3. HAFTA ISL303 FİNANSAL YÖNETİM I Yrd. Doç. Dr. Muhammet Belen mbelen@karabuk.edu.tr
BÖLÜM 3 Finansal Tabloların Analizi
FİNANSAL TABLOLARIN ANALİZİ ORAN ANALİZİ KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ DİKEY ANALİZ YATAY ANALİZ 3
FİNANSAL ANALİZ NEDİR? Bir firmanın finansal durumunu görebilmek, Faaliyet sonuçlarını (performansını) ve finansal yönden gelişmesini değerlendirebilmek, Gelişme yönlerini saptayabilmek, Firma ile ilgili geleceğe dönük tahminlerde bulunabilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içinde göstermiş oldukları eğilimlerin incelenmesidir. 4
FİNANSAL ANALİZ NEDİR? İşletmenin Finansal Tabloların (Bilanço, Gelir Tablosu vb.) Analiz Edilmesi Finansal analize başlarken sorulması gerekli soru şirket hakkında ne bilmek istiyorum? sorusudur. Şirket hakkında ne bilmek istediğiniz büyük ölçüde şirketle olan çıkar ilişkinizin türüne bağlıdır. 5
FİNANSAL ANALİZLE KİMLER İLGİLENİR? ŞİRKET İÇİ ANALİSTLER ŞİRKET DIŞI ANALİSTLER TARAFLAR Tedarikçiler 6
FİNANSAL ANALİZİN KULLANICILARI Finansal Analizden Yararlananlar: İşletme Yöneticileri Kamu kurumları Kredi verenler Sendikalar Yatırımcılar Kamuoyu 7
Finansal Analizin Amacı Analizle İlgili Taraf Analizin Amacı İlgi Alanı Kısa Vadeli Borç Veren Uzun Vadeli Borç Veren Kredi Güveni Kredi Güveni Likidite, İşletme Sermayesi ve Firmanın Kısa Vadeli Borçlarını Ödeme Kapasitesi Firmanın Borcunu Ödeyebilme Yeterliliği Hissedar (Yatırımcı) Yatırım Verimi Firmanın Karlılığı, Hisse Başına Kar, Hisse Başına Kar Payı Yönetim Sendikalar Verimlilik Karlılık Oranı İç Kontrol Finansal Sağlık Karlılık, Maliyetler, Toplam Aktiflerin Verimlilik Oranı, Öz Sermayenin Verimlilik Oranı Özsermaye Karlılığı, Aktif Karlılığı, Kar Marjı 8
FİNANSAL ANALİZİN ÖNEMİ Analiz sonucunda elde edilen bilgiler: İşletmenin faaliyet sonuçları yeterli mi? İşletmenin kaynakları yeterli mi? Özsermaye düzeyi ve ihtiyacı? Hedeflere, amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığı? Maliyetler, kapasite, fiyatlandırma politikaları? Planların hazırlanması Performansın ölçümü ve denetimi 9
FİNANSAL ANALİZ TÜRLERİ Kapsamına Göre Finansal Analiz: Statik analiz Dinamik analiz Amacına Göre Finansal Analiz: Yönetim analizi Yatırım Analizi Kredi analizi Yapanın Kimliğine Göre Finansal Analiz: İç analiz Dış analiz 10
FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN TEKNİKLER 1. Oran analizi 2. Karşılaştırmalı tablolar analizi 3. Yüzde yöntemi ile analiz (dikey analiz) 4. Eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz (trend analizi) 11
1. ORAN ANALİZİ Bilanço ve gelir tablosundan çok sayıda oran çıkarılabilir. Analiz açısından anlamlı, önemli ve genel olarak kullanılan oranlar şunlardır. A. Likidite Oranları B. Devir Hızı Oranları C. Kaldıraç Oranları D. Karlılık Oranları E. Piyasa Değeri Oranları 12
