumundadýr (UNFPA, 2001). Bu özel iliþkiye ek olarak, geliþmekte olan ülkelerde, kadýnlarýn üreme saðlýðý hizmetleri için birinci basamak kuruluþlara yaptýklarý ziyaretler ayný zamanda herhangi bir saðlýk kurumuna yaptýklarý yegâne ziyaret niteliði de taþýyabilmektedir. Bu nedenle söz konusu ziyaretler maðdurlarýn aile içi þiddet açýsýndan deðerlendirilmeleri için önemli bir fýrsattýr. Bunun yaný sýra pek çok farklý araþtýrmacý acil servislerde aile içi þiddet maðduru kadýnlarla karþýlaþma olasýlýðýnýn yüksek olduðunu; ayný zamanda bu kadýnlarýn tekrar þiddete maruz kalma olasýlýðýnýn da yüksek olduðunu ortaya koymuþtur (UNFPA, 2001). Sonuçta aile içi þiddet her kadýnýn baþýna gelebileceði için her hastanýn bu açýdan deðerlendirmeye tabi tutulmasý çok önemlidir. Elbette, saðlýk personelinin de onlarý anlamalarý ve kadýnlarýn yapacaklarý açýklamalara uygun yönlendirmeler geliþtirebilmeleri gerekmektedir.

20 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ Aile içi þiddet maðduru kadýnlar çoðu zaman yaþadýklarýný doðrudan ifade edemeyebilirler. Ancak kadýnlar konuþamasalar bile, adeta vücutlarýyla öykülerini ortaya koyar ya da farklý davranýþlar aracýlýðýyla, saðlýk hizmeti sunanlara aile içi þiddet deneyimlerini dolaylý biçimde anlatýrlar. Geçmiþte ya da þu anda yaþanan aile içi þiddet deneyimleri, davranýþlar ve kiþiler arasý iliþkiler üzerinde son derece büyük etki yaratabilir. Örneðin; çocukluk döneminde cinsel istismara maruz kalan kadýnlar bu olaydan dolayý suçluluk ve utanç duyabilirler. Kendileri hakkýnda taþýdýklarý bu olumsuz duygular sonucunda kadýnlar, gençliklerinde ve yetiþkinlik dönemlerinde korunmasýz cinsel iliþkiye girme ve cinsel açýdan daha fazla risk alma eðilimi taþýyabilirler. Bu nedenle istenmedik gebelikler ve HIV/AIDS dahil cinsel yolla bulaþan enfeksiyonlar karþýsýnda daha savunmasýz hale gelirler. Bu alanda yapýlan çalýþmalar söz konusu riskleri alan kadýnlarýn, bir genç ya da yetiþkin olarak yeniden maðdur olma tehlikesi karþýsýnda da savunmasýz olduklarýný ve bu durumun travmanýn þiddetini ve saðlýk sonuçlarýný daha da kötü hale getirdiðini göstermektedir (UNFPA, 2001). Tecavüz maðdurlarýnýn bedenleri, saðlýk personeline yapýlan ziyaretlerin sayýsýndaki artýþla konuþmayý deniyor olabilir. Tecavüz maðduru olan kadýnlarda, tecavüzü takip eden bir sene içerisinde saðlýk hizmeti sunanlara yapýlan ziyaretlerde %50 oranýnda artýþ gözlemlenmiþtir. Ancak söz konusu kadýnlarýn çoðu yaþadýklarý cinsel travmayý saðlýk hizmetlerini sunanlarla paylaþmamakta ve ayný þekilde hizmet sunucularý da kendilerine bu sorularý yöneltmemektedir. Birçok tecavüz maðduru, travma sonrasýnda son derece ciddi yaralanma, ruh hastalýðý ve ölüm gibi olaylarla sonuçlanan sorunlar yaþamaktadýr. Tecavüz maðdurlarýnýn diðer kiþilere oranla intihara teþebbüs etme ihtimalleri dokuz kat daha fazladýr (UNFPA, 2001). Kadýna yönelik aile içi þiddet kadýn mortalitesini ve morbiditesini etkileyen önemli sorunlara neden olmaktadýr. Bu sorunlar doðrudan kadýna yönelik aile içi þiddetin neden olduðu ölümler, yaralanmalar ve sakatlýklar olduðu gibi, psikolojik veya fiziksel birçok saðlýk sorununun ortaya çýkýþýný kolaylaþtýran, iyileþmeyi geciktiren, tedaviye uyumu bozan etkilere de sahiptir.

