YETERLi VE ADIL TEMSiL İLKESİNİN UYGULAMASI: VATANDAŞ ALGISI ПРИМЕНА НА НАЧЕЛОТО НА СООДВЕТНА И ПРАВИЧНА ЗАСТАПЕНОСТ: ПЕРЦЕПЦИЈА НА ГРАЃАНИТЕ

YETERLi VE ADIL TEMSiL İLKESİNİN UYGULAMASI: VATANDAŞ ALGISI ПРИМЕНА НА НАЧЕЛОТО НА СООДВЕТНА И ПРАВИЧНА ЗАСТАПЕНОСТ: ПЕРЦЕПЦИЈА НА ГРАЃАНИТЕ IMPLEMENTATION OF THE PRINCIPLE OF ADEQUATE AND EQUITABLE REPRESENTATION: PERCEPTIONS OF CITIZENS BONA MENTE: Enhancing inclusion of non- majority communities at local level through Committees for Inter-Community relations This project is funded by the European Union

YETERLi VE ADIL TEMSiL İLKESİNİN UYGULAMASI: VATANDAŞ ALGISI Kasim 2013

Bu yayın Bona Mente projesi kapsamında basılmıştır: Topluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık larınınkatılımınıngelişmesi. Yayıncılar Toplum Geliştirme Derneği Enstitüsü. Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği ZELS Yayıncılar Sreten Koçeski Genel Müdür İRZ Duşiça Perişic Genel Müdüru ZELS Yazar Gordana Veliçkovska Çeviri Türkçe Erdogan Halimi Bu yayın, Avrupa Birliği'nindesteğiylehazırlanmıştır. Bu yayınıniçeriğiyazar veproje ekibininsorumluluğundadırvehiçbir şekildeavrupa Birliği'ningörüşlerini yansıtmamaktadır 2

İÇERIK I.Önsöz... 4 II.Metoloji... 11 III.Tek değışkenli analiz sonuçları... 14 IV. İki değişkenlı analiz sonuçları... 22 V. Kararlar... 51 a. Tek değişkenli analizlerden alınan kararlar... 51 b. İki değişkenli analizlerden alınan kararlar... 51 Bibliyografi... 53 Ek: Anket... 55 3

Önsöz Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği (ZELS) vetoplumkalkınmaenstitüsü(irz) Bona Mente projesinı gerçekleştirıyorlartopluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık larınınkatılımının gelişmesi. Proje Ocak 2014 tarihine kadar geçerlidir.bu proje kapsaminda eylül ve ekim 2013 tarihihleri arasinda Adil ve uygun temsil ilkesinin uygulanması konusunda araştırmayapılmıştır. AmaçArnavut, Makedon, Türk, Ulah, Sırp, Romanve Boşnaküyelerininkendi toplumlarıile ilgili haklarında adiltemsililkesiuygulamasi hakkinda görüşleriniaraştırmaktır. Bu araştırmanınanalizi buyayındasunulmaktadir vekendi toplumlarınailişkinmakedon, Arnavut, Türk, Ulah, Sırp,Roman ve Boşnak üyelerininadil ve uygun temsil hakkındakıgörüşlerini yansıtmaktadır. Bununla bu ilke ve uygulamarı hakkında uzman ve topluma açık tartışmaya katkıda bulunmak ve aynı andaülkedeki azınlıklarındurumunu iyileştirmeyeyönelik olumluhareketleri başlatmaktı. Bu yayınmakedonvatandaşları,devlet kurumları, yerel yönetimler, uzman kişiler, Inter Etnik İlişkiler Komısyonu,uluslararası kuruluşlarvebu alandailgilenenherkes içinicin tasarlanmıştır. Gelecekte, ZELSveIRZMakedonya'dakilarınkonumunu iyileştirmekiçinsürekligirişimler, projeler vearaştırmalarile devam edecektir, ayrıca demokratik bir toplumun inşa edilmesinde tüm larin haklarina saygi ve onemi hakkinda kamuoyunu bilgilendirmek ve eğitmek için çesitli eylemler duzenleyecektir. Finansal olarakprojeyi veyayınıngerçekleşmesinidestekleyen Avrupa Birliği ne Özel teşekkürler ederiz. I.Giriş 8 eylül 1991 tarihinde yapılan referandumda Makedonya Cumhuriyeti vatandaşları oylarını bağımsızlıktan yana kullandılar.referandumda ülkedeki seçmenlerin 75i katıldı ve halkın 95i oyunu bağımsızlıktan yana kullandı. Devleti güçlendirmek için kullanılan bir diğer adım ise 17 Kasım 1991 tarihinde parlamento tarafından yapılan Makedonya Cumhuriyeti Anayasası'nın kabulü oldu.yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyetlerinden sadece Makedonya Cumhuriyeti eski federasyondan kopuşunda bağımsızlığa giden yolda kan dökmeden bagımsızlığı kazanmıstır. Makedonya Cumhuriyeti eski Yugoslavyanın parlak noktalarından biri olarak sayılmaktaydı. 1 8 Nisan 1993 tarihinde Makedonya Cumhuriyeti birleşmiş milletler üyesi oldu ve 1995 yılında Avrupa Konseyi üyesi oldu. Makedonya Cumhuriyetinin Avrupa Topluluğuna ve NATO ya katılımı bağımsızlığını kazandığından beri stratejik bir yön olarak kabul edilmiştir, bunun için dir ki bu hedefe ulaşmak için gereken ön kosulların tamamlanması özellikle dıkkat edilmiştir. Ancak,90'lı yıllar Makedonya Cumhuriyeti için zorlu bir dönem olarak tarif edilebilir. Bu dönemde Yugoslavya'daki savaşlar meydana geldi ve Makedonya bir mülteci dalgasına maruz kaldı. Bu Kosova krizi sırasında mülteci akınını özelikle belirtmek gerek. Ayrıca Makedonya ekonomisi üzerinde doğrudan bir etkisi olan, Yunanistan embargosu ve Sırbistan'a karşı BM yaptırımları ile karşı 1 Mickey, Robert W., Adam Smith Albion, Success in the Balkans? A Case Study of Ethnic Relation in the RM, in Iam M. Cuthberson and Jane Leibowith (eds.) Minorities: The New Europe s Old Issue, Institute for East West Studies, New York, 1993, стр. 58 4

karşıya kaldı. Ayrıca Makedonya ve Yunanistan arasındaki isim konusunda bugünde var olan anlaşmazlıği sonucu olarak, Makedonyanın diğer ülkeler tarafından tanınması ve önemli küresel, bölgesel örgütlere üyeliği için yoğun diplomatik çabalı bir dönem oldu. 2 Makedonya nın multi karakteri 2002 yılında yapılan son nüfus sayımı sonuçlarından görülebilir. Makedonya yapısı 64.8 Makedonlar, 25.17 Arnavutlar, 3.85 Türkler, 2,66 Romanlar, 1.78 Sırplar, 0,84 Boşnaklar, 0,48 ni ise Ulahlar olusturur, 1.04 ünü ise diğer milletler oluşturmaktadır. 3 Azınlık haklarının korunması ve geliştirilmesi çokkültürlü toplumların varlığı ve başarılı çalışması için kavramsal öneme sahiptir. Burada azınlık kavramı Françesco Kapotorti tanımından kulanılmıştır, ki bu en yaygın kabul görenidir. Ona göre azınlık, ülke nüfusunun geri kalanından sayıca az olup, dominant olmayan durumdalar, üyeleri farklı, dinsel veya dilsel özellikleri paylaşan ve devletin nüfusunun geri kalanından dolaylı olsa bile kendi kültürlerini, geleneklerini, dinlerini ve dillerini korumaya yönelik duygu ve düşünce gösteriyorlar. 4 Ohri ÇerçeveAnlaşmasıdörtbüyük siyasipartilerinliderleri tarafından13 Ağustos 2001tarihindeimzalandı. İkisi Makedon politik bloğuna aittiler (İç Makedonya Devrimci Örgütü MakedonyaMilli BirlikDemokrat partisi VMRO DPMNE vemakedonyasosyal Demokrat Birliği SDSM) vearnavut siyasibloğundanikiparti (Arnavut Demokrat Partisi DPA ve DemokratikRefahPartisi PDP). 5 Anlaşma MakedonyaCumhurbaşkanıBorisTraykovski'ninhimayesindeimzalandıveABelçisiFrancoisLeotardveABDelçisiJamesPardewaracılıketti. 6 Bu anlaşmanınimzalanmasısonucunda, ülkedekihukuki ve siyasibağlamönemli ölçüdedeğişti. Düşmanlıklarındurdurulmasıiçintemel prensip ve hükümlere ek olarak, OhriÇerçeve Antlaşması desantralizasyon, ayrımcılıkönlemi veeşitlikçitemsil, çoğulcu oylama karşıtı özel meclisprosedürleri, ana dilde eğitim, dillerin kullanımı ve kimlik ifadesialanlarında reformlaröngürmektedir. 7 Adil temsil ilkesi OÇA 8 müzakereleri sırasında merkezi öneme sahipti.builke, 4. BölümdeAyrımcılık yapmama ve eşit temsil olarak işlenmektedir. Ayrımcılıkyapmama bölüm 4.1ele alınmıştırveburadavatandaşların kanun önündeeşit muameleilkesine saygıgösterilecektir belirtmektedir. Bu prensipkamu yönetimininve kamuişletmelerindeistihdam ile ilişkili olarak özeliklegeçerli olacaktır. 9 2 Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје, стр. 9 10 3 Вкупно население, домаќинства и станови, Вкупно население според изјаснувањето за националната припадност, мајчиниот јазик и вероисповеста, Книга X, 2002, достапно на: http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigax.pdf 4 http://www.ohchr.org/en/issues/minorities/pages/internationallaw.aspx 5 Malevska, Mirjana. Painful Confrontations, New Balkan Politics, Vol. 4/5, Peace and Democracy Center: Ian Collins, Skopje, 2002, стр. 165 6 Engstrom, Janny. Multiethnicity or Binationalism? The Framework Agreement and the Future of the Macedonian State, the European Book on Minorities Issues, Vol.1, 2001/2, Kluwer Law International, 2003, pp 10 7 Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001, достапно на: http://www.ucd.ie/ibis/filestore/ohrid20framework20agreement.pdf 8 Бошковски, Донче. Спроведување на правата на заедниците практики, механизми и заштита, ОБСЕ, Скопје 2012, стр. 11 9 Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001, достапно на: http://www.ucd.ie/ibis/filestore/ohrid20framework20agreement.pdf 5