a) Likidite Oranları İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü, kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirme gücünü gösterir. Cari Oran=CV/CB=Dön.V/KVB Asit-Test Oranı (Likidite Oranı)=( DV-Stoklar)/KVB Nakit Oranı 13
Oran Analizi: Örnek 1 AKTİF PASİF Dönen Varlıklar 2.600 Kısa Vadeli Borçlar 1.000 Kasa, Banka 400 Borç Senetleri 200 Menkul Kıymetler 150 Ticari Borçlar 800 Ticari Alacaklar 800 Uzun Vadeli Borçlar 720 Stoklar 1.250 Toplam Borçlar 1.720 Duran Varlıklar 1.600 Özsermaye 2.480 TOPLAM AKTİF 4.200 TOPLAM PASİF 4.200 A Firmasının 1-Ocak - 31 Aralık 2008 dönemi gelir tablosu (000 TL) Satışlar 12.000 (SMM) 10.000 Brüt Kar 2.000 (Faaliyet Giderleri) 1.200 FVÖK 800 (Faiz) 400 VÖK 400 (Vergi) (%30) 120 Net Kar 280 Not: SMM içinde yer alan mal alımların tutarı 6 milyon 400 bin TL olup hepsi kredli alıştır. SMM= Dönem Başı Stok + Dönem İçi Alışlar - Dönem Sonu Stok 14
b) Devir Hızı (Faaliyet-Etkinlik- Verimlilik) Oranları Varlık yönetimi oranları. İşletmedeki aktiflerin etkin kullanılıp kullanılmadığını belirlemek için kullanılır. Satış düzeyi karşısında yatırımları aşırı mı yoksa çok mu az? (not: oranlar hesaplanırken akım kalemleri (gelir tablosu) olduğu gibi, stok kalemleri (bilanço) ise iki yılın ortalaması olarak ifade edilir. Gün 360 veya 365 olarak alınabilir). Aktif (Toplam Varlık) Devir Hızı=Satışlar/TA Sabit Varlık (Maddi Duran Varlık) Devir Hızı=Satışlar/SV Stok Devir Hızı (SMM/Stoklar) Stokta Bekleme Süresi (Stoklar/(SMM/365)), (365/Stok Devir Hızı) Alacak Devir Hızı (Kredili Satışlar/Alacaklar) Alac. Ort. Tahsil Süresi (Al./(Satışlar/365) (365/Al.Devir Hızı) Ticari Borç Devir Hızı (Kredili Alımlar/Tic. Borçlar) (SMM=DBStok+DİAlışlar-DSStok) Ticari Borç Geri Ödeme Süresi (365/Ticari Borç Devir Hızı) 15
Etkinlik Süresi (Faaliyet Döngüsü) Çalışma sermayesinin bağlı kaldığı süreyi göstermektedir. Net etkinlik süresi (nakde dönüşüm süresi) ise stokların satılıp alacağa dönüşmesi ve daha sonra alacağın tahsil edilip nakde dönüşmesine kadar geçen zamanı ifade eder. Ne kadar uzunsa bağlanan sermaye ve dolayısıyla maliyeti artar. Burada risk ile getiri arasında dengenin kurulması gereklidir. Bu süre ne kadar kısa olursa etkinlik o kadar artacaktır. Stok ve alacak yönetimindeki başarıya, diğer bir ifadeyle stok ve alacak devir hızının yüksek olmasına bağlıdır. Etkinlik Süresi=Stokta Bekleme Süresi+Alacak Tahsil Süresi Net Etkinlik Süresi (Nakde Dönüşüm Süresi)=Etkinlik Süresi Ticari Borç Ödeme Süresi NES=Stokta Bek Sür.+Alacak Tah. Sür. Ticari Borç Ödeme Sür. 16
Etkinlik Süresi (Faaliyet Döngüsü) 17
Net Etkinlik (Nakde Dönüşüm) Süresi Nakde Dönüşüm (Net Etkinlik) Süresi = Etkinlik Süresi-Ticari Borç Ödeme Süresi Nakde Dönüşüm (Net Etkinlik) Süresi = Stokta Bekleme Süresi + Alacak Tahsil Süresi Ticari Borç Ödeme Süresi Firmanın stokta bekleme süresi ve alacak tahsil süresinin kısalması nakit dönüşünün daha çabuk olması, ticari borç geri ödeme süresinin uzaması ise nakit çıkışının daha geç gerçekleşmesi anlamına gelir ve ikisi bir arada nakde dönüşüm süresini kısaltır. Net etkinlik süresi kısaldıkça çalışma sermayesi ihtiyacı azalacaktır. 18
