MYO için DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ İKMEP Müfredatına Uyumlu dr. ferudun kaya Abant İzzet Baysal Üniversitesi Öğretim Üyesi Bu çalışma; Uygulamalı Bilimler Yüksekokulları, Meslek Yüksekokulları müfredatlarına (İKMEP projesi Müfredatına) uyumlu ders kitabı, İhracat ve ithalat işlemleri ile ilişkili kurum ve kuruluşlar için ise kaynak kitap olarak hazırlanmıştır. Öğretim elemanları kitabın power point sunumlarını temin etmek için Beta Yayınlarına başvurabilirler.
ii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Yayın No : 2980 İşletme-Ekonomi Dizisi : 617 1. Baskı Mayıs 2011 İSTANBUL 2. Baskı Ekim 2011 İSTANBUL 3. Baskı Ekim 2012 İSTANBUL 4. Baskı Ekim 2013 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-006 6 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Ferudun Kaya Baskı Cilt : Pasifik Ofset (Sertifika No: 12027) Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar/İSTANBUL ( 0212) 412 17 77 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
İÇİNDEKİLER iii DERSİN ADI BÖLÜM PROGRAM DERS KATEGORİSİ SÜRE VE DAĞILIMI KREDİ DERSİN AMACI ÖĞRENME ÇIKTILARI VE YETERLİKLER DERSİN İÇERİĞİ VE DAĞILIMI (MODÜLLER VE HAFTALARA GÖRE DAĞILIMI) Öğretim Elemanı Kaynaklar İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ MUHASEBE VE VERGİ MUHASEBE VE VERGİ UYGULAMALARI Zorunlu Ders Meslek Dersi Seçmeli X Haftalık Ders Bireysel Öğrenme Saati Eğitimi Süresi Süresi Toplam 2 (14-14)= 28 (60 28) 32 (2x30) =60 Ders Kredisi AKTS Kredisi (1 kredi=25 30 saat) (1 modül = 1 kredi) 2 Öğrencinin ithalat ve ihracat işlemlerini yapması amaçlanmaktadır. 1- İthalat ve ihracat işlemleri yapmak 2- İthalat ve ihracat rejimlerini takip etmek Hafta Modüller/İçerik/Konular 1 Dış ticarette temel kavramlar 2 Dış ticarette kullanılan belgeler 3 Dış ticarette teslim şekilleri 4 Dış ticarette teslim şekilleri 5 Dış ticarette ödeme şekilleri 6 Dış ticarette ödeme şekilleri 7 Dış ticarette ödeme şekilleri 8 İhracat bedelinin tahsili işlemleri 9 İhracat hesabının kapatılması 10 İhracat işlemlerinde terkin 11 İthal mallarının sınıflandırılması 12 İthalat işlemlerinde vergi 13 Kambiyo işlemleri 14 Kambiyo işlemlerinde kullanılan belgeler Yöntem Uygulanan yöntem (%) Ara Sınavlar Ödevler Projeler Dönem Ödevi Laboratuar Diğer Dönem Sonu Sınavı Lisans diplomasına sahip öğretim elemanı Ders kitabı, yardımcı kitap ve diğer kaynaklar İGEME, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı
iv DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ DERSİN ADI BÖLÜM PROGRAM DERS KATEGORİSİ SÜRE VE DAĞILIMI KREDİ DERSİN AMACI ÖĞRENME ÇIKTILARI VE YETERLİKLER DERSİN İÇERİĞİ VE DAĞILIMI (MODÜLLER VE HAFTALARA GÖRE DAĞILIMI) EĞİTİM- ÖĞRETİM ORTAMI VE DONANIM ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İşbirliği Yapılacak DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ - I PAZARLAMA VE DIŞ TİCARET DIŞ TİCARET Zorunlu Ders Meslek Dersi Seçmeli Ders Haftalık Ders Okul Eğitimi Bireysel Öğrenme Saati Süresi Süresi Toplam 3 42 48 (30+30+30) = 90 Ders Kredisi AKTS Kredisi (1kredi=25 30 saat) (1modül=1 kredi) 3 Bu ders ile öğrencinin; temel dış ticaret işlemlerine ilişkin kavramları anlama ve dış ticaret işlemleri uygulamalarını yapabilme becerisi sağlanacaktır 1. Dış Ticaret Belgelerini Düzenlemek 2. Teslim Şekillerini Uygulamak 3. Ödeme Yöntemlerini Kavramak Hafta Modüller/İçerik/Konular 1 Ticari Belgeler 2 Taşıma