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 21 Kadýna yönelik aile içi þiddetin saðlýk sonuçlarý þu þekilde gruplanabilir (PAHO, 2003): 1. Öldürücü sonuçlar Cinayet Ýntihar Anne ölümü HIV / AIDS 2. Öldürücü olmayan sonuçlar a. Fiziksel saðlýk Aðrý Kalýcý fonksiyonel bozukluk Kendini iyi hissetmeme Obezite b. Kronik durumlar Kronik aðrý sendromu Ýrritabl barsak sendromu Gastrointestinal düzensizlikler Somatik þikayetler Fibromiyalji c. Üreme saðlýðý Ýstenmeyen gebelikler Cinsel yolla bulaþan enfeksiyonlar/hiv Jinekolojik problemler Saðlýksýz düþükler Gebelik komplikasyonlarý Erken doðum Düþük doðum aðýrlýklý bebek Pelvik inflamatuar hastalýklar d. Ruh saðlýðý Post-travmatik sendrom Depresyon Anksiyete Fobi-panik atak Yeme düzensizlikleri Uyku bozukluklarý Cinsel disfonksiyonlar Benlik saygýsýnýn yitimi Madde kullanýmý e. Olumsuz saðlýk davranýþlarý Sigara içme Alkol ve madde kullanýmý Cinsel risk alma Fiziksel aktivite azlýðý Oburluk/aþýrý yemek yeme Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Çocuk Saðlýðýna Etkisi Aile içi þiddet, çocuklarýn saðlýðýný da olumsuz etkiler. Ailede þiddete tanýk olan veya þiddete uðrayan çocuklarda, anksiyete, depresyon, öðrenme güçlüðü, duygu ve davranýþ bozukluklarý sonraki yaþamlarýnda daha fazla þiddete maruz kalma ve kendilerinin de þiddet uygulamasý, okul baþarýsýzlýðý, post travmatik stres bozukluðu, somatik yakýnmalar, anti-sosyal davranýþ, fobi, uyum sorunlarý, içe kapanma gibi sorunlar görülmektedir.

22 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ Sonuç olarak, uygulamalar göstermektedir ki, saðlýk personeli genellikle, ortaya çýkan olumsuz sonuçlarýn taný ve tedavisine, yani nedenden çok sonuca yönelmektedir. Ancak bu süreçte o olumsuz sonucun hazýrlayýcýsý ya da doðrudan nedeni olan þiddet in de mutlaka hatýrlanmasý ve buna yönelik gerekenlerin yapýlmasý da ihmal edilmemelidir. Asýl sorunun bu kadýnlarýn aile içi þiddeti ortaya koymalarýnda engellerle karþýlaþmalarý ve ihtiyaç duyduklarý yardýmý alamamalarýndan kaynaklandýðý unutulmamalýdýr.

