MYO için DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ İKMEP Müfredatına Uyumlu doç.dr. ferudun kaya Abant İzzet Baysal Üniversitesi Öğretim Üyesi Bu çalışma; Uygulamalı Bilimler Yüksekokulları, İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri, Meslek Yüksekokulları müfredatlarına (İKMEP projesi Müfredatına) uyumlu ders kitabı, İhracat ve ithalat işlemleri ile ilişkili kurum ve kuruluşlar için ise kaynak kitap olarak hazırlanmıştır. Öğretim elemanları kitabın power point sunumlarını temin etmek için Beta Yayınlarına başvurabilirler.
ii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Yayın No : 3267 İşletme-Ekonomi Dizisi : 729 1. Baskı Mayıs 2011 İSTANBUL 2. Baskı Ekim 2011 İSTANBUL 3. Baskı Ekim 2012 İSTANBUL 4. Baskı Ekim 2013 İSTANBUL 5. Baskı Eylül 2015 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-398 2 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Ferudun Kaya Baskı Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz.Tic.Ltd.Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
İÇİNDEKİLER iii SUNUŞ Türkiye, yaşanan küresel krizlerden etkilenmemek ve sanayileşmiş ülkelerin ekonomik gelişmişlik seviyelerine ulaşmak adına çeşitli ekonomik politikalar uygulanmakta, küreselleşen dünyada var olan kaynaklarını etkin şekilde değerlendirerek, dünyadaki stratejik konumunu güçlendirmeye çalışmaktadır. Güçlü olan ve rakipleri ile fiyat, maliyet, kalite, müşteri memnuniyeti, pazarlama ve dağıtım gibi birçok faktör açısından rekabet edebilenler bu yarışta başarılı olacaktır. Ancak rekabetin kendine özgü özelliği gereği, sadece belirli bir dönemde ya da sektörde başarılı olmak kadar bunu belirlenen tüm sektörlerde uzun dönemde devam ettirebilmek de önemlidir. Dolayısıyla, Türkiye nin sürdürülebilir ihracat artışını sağlayacak yapıya ulaşabilmesi için, ilgili kurum ve kuruluşların dış ticaret ile uğraşan işletmelerin rekabet edebilme koşullarını iyileştirme çabalarını yoğunlaştırması kaçınılmazdır. İhracatçı, ihracat süreci içinde sözleşme aşamasından başlayarak, alıcının borçlandığı tutarı gösteren faturanın, akreditif mektubunun, kambiyo senedinin hazırlanması, malların nakliyesi esnasında malın yüklendiğini kanıtlayan konşimento, sigorta edildiğini gösteren sigorta belgesi, malın siparişe uygun olduğunu kanıtlayan koli listesi ve çeki listesinin hazırlanması, ülkemiz mevzuatı açısından gümrük beyannamesinin usulüne uygun şekilde doldurulması, alıcının ülkesinde geçerli ithalat rejimi açısından gerekli olan menşe şahadetnamesi, A.TR, EUR.1 dolaşım belgesi ve konsolosluk faturasının alınması gibi malların alıcıya teslimine kadar pek çok belgenin tam ve eksiksiz doldurulması ve onaylatılması işlerini yapacak kişi veya kişilerin istihdamı, işlerin planlanması, yürütülmesi ve kontrolünü belli bir sisteme bağlamak zorundadır. Aksi takdirde dış ticaret işlemlerindeki aksamalar umulmayan derecede büyük zararlara yol açacaktır. Çalışma içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada; TCMB, Türk Eximbank, Ekonomi Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM), Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), Türkiye Bankalar Birliği ve Üyeleri, Gümrük Müsteşarlığı ve İBP nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımı sunarım. Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi adını taşıyan bu eser, altı yıl süren bir araştırma ve çalışmanın neticesinde hazırlanmış olup, hazırlanmasında ilk üç baskısı 2006, 2007, 2008, 2010 ve 2011 yıllarında yayınlanan Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları ve 2009 yılında ilk basısı yayınlanan Dış Ticaret ve Finansmanı başlıklı kitaplardan faydalanılmıştır.