Belgeleri 3 Dolaşım Belgeleri 4 Diğer Belgeler 5 E ve F Grubu Teslim Şekilleri 6 C Grubu Teslim Şekilleri 7 D Grubu Teslim Şekilleri 8 Peşin Ödeme 9 Mal Mukabili 10 Vesaik Mukabili 11 Kabul Kredileri 12 Akredif 13 Akredif 14 Akredif Ortam Donanım İşyeri Gümrük İdaresi, Bilgisayar, internet, sunum cihazları, Sınıf, Gümrük ders notları, ticari hesaplamaya konu büro laboratuarı müşaviri, belgeler, hesap makinesi. Dış ticaret firmaları Not/açıklama/öneri: Derste öğrencilerin, muhasebe ve finans işlemleri yapmalarına ve örnek uygulamalara ağırlık verilmelidir. Yöntem Uygulanan yöntem Yüzde (%) Ara Sınavlar Ödevler Projeler Dönem Ödevi Laboratuar Diğer Dönem Sonu Sınavı Öğrencinin konuyla ilgili olarak iletişim, araştırma, gözlem, uygulama
İÇİNDEKİLER v Kurumlar yapabileceği kamu ve özel iş yerleri, ekonomik birlikler. SUNUŞ Türkiye, yaşanan küresel krizlerden etkilenmemek ve sanayileşmiş ülkelerin ekonomik gelişmişlik seviyelerine ulaşmak adına çeşitli ekonomik politikalar uygulanmakta, küreselleşen dünyada var olan kaynaklarını etkin şekilde değerlendirerek, dünyadaki stratejik konumunu güçlendirmeye çalışmaktadır. Güçlü olan ve rakipleri ile fiyat, maliyet, kalite, müşteri memnuniyeti, pazarlama ve dağıtım gibi birçok faktör açısından rekabet edebilenler bu yarışta başarılı olacaktır. Ancak rekabetin kendine özgü özelliği gereği, sadece belirli bir dönemde ya da sektörde başarılı olmak kadar bunu belirlenen tüm sektörlerde uzun dönemde devam ettirebilmek de önemlidir. Dolayısıyla, Türkiye nin sürdürülebilir ihracat artışını sağlayacak yapıya ulaşabilmesi için, ilgili kurum ve kuruluşların dış ticaret ile uğraşan işletmelerin rekabet edebilme koşullarını iyileştirme çabalarını yoğunlaştırması kaçınılmazdır. İhracatçı, ihracat süreci içinde sözleşme aşamasından başlayarak, alıcının borçlandığı tutarı gösteren faturanın, akreditif mektubunun, kambiyo senedinin hazırlanması, malların nakliyesi esnasında malın yüklendiğini kanıtlayan konşimento, sigorta edildiğini gösteren sigorta belgesi, malın siparişe uygun olduğunu kanıtlayan koli listesi ve çeki listesinin hazırlanması, ülkemiz mevzuatı açısından gümrük beyannamesinin usulüne uygun şekilde doldurulması, alıcının ülkesinde geçerli ithalat rejimi açısından gerekli olan menşe şahadetnamesi, A.TR, EUR.1 dolaşım belgesi ve konsolosluk faturasının alınması gibi malların alıcıya teslimine kadar pek çok belgenin tam ve eksiksiz doldurulması ve onaylatılması işlerini yapacak kişi veya kişilerin istihdamı, işlerin planlanması, yürütülmesi ve kontrolünü belli bir sisteme bağlamak zorundadır. Aksi takdirde dış ticaret işlemlerindeki aksamalar umulmayan derecede büyük zararlara yol açacaktır. Çalışma içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada; TCMB, Türk Eximbank, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM), Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), Türkiye Bankalar Birliği ve Üyeleri, Gümrük Müsteşarlığı ve İGEME nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımı sunarım. Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi adını taşıyan bu eser, altı yıl süren bir araştırma ve çalışmanın neticesinde hazırlanmış olup, hazırlanmasında ilk üç baskısı 2006, 2007, 2008, 2010 ve 2011 yıllarında yayınlanan Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları ve 2009 yılında yayınlanan Dış Ticaret ve Finansmanı başlıklı kitaplardan faydalanılmıştır.