BÖLÜM 1: KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN KADIN SAÐLIÐINA ETKÝLERÝ 23 Kaynakça 1. Akýn, A., Doðan, B., Mýhçýokur, S. (2000).Türkiye de Hastane Kayýtlarýndan Anne Ölümleri ve Nedenleri Araþtýrmasý Raporu. Ankara: Saðlýk Bakanlýðý AÇSAP Genel Müdürlüðü 2. Akýn, A., Üner, S., Aslan, D., Esin, Ç., Coþkun, A. (2003). Türkiye de Toplumsal Cinsiyet ve Saðlýk. A. Akýn (Ed.). Ankara: Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü, HÜKSAM, UNFPA 3. Akýn, A., Özvarýþ, ÞB. (2006). Dünyada ve Türkiyede Kadýn Saðlýðýnýn Durumu. Ç. Güler, L. Akýn (Ed.), Halk Saðlýðý Temel Bilgiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayýnlarý 4. Altýnay, AG., Arat, Y. (2007). Türkiye de Kadýna Yönelik Þiddet. Ýstanbul 5. Bahar Özvarýþ, Þ., Akýn, A. (2002). Türkiye de Doðum Öncesi Bakým. A. Akýn (Ed.)Türkiye de Ana Saðlýðý, Aile Planlamasý Hizmetleri ve Ýsteyerek Düþükler: Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý 1998 Ýleri Analiz Sonuçlarý. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, TAP Vakfý ve UNFPA 6. Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu. (1997). Aile Ýçinde ve Toplumsal Alanda Þiddet. Ankara: Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu 7. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü ve Sorunlarý Genel Müdürlüðü. (2001). Türkiye de Kadýn 2001. (s.113). Ankara: Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü ve Sorunlarý Genel Müdürlüðü 8. Coomaraswamy, R. (Kadýnlara Yönelik Þiddet Özel Raportörü) (2003). Ýnsan Haklarý Komisyonu na Rapor (UN Doc. E/CN.4/2003/75) 9. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2004). Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý, 2003. Ankara: Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü, Saðlýk Bakanlýðý Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý Genel Müdürlüðü, Devlet Planlama Teþkilatý ve Avrupa Birliði 10. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, ICON-Institute Public Sector GmbH ve BNB Danýþmanlýk. (2006). Ulusal Anne Ölümleri Çalýþmasý, 2005. Ankara: SB- AÇSAP GMd. ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu 11. Kadýna Yönelik Þiddet ve Hekimlik Sempozyumu. (16-17 Kasým 2002). Ankara Tabip Odasý 12. Meclis Araþtýrmasý Komisyonu.(2006). Töre ve Namus Cinayetleri ile Kadýnlara ve Çocuklara Yönelik Þiddetin Sebeplerinin Araþtýrýlarak Alýnmasý Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Meclis Araþtýrmasý Komisyonu Raporu www.tbmm.gov.tr/develop/owa/arastirma_onergesi

24 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ 13. PAHO. (2003). Violence Against Women: The Health Sector Responds (Occ. Pub. No: 12). Washington D.C: Pan American Health Organization 14. TÜÝK. (2006) Türkiye Ýstatistik Yýllýðý. Ankara: Türkiye Ýstatistik Kurumu 15. Türmen, T. (2003). Toplumsal Cinsiyet ve Kadýn Saðlýðý. A. Akýn (Ed.). Toplumsal Cinsiyet, Saðlýk ve Kadýn. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Kadýn Sorunlarý Araþtýrma ve Uygulama Merkezi (HÜKSAM), HÜ yayýnlarý 16. UNFPA. (2001). A Practical Approach to Gender-Based Violence: A Programme Guide for Health Care Providers & Managers, Pilot Edition. New York: UNFPA 17. United Nations. (1993). The UN General Assembly Declaration on the Elimination of Violence Against Women, General Assembly Resolution 48/104, (Supp. (No. 49) at 217, U.N. Doc. A/48/49) 18. United Nations. (1994). Kadýnlara Yönelik Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Komitesi, 19 sayýlý Genel Tavsiye, Kadýnlara Yönelik Þiddet (Onbirinci Oturum, 1992), Compilation of General Comments and General Recommendations Adopted by Human Rights Treaty Bodies (U.N. Doc. HRIGEN1Rev.1 at 84, para. 6) 19. United Nations. (2000). The World s Women 2000 Trends and Statistics, Social Statistics and Indicators Series (K 16) 20. World Health Organization (1998). Gender and Health, Technical Paper. Geneva, Switzerland: World Health Organization publication 21. World Health Organization. (2002). World Report on Violence and Health. Cenevre: http://www.who.int/violence_injury_prevention/violence/world_report/wrvh1/en/) 22. World Health Organization. (2005). Multi-country Study on Women s Health and Domestic Violence Against Women, Initial Results on Prevalence, Health Outcomes and Women s Responses

Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Ortaya Çýkarýlmasýndaki Engeller KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ BÖLÜM 2 2

Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Ortaya Çýkarýlmasýndaki Engeller KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ BÖLÜM 2 2 Bu bölümde her yaþtaki, her gelir ve eðitim düzeyindeki kadýnlarýn yaygýn olarak maruz kaldýðý aile içi þiddetin toplumda gizli kalmasýnýn nedenleri ve buna katkýda bulunan taraflar ele alýnmaktadýr.