c) Kaldıraç (Mali Yapı) Oranları Borç (kaldıraç) yönetim oranlarıdır. Neden kaldıraç? Toplam Borç Oranı=TB/TA Özsermaye Oranı=Özsermaye/TA Borç/Özsermaye Oranı Uzun Vadeli Borç Oranı=UVB/TA Faiz Karşılama Oranı=(FVÖK/Faiz) Nakit Karşılama Oranı=(FVÖK+Amort.)/Faiz) 19
d) Karlılık Oranları (Net) Kar Marjı (Net Kar/Satışlar) Toplam Varlık Getirisi (Aktif Karlılığı), (Aktif Getirisi) (Varlıkların Kazanma Gücü), (ROA),(Ekonomik Karlılık), (Net Kar/T.Aktif) Özsermaye Getirisi (ROE), (Mali Karlılık), (Özkaynak Getirisi) (Net Kar/Özs.) Hisse Başına Kar Hisse Başına Temettü (Kar Payı, Dividant) 20
e) Piyasa Değeri Oranları Hisse senetlerinin karşılaştırmalı değerlemesinde yatırımcılar tarafından yaygın olarak kullanılan oranlardır. Fiyat/Kazanç Oranı (F/K) Piyasa Değeri/Defter Değeri Oranı (PD/DD) Tobin s Q = Borç ve Özsermayenin Toplam Piyasa Değeri/Varlıkların Cari Yerine Koyma Maliyeti 21
Du Pont Analizi Aktif Getirisi: Net Kar/T.Aktif (Sağ tarafı Satışlar/Satışlar ile çarparsak eşitlik bozulmaz) Aktif Getirisi: (Net Kar/Satışlar) * (Satışlar/T.Aktif) Aktif Getirisi:Net Kar Marjı*Varlık Devir Hızı Sonuç: Firmanın aktif getirisi net kar marjı ve varlık devir hızına bağlıdır. 22
Du Pont Analizi Özsermaye Getirisi: Net Kar/Özsermaye (sağ tarafı Satışlar/Satışlar ve T.Aktif/T.Aktif ile çarparsak eşitlik şu şekli alır) Özsermaye Getirisi= (Net Kar/Satışlar) * (Satışlar/T.Aktif) * (T.Aktif/Özsermaye) Özsermaye Getirisi = Net Kar Marjı*Varlık Devir Hızı*Özsermaye Çarpanı Firma, net kar marjı ve varlık devir hızı sabitken daha yüksek oranda borç kullandıkça özsermaye çarpanı da büyüyeceğinden özsermaye karlılığını artırabilir. Ancak finansal kaldıracın yüksekliği firmanın finansal riskinin de yükselmesine yol açar. 23
Oran Analizi: Sonuç Anlamlı oranlara hesaplanarak sonuçlar aşağıdaki oranlarla karşılaştırılarak yorumlanır. Sektör standart oranları, Rakip firma oranları, Geçmiş yıl oranları, 24
Oran Analizi: Örnek 1 AKTİF PASİF Dönen Varlıklar 2.600 Kısa Vadeli Borçlar 1.000 Kasa, Banka 400 Borç Senetleri 200 Menkul Kıymetler 150 Ticari Borçlar 800 Ticari Alacaklar 800 Uzun Vadeli Borçlar 720 Stoklar 1.250 Toplam Borçlar 1.720 Duran Varlıklar 1.600 Özsermaye 2.480 TOPLAM AKTİF 4.200 TOPLAM PASİF 4.200 A Firmasının 1-Ocak - 31 Aralık 2008 dönemi gelir tablosu (000 TL) Satışlar 12.000 (SMM) 10.000 Brüt Kar 2.000 (Faaliyet Giderleri) 1.200 FVÖK 800 (Faiz) 400 VÖK 400 (Vergi) (%30) 120 Net Kar 280 Not: SMM içinde yer alan mal alımların tutarı 6 milyon 400 bin TL olup hepsi kredli alıştır. SMM= Dönem Başı Stok + Dönem İçi Alışlar - Dönem Sonu Stok 25