vi DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı eserler hazırlamamda önemli ölçüde destek vereceği inancındayım. İster öğreten, ister öğrenen ya da isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkı, eserin ilerleyen yıllardaki baskıları için rehber niteliğinde olacaktır. Bir eseri ortaya koymak sadece yazarın bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman katkılarını gördüğüm öğrencilerime, sektör temsilcilerine ve bu çalışmada bölüm yazarak katkıda bulunan Kastamonu Üniversitesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Tolga Ulusoy a, Bartın Üniversitesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Mehmet İslamoğlu na ve Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Öğretim Elemanı Savaş Tekoğlu na teşekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca akademik yaşantımda desteklerini esirgemeyen saygıdeğer hocalarım Prof. Dr. Gürbüz Gökçen ve Doç.Dr.Hasan Eken e, kitabın basımını gerçekleştiren Beta Yayınları Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan Satar a, yöneticisi Erhan Sancı ya yine Beta Yayınlarından Gülgonca Çarpık ve Cenker Tanırcan a teşekkür borçluyum. Son olarak, bu eserin hazırlanması sırasında hoşgörü gösteren kızlarıma ve değerli eşim Aysun a, sevgilerimi sunuyorum. Bu çalışma ile uluslararası mevzuat ve dış ticaretin finansmanı bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve dış ticaret alanında faaliyet gösteren tüm işletmelere bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. Bu eserin Türkiye nin dış ticaretine ivme kazandırması temennisiyle! kayaferudun@gmail.com dr. ferudun kaya
İÇİNDEKİLER vii İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLAR 1. DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLAR... 3 GİRİŞ... 3 1. 1. Dış Ticaret Tanımları... 6 1. 2. Dış Ticaretin Başlıca Amaçları... 9 1. 3. Dış Ticaretin Türleri... 11 1.3.1. İthalat... 13 1.3.2. İhracat... 13 1.3.3.Transit Ticaret... 14 1. 4. Dış Ticarette Pazara Giriş Yöntemleri... 14 1. 5. Dış Ticaretin Yararları... 17 1. 6. E - Dış Ticaret İşlemleri... 19 1. 6. 1. E-Ticaret... 20 1. 6. 2. Elektronik Ticaret İşlemlerinde Etkileşim... 21 1.6.2.1. Firmalar Arası E- Ticaret İşlemleri (B2B - Business To Business)... 21 1.6.2.1.1. B2B nin İşlevleri... 22 1.6.2.2. Firmadan Tüketiciye E -Ticaret İşlemeleri (B2C - Business to Consumer)... 23 1.6.2.3. B2B ve B2C E - Ticaret Arasındaki Farklar... 23 1.6.3. Elektronik Veri Değişim Sisteminin Uygulanma Süreci... 24 1.6.4. E-Ticaretin Faydaları... 25 1.6.4.1. E-Ticaretin İhracatçı İşletmelere Faydaları... 25 1.6.4.2. Elektronik Dış Ticaretin İthalatçılara Faydaları... 26 TEST SORULARI... 27 Örnek Olay: Durgunluğa Karşı Pazarı Çeşitlendirdiler... 28
viii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ İkinci Bölüm DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER 2. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER... 36 2. 1. Gümrük Beyannamesi... 38 2. 2. Dolaşım Belgeleri (Movement Certıfıcate)... 43 2.2.1. A.TR Dolaşım Belgesi... 43 2.2.2. EUR.1 Dolaşım Sertifikası... 45 2. 3. Navlun Faturası... 47 2. 4. Menşe Şahadetnamesi... 48 2. 5. Sağlık Sertifikası (Veteriner Hekim Sertifikası)... 52 2. 6. Bitki Sağlık Sertifikası... 52 2. 7. Ticari Fatura... 53 2. 8. Koli (Ambalaj) veya Çeki Listesi... 56 2. 9. Sigorta Belgesi... 57 2. 10. Manifesto... 59 2. 11. Ekspertiz/Analiz Raporu... 60 2. 12. Gümrük Müşavirlik Faturası... 60 2. 13. Helal Belgesi... 61 2. 14. ATA Karnesi... 61 2.15. Konşimento (Taşıma Belgeleri) / Bill Of Lading... 61 2.15. 1. Deniz Konşimentosu... 62 2.15. 2. Özellikli Konşimentolar... 63 2.15. 3. Diğer Taşıma Belgeleri... 63 2. 16. Tır Karnesi (Tır Carnet)... 66 2. 17. Kambiyo Senedi (The Bill of Exchange)... 67 2. 18. Uygunluk Belgesi... 68 2. 19. Ön Statü Belgesi... 69 2. 20. Serbest Bölge İşleme Formu... 69 2. 21. Türk Limanları Yat Kayıt Belgesi... 69 2. 22. İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu... 69 2. 23. İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu... 69 2. 24. CITES Belgesi... 69 Özet... 70 TEST SORULARI... 71 Örnek Olay İŞİN SIRRI: İHRACAT ULUSLARARASI PAZARLAMADIR...... 73