BÖLÜM 2 : KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN ORTAYA ÇIKARILMASINDAKÝ ENGELLER 27 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Ortaya Çýkarýlmasýndaki Engeller Kadýna yönelik aile içi þiddet, önemli bir toplum saðlýðý ve insan haklarý sorunudur. Ancak, özel alanda meydana geldiði için çoðu zaman gizli kalmakta ve gerçek boyutlarý tespit edilememektedir. Gerek uluslararasý yükümlülüklerimiz, gerekse ulusal mevzuatýmýzdaki düzenlemeler, kadýna yönelik aile içi þiddetle mücadeleyi devletin öncelikli sorumluluklarýndan biri olarak tanýmlamaktadýr. Bu sorumluluðun yerine getirilmesinde saðlýk hizmetleri önemli bir yere sahiptir. Saðlýk kuruluþlarý, aile içi þiddet maðduru ve risk altýndaki kadýnlarýn hizmet alabilecekleri temel ve öncelikli kuruluþlardýr. Bu nedenle de aile içi þiddetin ortaya çýkarýlmasýna öncülük etmeleri gerekmektedir. Ülkemizde her üç kadýndan biri fiziksel þiddet yaþamaktadýr (Altýnay ve Arat, 2007). Son yýllarda kaydedilen geliþmelere raðmen, saðlýk hizmet göstergeleri, saðlýk kurumlarýnda kadýna yönelik aile içi þiddetin bir saðlýk sorunu olarak ele alýnma ve müdahale edilme düzeyinin çok düþük olduðunu göstermektedir. Kadýna yönelik aile içi þiddetin toplum içindeki yaygýnlýðýný ortaya koyan araþtýrma bulgularý ile saðlýk hizmet göstergeleri arasýndaki tutarsýzlýk, kadýna yönelik aile içi þiddetin gizli kaldýðýnýn önemli bir göstergesidir. Kadýna yönelik aile içi þiddeti engellemek için, öncelikle bu sorunun gizli kalmasýnýn nedenleri, diðer bir ifade ile ortaya çýkarýlmasýnýn önündeki engeller tanýmlanmalýdýr. Toplumdan Kaynaklanan Engeller Aile içi þiddet (AÝÞ) genellikle toplum tarafýndan mahrem bir konu olarak kabul edilmekte; erkeklerin kadýnlara þiddet uygulamasý, belirli koþullar altýnda ve gerekçelendirilebilir durumlarda kabul edilebilir bir davranýþ olarak algýlanmaktadýr. Bunun nedeni, toplumun sahip olduðu deðer yargýlarýdýr. Deðer yargýlarý, birçok