iv DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı eserler hazırlamamda önemli ölçüde destek vereceği inancındayım. İster öğreten, ister öğrenen ya da isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkı, eserin ilerleyen yıllardaki baskıları için rehber niteliğinde olacaktır. Bir eseri ortaya koymak sadece yazarın bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman katkılarını gördüğüm öğrencilerime, sektör temsilcilerine ve bu çalışmada bölüm yazarak katkıda bulunan Karabük Üniversitesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Mehmet İslamoğlu na teşekkürü bir borç biliyorum. Ayrıca akademik yaşantımda desteklerini esirgemeyen saygıdeğer hocalarım Prof. Dr. Gürbüz Gökçen ve Prof.Dr.Hasan Eken e, kitabın basımını gerçekleştiren Beta Yayınları Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Seyhan Satar a, yöneticisi Erhan Sancı ya yine Beta Yayınlarından Gülgonca Çarpık ve Cenker Tanırcan a teşekkür borçluyum. Son olarak, bu eserin hazırlanması sırasında hoşgörü gösteren kızlarıma ve değerli eşim Aysun a, sevgilerimi sunuyorum. Bu çalışma ile uluslararası mevzuat ve dış ticaretin finansmanı bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve dış ticaret alanında faaliyet gösteren tüm işletmelere bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. Bu eserin Türkiye nin dış ticaretine ivme kazandırması temennisiyle! kayaferudun@gmail.com doç.dr. ferudun kaya
İÇİNDEKİLER v İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLAR 1. DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLAR... 1 GİRİŞ... 1 1. 1. Dış Ticaret Tanımları... 6 1. 2. Dış Ticaretin Başlıca Amaçları... 10 1. 3. Dış Ticaretin Türleri... 12 1.3.1. İthalat... 14 1.3.2. İhracat... 14 1.3.3.Transit Ticaret... 15 1. 4. Dış Ticarette Pazara Giriş Yöntemleri... 15 1.4.1. Dış Ticaret Sermaye Şirketleri... 18 1.4.1.1. Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin Gelişimi... 18 1.4.1.2. Dış Ticaret Sermaye Şirketi Olabilmenin Şartları... 19 1.4.1.3. Dış Ticaret Sermaye Şirketi Statüsünün Geri Alınması... 19 1.4.1.4. Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin Avantajları... 20 1. 5. Dış Ticaretin Yararları... 21 1.5.1. Dış Ticaret Yapma Nedenleri... 22 1.5.1. Yurt Dışı Satış ile Yurt İçi Satış Arasındaki Başlıca Farklar... 22 1. 6. E - Dış Ticaret İşlemleri... 22 1. 6. 1. E-Ticaret... 23 1. 6. 2. Elektronik Ticaret İşlemlerinde Etkileşim... 25 1.6.2.1. Firmalar Arası E- Ticaret İşlemleri (B2B - Business To Business)... 25 1.6.2.1.1. B2B nin İşlevleri... 26 1.6.2.2. Firmadan Tüketiciye E -Ticaret İşlemeleri (B2C - Business to Consumer)... 27 1.6.2.3. B2B ve B2C E - Ticaret Arasındaki Farklar... 27 1.6.3. Elektronik Veri Değişim Sisteminin Uygulanma Süreci... 28 1.6.4. E-Ticaretin Faydaları... 30 1.6.4.1. E-Ticaretin İhracatçı İşletmelere Faydaları... 30 1.6.4.2. Elektronik Dış Ticaretin İthalatçılara Faydaları... 30
vi DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ 1. 7. Dış Ticarette Lojistik Hizmetleri... 31 1.7.1. Türkiye nin Lojistik Görünümü... 32 1.7.1.1. Yurtiçi Taşıma Modları... 33 1.7.1.2. Dış Ticarette Taşıma Modları... 33 1. 8. Ticaret Politikası Savunma Araçları... 36 1.8.1. Dampinge ve Sübvansiyona Karşı Önlemler... 36 1.8.2. Korunma Önlemleri... 37 1.8.3. İzleme ve Önlemlerin Etkisiz Kılınmasının Önlenmesi... 37 1.8.4. Damping/Sübvansiyon Soruşturmasının Başlatılması İçin Temel Gereklilikler... 39 1.8.5. Damping/Sübvansiyon Soruşturmalarında İlgili Taraflar... 40 1.8.6. Yerli Üreticilerin Başlıca Zarar Göstergeleri... 40 TEST SORULARI... 42 Örnek Olay: Durgunluğa Karşı Pazarı Çeşitlendirdiler... 43 İkinci Bölüm DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER 2. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER... 50 2. 1. Gümrük Beyannamesi... 52 2. 2. Dolaşım Belgeleri (Movement Certıfıcate)... 56 2.2.1. A.TR Dolaşım Belgesi... 56 2.2.2. EUR.1 Dolaşım Sertifikası... 58 2. 3. Navlun Faturası... 60 2. 4. Menşe Şahadetnamesi... 61 2. 5. Sağlık Sertifikası (Veteriner Hekim Sertifikası)... 65 2. 6. Bitki Sağlık Sertifikası... 65 2. 7. Ticari Fatura... 66 2. 8. Koli (Ambalaj) veya Çeki Listesi... 69 2. 9. Sigorta Belgesi... 70 2. 10. Manifesto... 72 2. 11. Ekspertiz/Analiz Raporu... 73 2. 12. Gümrük Müşavirlik Faturası... 73 2. 13. Helal Belgesi... 74 2. 14. ATA Karnesi... 74 2.15. Konşimento (Taşıma Belgeleri) / Bill Of Lading... 74 2.15.1. Deniz Konşimentosu... 75