Adil temsil,bölüm4.2 'ele alındı burada kamu yönetimindeistihdamyönetenyasalaristihdamınher düzeydemerkezi ve yerelkamu kuruluşlarıtüm larıneşittemsilini sağlamakiçin önlemleriçereceğinisağlamaktadır ve kamu yönetimini yönetenyetkinlikve dürüstlükkurallarınasaygılı olunacağı öngürülmektedir. Ayrıcayetkililer özellikle yeterince temsiliolmayanların üyelerininistihdamı yoluyla, kamu yönetimininbileşimindemevcutistihdam dengesizliğini düzeltmekiçin aktiviteler gerçekleştirecektir. Özellikle mümkün olduğuncadaha hızlı bir şekilde, polishizmetlerinın Makedonya'dagenelnüfusdağılımınıyansıtmasına özel onem gösterilecektir. 10 Çerçeve Anlaşmanın A Ekinde, 1991 Anayasasından öneriler oldu, bunlardan birtanesi 8 ci madde Makedonya Cumhuriyeti'nin anayasal düzeninin temel değerleri kapsamaktadır: Uluslararası hukukveanayasa'davatandaşlara tanınantemelhak veözgürlükler, buhüküm zaten1991anayasasındavar; Bütün lar bıreylerinin kamu kuruluşlarının her düzeyindevekamusalyaşamındiğer alanlarında adil temsili, buhükümbir yenilik oldu; Ohri Çerçeve Anlaşmasıninuygulanması aşaması takip etti. 11 İlk önce onbeş anayasa değişiklik önergesi kabul edildi, ve bunu bir sürü eşit ve adil temsil ilkesi içerikli kanun değişikliği takip etti. Anayasa VI cıönerge ileher düzeyde devlet ve diğer kamu kurumlarında tüm lara mensup vatandaşların eşit temsil ilkesin kabul görmüştür. 12 Belirmek gerekir ki, bu önerge OÇA da ilk teklif edilenden değişkliğe uğradı, "adil temsil" yerine "uygun ve adil temsil" olarak değişti. XXIX ve XXX önergeleri ile bu ilkenin yargı sisteminde uygulanmasını garanti altina alınıyor, daha ziyade yargıç, mahkeme heyethakimleri, mahkeme başkanları ve savcılar seçiminde tüm vatandaş ların uygun ve adil temsil ilkesine riayet edileceğıne dikkat edilecektir. 13 Yasal çerçeve Uygun ve adil temsililkesi, sosyal hayatın farklı alanlarını düzenleyen çok sayıda yasa ve yönetmeliklere gömülüdür. 14 Uygun ve Adil temsil ilkesihâkimlerin, mahkeme heyet hakimleri, 15 savcılar, 16 savcılık uzman hizmetleri, 17 ve yargı 10 Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001, достапно на: http://www.ucd.ie/ibis/filestore/ohrid20framework20agreement.pdf 11 Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.12 12 Амандман VI, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?itemid=a431bee83f63594b8fe11da66c97beaf 13 Амандман XXIX и XXX, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?itemid=a431bee83f63594b8fe11da66c97beaf 14 Понудената листа не претендира да биде сеопфатна, туку да послужи како илустрација за вклучување на начелото на соодветна и правична застапеност во законодавство на Република Македонија. 15 чл.43. Закон за судовите, Службен весник бр.58/2006, 62/2006, 35/2008, 150/20120 16 чл.43. Закон за јавно обвинителство, Службен весник бр.150/2007, 111/2008 17 Ibid. чл.76 6

hizmetleri istihdamında kullanılmaktadır. 18 Bu ilke, yargı organlarının seçimi ve adayların seçiminde olduğu gibi, farklı seviyelerde hâkim ve savcılar için Akademi çerçevesinde uygulanmaktadır. İlaveten, uygun ve adil temsil ilkesi profesyonellik ve yetkinlik kriterlerine dayalı şeffaf bir prosedür yoluyla devlet ve kamu görevlileri istihdamında uygulanmaktadır. 1920 Devlet Memurları Kanunu hükümeti uygun ve adil temsil için yıllık planlar benimsemeye yükümlü kılar. Yıllık planlar bu alandaki mevcut durumu, istihdam planlarını, mesleki uzmanlığı ve eğitimi, ve bu planlananın gerçekleşmesi için finansal yansımalarının bir değerlendirmesini göstermektedir. 21 Bu ilke ilköğretimde 22 ve orta okullarda 23 uzman danışmanlar, eğitmen ve diğer öğretim elemani seçimınde kullanılmaktadır. Sonuncu olarakta Kültür Bakanıheyetler oluşturabilir veya hesaba tüm ların eşit temsili alarak dış danışmanları atayabilir. 24 2002 yılında kabul edilen Yerel Yönetimler Kanunu da belediye tarafından oluşturulan kamu hizmetleri ve belediye calışanlarının istihdamında ların temsilini öngürmektedir. Bu yasa ile toplumda temsil edilen tüm lara mensup vatandaşların her düzeyde uygun ve adil temsilinin dikkate almak zorunluluğu var tabı kı profesyonel yetkinlik kriterlerinine saygı duymalıdır. 25 Yerel düzeyde, belediye başkanları uygun ve adil temsil prensibi uygulanması için birincil sorumluluğu var. Ancak, belediye meclisi, bu prensibi tanıtımı için kararlar ve kurallar yaparak, bu konuda yargı yetkisine sahiptir. 26 Makedonya Hükümetine göre, uygun ve adil temsil prensibi, modern, sivil bir devlet, ülkenin istikrarı ve sosyal uyum yapımı için bir önkoşul olarak, kamusal alanın tüm alanlarında tüm ların üyelerinin katılımını sağlamayı amaçlamaktadır. 27 Devlet düzeyinde uygun ve adil temsil ilkesininstratejik planlama,uygulama ve denetimi için en önemli kurumları: Halkın Avukatı, Çerçeve Anlaşması uygulama Sekretaryası, Topluluklar Arası İlişkiler Komitesi ve ların haklarıgerçekleşme ajansı dır. 28 18 чл.6. Закон за судска служба, Службен весник бр.98/2008, 161/2008, 6/2009, 150/2010 19 чл.12. Закон за државни службеници, Службен весник бр. 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, 43/2002, 98/2002, 17/2003, 40/2003, 85/2003, 17/2004, 69/2004, 81/2005, 61/2006, 36/2007, 161/2008, 6/2009, 114/2009, 35/2010, 167/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 20 чл.6. Закон за јавни службеници, Службен весник бр. 52/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 21 Правилник за содржината на годишниот план за соодветна и правична застапеност на заедниците, Министерство за информатичко општество и администрација. 2011. достапно на: ttp://www.ads.gov.mk/wbstorage/files/pravilnik_pravicna_zastapenost_zaednicite_js_61_2011.pdf 22 чл.82. Закон за основно образование, Службен весник бр. 103/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012) 23 чл.60. Закон за средно образование, Службен весник бр. 44/1995, 24/1996, 34/1996, 35/1997, 82/1999, 29/2002, 40/2003, 42/2003, 67/2004, 55/2005, 113/2005, 35/2006, 30/2007, 49/2007, 81/2008, 92/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012 24 чл.11. Закон за култура, Службен весник бр. бр.31/1998, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 15/2008, 116/2010, 47/2011, 51/2011, 136/2012 25 Чл. 59. Закон за локална самоуправа, Службен весник 5, 2002 26 Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје, 2011, ст. 53 27 Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.18 28 Постојат и други институции што имаат ингеренции за начелото на соодветна и правична застапеност, како на пример Државниот управен инспекторат. 7