Oran Analizi: Örnek 1 (devam) A Firmasının İçinde Bulunduğu Sektörün Standart Oranları Sektör Standart Oranları Cari Oran 2 Toplam Borç/Toplam Aktif 0.5 Asit Test Oranı 1.6 UVB/TA 0.3 Alacak Devir Hızı 10 KVB/TA 0.2 Stok Devir Hızı 9 KVB/TB 0.4 Aktif Devir Hızı 2 Net Kar Marjı 2% Brüt Kar Marjı 15% Net Kar/ Toplam Aktif 10% FVÖK/TA 21% Net Kar/Özsermaye 20% Faiz Karşılama Oranı 2.3 26
ÖRNEK 2 PRUFROCK ŞİRKETİ BİLANÇOSU-2012 (milyon $) GELİR TABLOSU-2012 (milyon $) VARLIKLAR BORÇLAR VE ÖZSERMAYE Satışlar 2.311 Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Borçlar SMM 1.344 Nakit 98 Ticari Borçlar 344 Amortisman 276 Tic Alacaklar 188 K.V. Fin. Borç 196 FVÖK 691 Stok 422 Toplam K.V.B. 540 Faiz 141 Toplam D.V. 708 Uzun Vadeli Borç 457 VÖK 550 Net Sabit Varlılar 2.880 Sermaye 550 Vergi (%34) 187 Birikmiş Karlar 2.041 Net Kar 363 Toplam Varlıklar 3.588 Top.Borç ve Özs. 3.588 Kar Payı= 121 ve Birikmiş Karlara İlave=242 Bir Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı 88 $ Hisse Senedi Sayısı 33 milyon adet 27
2. KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ Birden fazla yıla ait bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin yıllar itibariyle değişimlerini görmek amacıyla yapılan analizdir. Karşılaştırmalı tablolar analizi işletmenin kendi içinde yaptığı analizdir. Oran analizinde olduğu gibi karşılaştırmalar diğer işletmelerin sonuçlarıyla değil işletmenin geçmiş rakamlarıyla yapılır. 28
KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ 29
3. DİKEY ANALİZ (Yüzde Yöntemi) Dikey analiz, tüm bilanço kalemlerinin toplam varlıklara, tüm gelir tablosu kalemlerinin satışlara bölünmesi ile oluşturulan, finansal tabloları yüzdesel olarak inceleyen bir analiz yöntemidir. 30
DİKEY ANALİZ (YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ) 31
4. YATAY ANALİZ (EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ veya TREND ANALİZİ) Bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin uzunca bir süreçte göstermiş olduğu eğilimlerin karşılaştırılması suretiyle yapılan analizdir. 32
EĞİLİM YÜZDELERİ İLE ANALİZ (Yatay Analiz) Eğilim yüzdeleri (yatay analiz veya trend analizi), finansal tablolarda yer alan kalemlerin zaman içerisinde göstermiş oldukları eğilimlerin izlenmesini kolaylaştırır. Firma için normal kabul edilen yılın tabloları baz alınarak 100 olarak kabul edilir ve bu yıla göre endeks oluşturulur. Baz yıla göre incelenen kalemler itibariyle artış ve azalışlar ile büyümeler karşılaştırılır. 33
Sonuç Finansal Tablolar; Oran analizi, Dikey yüzdelerle analiz, Eğilim yüzdeleri ile analiz, Yapılarak birlikte değerlendirilir. 34
Kaynakça Finansal Yönetim, Ercan, M. Kamil ve Ünsal Ban, 6. Baskı, Gazi Kitabevi, 2010. Corporate Finance, Ross, Westerfield and Jaffe, 8th Ed. McGraw-Hill Irwin, 2008. 35
Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 36