İÇİNDEKİLER vii 2.15.2. Özellikli Konşimentolar... 76 2.15.3. Diğer Taşıma Belgeleri... 76 2. 16. Tır Karnesi (Tır Carnet)... 79 2. 17. Kambiyo Senedi (The Bill of Exchange)... 80 2. 18. Uygunluk Belgesi... 81 2. 19. Ön Statü Belgesi... 82 2. 20. Serbest Bölge İşleme Formu... 82 2. 21. Türk Limanları Yat Kayıt Belgesi... 82 2. 22. İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu... 82 2. 23. İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu... 82 2. 24. CITES Belgesi... 82 Özet... 83 TEST SORULARI... 84 Örnek Olay İŞİN SIRRI: İHRACAT ULUSLARARASI PAZARLAMADIR.... 86 Üçüncü Bölüm DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ 3. DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ ---------------------------------------------------------- 91 3. 1. Incoterms 2010 --------------------------------------------------------------------------------------- 91 3. 2. Teslim Şekilleri ------------------------------------------------------------------------------------- 96 3.2.1. Ticari İşletmede Teslim / Ex Works (EXW) ----------------------------------------- 96 3.2.2. Taşıyıcıya Teslim/Free Carrier (FCA) ------------------------------------------------- 97 3.2.3. Gemi Yanında Teslim/Free Alongside Ship (FAS)---------------------------------- 99 3.2.4. Gemiye Yüklenerek Teslim / Free On Board (FOB) ------------------------------ 100 3.2.5. Mal Bedeli veya Navlun / Cost and Freight (CFR) -------------------------------- 101 3.2.6. Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun/Cost, Insurance and Freight (CIF) ------------- 102 3.2.7. Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim / Carriage Paid To (CPT) ----------- 102 3.2.8. Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim/ Carriage and Insurance Paid To (CIP) ----------------------------------------------- 103 3.2.9. Terminalde Teslim / Delivered At Terminal (DAT) ------------------------------ 104 3.2.10. Belirtilen Noktada Teslim / Delivered At Place (DAP) -------------------------- 104 3.2.11. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim / Delivered Duty Paid (DDP) ----- 105 TEST SORULARI ------------------------------------------------------------------------------ 107 Örnek Olay: Gelişen Dünya nın Teslimat Şekli D Tipi (Solareks) --------------------------- 110
viii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Dördüncü Bölüm ÖDEME ŞEKİLLERİ 4. ÖDEME ŞEKİLLERİ -------------------------------------------------------------------------------- 111 4.1. Peşin Ödeme (Advance Payment/Prepayment) ------------------------------------------- 111 4.1.1. Peşin Ödeme Tarafları ve İşlem Akışı ----------------------------------------------- 112 4.1.2. Peşin Ödeme Sürecinde İhracatçının Avantaj ve Dejavantajları ----------------- 114 4.2. Mal Mukabili Ödeme (Açık Hesap/Open Account) ---------------------------------------- 115 4.2.1. Mal Mukabili Ödemede İşlem Akışı -------------------------------------------------- 116 4.2.2. Mal Mukabili Ödeme Tarafları -------------------------------------------------------- 117 4.3. Belge Karşılığı Ödeme/Poliçeli Satış ---------------------------------------------------------- 117 4.3.1. Belge Karşılığı Ödemede İşlem Akışı ------------------------------------------------ 119 4.3.2. Belge Karşılığı Ödeme İşleminin Tarafları ------------------------------------------ 117 4.3.3. Belge Karşılığı Ödemede İhracatçının Riskleri ve Korunma Yöntemleri ------ 120 4.4. Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit) -------------------------------------------------- 120 4.4.1. Peşin Ödemede İşlem Akışı ve Tarafları --------------------------------------------- 121 4.5. Karşı Ticaret (Counter-Trade) ---------------------------------------------------------------- 122 4.6. Konsinye İhracat-Konsinyasyon (Consignations) ----------------------------------------- 125 4.7. Mahsuben Ödeme -------------------------------------------------------------------------------- 125 4.8. Akreditif (Letter Of Credit-L/C) -------------------------------------------------------------- 126 4.8.1. Akreditif İşleminin Özellikleri ------------------------------------------------------- 128 4.8.2. Akreditifli Ödemede İşlem Akışı ---------------------------------------------------- 129 4.8.3. Akreditifli Ödemede Taraflar -------------------------------------------------------- 131 4.8.4. Akreditif Türleri ------------------------------------------------------------------------ 132 4.8.4.1. Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif / Revocable ----------------------- 132 4.8.4.2. Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif / Irrevocable -------------- 132 4.8.4.3. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) ------------------------------------- 133 4.8.4.4. Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) --------------------------------- 133 4.8.4.5. Döner (Rotatif) Akreditif (Revolving Credit L/C) ------------------- 133 4.8.4.6. Peşin Ödemeli Akreditif (Kırmızı Şartlı Akreditif) (Red Clause L/C) ---------------------------------------------------------- 133 4.8.4.7. Yeşil Şartlı Akreditif (Green-Clause L/C) ----------------------------- 134 4.8.4.8. Karşılıklı Akreditif (Back-to-Back L/C) ------------------------------- 134 4.8.4.9. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) --------------------------- 134 4.8.4.10. Garanti Akreditifi / Teminat Akreditifi (Stand-by Credits L/C) --- 134 4.8.4.11. Yetki Mektupları ----------------------------------------------------------- 135 4.8.4.12. Vadeli Akreditif / Ödenmesi Ertelemeli (Deffered Payment L/C) 135 4.8.5. Akreditifin Başlıca Faydaları ---------------------------------------------------------- 136 4.8.6. Akreditif İşlemlerinde Görülen Başlıca Sorunlar ---------------------------------- 136 TEST SORULARI--------------------------------------------------------------------------- 137 Örnek Olay Gaziantep ten Dünyaya Antep Fıstığı... 140
İÇİNDEKİLER ix Beşinci Bölüm İHRACAT İŞLEMLERİ 5. İHRACAT İŞLEMLERİ ------------------------------------------------------------------------------- 143 5. 1. İhracatçı Olma Yöntemi--------------------------------------------------------------------------- 145 5. 2. İhracat Türleri --------------------------------------------------------------------------------------- 146 5.2.1. Konsinye İhracat ----------------------------------------------------------------------------- 147 5.2.2. Bedelsiz İhracat ---------------------------------------------------------------------------- 147 5.2.3. Ticari Kiralama Yoluyla İhracat -------------------------------------------------------- 149 5.2.4. Transit Rejimi------------------------------------------------------------------------------- 149 5.2.5. Sınır Ticaret Merkezleri ------------------------------------------------------------------ 151 5.2.6. Ön İzne Bağlı İhracat ---------------------------------------------------------------------- 151 5.2.7. Kayda Bağlı İhracat ----------------------------------------------------------------------- 152 5.2.8. İthal Edilmiş Malların İhracı ----------------------------------------------------------- 152 5.2.9. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat ---------------------------------------------------- 152 5.2.9.1. Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar ----- 153 5.2.9.2. Serbest Bölgelerin İşlevleri ----------------------------------------------------- 153 5.2.9.3. Türkiye de Bulunan Serbest Bölgeler ---------------------------------------- 153 5.2.9.4. Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar ------------------------ 154 5.2.9.5. Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru İşlemleri - 157 5.2.9.6. Sınır Ticaret Merkezleri (STM) ------------------------------------------------- 159 5.3. İhracat Rejim Kararı -------------------------------------------------------------------------------- 162 5.3.1. İhracat Serbestisi ve İhracatın Koordinasyonu --------------------------------------- 164 5.4. İhracat Bedelinin Tahsil Şekilleri -------------------------------------------------------------- 164 5.5. İhracat Bedelinin Tahsil Süreleri -------------------------------------------------------------- 164 5.6. İhracat Bedelinin Tahsili ------------------------------------------------------------------------ 165 5.7. İhracat Denetimleri ------------------------------------------------------------------------------ 167 5.8. Geçici Depolama Yerlerine Getirilen Eşyaların Bekleme Süreleri ---------------------- 168 5.9. Teknik Düzenlemeler ve Standartlar ---------------------------------------------------------- 168 5.10. İhracat Süreci ------------------------------------------------------------------------------------- 170 5.11. Pazara Giriş Araştırmaları------------------------------------------------------------------------- 171 5.11.1. Hedef ve Öncelikli Ülkeler (2010-2011 Dönemi)-------------------------------- 175 5.11.2. Hedef ve Öncelikli Ülkeler - (2012-2013 Dönemi) ------------------------------- 176 5.11.3. Hedef ve Öncelikli Ülkeler (2014-2015 Dönemi)-------------------------------- 178 5.11.4. Tarife ve İthalat İşlemleri ----------------------------------------------------------------- 179 5.11.4.1. AB Pazara Giriş Veri Tabanı ------------------------------------------------ 179 5.11.4.2. AB TARIC Veri Tabanı ------------------------------------------------------- 179 5.11.4.3. ABD -Ticaret Bilgi Merkezi (ITA) Veri Tabanı ------------------------- 179 5.11.4.4. Ülke Masaları ------------------------------------------------------------------- 180 5.12. Pazara Giriş Engelleri -------------------------------------------------------------------------- 180 TEST SORULARI ----------------------------------------------------------------------------------- 183 Örnek Olay: Kaliteli ve Uygun Fiyatlı Ürün Müşterisini Yaratır... 187
x DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Altıncı Bölüm İTHALAT İŞLEMLERİ 6. İTHALAT İŞLEMLERİ ----------------------------------------------------------------------------- 193 6. 1. İthalat Kavramı ------------------------------------------------------------------------------------- 193 6.1.1. İthalatın İşleyiş Süreci --------------------------------------------------------------------- 195 6. 2. İthalat Rejimi Kararı ------------------------------------------------------------------------------- 195 6. 3. İthalat Yönetmeliği ve İthalata İlişkin Tebliğler --------------------------------------------- 197 6.3.1. Komisyon Bedellerinin İthalat Bedelinden Mahsubu ------------------------------- 199 6.3.2. İthalat Hesabının Kapatılması ----------------------------------------------------------- 199 6.3.3. İthalat İşlemlerinde Müeyyide Uygulamaları ----------------------------------------- 200 6.3.4. İthalat Denetimleri ----------------------------------------------------------------------- 201 6.3.5. Kesin İthalat Başvurularında İstenilen Belgeler ------------------------------------- 202 6. 4. İthal Malların Sınıflandırılması (Türleri) ------------------------------------------------------ 203 6.4.1. Bedelsiz İthalat ----------------------------------------------------------------------------- 204 6.4.1.1. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanma Koşulları ---------------------- 204 6.4.1.2. Bedelsiz İthalatta Yetkili Gümrük İdareleri ------------------------------ 206 6.4.1.3. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanamayacak Kimseler ------------- 206 6.4.1.4. Bedelsiz İthalata Müracaat Süreleri---------------------------------------- 206 6.4.1.5. Bedelsiz İthalat İzni Verilebilecek Kimseler ----------------------------- 206 6.4.1.6. Bedelsiz İthalata Müracaatta Aranacak Belgeler ----------------------- 207 6.4.1.6.1. Bedelsiz İthalat Başvurularında İbraz Edilecek Belgeler -- 207 6.4.1.6.2. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Sürdürülen Ekonomik Bir Faaliyetin Türkiye Gümrük Bölgesine Naklinin Şartları ve Müracaatta Aranacak Belgeler ------------------ 207 6. 5. İthalatta Dikkat Edilecek Hususlar --------------------------------------------------------- 208 6. 6. İthalatta İşlem Süreci ------------------------------------------------------------------------- 208 6. 7. İthalatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri----------------------------------- 210 TEST SORULARI ----------------------------------------------------------------------------------- 211 Örnek Olay: Tatlı Yedirip Tatlı Konuşanların Satışları Da Tatlı Olunca ----------------- 213
İÇİNDEKİLER xi Yedinci Bölüm KAMBİYO MEVZUATI 7. KAMBİYO MEVZUATI------------------------------------------------------------------------------ 217 7. 1. Kambiyo nun Tanımı ve Kapsamı ----------------------------------------------------------- 217 7.1.1. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Bazı Kavramlar ------------------------------- 218 7.1.2. Türk Parası, Döviz İle Kıymetli Maden, Taş ve Eşyalara İlişkin Hükümler - 220 7.1.3. Sermaye Hareketleri --------------------------------------------------------------------- 223 7.1.4. Usul ve Müşterek Hükümler ---------------------------------------------------------- 226 7.1.5. Görünmeyen İşlemler ------------------------------------------------------------------- 228 7.1.5.1. Merkez Bankası Şubelerince Yapılacak İşlemler ---------------------- 230 7. 2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi ------------------------------------------------ 230 7. 3. Dış Ticaret İşlemlerinde Kambiyo Yükümlülükleri ------------------------------------- 231 7. 4. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Belgeler ------------------------------------------------- 231 7.4.1. Döviz Alım Belgesi (DAB)------------------------------------------------------------- 231 7.4.2. Döviz Satım Belgesi (DSB) ------------------------------------------------------------ 233 7.4.3. Türk Parası Transfer Bildirim Formu ----------------------------------------------- 233 7.4.4. Kambiyo Senedi / (The Bill of Exchange) -------------------------------------------- 234 TEST SORULARI... 236 Örnek Olay: Deri El İşçiliği Ürünleri Teknoloji Ürünlerini İhracatta Bütünlüyor -------- 238 Sekizinci Bölüm İHRACATÇI BİRLİKLERİ İLE İLİŞKİLERİ DÜZENLEME 8. 1. İhracatçı Birliklerine Üyelik İşlemleri... 243 8.1.1. İhracatçılar Birliğine Üyelik İşlemi ve Süreci... 243 8.1.2. İhracatçılar Birliğine Üyelik İçin Gerekli Evraklar... 247 8.1.2.1. Gerçek ve Tüzel Kişi İşletmeler İçin Gerekli Evraklar... 247 8. 2. İhracatçı Birliklerinde Onay... 247 8.2.1. İhracatçı Birliklerinin Gelirleri ve Nispi Aidat... 248
xii DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Dokuzuncu Bölüm DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ 9. DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ ------ 249 9.1. Ekonomi Bakanlığı --------------------------------------------------------------------------- 251 9.2. İhracat Bilgi Platformu (İBP) ------------------------------------------------------------- 252 9.2.1. İhracat Bilgi Platformunun Faaliyetleri------------------------------------------- 253 9.2.2. İhracat Bilgi Platformunun (İBP) İl Temsilcilikleri ---------------------------- 254 9.3. İhracatçı Birlikleri ---------------------------------------------------------------------------- 255 9.3.1. Görevleri ------------------------------------------------------------------------------- 255 9.3.2. Örgüt Yapısı --------------------------------------------------------------------------- 255 9.4. İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) ------------------------------------------------------------- 257 9.5. Türk Patent Enstitüsü (TPE) ---------------------------------------------------------------- 261 9.5.1. Türk Patent Enstitüsü nün Görevleri ---------------------------------------------- 262 9.5.2. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ----------------------------------- 263 9.5.3. Finansman Kaynakları -------------------------------------------------------------- 264 9.6. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) -------------------- 264 TEST SORULARI ---------------------------------------------------------------------------------------- 267 Örnek Olay: SOLAREKS: İHRACATTA BAŞARI ÖYKÜSÜ ----------------------------- 269 Onuncu Bölüm DEVLET YARDIMLARI 10.1 Devlet Yardımlarının Amacı --------------------------------------------------------------------- 271 10.2. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kapsamı ---------------------------------------------- 272 10.3. Devlet Yardımlarının Çeşitleri ------------------------------------------------------------------ 273 10.3.1. İstihdam Yardımı --------------------------------------------------------------------------- 274 10.3.2. Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesi ---------------- 275 10.3.3. Türk Ürünlerinin Yurt dışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY nin Desteklenmesi --------------------------- 276 10.3.4. Sektörsel Nitelikli Uluslararası Yurt İçi Fuarların Desteklenmesine İlişkin Karar --------------------------------------------------------------------------------- 278 10.3.5. Pazara Giriş Belgelerinin Desteklenmesine -------------------------------------------- 280
İÇİNDEKİLER xiii 10.3.6. Yurtdışı Birim Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi ------------------- 285 10.3.7. Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği----------------------------------------------- 287 10.3.8. Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi Desteği ------------------------------------ 290 10.3.8.1. Eğitimcilerin Düzenleyeceği Eğitim Programları -------------------------- 290 10.3.8.2. UR - GE Projelerinin Desteklenmesi------------------------------------------ 291 10.3.9. Tasarım Desteği (2008/2 Sayılı Tebliğ) ------------------------------------------------- 292 10.3.10.Teknik Müşavirlik Şirketlerine Sağlanacak Devlet Yardımları (2012/3 Sayılı Tebliğ) ---------------------------------------------------------------------- 294 10.3.11. Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları------------------------------------------ 294 Örnek Olay: Yeter Ki İhracat Yapın Devletin İhracata Destekte Sınırı Yoktur -------- 296 Onbirinci Bölüm HİZMET TİCARETİ 11. HİZMET TİCARETİ--------------------------------------------------------------------------- 297 11. 1. Hizmetler Dengesi ---------------------------------------------------------------------------- 300 11.1.1. Hizmet Sektörlerinin Kapsamı ------------------------------------------------------ 300 11. 2. Yurtdışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri ------------------------------- 303 Onikinci Bölüm DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI 12. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI ------------------------ 307 12.1. Gümrük Vergileri ------------------------------------------------------------------------------- 307 12.1.1. Eşyanın Gümrük Kıymeti ------------------------------------------------------------ 309 12.1.2. İhtisas Gümrüğü ------------------------------------------------------------------------ 309 12.2. Dış Ticaret İşlemlerinde KDV Uygulamaları --------------------------------------------- 311 12.2.1. İthalatta Gümrük Vergileri -------------------------------------------------------- 311 12.2.1.1. İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması ------------------------------ 312 12.2.2. İhracat İşlemlerinde KDV Uygulaması ------------------------------------------ 313 12.2.2.1. İhracat Teslimi ve Yurtdışındaki Müşteriler İçin Yapılan Hizmetler ----------------------------------------------------------------- 314 12.2.2.2. KDV nin İade İşlemleri------------------------------------------------ 315 12.2.2.3. İhracat İstisnasından Doğan KDV nin İadesi İçin Aranılan Belgeler ------------------------------------------------------------------- 318