Kamu Denetçisi (Ombudsman) Makedonya Cumhuriyet Anayasasının XI numaralı önergesi ve Kamu Denetçisi Kanunu ile Kamu Denetçisine uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanması ve izlenmesi için önemligörevler verildi. 29 Devlet idaresinin organları tarafından diğer kurum ve kamu görevleri ile kuruluşlar tarafından ihlal edildiğinde Ombudsman vatandaşların anayasal ve yasal haklarını korur. Kamu Denetçisi devlet kuruluşları, yerel yönetim ve kamu kurum ve hizmetlerinde larıntemsilinde ayrımcılık ve uygun ve adil ilkelerinin korunmasına özel bir önem vermektedir. 3031 Uygun ve adil temsil haklarının Ihlal edildiğini düşünen herhangi birisikamu Denetçisi kurumuna şikayette bulunabilir.kamu Denetçisi vatandaşların haklarının ihlal edildiğini düşünürse, kendi inisiyatifiyle işlemlerini başlatabilir 32 tabı ki ilk önce uygun ve adil temsil ilke ihlalı yapılan mağdurun rizasını alması gerekir. 33 Prosedür belirlenen birbaşlatmaformu yoktur, Dikekçe yazılı ya da sözlü olarak teslim edilebilir. Kamu Denetçiliği kurumuna kaynaklanan işlemlerlerdendilekşe sahıbi her türlğ ödemelerden muaftır. 34 Kamu Denetçisi şikayetçiye ilişkin onun ve sunduğu bılgilerin gizliliğine saygı göstermesi zorunludur. 35 Şikayetin incelenmesi için, Kamu Denetçiliği, resmi bir görüşme yapabilir,incelediği kurumun ofis ve işyerlerine girerek nesneleri ve belgeleri inceleyebilir, bilimsel kurumlardan görüş istemek ve gerekli açıklamaları, bilgi, şikayet iddiaların kanıtları, talep yetkisine sahiptir ve bu hareket için kendi yetkileri dahilindeki konularda, kanun veya diğer mevzuatta öngörülen diğer tedbirleri ve önlemler almaktadır. 36 Kamu Denetçisi kendisine şikayette bulunanın sahsın kendi denetimşnde olan kurumlar tarafından anayasal ve yasal hakların ihlalinın tespit ve yargısına varırsa, bu ihlalerin ortadan kaldırılması için düşünce, görüş ve önerilerini hukuka uygun olarak sunabilir, resmi veya sorumlu kişiye karşı disiplin soruşturması başlatılması ve cezai sorumluluk belirlenmesi için dava açmak için Cumhuriyet savcısına bir istek gönderir. 37 Bu mekanizmalar ek olarak, uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanmasıdurumuyla Kamu Denetçiliği kamu sektöründe eşitlikçi uygun ve adil temsil yıllık raporu yayımlar. 38 2007 yılından bu yana Kamu Denetçiliği düzenli olarak bu raporları hazırlar, sonra bütün ilgili kurumlara gönderilir ve aynı zamanda yayınlarkidaha geniş kitlelere ulaşılabilir olsunlar.incelemelerkamu Denetçisi kurumunun 29 Извештај за следењето на примената на начелото на соодветна и правична застапеност за 2012 година, Народен правобранител на Република Македонија, Скопје, 2013. Стр. 2 30 Амандман XI, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?itemid=a431bee83f63594b8fe11da66c97beaf 31 чл.2. Закон за Народен правобранител, Службен весник бр. 60/2003, 114/2009 32 Ibid. чл.13 33 Ibid. чл.21 34 Ibid. чл.16 35 Ibid чл Ibid чл.24.16 36 Ibid чл.24 37 Ibid. чл.32 38 Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретaријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.18 8

yasal sorumlulukları olan kurumlarda yapılmaktad, özet olarakhükümet kurumlarında, yerel yönetim birimleri ve kamu kurum ve hizmet kuruluşlarında. 39 Ohri Çerçeve Anlaşması uygulanma Sekreterliği Makedonya Cumhuriyeti Hükümeti2004 yılında Ohri Çerçeve Anlaşması'nın başarılı bir şekilde uygulanması için Hükümet Genel Sekreterliği içinde ve Hükümetin bir Başbakan Yardımcısı başkanlığında Ohri Çerçeve Anlaşması'nın uygulanması Bölümünü kurdu.hızlı ve kapsamlı olarak Ohri Çerçeve Anlaşması'nın uygulanması amacıyla 2007 yılında faaliyete geçen bu bölümü genişletme kararı alınmıştır ve bu Çerçeve Anlaşması'nın uygulanması için bir Sekreterlik haline 2008 yılında transforme edilmiş olan faaliyetlerini göstermeye başlamıştır. 40 Sekreterliğinsorumluluklarından biri olarak uygun ve adil temsilin izlenmesi ve iyileştirmesi olarak belirlendi. Ayrıca, Sekreterliğin rolüohri Çerçeve Anlaşmasından doğan stratejik önceliklerinuygulanmasında Hükümete destek verir,özellikle hükümet kurumlarında ve kamu kurumlarında tüm lara mensup vatandaşların yeterli ve adil temsili korumaya alır. 41 2007 yılında Çerçeve Anlaşması'nın uygulanmasekreterliği azınlık grupların eşit temsili için bir strateji benimsemiştir. Alınan strateji tedbirleri Makedonya Cumhuriyetinde kamu ve devlet kurumlarında tüm ların uygun ve eşit temsil gelişimini sağlamak icin alınması gereken eylemleri içerir. Uzun vadede, strateji bakanlıklardaki, bakanlıkların bölgesel ofisleri ve belediyeler çalışanların toplam sayısı sayım sonuçları ile eşdeğer olması hedeflenmektedir. 42 Toplumlar Arası İlişkiler Komitesi Toplumlar Arası İlişkiler Komitesi kuruluş ve yetkileri Anayasaı XII Değişikliği ve Toplumlar Arası İlişkiler Komitesi Kanunu ile düzenlenmektedir. Meclis Komiteyi kurar, ve bu 19 üyeden oluşur,makedon ve Arnavutmilletvekili üyesi yedi olup, Türk, Ulah, Roman, Sırp ve Boşnak asıllı mıletvekilerindenbirer üye katılır. Eğer bır toplumun Mecliste mılletvekili yoksa o zaman Kamu Denetçisi, ilgili toplum temsilcileri ile istişare halinde,komiteye kalan üyeleri teklif edecektir. 43 Komitenin sorumlulukları arasında, ülkedeki lar arasındaki ilişkileri incelemek, özellikle kamu ve devlet kurumlarınnın tüm birimlerinde tüm ların uygun ve eşit temsil presibinin uygulamasınısağlamaktır. 44 Ayrıca, bu sorunların çözümlenmesi için öneri ve düşünceler geliştirir ve bunları Meclise sunmaktadır. 45 Toplulukların haklarını gerçekleştirme Ajansı 2008 yılında Makedonya nüfusunun 20'den az olan ların haklarını korumak ve geliştirmek için bir yasa çıkardı. Bu yasayı uygulamak, yanı sıra 20'den az olan ların haklarını düzenleyen yasaların 39 Извештај за следењето на примената на начелото на соодветна и правична застапеност за 2012 година, Народен правобранител на Република Македонија, Скопје, 2013. Стр. 2 40 Извештај по однос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.58 41 Секретаријат за имплементација на рамковен договор. Достапно на: http://siofa.gov.mk/content/?1ba0c890d2009aa985e7cf02af628bd53ec13bca 42 Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје, ст. 51 43 Амандман XII, Устав на Република Македонија, 2001, достапно на: http://www.sobranie.mk/?itemid=a431bee83f63594b8fe11da66c97beaf 44 Чл.9, Закон за Комитетот за односи меѓу заедниците, Службен весник бр. 150/2007. 45 Ibid. чл.10 9

uygulanmasını denetlemek içintoplulukların haklarını gerçekleştirme Ajansı kuruldu. 46 Ajans 2009 yılının son aylarında faaliyete başlamıştır. Bu yasa 20 az istihdamı olan ların üyeleri için her düzeyde devlet organları ve diğer kamu kurumlarında, uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanmasını öngörmektedir. Bunların sonucu olarak, bu hükmün uygulanmasından Ajans sorumlu olduğu görülmektedir. 47 Ayrıca, Ajans Cumhuriyet Anayasası'ndan doğan yükümlülükleri ve yasalardan,devlet yönetiminde toplumun üyeleri olarak vatandaşların uygun ve adil temsilin özellikle sağlanması ile ilgili stratejik önceliklerin uygulanması konusunda Hükümeti destekler. 48 Diğer kurumlar arasında,ajans Ohri Çerçeve Anlaşması uygulanma Sekreterliği ile çalışmalarını koordine eder. 49 2006 yılında devlet idaresi ve kamu kuruluşlarında ların eşit temsilini iyileştirilmesi ile ilgili faaliyetlerin izlenmesi ve koordinasyonu için Bakanlar Komitesi kuruldu. 50 II.Metodoloji araştırmaların, İlk olarktan Makedonya Cumhuriyetinde mevcut bilimsel literatür ve mevzuat hakkında inceleme yapılmıştır, özel bir odaklanma ile mevcut düzenlemelerin belirlenmesi, uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanmasına ilişkin kilit konuları ve sorunların tespitine calışılmıştır. Kamu Denetçiliği kurumunun kamu sektöründe yeterli ve adil temsili ile ilgili yıllık bir rapor yayınlasada ve bu konu hakkında bazı nitelikli araştırma olmasına rağmen"elit" üyelerinin görüşleriyle sınırlı olduğu tespitine varılarak, lar açısından uygun ve adil temsil ilkesinin uygulama hakkında genel kamuoyu görüşleri keşfedilmeye dair araştırma yapılmamıştır.vatandaşların algıları bir kavram başarısını değerlendirmek için gerekli olduğu göz önüne alındığında, ve bir devlet olarak uyumlu ilişkiler kurmak için bu tür bir araştırma mevcut siyasi ve bilimsel tartışmalara katkıda bulunacağına değerlendiriyoruz. Daha önceden yapılan bir anket sonuçlarına dayanılarak Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulanmasına ilişkin vatandaşların tutumları hakkında bilgi toplamak için ve anket soruları tasarlanmıştır.anket, likert ölçeği, sıralama, "uygun olanı seçin" ve açık sorulardan oluşmaktadır. Toplamda 12 soru ve 26 bireysel birim içerenmektedir ve bunlar iki bölüme ayrılmıştır A) Uygun ve Adıl temsil ve b) Ankete katılanlar hakkında Temel bilgiler. Anket şu sorulara cevap sağlamak için tasarlanmıştır: 1. Uygun ve Adil temsil ilkesi, kendi üyeleri ile ilgili olarak ugulanmaktamıdır: I. merkezi düzeyde yönetici olmayanpozisyonlar; 46 Чл.2, Закон за унапредување и заштита на правата на припадниците на заедниците кои се помалку од 20 од населението во Република Македонија, Службен весник бр. 92/2008. 47 Ibid. чл.4 48 Ibid. чл.13 49 Ibid. чл.15 50 Извештај по донос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретaријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012, стр.18 10