İÇİNDEKİLER ix Üçüncü Bölüm DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ 3. ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ -------------------------------------- 79 3. 1. Incoterms 2000 --------------------------------------------------------------------------------------- 79 3. 2. Teslim Şekilleri ------------------------------------------------------------------------------------- 84 3.2.1. Ticari İşletmede Teslim / Ex Works (EXW) ----------------------------------------- 84 3.2.2. Taşıyıcıya Teslim/Free Carrier (FCA) ------------------------------------------------- 85 3.2.3. Gemi Yanında Teslim/Free Alongside Ship (FAS)---------------------------------- 87 3.2.4. Gemiye Yüklenerek Teslim / Free On Board (FOB) -------------------------------- 88 3.2.5. Mal Bedeli veya Navlun / Cost and Freight (CFR) ---------------------------------- 89 3.2.6. Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun/Cost, Insurance and Freight (CIF) ---------------90 3.2.7. Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim / Carriage Paid To (CPT) ------------- 90 3.2.8. Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim/ Carriage and Insurance Paid To (CIP) ---------------------------------------------- 91 3.2.9. Terminalde Teslim / Delivered At Terminal (DAT) -------------------------------- 92 3.2.10. Belirtilen Noktada Teslim / Delivered At Place (DAP) ---------------------------- 92 3.2.11. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim / Delivered Duty Paid (DDP) ------- 93 TEST SORULARI -------------------------------------------------------------------------------- 95 Örnek Olay: Gelişen Dünya nın Teslimat Şekli D Tipi (Solareks) ---------------------------- 98 Dördüncü Bölüm ÖDEME ŞEKİLLERİ 4. ÖDEME ŞEKİLLERİ ---------------------------------------------------------------------------------- 99 4.1. Peşin Ödeme (Advance Payment/Prepayment) --------------------------------------------- 99 4.1.1. Peşin Ödeme Tarafları ve İşlem Akışı ----------------------------------------------- 100 4.1.2. Peşin Ödeme Sürecinde İhracatçıının Avantaj ve Dejavantajları ---------------- 102 4.2. Mal Mukabili Ödeme (Açık Hesap/Open Account) ---------------------------------------- 103 4.2.1. Mal Mukabili Ödemede İşlem Akışı -------------------------------------------------- 104 4.2.2. Mal Mukabili Ödeme Tarafları -------------------------------------------------------- 105 4.3. Belge Karşılığı Ödeme/Poliçeli Satış ---------------------------------------------------------- 105 4.3.1. Belge Karşılığı Ödemede İşlem Akışı ------------------------------------------------ 107 4.3.2. Belge Karşılığı Ödeme İşleminini Tarafları ----------------------------------------- 107 4.3.3. Belge Karşılığı Ödemede İhracatçının Riskleri ve Korunma Yöntemleri ------ 108
x DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ 4.4. Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit) -------------------------------------------------- 108 4.4.1. Peşin Ödemede İşlem Akışı ve Tarafları --------------------------------------------- 109 4.5. Karşı Ticaret (Counter-Trade) ---------------------------------------------------------------- 110 4.6. Konsinye İhracat (Konsinyasyon Consignations) ----------------------------------------- 113 4.7. Mahsuben Ödeme -------------------------------------------------------------------------------- 113 4.8. Akreditif (Letter Of Credit-L/C) -------------------------------------------------------------- 114 4.8.1. Akreditif İşleminin Özellikleri ------------------------------------------------------- 115 4.8.2. Akreditifli Ödemede İşlem Akışı ---------------------------------------------------- 116 4.8.3. Akreditifli Ödemede Taraflar -------------------------------------------------------- 119 4.8.4. Akreditif Türleri ------------------------------------------------------------------------ 119 4.8.4.1. Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif / Revocable ----------------------- 120 4.8.4.2. Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif / Irrevocable -------------- 120 4.8.4.3. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) ------------------------------------- 120 4.8.4.4. Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) --------------------------------- 121 4.8.4.5. Döner (Rotatif) Akreditif (Revolving Credit L/C) ------------------- 121 4.8.4.6. Peşin Ödemeli Akreditif (Kırmızı Şartlı Akreditif (Red Clause L/C) 121 4.8.4.7. Yeşil Şartlı Akreditif (Green-Clause L/C) ----------------------------- 121 4.8.4.8. Karşılıklı Akreditif (Back-to-Back L/C) ------------------------------- 121 4.8.4.9. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) --------------------------- 122 4.8.4.10. Garanti Akreditifi / Teminat Akreditifi (Stand-by Credits L/C) --- 122 4.8.4.11. Yetki Mektupları ----------------------------------------------------------- 123 4.8.4.12. Vadeli Akreditif / Ödenmesi Ertelemeli (Deffered Payment L/C) 123 4.8.5. Akreditifin Başlıca Faydaları ---------------------------------------------------------- 123 4.8.6. Akreditif İşlemlerinde Görülen Başlıca Sorunlar ---------------------------------- 124 4.8.7. UCP 600 ---------------------------------------------------------------------------------- 124 TEST SORULARI--------------------------------------------------------------------------- 125 Örnek Olay Gaziantep ten Dünyaya Antep Fıstığı... 128 Beşinci Bölüm İHRACAT İŞLEMLERİ 5. İHRACAT İŞLEMLERİ ------------------------------------------------------------------------------- 131 5. 1. İhracat Kavramı ------------------------------------------------------------------------------------ 132 5. 2. İhracat Türleri --------------------------------------------------------------------------------------- 134 5.2.1. Konsinye İhracat ----------------------------------------------------------------------------- 134 5.2.2. Bedelsiz İhracat ---------------------------------------------------------------------------- 135 5.2.3. Ticari Kiralama Yoluyla İhracat -------------------------------------------------------- 136 5.2.4. Transit Rejimi------------------------------------------------------------------------------- 137 5.2.5. Sınır Ticaret Merkezleri ------------------------------------------------------------------ 139 5.2.6. Ön İzne Bağlı İhracat ---------------------------------------------------------------------- 139
İÇİNDEKİLER xi 5.2.7. Kayda Bağlı İhracat ----------------------------------------------------------------------- 139 5.2.8. İthal Etimiş Malların İhracı ------------------------------------------------------------- 140 5.2.9. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat ---------------------------------------------------- 140 5.2.9.1. Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar ----- 141 5.2.9.2. Serbest Bölgelerin İşlevleri ----------------------------------------------------- 141 5.2.9.3. Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar -------------------------- 141 5.2.9.4. Türkiye de Bulunan Serbest Bölgeler ---------------------------------------- 141 5.2.9.5. Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru İşlemleri ---------------------------------------------------------------------------- 135 5. 3. İhracat Rejim Kararı ------------------------------------------------------------------------------- 146 5.3.1. İhracat Serbestisi ve İhracatın Koordinasyonu --------------------------------------- 148 5.3.2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi------------------------------------------ 148 5. 4. İhracat Bedelinin Tahsil Şekilleri --------------------------------------------------------------- 148 5. 5. İhracat Bedelinin Tahsil Süreleri --------------------------------------------------------------- 149 5. 6. İhracat Bedelinin Tahsili ------------------------------------------------------------------------- 149 5. 7. İhracat Denetimleri ------------------------------------------------------------------------------- 152 5. 8. Geçici Depolama Yerlerine Getirilen Eşyaların Bekleme Süreleri ----------------------- 152 5. 9. İhracat Süreci -------------------------------------------------------------------------------------- 153 5. 10. İhracatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri ------------------------------------- 154 TEST SORULARI ----------------------------------------------------------------------------------- 155 Örnek Olay: Kaliteli ve Uygun Fiyatlı Ürün Müşterisini Yaratır... 