xiv DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ 12.2.3. Gümrük İdarelerince Alınan Katma Değer Vergisine İlişkin Hükümler --- 319 12.3. Anti Damping Vergisi ve Telafi Edici Vergi --------------------------------------------- 320 12.4. Dâhilde İşleme İzin Belgesi------------------------------------------------------------------- 320 12.5. Yolcu İşlemleri ---------------------------------------------------------------------------------- 322 12.5.1. Yolcuların Beraberinde Getirebilecekleri ya da Götürebilecekleri Para ve/veya Ziynet Eşya Miktarı --------------------------------------------------- 322 12.5.2. Posta Yoluyla Gelen Eşya Muafiyeti ---------------------------------------------- 329 12.6. Ev Eşyası - İşyeri Nakli Muafiyeti ----------------------------------------------------------- 331 12.6.1. Gümrük Vergilerinden Muaf Olarak Kullanılmış Ev Eşyası İthali ----------- 331 12.6.1.1. Yerleşim Yerini Türkiye ye Nakleden Kişiler Tarafından Getirilen Kullanılmış Ev Eşyası ------------------------------------------ 332 12.6.1.2. Yerleşim Yeri Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Bulunan Gerçek Kişilerin Kullanılmış Ev Eşyasını Serbest Dolaşıma Sokması ------ 335 12.6.2. Evlilik Nedeni İle Eşya İthali ------------------------------------------------------- 336 12.6.3. Miras Yoluyla İntikal Eden Eşyanın Muafen İthali ----------------------------- 337 12.6.4. Türkiye ye Öğrenim Amacıyla Gelenlere Ait Malzeme ve Ev Eşyası ------ 338 12.7. İşyeri Nakline İlişkin Usul ve Esaslar --------------------------------------------------------- 339 TEST SORULARI... 341 Örnek Olay: Kalitenizi Belirli Bir Standarda Ulaştırırsanız Müşteriler Sizi Bulacaktır 344 EKLER ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 347 1. Dış Ticaret ve Ekonomik Göstergeler... 349 2. Dış Ticaret Değerleri... 350 3. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İhracat... 351 4. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İthalat... 352 5. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İhracat Değeri... 353 6. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İthalat Değeri... 354 7. Türkiye nin 2006-2014 Yılları Arasında En Çok İhracat Yapılan 20 Ülke... 355 8. Türkiye nin 2006-2014 Yılları Arasında En Çok İthalat Yapılan 20 Ülke... 356 9. Ülkeler İtibarı İle İzin Verilen Yabancı Sermaye... 357 10. Ödemeler Dengesi... 358 11. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre İhracat... 359 12. Kamu Finansmanı Mali Sektör... 360 13. Türkiye'nin Sosyal Göstergeleri... 361 14. Türkiye nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İhracatı... 362 15. Türkiye nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İthalatı... 363 16. Fiat Faiz Haraketleri... 364 17. İhraç Değeri Yüksek Maddeler... 364 18. İthal Değeri Yüksek Maddeler... 365 19. İhracatımızda İlk 20 Fasıl... 365
İÇİNDEKİLER xv 20. İthalatımızdaki İlk 20 Fasıl... 366 21. Türkiye den İhracı Yasak Mallar Listesi... 367 22. Türkiye den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi... 368 23. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Listesi... 369 24. Başlıca Ekonomik Göstergeler... 370 25. Pazara İlişkin Veriler... 371 CEVAP ANAHTARI... 305 KAYNAKÇA... 309
xvi DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ KISALTMALAR AB: BSMV: C/H: DAB: DBT: DFİF: DİİB: DSB: DTH: EXİMBANK: GB: GKS: KDV: KGV: KKDF: MÜSTEŞARLIK: TCMB: TEBLİĞ: TL: TPKK: TPTB USD: Avrupa Birliği Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Cari Hesap Bankalarca Düzenlenen Döviz Alım Belgesi Döviz Beyan Tutanağı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Dâhilde İşleme İzin Belgesi Bankalarca Düzenlenen Döviz Satım Belgesi Döviz Tevdiat Hesabı Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ Gümrük Beyannamesi Genel Kredi Sözleşmesi Katma Değer Vergisi Kambiyo Gider Vergisi Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkındaki Tebliğ Türk Lirası Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı Türk Parası Transfer Belgesi Amerikan Doları