28 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ kadýnýn destek ve koruma hizmetlerine ulaþmasýný engelleyerek, aile içi þiddetin gizli kalmasýna yol açabilmektedir. Aile içi þiddet olaylarýna dýþarýdan birinin müdahale etmesi, hatta bu konunun tartýþýlmasý toplumca hoþ görülmeyebilmektedir. Sonuç olarak, þiddet yaþayan kadýnlar þiddeti bir suç olarak görmemekte; yaþadýðý aile içi þiddeti önemli ya da ciddi olarak algýlamamakta ve bu durumla kendisinin baþ etmesi gerektiðine inanmaktadýr. Toplum üyeleri kadýnlara þiddete katlanmasý ve ailenin daðýlmasýna izin vermemesi yönünde baský yapabilir. Ayrýca, kadýnlara þiddetin kendi suçlarý olduðu, mutlaka hak edecek bir þeyler yapmýþ olduklarý ve anlatsalar bile kimsenin inanmayacaðý mesajýný da verebilir. Kadýndan Kaynaklanan Engeller Kadýnlarýn büyük kýsmý sorulmadýkça yaþadýklarý aile içi þiddet hakkýnda açýklama yapmaz ya da konuþmaz. Ýçinde yaþadýklarý toplumun deðer yargýlarý açýklama yapmamasý konusunda baský unsuru oluþtursa bile, bazý kadýnlar yaþadýklarý þiddet hakkýnda konuþabilir. Bazýlarý ise, evden dýþarý çýkmalarýna dahi izin verilmediði için þiddete iliþkin konuþma fýrsatýna sahip deðildir. Bir kadýnýn aile içi þiddete maruz kalmasý, kendine ve diðer insanlara olan inancýný etkileyebilmekte ve çeþitli nedenlerle þiddet hakkýnda konuþmaktan çekinmesine neden olabilmektedir (Tablo 4). Tablo 4: Aile Ýçi Þiddet Deneyiminin Maðdurda Yarattýðý Etkiler Þiddet Uygulayanýn Maðdura Mesajý Seni sevdiðim için dövüyorum. Þiddet senin suçun. Kimse seni benim gibi sevemez. Bu senin iyiliðin için, Vücudun senin deðil, ona ben sahibim. Anlatsan bile kimse inanmaz. Kaynak: UNFPA, 2001 Maðdurun Mesajý Yorumlama Biçimi Aþk böyle bir þey. Ben kötüyüm ve suçluyum. O olmadan sonsuza kadar yalnýz kalýrým. Benim için neyin iyi olduðunu o daha iyi biliyor. Ýnsanlarýn bana yaptýklarý üzerinde hiç kontrolüm yok. Yalnýzým ve kimse beni umursamýyor. Maðdur Üzerindeki Etkisi Kafa karýþýklýðý, tekrar maðdur olma. Kendi kendini suçlama, kafa karýþýklýðý, çaresizlik. Baðýmlýlýk, ayrýlma korkusu. Yargýlarýnda þüpheye düþme. Sýnýrlarý yeterince iyi çizememe, tekrar maðdur olma. Suskunluk.