II. merkezi düzeyde yöneticipozisyonlar; III. Yerel yönetici olmayanpozisyonlar; IV. yerel düzeyde yönetici pozisyonlar. 2.Kendi toplum açısından uygun ve adil temsil ilkesinin uygulama nedenleri nelerdir? 3. Kendi topluluğun uygun ve adil temsil hakkında hangi bilgi kaynaklarıbilgilendirmek için kullanılır? 4.Nasıl kendi toplumunuzu daha iyi bir şekilde temsil edebilirsiniz? Anket farklı kategorilerde sosyal katılımcıların üzerinde yapılacak olduğu göz önüne alındığında, bu anketin girişiuygun ve adil temsililkesinin bir tanımı vermek gerektiği düşünüldü, aynı zamanda katılımcılar bir ilkeyi temsil eder iken aynı anlayış sağlayacak, böylece vatandaşlara bu kavrama yaklaşacaktı.uygun ve adil temsililkesi şu şekilde tanımlandı "Makedonya Cumhurıyetinin yapısı, devlet ve yerel yönetimlerde,yönetsel olmayan pozisyonlarda olduğu gibi yönetsel pozisyonlardadauzmanlık ve yetkinlik kriterlerinesaygı olaraktanyansıtılmalıdır".(çalışmada kullanılan sorular ekte yer almaktadır.) BONA MENTE:Topluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık larınınkatılımının gelişmesi Projesi kapsamında öngörülen faaliyetlere göre bu anketintoplam nüfusun en az 20 si belirli bir grubun üyeleri olan belediyelerde yürütülmesi planlanmıştır. Bu kritere göre,araştırma Butel, Cair, Shuto Orizari, Brvenica, Dolnen, Zelenikovo, Yegunovtse, Kırçova, Kruşevo, Kumanova, Mavrovo Rostuşe, Petrovaç, Sopişte, Struga, Kalkandelen, Çaşka ve Çuçer Sandevo belediyelerinde yürütüldü.araştırma Üsküp (Cair, Shuto ve Butel Orizari'de) üç belediyede kaplıydı. Araştırmanın bir sonraki aşaması örnek belirlemesiydi.örnek belirlemedeki rasgele teknikleri (probability sampling techniques), deney belirleme çerçevesinin olmayışı ve nüfusun dağınık dağılımı bu araştırma için son derece pratik değildiler. Bu nedenlerden dolayı, biz bilerek örneklemeye yöneldik(non probability sampling), daha doğrusu, maksatlı örnekleme (purposive sample) yada başkatürlü adlandırılanaraştırmacı sübjektif görüşlere dayanan bir örnekleme olan(judgmental sample) yöneldik.bu yöntemtemsili sağlayamasada, yada tüm nüfus için genelleştirilmiş olamazsadaö cevaplayıcıları seçmek için yararlı bilgiler sağlayabilir. Sadece Makedonya Cumhuriyeti Anayasasında belirtilen ların üyeleri ankete dahil etmek için karar verildiö veya Makedonlar, Arnavutlar, Türkler, Ulahlar, Sırplar, Romanlar ve Boşnaklar. Diğer lar küçük bir yüzdeden ( 1) dolayı ve pratik nedenlerden dolayı, ankete dahil edilmemiştir. Ankete sadece azınlık olan vatandaşlar katıldı, Makedonlara sadece az oldukları 7 belediyede anket yapılmıştır, Arnavutlar en az oldukları 11 beledıyede ve Romanlar Şuto Orizari bölgesinde ankete dahil edilmemişlerdir.burdaki asıl amaç,bütün katılımcıların aynı paydası olması ve kendı belediyelerinde azınlık olduğunu göstermek oldu, ve bu şekilde onların belediyelerinde azınlık olan ların açısından uygun ve adil prensibinin uygulanmasını görselleştirmekiçin da iyi bir temsil oldu. Bu durumda numune azınlıkların yüzdesini yansıtmka uygun olmadı, örneklemenin 85 i Makedonlar ve Arnavutlar oludu. Tüm toplumun görüşlerini keşfetmek için bu araştırmanın amaçları ile tutarlı değildi,bu nedenle, her tan 180 katılımcının olması planlandı. 11

Belediye Örnek Etnik Topluluk Makedon Arnavut Türk Ulah Sırp Roman Boşnak Toplam Butel 16 17 10 15 11 10 79 Çaır 26 21 10 24 50 131 Şuto Orizari 25 10 35 Brvenıca 25 17 42 Debre 25 17 25 67 Dolneni 20 40 60 Zelenikovo 16 10 26 Yegunovtse 17 9 26 Kırcova 27 17 10 25 79 Kruşevo 16 10 100 10 136 Kumanova 19 10 10 80 49 168 Mavrovo Rostuşe 16 17 33 Petrovec 16 10 10 30 66 Sopişte 16 10 26 Struga 27 17 61 10 10 10 135 Kalkandelen 26 17 10 25 10 88 Çaşka 16 10 26 Çuçer Sandevo 16 25 41 Toplam 181 184 180 181 179 179 180 1264 Anket "kağıt ve kalem biçimindeki" dağıtımı yapıldı, yani insanların bağımsız olarak doldurmaları istendi. Saha araştırmasıprojede katılımcı kuruluşlar tarafından yapılmıştır:kültürlerarası Diyalog Merkezi Kumanova, Kiçevo Toplum Geliştirme Merkezi, "Kadın Eylemi" çağdaş sosyal süreçlere Kadının Statüsü Geliştirme Derneği Üsküp Makedonya, Geliştirme ve Aktivizm "Aqua" Derneği Struga, Ekonomik ve Kalkınma Derneği Adora Kalkandelen, Yerel Toplum Geliştirme Vakfı İştip, Eğitim ve Geliştirme Merkezi Tearçe, Roman toplumunu geliştirme derneği Sumnal Üsküp ve Gençlik ve Kültür Merkezi Bitola. Saha araştırması 16 Eylül 2013 ve 4 Ekim 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Veri analizi SPSS 19.0 kullanılarak yapıldı(statistical Package for Social Science Sosyal Bilimler için İstatistik Paketi), açık sorular üzerinde ise kalitatif analizi uygulandı.tanımlayıcı istatistiksel işlemler (tek değişkenli ve iki değişkenli statistik)verilerikapalı sorularüzerinde yapıldı.iki değişkenli statistikler değişkeni üzerinde yapıldı, çünkü diğer şeyler arasında çalışmanın amacı, kendi toplum açısından uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanması ile ilgili algıda gruplar arasında fark olup olmadığını belirlemek için yapıldı. Ayrıca (inferential) çıkarımsal istatistikler araştırıldı. 12

III. Tek değişkenli Analiz Sonuçları 1 6.Örneklemenin sosyo demografik özellikleri Bölüm 1 ile 6ya kadar tablo ve grafiklerde sunulan sonuçları numunenin sosyo demografik özelliklerini tanımlamaktadır, bu altı kriter üzeri düzenlenmiş 1266 bireye oluşur ki: yaş (1), cinsiyet (2), (3) eğitim (4), aylık gelir (5) ve belediye (6) olarak sıralanır. 1. YAŞ : Katilanlardan 1265 i bu soruyu yanıtladi, 37.9 u 31 ve 45 yaşları arasında, 29.1 i 46 ve 60 yaşları arasında, 24.6 si 18 ve 30 yaşları arasında, 61 yaşinin üstü ise kategoriye ait olanların küçük grubu ( 8.4) 'dür. Tablo 1. Yaş Yaş gurubu Katılımcı sayısı Yüzde 18 30 311 24,6 31 45 480 37,9 46 60 368 29,1 61+ 106 8,4 Вкупно 1265 100,0 2.CİNSİYET:Katılanlardan 1.261 i bu soruyu yanıtladı 56,4 ü erkek ve 43.6 'si ise kadındı. Tablo 2. Cinsiyet Cinsiyet Katılımcı sayısı Yüzde erkek 711 56,4 kadın 550 43,6 toplam 1261 100,0 13

3.ETNİK TOPLULUK : Katılanlardan 1264 ü bu soruya cevap verdi 14.6 Arnavutlardan, Ulahlar ve Makedonlar 14.3 ardından Türklere Sırplar, Romanlar veboşnaklardi 14.2 ile takip ediyorlar. Tablo 3. Etnik Topluluk Etnik Katılımcı sayısı Yüzde makedon 181 14,3 arnavut 184 14,6 türk 180 14,2 ulah 181 14,3 sırp 179 14,2 roman 179 14,2 boşnak 180 14,2 toplam 1264 100,0 4. Eğitim:1.257 katılımcıdan yarısı bu soruyu ( 49.9) lise, Yüksek öğrenim 1/3 veya ( 32.9) ve İlköğretimyaklaşık 1/5( 17.2) yanitladi. Tablo 4. Eğitim Eğitim seviyesikatılımcı sayısı Yüzde Ilkokul 216 17,2 Orta Okul 627 49,9 Yüksek Okul 414 32,9 Toplam 1257 100,0 14

5. AYLIK GELIR : Bu soruya 1248 katılımcıdan( 51.5) i 9.000 denar olan kategoriden, bunlarin ardından (37), 9.001 den 20.000 denar a kadar aylık gelire sahip katılımcılar, ve kesinlikle en az katılımcılar 20,001 denar üzerinde ( 11.5) aylık gelire sahip olan kategoridir. Tablo 5. Aylık Gelirler Aylık Gelirler Katılımcı Sayısı Yüzde 9.000 den kadar 643 51,5 9.001 20.000 den 462 37,0 20.001den üzeri 143 11,5 Toplam 1248 100,0 6. Belediye : 13,4 Kumanovadan gelen katılımcılar, 10.7 Kruşevo ve Strugadan gelen katılımcılar, Çair ( 10.3), Kalkandelen (7),Butel (her belediyenin 6.2),Debar ( 5.3), Petrovac ( 5.2), Dolnen ( 4.7), Brvenica ( 3.3), Cucer Sandevo ( 3.2), Suto Orizari ( 2.8), Mavrovo Rostuse ( 2.6) ve Zelenikovo Yegunovtse Sopişte ve Çaşka (2.1 her belediyeden). Tablo 6. Belediye Belediye Katılımcı Sayısı Yüzde Butel 79 6,2 Çair 131 10,3 Şuto Orizari 35 2,8 Brvenitsa 42 3,3 Debre 67 5,3 Dolneni 60 4,7 Zelenikovo 26 2,1 Yegunovtse 26 2,1 Kırcova 79 6,2 Kruşevo 136 10,7 Kumanova 170 13,4 Mavrovo Rostuşe 33 2,6 Petrovec 66 5,2 Sopişte 26 2,1 Struga 135 10,7 Kalkandelen 88 7,0 Çaşka 26 2,1 Çuçer Sandevo 41 3,2 Toplam 1266 100,0 15