159 Altıncı Bölüm İTHALAT İŞLEMLERİ 6. İTHALAT İŞLEMLERİ ----------------------------------------------------------------------------- 165 6. 1. İthalat Kavramı ------------------------------------------------------------------------------------- 165 6.1.1. İthalatın İşleyiş Süreci --------------------------------------------------------------------- 167 6. 2. İthalat Rejimi Kararı ------------------------------------------------------------------------------- 167 6. 3. İthalat Yönetmeliği ve İthalata İlişkin Tebliğler --------------------------------------------- 169 6.3.1. Komisyon Bedellerinin İthalat Bedelinden Mahsubu ------------------------------- 171 6.3.2. İthalat Hesabının Kapatılması ----------------------------------------------------------- 171 6.3.3. İthalat İşlemlerinde Müeyyide Uygulamaları ----------------------------------------- 172 6.3.4. İthalat Denetimleri ----------------------------------------------------------------------- 172 6.3.5. Kesin İthalat Başvurularında İstenilen Belgeler ------------------------------------- 173 6. 4. İthal Malların Sınıflandırılması (Türleri) ------------------------------------------------------ 173 6.4.1. Bedelsiz İthalat ----------------------------------------------------------------------------- 174 6.4.1.1. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanma Koşulları ---------------------- 174 6.4.1.2. Bedelsiz İthalatta Yetkili Gümrük İdareleri ------------------------------ 176 6.4.1.3. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanamayacak Kimseler ------------- 176
xii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ 6.4.1.4. Bedelsiz İthalata Müracaat Süreleri---------------------------------------- 176 6.4.1.5. Bedelsiz İthalat İzni Verilebilecek Kimseler ----------------------------- 176 6.4.1.6. Bedelsiz İthalata Müracaatta Aranacak Belgeler ----------------------- 176 6.4.1.6.1. Bedelsiz İthalat Başvurularında İbraz Edilecek Belgeler -- 176 6.4.1.6.2. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Sürdürülen Ekonomik Bir Faaliyetin Türkiye Gümrük Bölgesine Naklinin Şartları ve Müracaatta Aranacak Belgeler --------------------------------- 177 6. 5. İthalatta Dikkat Edilecek Hususlar --------------------------------------------------------- 178 6. 6. İthalatta İşlem Süreci ------------------------------------------------------------------------- 178 6. 7. İthalatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri----------------------------------- 180 TEST SORULARI ----------------------------------------------------------------------------------- 181 Örnek Olay: Tatlı Yedirip Tatlı Konuşanların Satışları Da Tatlı Olunca ----------------- 183 Yedinci Bölüm KAMBİYO MEVZUATI 7. KAMBİYO MEVZUATI------------------------------------------------------------------------------ 187 7. 1. Kambiyo nun Tanımı ve Kapsamı ----------------------------------------------------------- 187 7.1.1. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Bazı Kavramlar ------------------------------- 188 7.1.2. Türk Parası, Döviz İle Kıymetli Maden, Taş ve Eşyalara İlişkin Hükümler - 190 7.1.3. Sermaye Hareketleri --------------------------------------------------------------------- 193 7.1.4. Usul ve Müşterek Hükümler ---------------------------------------------------------- 196 7.1.5. Görünmeyen İşlemler ------------------------------------------------------------------- 198 7.1.5.1. Merkez Bankası Şubelerince Yapılacak İşlemler ---------------------- 200 7. 2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi ------------------------------------------------ 200 7. 3. Dış Ticaret İşlemlerinde Kambiyo Yükümlülükleri ------------------------------------- 201 7. 4. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Belgeler ------------------------------------------------- 201 7.4.1. Döviz Alım Belgesi (DAB)------------------------------------------------------------- 202 7.4.2. Döviz Satım Belgesi (DSB) ------------------------------------------------------------ 203 7.4.3. Türk Parası Transfer Bildirim Formu ----------------------------------------------- 203 7.4.4. Kambiyo Senedi / (The Bill of Exchange) -------------------------------------------- 204 TEST SORULARI... 206 Örnek Olay: Deri El İşçiliği Ürünleri Teknoloji Ürünlerini İhracatta Bütünlüyor -------- 208