BÖLÜM 2 : KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN ORTAYA ÇIKARILMASINDAKÝ ENGELLER 29 Aile içi þiddete uðradýðý için utanç duyan, þiddeti hak ettiðini, yardým almayý hak etmediðini düþünen, yaþadýðý þiddeti açýklamanýn kendi güvenliðini riske atacaðýndan korkan, þiddetin neden olduðu fiziksel ve ruhsal semptomlarýn farkýnda olmayan, gördüðü þiddeti yeterince ciddi bulmayan ve önemsemeyen ve saðlýk personelinin kendi problemleri ile ilgilenmeyeceðini düþünen kadýnlar, yaþadýklarý þiddet hakkýnda açýklama yapmak istemeyebilir. Pek çok kadýn, bütün evliliklerde kavgalarýn ve beraberinde þiddetin yaþanabileceði algýsýna sahip olabilir ve bu nedenle yaþadýðý þiddeti ciddiye almayabilir veya küçümseyebilir. Þiddete uðramak onur kýrýcý ve küçük düþürücü olduðu için, kadýn onu ciddiye almayan ve deðer vermeyen kiþilerle þiddeti konuþmak konusunda isteksiz olabilir. Kadýn, içinde bulunduðu durumun düzeleceðini umut ederek iliþkisini sürdürmek isteyebilir, eþi her zaman þiddet uygulamýyorsa, eþinin deðiþeceðini umut edebilir ve bu nedenle açýklama gereði duymayabilir. Kadýnýn ekonomik özgürlüðünün olmamasý, kendini ve çocuklarýný þiddet yaþadýðý ortamdan uzaklaþtýracak maddi olanaðýnýn bulunmamamasý þiddete katlanmayý sürdürmesindeki bir diðer etkendir. Bu durum, þiddetle mücadele gücünü de olumsuz etkileyerek kadýný kýsýr döngüye sokabilir. Yapýlan çalýþmalar, kadýn þiddet ortamýndan uzaklaþamadýðý veya þiddeti engelleyemediði zaman çaresizlik duygusu yaþadýðýný, þiddet ortamýnda uzun süre kalmasý durumunda ise, bu duygunun kronikleþtiðini göstermiþtir. Aile içi þiddete maruz kalan kadýnýn kendisine destek olacak ve koruyacak hizmetleri ve bu hizmetleri almak için nereye baþvuracaðýný bilmiyor olmasý da þiddeti açýklamasýný engelleyebilir. Saðlýk personelinin aile içi þiddet konusunda bilgisi olmadýðýný, bu konu ile ilgilenmeyeceðini veya konuþmaya vakti olmayacaðýný düþünebilir. Saðlýk Personelinden Kaynaklanan Engeller Þiddet semptomlarý taþýmalarýna raðmen, saðlýk kurumlarýna baþvuran kadýnlara genellikle þiddetle ilgili sorular yöneltilmemektedir. Oysa yapýlan araþtýrmalar, þiddet maðdurlarýnýn yaþadýklarý travmayý atlatmalarýnda en önemli faktörün, kendisine ve anlattýklarýna deðer veren duyarlý ve bilgili kiþilerin varlýðý olduðunu göstermiþtir. Bir maðdurun danýþmanlýk, korunma ve yasal destek gibi çok farklý ihtiyaçlarý olabilir. Ancak, dinlenmek ve

30 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ inanýlmak ilk ihtiyacýdýr. Bu baþlangýç olmadan kadýnýn yardým basamaðýndaki diðer süreçlere geçmesi mümkün olmayabilir. Aile içi þiddete maruz kalan kadýnýn karþýlaþtýðý ve yaþadýðý þiddeti paylaþtýðý ilk kiþiler olmasý nedeniyle, saðlýk personelinin þiddete karþý tutumu çok önemlidir. Saðlýk personelinin þiddete karþý tutumu, þiddeti sorgulamasýný engellememelidir. Öncelikle bu engelleri tanýmak ve ortadan kaldýrmak için çaba göstermek, aile içi þiddetle mücadele çabalarýnýn ilk adýmýný oluþturmalýdýr. Saðlýk personeli, þiddetin yaþandýðý toplumla ayný kültürel