7 10. Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulaması: 7, 8, 9 ve 10 Bölümlerikatılımcılarıntüm merkezi ve yerel hükümet organlarında kendi ların katılımı ile ilgili bakış sunmaktadır, bu yönetsel işyerlerirde olduğu gibi yönetsel olmayanları da kapsamaktadır.sonuçlar olumlu tepkiler ( " uygulanmakta " ve " kısmen uygulanan " ) ve negatif tepkiler ( "uygulanmayan " ve " kısmen uygulanmayan" ) analizi için 2 ayrı gruba ayrılmıştır. "Nötr" ve "bilmiyorum" yanıtları dahil tüm cevaplar, aşağıdaki ( 7 10 ) tablo ve grafiklerde gösterilmiştir. 7.Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri ( bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi vb.): 34.8 "uygulanan " yanıtı veya "kısmen uygulanan"olumlu katılımcı cevapları toplam yüzde olarak olumsuz olanlardan küçüktü ( 5.1),( 39.9 ) "Uygulanmıyor" ve "kısmen uygulanmamakta"olduğunu yanıtladı 14,1 ilkenin nötr kulanıldığını ve11,2 onlar ise prensibinuygulandığını bilmediğini söyledi. Tablo 7. Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? Uygulama seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor 125 9,9 Kısmen uygulanıyor 315 24,9 Nötr 179 14,1 Kısmen uygulanmıyor 195 15,4 Uygulanmıyor 310 24,5 Bilmiyorum 142 11,2 Toplam 1266 100,0 8. Hükümet organlarındaki yönetsel işyerleri (bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi, vb.) ( 32.7) uygulanan" ve "kısmen uygulanan" olumlu cevap veren katılımcıların toplam oranı olumsuz yanıt veren"uygulanamaz" ve "kısmen uygulanmakta", ( 10.3) anlamlı derecede düşük ya da (toplamda 43).14.7 "nötr" cevapladı ve 9.6 olanlar prensibin geçerli olup olmadığını bilmediğini söyledi. 16

Tablo 8. Hükümet organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır Uygulanma seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor 123 9,7 Kısmen uygulanıyor 291 23,0 Nötr 186 14,7 Kısmen uygulanmıyor 189 14,9 Uygulanmıyor 355 28,1 Bilmiyorum 121 9,6 Toplam 1265 100,0 9.Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları,kreşler,vb ) : (toplamda 33.5)"uygulanan" ve "kısmen uygulanan" olumlu cevap veren katılımcıların toplam oranı olumsuz yanıt veren "Uygulanmamakta" ve "kısmen uygulanmamakta", (9.9)ile anlamlı olarak düşük (toplamda 42.4). 15.7 "nötr" uyguladığını ve 8.5 olanlar prensibin geçerli olup olmadığını bilmediğini söyledi. Tablo 9 Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? Uygulama seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor 120 9,5 Kısmen uygulanıyor 303 24,0 Nötr 198 15,7 Kısmen uygulanmıyor 189 15,0 Uygulanmıyor 346 27,4 Bilmiyorum 108 8,5 Toplam 1264 100,0 10. Belediye organlarındaki yönetsel işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları, kreşler, vb )(toplamda 31)"uygulanan" ve "kısmen uygulanan" olumlu cevap veren katılımcıların toplam oranı olumsuz yanıt veren "Uygulanmamakta" ve "kısmen uygulanmamakta", ( 15.5) ile anlamlı olarak düşük (toplamda 46.5). 14.4 "nötr" uyguladığını ve 8 olanlar prensibin geçerli olup olmadığını bilmediğini söyledi. 17

Tablo 10 Belediye organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? Uygulama seviyesi Katılımcı sayısı Yüzde Uygulanıyor 119 9,4 Kısmen uygulanıyor 273 21,6 Nötr 182 14,4 Kısmen uygulanmıyor 198 15,7 Uygulanmıyor 388 30,8 Bilmiyorum 101 8,0 Toplam 1261 100,0 11. Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulamadaki başarısızlık nedenleri: 7 10 arası bölümlerde belirtilen konularda herhangi bir olumsuz görüşler dile getirenkatılımcıların, uygun ve adil temsil ilkesi uygulanmamasının onların üyeleri açısından neden olabilen beşneden sunuldu: 11.1Uygun kualifikasyon eksikliği; 11.2Yanlış parti eğilimleri; 11.3Bir siyasi parti olmayan eğilimleri; 11.4Bağlantı (aile, dost, vb) eksikliği; 11.5 Diğer Nedenler Bunların en önemli 3 nedenleri, 1ci en önemli neden, bunun ardından 2ci en onemlı neden ve 3cü en önemli neden olarak sıralanmaktadırlar. Her bir nedenin sonuçu11,1 11,5, aşağıdaki tablo ve grafikte gösterilmektedir. 11.1 Uygun nitelik eksikliği: Bu sebeple seçilen 207 Katılımcıdan, 44 Üçüncül önemli, 38.6En önemli olarak ve 17,4 İkincil önemli seçmiş. Tablo 11.1 Uygun kualifikasyon Eksikliği Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 80 38,6 İkincil önemli 36 17,4 Üçüncül önemli 91 44,0 Toplam 207 100,0 18

11.2 Yanlış parti eğilimleri: seçilen 494 katılımcıdan, En önemli olarak 44.9 bunun ardından ikincil en önemli olarak 30,2 ve 24,9üçüncül önemli olarak yer alır. Tablo 11.2 Yanlış Parti seçimi Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 222 44,9 İkincil önemli 149 30,2 Üçüncül önemli 123 24,9 Toplam 494 100,0 11.3 Bir siyasi parti olmayan eğilimleri; seçilen 533 katılımcıdan, 37.1 'en önemli, 36 gibi bir yüzde ile İkincil önemli ve 26.8 olaraküçüncül önemli sırada yer alır. Tablo 11.3 Siyasi Partiye üye olmamak Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 198 37,1 İkincil önemli 192 36,0 Üçüncül önemli 143 26,8 Toplam 533 100,0 11.4 İlişkiler (aile, dost, vb) eksikliği:seçilen 516 katılımcıdan, 35.7 en önemli, ikincil en önemli 30,2 olarak, ve 34.1 üçüncül önemli seçmiş. 19

Tablo11.4 Tanıdık Eksikliği Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 184 35,7 İkincil önemli 176 34,1 Üçüncül önemli 156 30,2 Toplam 516 100,0 11.5 Diğer Nedenler; Seçilen 66 katılımcıdan, aynı oranda ( 37.9) en önemli ve üçüncül önemli, 24,2ikincil önemli olarak seçilmiştir. Tablo 11.5 diğer nedenler Önem Katılımcı Sayısı Yüzde En Önemli 25 37,9 İkincil önemli 16 24,2 Üçüncül önemli 25 37,9 Toplam 66 100,0 12. Bilgi Kaynakları:Daha sonra, katılımcılar kendi topluluğu hakkındakiuygun ve adil temsili bilgilenmek için kullandıkları kaynaklar soruldu istendi. En sık kullanılan bilgi kaynağı (73) Basın, ikinci sırada cok daha bir düşük yüzde ile dostlar (45.1) daha sonra Aile (26.5), İş arkadaşları (15.9) ve diğer kaynaklar (5.1). Tablo 12. Bilgi kaynakları Bilgi kaynakları Katılımcı Sayısı Yüzde Basın 921 73 Aile 334 26,5 Dostlar 569 45,1 İş arkadaşları 200 15,9 Diğer 64 5,1 20

13.Uygun ve Adil temsil ilkesinin uygulanmasının geliştirme yolları:son olarak, katılımcılara onların etnık toplumunun temsilinin hangi şekilde daha iyileştirilebilir diye soruldu.en iyi yol, gelişmiş yargı (43.4), Bu yönteme en yakın yöntem merkezi güçlü kontrol idi ( 40.8), bunların ardından Daha iyi eğitim ( 30.6), STK'lar artarak izleme ( 25.3), Yurttaşlar için şikayet mehanizması (24,6), Lobi faaliyetleri ( 14) ve son olarak diğer araçlar ( 2.8 ). Tablo 13. Sizin toplumunuzun temsili daha iyi nasıl sağlanabilir? Katılımcı Önlem Sayısı Yüzde 13.1 Daha iyi yargı 542 43,4 13.2 Daha iyi eğitim 382 30,6 13.3 Merkezi hükümetin 510 40,8 daha sıkı kontrölü (Devlet Memur Ajansı gb.) 13.4 STK tarafından artırılan 316 25,3 gözlem 13.5 Vatandaş şikayet 307 24,6 mekanizmaları 13.6 Lobi faaliyetleri 175 14 13.7 diğer 35 2,8 21