İÇİNDEKİLER xiii Sekizinci Bölüm İHRACATÇI BİRLİKLERİ İLE İLİŞKİLERİ DÜZENLEME 8. İHRACATÇI BİRLİKLERİ İLE İLİŞKİLERİ DÜZENLEME... 213 8. 1. İhracatçı Birliklerine Üyelik İşlemleri... 213 8.1. 1. İhracatçılar Birliğine Üyelik İşlemi ve Süreci... 213 8.1. 2. İhracatçılar Birliğine Üyelik İçin Gerekli Evraklar... 217 8.1.2.1. Gerçek ve Tüzel Kişi İşletmeler İçin Gerekli Evraklar... 217 8. 2. İhracatçı Birliklerinde Onay... 218 8.2. 1. İhracatçı Birliklerinin Gelirleri ve Nispi Aidat... 218 Dokuzuncu Bölüm DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ 9. DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ ------ 219 9.1. Ekonomi Bakanlığı --------------------------------------------------------------------------- 221 9.2. İhracat Bilgi Platformu (İBP) ------------------------------------------------------------- 222 9.2.1. İhracat Bilgi Platformunun Faaliyetleri------------------------------------------- 223 9.2.2. İBP İl Temsilcilikleri----------------------------------------------------------------- 224 9.3. İhracatçı Birlikleri ---------------------------------------------------------------------------- 225 9.3.1. Görevleri ------------------------------------------------------------------------------- 225 9.3.2. Örgüt Yapısı --------------------------------------------------------------------------- 225 9.4. İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) ------------------------------------------------------------- 227 9.5. Türk Patent Enstitüsü (TPE) ---------------------------------------------------------------- 231 9.5.1. Türk Patent Enstitüsü nün Görevleri ---------------------------------------------- 232 9.5.2. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ----------------------------------- 233 9.5.3. Finansman Kaynakları -------------------------------------------------------------- 234 9.6. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) -------------------- 234 TEST SORULARI ---------------------------------------------------------------------------------------- 237 Örnek Olay: SOLAREKS: İHRACATTA BAŞARI ÖYKÜSÜ ----------------------------- 239
xiv DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Onuncu Bölüm DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI 10. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI ------------------------ 241 10. 1. Gümrük Vergileri ------------------------------------------------------------------------------ 241 10.1.1. Eşyanın Gümrük Kıymeti ------------------------------------------------------------ 243 10.1.2. İhtisas Gümrüğü ------------------------------------------------------------------------ 244 10. 2. Dış Ticaret İşlemlerinde KDV Uygulamaları -------------------------------------------- 244 10.2.1. İthalatta Gümrük Vergileri -------------------------------------------------------- 244 10.2.1.1. İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması ------------------------------ 245 10.2.2. İhracat İşlemlerinde KDV Uygulaması ------------------------------------------ 246 10.2.2.1. İhracat Teslimi ve Yurtdışındaki Müşteriler İçin Yapılan Hizmetler ----------------------------------------------------------------- 247 10.2.2.2. KDV nin İade İşlemleri ------------------------------------------------ 248 10.2.2.3. İhracat İstisnasından Doğan KDV nin İadesi İçin Aranılan Belgeler ------------------------------------------------------------------- 251 10.2.3. Gümrük İdarelerince Alınan Katma Değer Vergisine İlişkin Hükümler --- 252 10. 3. Anti Damping Vergisi ve Telafi Edici Vergi --------------------------------------------- 253 10. 4. Dâhilde İşleme İzin Belgesi ------------------------------------------------------------------ 253 10. 5. Yolcu İşlemleri --------------------------------------------------------------------------------- 255 10.5.1. Yolcuların Beraberinde Getirebilecekleri ya da Götürebilecekleri Para ve/veya Ziynet Eşya Miktarı ------------------------------------------------- 255 10.5.2. Posta Yoluyla Gelen Eşya Muafiyeti -------------------------------------------- 256 10.5.3. Hediyelik Eşya Muafiyeti ----------------------------------------------------------- 256 10.5.4. Vergileri Ödenmek Suretiyle Posta Yoluyla veya Yolcu Beraberinde Eşya Getirilmesi ---------------------------------------------------------------------- 257 10.5.5. Zati Eşya Muafiyeti ------------------------------------------------------------------ 258 TEST SORULARI... 262 Örnek Olay: Kalitenizi Belirli Bir Standarda Ulaştırırsanız Müşteriler Sizi Bulacaktır 265