deðerleri paylaþtýðýndan, bazý kadýnlarýn, þiddeti hak ettiðini veya þiddeti sadece belli bir grup insanýn yaþadýðýný düþünebilir. Saðlýk personeli aile içi þiddetin ortaya çýkarýlmasýnda ve müdahalesinde çeþitli nedenlerle engelleyici bir tutum gösterebilir. Tablo 5 te saðlýk personelinin bu tutumlarýna örnekler verilmiþtir. Tablo 5: Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Gizli Kalmasýnda Saðlýk Personelinden Kaynaklanan Engeller Engeller Yanýtlarý Bu olaylar dünyanýn baþka yerlerinde baþka insanlarýn baþýna gelmektedir. Benim hastalarýmýn baþýna gelmez. Bu vakalarý gördüðüm zaman kabul etmek istemem. Benim baþýma geldi ve kabul etmek istemiyorum. AÝÞ, mahrem bir konudur. Benim iþim deðil. Zamaným yok. Maðdur bu konuda konuþmak istemez. AÝÞ hakkýnda soru sormam hastalarýmý sinirlendirir. Kadýn, mutlaka kýþkýrtacak bir þey yapmýþtýr. Zaten yapabileceðim bir þey yok. Yadsýma Gerekçelendirme AÝÞ, dünyanýn her yerinde her insanýn baþýna gelmektedir. AÝÞ e yaklaþým zor olabilir, ancak eðitimle ihtiyacýnýz olan becerileri kazanabilirsiniz Þiddete uðramayý kabullenmek oldukça zor bir süreçtir ve profesyonel yardým alma ihtiyacý duyabilirsiniz. Ancak, bu sayede, baþkalarýna yardým edebileceðinizi unutmamalýsýnýz. AÝÞ, bir insan haklarý sorunudur. AÝÞ, bir halk saðlýðý sorunudur. Sizin de sorumluluk alanýnýza girmektedir. AÝÞ konusunu ele almak biraz daha fazla zaman gerektirebilir, ancak bu çaba gelecekte zaman kazanýlmasýný saðlar. Araþtýrmalar maðdurlarýn AÝÞ deneyimlerini saðlýk personeli ile paylaþmak istediklerini ortaya koymuþtur. Hiç kimse dayak yemeyi ya da cinsel istismara uðramayý hak etmez. Yapabileceðiniz çok þey var ve AÝÞ hakkýnda soru sormakla baþlayabilirsiniz.

BÖLÜM 2 : KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETÝN ORTAYA ÇIKARILMASINDAKÝ ENGELLER 31 Tablo 5 devam: Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Gizli Kalmasýnda Saðlýk Personelinden Kaynaklanan Engeller Engeller Yanýtlarý Bu olay geçmiþte meydana gelmiþ ve artýk hastamý etkiliyor olamaz. Vücudunda çok fazla iz yok, dolayýsýyla o kadar da kötü olamaz. Küçümseme Özdeþleþtirme Geçmiþ yaþantýlar, özellikle AÝÞ, kadýnýn þu andaki ruh saðlýðýný etkileyebilir. AÝÞ, kadýnýn ruh saðlýðýný ve davranýþlarýný olumsuz yönde etkileyebilir. AÝÞ in izleri görünür olmayabilir, ancak çok ciddi boyutta olabilir. Bu asla benim baþýma gelmez, dolayýsýyla benim gibi bir kadýnýn da baþýna gelemez. Eþinin onu neden dövdüðü açýkça ortada. Her ne kadar bir kadýnýn savunmasýz olabileceðini düþünmek güç olsa da, AÝÞ herkesin baþýna gelebilir. Unutmayýn, erkekler ve kadýnlar kendilerini faille özdeþleþtirebilir. Dayak yiyen kadýn eþini terk etmelidir. Ýnsanlar böyle olaylarý çabuk atlatýrlar. Biz sadece týbbi sorunlarla ilgileniriz. Akýl Yürütme Durum karmaþýk olabilir ve kadýnýn eþini terk etmesi kendisi için tehlikeli olabilir. Ancak, bu kararý kadýnýn kendisi almalýdýr, onun yerine biz alamayýz. Fiziksel yaralar kapansa da, etkileri devam eder. AÝÞ bir halk saðlýðý problemidir. AÝÞ maðdurlarýnda