IV. İki değişkenli Analiz sonuçları. Tablo Açıklamaları: Değişkenlerlerin değişkeni ile kesişmesi (crosstabulation) bölüm IV tek bir biçimi izliyor bu sonradan grafikler ile desteklenmektedir. a) Tabloda soldan sağa nüfusu topluluğa görebölen kolonlar vardır. b) Yukarıdan aşağıya tablodaki her soru için farklı cevaplar vardır. c) Her kolon, her grup için cevaplar sağlar, katılımcıların sayısı ve bu kategoriye ait toplam katılımcıların yüzdesi olarak ifade edilir. Bir örnek vermek için aşağıda olan, tablo 14 kullanır. Soldan 4 cu sütün Makedon olarak işaretlenenve 181 katılımcıların makedon tan olduğunu gösterirö ve bu yüzde aşağıdaki gibidir: 40/181 veya 22.1 "uygulanmakta" cevabı seçti; 56 / 181 veya 30,9 "kısmen uygulanmakta" cevabını seçti; 13 / 181 veya 7.2 "nötr" cevabı seçti; 19 / 181 veya 10,5 "kısmen uygulanmamakta" cevabını seçti; 40 / 181 veya 22,1 "uygulanmamakta" cevabını seçti; 13 / 181 veya 7.2 "bilmiyorum" seçti; Sütunün alt hücresindekatılımcı 181 = 100olduğunu gösterir. d)her satırtopluluğu tarafındankatılımcılar, belli bircevapnası seçmişgösterir. Cevap(opsiyon) "uygulanmakta" kullanılarak Tablo14gösterimiçin1.264katılımcıdanbusoruyu yanıtladıolduğunu görebilirsiniz, 125kişi"uygulanmakta" olduğunubelirtti. Bu125ankete katılanların: 40MakedontopluluğunaAit; 12Arnavut topluluğunaait; 7Türk topluluğunaait; 35UlahtopluluğunaAit; 11SırptopluluğunaAit; 5Roman topluluğunaait; 15Boşnak topluluğunaait; 14 17. Uygun ve Adiltemsilprensibininuygulanması 14Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri (bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi vb.) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakmakedonlarveulaholumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise 53 ve 51.2, sırasıyla, Arnavutlar 38 ile üçüncü sırada; Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa 55.3 ve 40.6, Boşnaklar ve Romanlaren çok cevabı var, sırasıyla38.4iletürklerve 37.5 Sırplar takip ediyor. 22

Genellikle"uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren lara bakılırsamakedonlarveulah tekrarsırasıyla 22,1 ve 19,3 ileen olumlutepkilervardır, bu diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama( 9.9), diğer tümların arasındakı salınım 2,8 ve 8,3 arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren lara bakılırsaen olumsuztepkiler, sırasıyla 40.2 ve 30.6 ile, RomanlarveTürklerdevar Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken( 24.4), diğer bütünlar 17.9 ve 22.7arasında gidip geliyor. Crosstabulationki kare testi vebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik lar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =192,058, p<0,5] katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 6.5 gibi. Tabblo 14. Size göre, Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? uygulanma kta makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak sayı 40 12 7 35 11 5 15 125 (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) toplam 22,1 6,5 3,9 19,3 6,1 2,8 8,3 9,9 Merkez yönetim / yönetsel olmayan işyerleri kısmen uygulanma kta nötr kısmen uygulanma makta број 56 58 51 56 24 30 40 315 30,9 31,5 28,3 30,9 13,4 16,8 22,2 24,9 број 13 35 27 21 40 14 29 179 7,2 19,0 15,0 11,6 22,3 7,8 16,1 14,2 број 19 27 32 16 35 27 39 195 10,5 14,7 17,8 8,8 19,6 15,1 21,7 15,4 uygulanma makta број 40 34 55 41 32 72 34 308 22,1 18,5 30,6 22,7 17,9 40,2 18,9 24,4 bilmiyorum број 13 18 8 12 37 31 23 142 7,2 9,8 4,4 6,6 20,7 17,3 12,8 11,2 toplam број 181 184 180 181 179 179 180 1264 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 23

15.Hükümet organlarındaki yönetsel işyerleri (bakanlıklar, mahkemeler, kamu yönetimi vb.) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakmakedonlarveulaholumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise 51.4ve 39.2, sırasıyla, Arnavutlar 37.5 ile üçüncü sırada; Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa 57.9ve 55, Romanlar ve Türkler en çok cevabı var, sırasıyla46.4 Ulahlarileve 37.5 Boşnaklartakip ediyor. Genellikle "uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren lara bakılırsamakedonlarveulah tekrarsırasıyla 23,8ve 18,2ileen olumlutepkilervardır, bu diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama( 9.7), diğer tümların arasındakı salınım 1,7 ve 7,8arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren lara bakılırsaen olumsuztepkiler, sırasıyla 47.2, 30.4 ve 29.4ileRomanlar, UlahlarveTürklerdevar Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken( 27.9), diğer bütünlar 20.1ve 25.6arasında gidip geliyor. Crosstabulationki kare testi vebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik lar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =201.061, p<0,5] katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 4 gibi. 24

Табела 15. Колку, според вас, начелото на соодветна и правична застапеност се применува во органите на државната власт на раководните работни места во однос на припадниците на вашата етничка заедница? (одговори поделени според етничката заедница) етничка заедница централна власт / раководни работни места македонска албанска турска влашка Српска Ромска Бошњачка вкупно се применува број 43 9 9 33 12 3 14 123 делумно се применува во етничка заедница 23,8 4,9 5,0 18,2 6,7 1,7 7,8 9,7 број 50 60 38 38 41 28 36 291 во етничка заедница 27,6 32,6 21,1 21,0 22,9 15,7 20,0 23,0 неутрално број 14 46 27 13 38 14 34 186 делумно не се применува не се применува во етничка заедница 7,7 25,0 15,0 7,2 21,2 7,9 18,9 14,7 број 19 18 46 29 28 19 30 189 во етничка заедница 10,5 9,8 25,6 16,0 15,6 10,7 16,7 15,0 број 39 37 53 55 39 84 46 353 во етничка заедница 21,5 20,1 29,4 30,4 21,8 47,2 25,6 27,9 не знам број 16 14 7 13 21 30 20 121 во етничка заедница 8,8 7,6 3,9 7,2 11,7 16,9 11,1 9,6 вкупно број 181 184 180 181 179 178 180 1263 во етничка заедница 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 25

16.Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları,v.b) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsakmakedonlarveulaholumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise 47.2ve 43.1, sırasıyla, Boşnaklar ve Türkler 37.2 ve 35 ile takip ediyor; Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa 61.8ve 46.2, RomanlarveArnavutlaen çok olumsuz cevabı var, sırasıyla42.3iletürklerve 40.3Sırplar takip ediyor. Genellikle "uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren lara bakılırsaulah,makedon ve Boşnaklartekrarsırasıyla 18.3, 16ve 13,3 ileen olumlutepkilervardır, bu diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama( 9.5), diğer tümların arasındakı salınım 2,2 ve 7,8arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren lara bakılırsaen olumsuztepkiler, 47.8ileRomanlarvar Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken( 27.4), diğer bütünlar 18.3ve 28.8arasında gidip geliyor. Crosstabulationki kare testi vebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik lar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =126.879, p<0,5] katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 3.1 gibi. 26

Tablo 16. Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam sayı 29 7 9 33 14 4 24 120 uygulanmakta 16,0 3,8 5,0 18,3 7,8 2,2 13,3 9,5 kısmen uygulanmakta sayı 49 42 54 52 35 27 43 302 27,1 22,8 30,0 28,9 19,6 15,2 23,9 23,9 Belediye organları / yönetsel olmayan işyerleri nötr kısmen uygulanmamakta sayı 23 35 32 15 38 18 37 198 12,7 19,0 17,8 8,3 21,2 10,1 20,6 15,7 sayı 22 32 28 23 35 25 23 188 12,2 17,4 15,6 12,8 19,6 14,0 12,8 14,9 sayı 46 53 48 44 37 85 33 346 uygulanmamakta 25,4 28,8 26,7 24,4 20,7 47,8 18,3 27,4 sayı 12 15 9 13 20 19 20 108 bilmiyorum 6,6 8,2 5,0 7,2 11,2 10,7 11,1 8,6 sayı 181 184 180 180 179 178 180 1262 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 27

17.Belediye organlarındaki yönetsel işyerleri (belediye idaresi, belediye araçları, okullar, anaokulları,v.b) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçlarındanşu görülebilmektedir: EğerKatılımcıların"uygulanmakta" ve "kısmen uygulanmakta"cevaplarına bakarsaksırp ve Makedonlarolumluyanıtlarınyüksek sayıdatoplamaise 47.5ve 39.3, sırasıyla, Ulahlar ve Boşnaklar 34.7 ve 33.9 ile takip ediyor; Sırasıyla"uygulanmamakta" ve"kısmen uygulanmamakta," katılımcıların toplamı yapılsa 68, 52.5ve 50.8, Romanlar,TürkveUlahlarda en çok olumsuz cevabı var, sırasıyla44.8ilearnavutlarve 42.6 ile Makedonlar takip ediyor. Genellikle "uygulanmakta" gibiolumlu yanıt veren lara bakılırsa,sırp, Makedon ve Ulahtekrarsırasıyla 17.9, 15.5ve 14ileen olumlutepkilervardır, Sırplar diğer tüm örneklerin ortalamasındaniki katı için yüksektirortalama( 9.5), diğer tümların arasındakı salınım 1.7 ve 8.3arası idi. Genellikle"uygulanmamakta" gibiolumsuz yanıt veren lara bakılırsaen olumsuztepkiler, Romanlar ve Ulahlar 50.6 ve 37.4gösteriyor Romanlartüm örneklemiçinortalamanın üzerindeiken( 30.7), diğer bütünlar 20.1ve 31.3arasında gidip geliyor. Crosstabulationki kare testi vebusoruyaverilen cevaplarınarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Etnik lar arasıistatistikselolarak anlamlı bir farkgörülse de [X2 (30) =150.580, p<0,5] katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 3 gibi. 28

Tablo 17. Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam sayı 28 11 5 25 32 3 15 119 uygulanmakta 15,5 6,0 2,8 14,0 17,9 1,7 8,3 9,5 kısmen uygulanmakta sayı 43 42 37 37 53 15 46 273 23,8 23,0 20,7 20,7 29,6 8,4 25,6 21,7 Belediye organları / yönetsel işyerleri nötr kısmen uygulanmamakta sayı 20 36 34 16 23 15 38 182 11,0 19,7 19,0 8,9 12,8 8,4 21,1 14,5 sayı 34 25 38 24 20 31 26 198 18,8 13,7 21,2 13,4 11,2 17,4 14,4 15,7 sayı 43 57 56 67 36 90 37 386 uygulanmamakta 23,8 31,1 31,3 37,4 20,1 50,6 20,6 30,7 sayı 13 12 9 10 15 24 18 101 bilmiyorum 7,2 6,6 5,0 5,6 8,4 13,5 10,0 8,0 sayı 181 183 179 179 179 178 180 1259 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 29