İÇİNDEKİLER xv Onbirinci Bölüm DEVLET YARDIMLARI 11.1 Devlet Yardımlarının Amacı --------------------------------------------------------------------- 269 11.2. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararının Kapsamı -------------------------------- 269 11.3. Devlet Yardımlarının Çeşitleri ------------------------------------------------------------------ 270 11.3.1. Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi --------------- 271 11.3.2. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi ---------------------------------------------------- 272 11.3.3. Araştırma- Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı ------------------------------------------------ 273 11.3.4. İstihdam Yardımı --------------------------------------------------------------------------- 275 11.3.5. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi ------------------------------------------ 275 11.3.6. Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi ------------------------------------------------------------ 276 11.3.7. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve Turquality nin Desteklenmesi --------------------------------------------------------- 278 11.3.8. Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği----------------------------------------------- 280 11.3.9. Eğitim ve Danışmanlık Yardımı --------------------------------------------------------- 281 Örnek Olay: Yeter Ki İhracat Yapın Devletin İhracata Destekte Sınırı Yoktur -------- 283 EKLER -------------------------------------------------------------------------------------- 285 1. Başlıca Ekonomik Göstergeler... 287 2. Dış Ticaret Değerleri... 287 3. Kamu Finansmanı Mali Sektör... 288 4. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İhracat... 288 5. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İthalat... 288 6. Ödemeler Dengesi... 289 7. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre İhracat... 290 8. Fiat Faiz Haraketleri... 290 9. Türkiye'nin Sosyal Göstergeleri... 291 10. Türkiye nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İhracatı... 292 11. Türkiye nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İthalatı... 293 12. Ülke Gruplarına Göre İthalat... 295 13. Ülke Gruplarına Göre İhracat... 296 14. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İhracat Değeri... 297 15. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İthalat Değeri... 298 16. İhraç Değeri Yüksek Maddeler... 299 17. İthal Değeri Yüksek Maddeler... 299 18. Ülkeler İtibarı İle İzin Verilen Yabancı Sermaye... 300 19. İhracatımızda İlk 20 Fasıl... 300
xvi DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ 20. İthalatımızdaki İlk 20 Fasıl... 301 21. Türkiye den İhracı Yasak Mallar Listesi... 302 22. Türkiye den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi... 303 23. Türkiye den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi... 304 CEVAP ANAHTARI... 305 KAYNAKÇA... 309
İÇİNDEKİLER xvii KISALTMALAR AB: BSMV: C/H: DAB: DBT: DFİF: DİİB: DSB: DTH: EXİMBANK: GB: GKS: KDV: KGV: KKDF: MÜSTEŞARLIK: TCMB: TEBLİĞ: TL: TPKK: TPTB USD: Avrupa Birliği Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Cari Hesap Bankalarca Düzenlenen Döviz Alım Belgesi Döviz Beyan Tutanağı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Dâhilde İşleme İzin Belgesi Bankalarca Düzenlenen Döviz Satım Belgesi Döviz Tevdiat Hesabı Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ Gümrük Beyannamesi Genel Kredi Sözleşmesi Katma Değer Vergisi Kambiyo Gider Vergisi Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkındaki Tebliğ Türk Lirası Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı Türk Parası Transfer Belgesi Amerikan Doları
xviii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