genellikle baþ aðrýsý, pelvik aðrý, gastrointestinal problemler gibi fiziksel semptomlar görülür. Bu semptomlarýn altýnda yatan neden AÝÞ tir. Kaynak: UNFPA, 2001 Yadsýma Yadsýma, AÝÞ e karþý geliþtirilen en yaygýn tepkilerden biridir. AÝÞ moral bozucu bir konudur ve saðlýk personelinin kendisini çaresiz hissetmesine neden olabilir. Bu tür duygular yaþayan insanlarýn gösterdikleri tepkilerden biri, hiçbir þey olmamýþ gibi kendilerini konudan uzak tutmaya çalýþmalarýdýr. Saðlýk personelinin yadsýma tepkisi, maðdurun þiddetin sadece kendi baþýna gelen bir olay olduðunu düþünmesine ya da kendi söylediklerinden þüpheye düþmesine neden olabilir. Saðlýk personelinin kendisi

32 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELEDE SAÐLIK HÝZMETLERÝ de þiddete maruz kalmýþ, bu yaþantýsýný paylaþmamýþ ve ihtiyaç duyduðu yardýmý almamýþsa, hastalarýyla þiddet konusunu ele almasý daha da zor hale gelebilir. Gerekçelendirme Saðlýk hizmeti sunan personel, þiddetin etkilerini taþýyan hastalarla sýklýkla karþý karþýya gelmektedir. Nasýl davranacaðýný bilmeyen saðlýk personeli kendisini güçsüz ve hatta baþarýsýz olarak görebilmektedir. Gerekçelendirme, saðlýk personelinin þiddet maðdurlarýna nasýl müdahale edeceðini bilmemesinden kaynaklanabilir. Vücudunda belirgin yaralanma izleri olan kadýna müdahale konusunda yeterli olmadýðýný düþünen saðlýk personeli, yaralanmanýn nasýl oluþtuðunu öðrenme konusunda kendini rahat hissetmeyebilir. Bu nedenle, þiddetle ilgilenmemek için gerekçeler yaratabilir ve bu konunun kendi iþi olmadýðýný ifade edebilir. Saðlýk personelinin bu yaklaþýmý, þiddete uðrayan kadýnýn umutsuzluða düþmesine ve þiddeti normal bir olguymuþ gibi algýlamasýna neden olabilir. Saðlýk personeli þiddet maðduru kadýný uðraþmasý zor hasta olarak görebilir. Bazý saðlýk personeli de bu konunun açýlmasý halinde iþ yükünün artacaðý endiþesini taþýyabilir. Saðlýk personeli þiddet maðduru hastalara daha fazla zaman ayýrmak zorunda kalabilir. Ancak, AÝÞ in araþtýrýlmasý ve müdahale edilmesi sonucunda, maðdurun AÝÞ den kaynaklanan semptomlar nedeniyle sürekli saðlýk kurumuna gelmeyecek olmasý, uzun vadede zaman kazandýracaktýr. Ayrýca, AÝÞ hakkýnda yöneltilen sorularla, bir kadýnýn hayatýnýn kurtarýlabileceði de unutmamalýdýr. Küçümseme Küçümseme yaklaþýmý, saðlýk personelinin çok güç olarak algýladýðý durumlarý ve vakalarý önemsiz olarak nitelemesine neden olabilir. Saðlýk personeli, AÝÞ in ciddiyeti ve maðdurun geçmiþ þiddet yaþantýlarý ile þimdiki semptomlarý arasýndaki iliþkileri göz ardý edebilir. Þiddet sonucu yaþadýðý acý ve sorunlarýný küçümseyen bir saðlýk personeli ile karþýlaþan maðdur hayal kýrýklýðýna uðrayabilir ve kafasý karýþabilir. Oysa AÝÞ den kaynaklanan semptomlarý olan maðdurlarýn, þiddet yaþantýlarý ve þimdiki semptomlarý arasýndaki baðlantýlar hakkýnda bilgilendirilmeye ve yardýma ihtiyaçlarý vardýr. Özdeþleþtirme Özdeþleþtirme, bir insanýn yaþadýðý benzer deneyimler nedeniyle diðer bir insanla arasýnda bir bað hissetmesidir. Ancak, bazý durumlarda özdeþleþtirme rahatsýz