18-21Uygun ve Adiltemsilprensibininuygulanmamasınedenleri 18.Uygunnitelik eksikliği Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, uygunniteliklerineksikliğiromanların (69), Arnavutlaruzak olarakikinci(30), ardından Ulahlar (27) ve Türkler(25) için önem arzediyor; Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip ( 48.1), ile Ulahlar oluyor. Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsasırplar en yüksek oranda ( 89.5) çoğunlukla Crosstabulationki kare testiuygulamasıiçin gereklivarsayımlaryerine getirilmemiştirv, bu nedenden dolayıtest topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. 30

Yeterli kualifikasyon eksikliği Toplam En önemli İkincil önemli üçüncül önemli Tablo 18. Yeterli kualifikasyon eksikliği (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) Toplam makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak sayı 6 13 10 13 2 29 6 79 35,3 43,3 40,0 48,1 10,5 42,0 31,6 38,3 sayı 3 4 5 3 0 13 8 36 17,6 13,3 20,0 11,1 0 18,8 42,1 17,5 sayı 8 13 10 11 17 27 5 91 47,1 43,3 40,0 40,7 89,5 39,1 26,3 44,2 sayı 17 30 25 27 19 69 19 206 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 31

19.Yanlışparti eğilimleri Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, yanlış parti eğilimleri şaşkınlık derecesinde her etnisite için En önemli neden olarak sıralanıyor,. Ve sonuçlar birbirine çok yakın: Makedonlar (67),Arnavutlar (72), Türkler(68), Ulahlar (79), Sırplar (77),Romanların (74) ve Boşnaklar(56); Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (55.7), ile Ulahlar oluyor. Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsaromanlar en yüksek oranda ( 36.5) çoğunlukla. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak önemli değişiklikliklikler yoktur. Yanlış parti seçimi Toplam En önemli İkincil önemli üçüncül önemli Tablo 19. Yanlış parti seçimi (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam sayı 30 34 28 44 37 22 27 222 44,8 47,2 41,2 55,7 48,1 29,7 48,2 45,0 sayı 20 22 22 21 24 25 15 149 29,9 30,6 32,4 26,6 31,2 33,8 26,8 30,2 sayı 17 16 18 14 16 27 14 122 25,4 22,2 26,5 17,7 20,8 36,5 25,0 24,7 sayı 67 72 68 79 77 74 56 493 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 32

20.Siyasi partiye üye olmamak Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, Siyasi partiye uye olmamakromanların (95) ve Türkler(93) için daha önemli, bu etnisitelerden daha aşağı Makedonlar, Arnavutlar,Ulahlar ve Sırplar (67 ile 68), arası; Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (48.1), ile Boşnaklar oluyor. Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsaromanlar en yüksek oranda ( 34.7) çoğunlukla. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak önemli bir değişiklik görülse se de [X 2 (12)=22.006, p<0.5], katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 8.7 gibi. 33

Siyasi partiye üye olmamak Toplam En önemli İkincil önemli üçüncül önemli Tablo 20. Siyasi partiye üye olmamak (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) Toplam makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak sayı 22 26 43 24 23 35 25 198 29,7 38,8 46,2 30,8 31,5 36,8 48,1 37,2 sayı 33 28 27 28 35 27 13 191 44,6 41,8 29,0 35,9 47,9 28,4 25,0 35,9 sayı 19 13 23 26 15 33 14 143 25,7 19,4 24,7 33,3 20,5 34,7 26,9 26,9 sayı 74 67 93 78 73 95 52 532 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 34

21. Ilişkilerineksikliği(aile, dost, v.b) Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: 3 Eğerenönemlinedeni, ikincil enönemlinedenive üçüncül enönemli nedenicevap seçen katılımcılarınsayısınıtoplarsak, bağlantı eksikliği Romanların (104) ve Türkler(88) diğer tüm gurublar 56 ıle 68 arası cevep vermişler; Eğer "en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsa, en yüksek yüzdeye sahip (37.5), ile Romanlar oluyor. Eğer "üçüncül en önemli" cevap veren katılımcıların etnititesine bakılırsamakedonlar en yüksek oranda ( 36.5) çoğunlukla. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak düşüncelerinde önemli değişiklikler yoktur. Bağlantıların olmayışı Toplam En önemli İkincil önemli üçüncül önemli Tablo 21. Bağlantıların olmayışı (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Topl am sayı 25 23 32 23 23 39 18 183 36,8 34,8 36,4 33,8 35,4 37,5 32,1 35,5 sayı 18 21 31 23 19 43 21 176 26,5 31,8 35,2 33,8 29,2 41,3 37,5 34,2 sayı 25 22 25 22 23 22 17 156 36,8 33,3 28,4 32,4 35,4 21,2 30,4 30,3 sayı 68 66 88 68 65 104 56 515 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 35

22-25. Bilgi Kaynakları 22. Medya Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki bilgilendirmede medyayı kullanıyorum cevabını veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu bilgi kaynağı en fazla Ulahlar (77.9) en az ise Romanlar (68.2) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası dar olsa da, diğer lar 77 ile 69.1 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak medya diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve iş arkadaşları gibi olanlardan en inemli bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve medyayı bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak medya kullanımında düşüncelerinde önemli değişiklikler yoktur. Tablo 22. Bilgi kaynağı olarak Basın (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Topl am Bilgi kaynağı olarak Basın evet hayır sayı 125 129 129 141 137 122 138 921 69,1 70,9 72,1 77,9 77,0 68,2 76,7 73,1 sayı 56 53 50 40 41 57 42 339 30,9 29,1 27,9 22,1 23,0 31,8 23,3 26,9 sayı 181 182 179 181 178 179 180 1260 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 36

23. aile Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki bilgilendirmede aileyi kullanıyorum cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu bilgi kaynağı en fazla Arnavutlar (77.9) en az ise Ulahlar (68.2) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer lar 35.4 ile 19 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak aile diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve iş arkadaşları gibi olanlardan üçüncü sıra bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve aileyi bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak aileyi kullanan katılımcılar arasında [X2(6)=48.821, P<.05]. Lambda 0 iken Cramer V.197 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 37

Tablo 23. Bilgi kaynağı olarak aile (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam Bilgi kaynağı olarak aile evet hayır sayı 44 76 46 26 63 34 44 333 24,3 41,8 25,7 14,4 35,4 19,0 24,4 26,4 sayı 137 106 133 155 115 145 136 927 75,7 58,2 74,3 85,6 64,6 81,0 75,6 73,6 sayı 181 182 179 181 178 179 180 1260 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 38

24. Arkadaşlar Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki bilgilendirmede arkadaşları kullanıyorum cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu bilgi kaynağı en fazla Sırplar (51.7) en az ise Arnavutlar (37.4) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası dardır, diğer lar 37.8 ile 49.7 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak aile diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve iş arkadaşları gibi olanlardan ikinci sıra bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve dostların bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak dostlarını kullanan katılımcılar arasında [X2(6)=13.911, P<.05],katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 1.1 gibi. Tablo 24. Bilgi kaynağı olarak dostlar (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam Bilgi kaynağı olarak dostlar Toplam evet hayır sayı 81 68 82 88 92 89 68 568 44,8 37,4 45,8 48,6 51,7 49,7 37,8 45,1 sayı 100 114 97 93 86 90 112 692 55,2 62,6 54,2 51,4 48,3 50,3 62,2 54,9 sayı 181 182 179 181 178 179 180 1260 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 39

25. İş arkadaşları Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki bilgilendirmede iş arkadaşlarını kullanıyorum cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu bilgi kaynağı en fazla Ulahlar (24.3) en az ise Romanlar (10.1) kulanıyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası dardır, diğer lar 16.6 ile 12.8 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak iş arkadaşları diğer kaynaklara kıyasla aile, dostlar ve medya gibi olanlardan dordüncü sıra bilgi kaynagı oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin ve iş arkadaşlarını bilgi kaynağı olarak kullanmak arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak iş arkadaşlarını kullanan katılımcılar arasında [X2(6)=16.367, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V.114 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 40

Tablo 25. Bilgi kaynağı olarak Iş arkadaşları (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam Bilgi kaynağı olarak Iş arkadaşları evet hayır sayı 30 25 29 44 30 18 23 199 16,6 13,7 16,2 24,3 16,9 10,1 12,8 15,8 sayı 151 157 150 137 148 161 157 1061 83,4 86,3 83,8 75,7 83,1 89,9 87,2 84,2 sayı 181 182 179 181 178 179 180 1260 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 41

26-31. Daha iyi bir yargı sistemi ile kendi toplumlarının temsili iyileştirebilme yolları 26.Daha iyi yargı Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki iyileşme daha iyi bir yargı ile olur cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu iyileşme şekli en fazla Boşnaklar (53.4) en az ise Arnavutlar (32.4) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer lar 49.4 ile 38.3 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak daha iyi yargı diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi eğitim ve merkezi hükümetin güçlü kontrolü, STK'ların artan oranda izlenmesi)birinci sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve daha iyi bir yargı arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistiksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X 2 (6)=21.058, P<.05],katılımcının topluluğu ve verdiği yanıt arası ilişkiye (association) bakılırsa bu çok zayıf kalıyor, çünkü yanıt tahmininde çok düşük bir yüzde öngürüyor 2.2 gibi. Tablo 26. Daha iyi yargı (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam Daha iyi yargı evet hayır sayı 89 58 81 81 67 71 95 542 49,4 32,4 45,8 44,8 38,3 39,9 53,4 43,4 sayı 91 121 96 100 108 107 83 706 50,6 67,6 54,2 55,2 61,7 60,1 46,6 56,6 sayı 180 179 177 181 175 178 178 1248 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 42

27.Daha iyi eğitim Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki iyileşme daha iyi bir eğitim ile olur cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu iyileşme şekli en fazla Romanlar (42.7) en az ise Sırplar (24) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer lar 34.5 ile 25.3 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı ve merkezi hükümetin güçlü kontrolü, STK'ların artan oranda izlenmesi)üçüncü sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve daha iyi bir eğitimin arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılmıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X 2 (6)=21.748, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V.132 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 43

Tablo 27. Daha iyi eğitim (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam sayı 48 59 61 51 42 76 45 382 evet 26,7 33,0 34,5 28,2 24,0 42,7 25,3 30,6 Daha iyi eğitim sayı 132 120 116 130 133 102 133 866 hayır 73,3 67,0 65,5 71,8 76,0 57,3 74,7 69,4 sayı 180 179 177 181 175 178 178 1248 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 44

28. Merkezi hükümetin güçlükontrolü Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki iyileşme hükümetin daha sıkı kontrolü ile olur cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu iyileşme şekli en fazla Arnavutlar (49.2) en az ise Ulahlar (24) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir, diğer lar 49.4 ile 38.3 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim, STK'ların artan oranda izlenmesi,lobicilik)ikinci sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve merkezi hükümetin güçlü kontrolü arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X 2 (6 )=14.518, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V.108 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. Tablo 28. Merkezi hükümetin daha sıkı kontrolü (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam Merkezi hükümetin daha sıkı kontrolü evet hayır sayı 73 88 79 61 79 68 62 510 40,6 49,2 44,6 33,7 45,1 38,2 34,8 40,9 sayı 107 91 98 120 96 110 116 738 59,4 50,8 55,4 66,3 54,9 61,8 65,2 59,1 sayı 180 179 177 181 175 178 178 1248 Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 45

29.STK'larınartanizlemesi Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki iyileşme STK daha artan gözlemi ile olur cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu iyileşme şekli en fazla Sırplar (38.9) en az ise Makedonlar (16.7) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir (22.2), diğer lar 33.1 ile 18.5 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim,daha sıkı merkezi kontrol,lobicilik)dordüncü sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmamasıve STK artan gözlemi arasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X 2 (6 )=37.273, P<.05]. Lambda 0 iken Cramer V.173 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 46

Tablo 29. STK artırılmış gözlemleri (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam STK artırılmış gözlemleri Toplam evet hayır sayı 30 36 47 60 68 42 33 316 16,7 20,1 26,6 33,1 38,9 23,6 18,5 25,3 sayı 150 143 130 121 107 136 145 932 83,3 79,9 73,4 66,9 61,1 76,4 81,5 74,7 sayı 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 47

30.Vatandaşlar tarafındanşikayetmekanizması Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki iyileşme vatandaş şikayet mekanizması ile olur cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu iyileşme şekli en fazla Ulahlar (37) en az ise Arnavutlar (17.3) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir (19.7), diğer lar 26.7 ile 18.6 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak daha iyi eğitim diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim,daha sıkı merkezi kontrol,lobicilik)beşinci sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve vatandaş şikayet mekanizmasıarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X 2 (6 or 1)=24.492, P<.05]Lambda 0 iken Cramer V.140 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. Vatandaş şikayet mekanizması Toplam evet hayır Tablo 30. Vatandaş şikayet mekanizması (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Toplam sayı 48 31 33 67 44 43 40 306 26,7 17,3 18,6 37,0 25,1 24,2 22,5 24,5 sayı 132 148 144 114 131 135 138 942 73,3 82,7 81,4 63,0 74,9 75,8 77,5 75,5 sayı 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 48

31. Lobi faaliyetleri Tablo vegrafikteaşağıdakiincelemesonuçları, bu olduğu görülebilmektedir: Eğeruygun ve temsil hakkındaki iyileşme lobi faliyetleri ile olur cevabı veren katılımcılarınyüzdesine bakarsak; Bu iyileşme şekli en fazla Sırplar (25.7) en az ise Arnavutlar (7.8) tercih ediyor, yüzde aralığı bu iki örnek arası geniştir (17.9), diğer lar 18.8 ile 9 arası. Eğer tüm ların evet cevaplararına bakarsak lobicilik diğer tercihlerle kıyasla (daha iyi yargı, daha iyi eğitim,daha sıkı merkezi kontrol,)altıncı sıra tercihi oluyor. Crosstabulationki kare testi topluluğun uygun ve adıl temsilinin uygulanmaması ve lobicilikarasındakiilişkiyi araştırmakamacıyla yapılamıştır. Katılımcının etnisitesine bakılırsa istatistıksel olarak katılımcılar arasında değişiklik gözlendi [X 2 (6)=36.458, P<.05].Lambda 0 iken Cramer V.171 ki bu iki değişken arasındaki bağlantı (association) gücünün düşük olduğunu gösterir. 49

Lobi faaliyetleri Toplam evet hayır Tablo 31. Lobi faaliyetleri (cevaplar topluluğa göre ayrılmıştır) makedon arnavut türk ulah sırp roman boşnak Topla m sayı 17 14 27 34 45 16 22 175 9,4 7,8 15,3 18,8 25,7 9,0 12,4 14,0 sayı 163 165 150 147 130 162 156 1073 90,6 92,2 84,7 81,2 74,3 91,0 87,6 86,0 sayı 180 179 177 181 175 178 178 1248 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 50

V. Sonuçlar a. Tek değişkenli Analiz Sonuçları 1. Merkezi ve yerel düzeyde yönetsel ve yönetsel olmayan işyerlerinde uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanışı hakkındaki katılımcıların düşüncelerini analiz ederken: Katılımcıların pek çoğu devletin tüm kademelerinde ve işlerlerin her kademesinde ilgili ilişkin, olumsuz görüşlere sahip. 2. Yalnızca olumsuz görüşleri analiz ederken: Olumsuz görüşleryerel düzeyde yönetim pozisyonlarında en belirgindir. 3. Uygun ve Adil temsililkesinin uygulanmayışı nedenleri üzerinde görüşler analiz edildiğinde: "Uygun niteliklerin eksikliği" diğer nedenlere kıyasla en uzak ihtimal olarak görülüyor, yani "bağlantısının olmaması", "bir siyasi partiye ait olmamak" "Yanlış parti eğilimleri" ile kıyasla. toplam 207 katılımcı bu nedeni en önemli,ikincil önemli veya üçüncül önemli olarak sıraladı, 494 ü "yanlış partiden", 533"bir siyasi partiye ait olmamak" ve 516 "bağlantı olmaması" sıralamış; Ancak "yanlış parti eğilimleri, uygun ve adil temsililkesinin uygulanmaması nedeni olarakbu derecelendirmedeen önemli olaraken görülüyor. 4.Katılımcıların onların ları açısından uygun ve adil temsil ilkesi uygulanışı hakkında bilgi edinmek için hangi kaynakları kullanıyorlar sorulduğunda: Medya en kullanılan kaynak(ile karşılaştırıldığında "arkadaşlar", ikinci sırayı alıyor); Arkadaşlar ikinci sırada yer aldı(bu kaynaklar üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alanlardan karşılaştırıldığında çok altında). 5. Katılımcıların onların larıaçısından temsili nasıl daha iyi sağlanabilir sorulduğunda: Daha iyi yargı en iyi yöntemdir; Merkezi hükümetin sıkı kontrolü ikinci en iyi yöntemdir. b. İki değişkenli Analiz Sonuçları 1. Merkezi ve yerel düzeyde yönetsel ve yönetsel olmayan işyerlerinde uygun ve adil temsil ilkesinin uygulanışı hakkındaki katılımcıların düşüncelerini analiz ederken: Toplumlar arasındaki sonuçlartüm örneklem içingenel sonuçlar ile tutarlı değildir. Tüm numune içinsonuçlar genel olarak olumlu olanlardan daha fazla olumsuz gözükürken, lar arası aynı tür yönetim veya işyeri için düşünceler tutarlı değildir, bazı toplumşlarda olumlu olurken diğerlerinde olumsuz oluyor. Aynı arasında da hükümet pozisyonları türleri ve bir başka otorite karşısında türüyle başka karşı işlerin bir tür daha olumlu ya da daha olumsuz görüşler gösteriyor. Ancak, genel olarak,romanlar diğer tüm lardan kıyasla her tür devlet işleri ve iş pozisyonu hakkında cok tutarlı olarak olumsuz görüşe sahip, Türkler ve Boşnaklar, ikinci ve üçüncü sırada yer alıyor; Makedonlar ve Ulahlarbütün toplumlardan daha olumlu, ama hergüç ve iş pozisyonları için değil, Sırplar üçüncü sırada yer alıyor. 2. Uygun ve adil temsililkesinin uygulanmama nedenleri üzerinde görüşler analiz edildiğinde: 51

"yanlış parti eğilimleri" düşüncesi bütün gruplar arasında, tutarlı olarak ilkenin uygulanmamamsı sebebi olarak en önemli nedendir; "bir siyasi partiye üye olmamak" düşüncesi lar arası tutarlılık gösteriyor, ve ilkenin uygulanmaması için ikinci en önemli neden görülüyor, Türkler ve Boşnaklar bundan ayrılıyor, onlar bunu diğer lardan daha önemli görüyor; "bağlantılar eksikliği" ilkenin uygulanmaması için bütün gruplar arasında tutarlı olarak üçüncü en önemli nedeni; "uygun nitelik eksikliği" ilkenin uygulanmaması için bütün gruplar arasında tutarlı olarak en önemsiz olarak görülüyor. Özellikle sırplar bunun en önemsiz neden olarak görüyor. 3. Düşünce oluşturmadaki bilgi kaynaklarınıanaliz ederken: Medya bütün lar arasında çok tutarlı olarak kesinlikle en önemli bir bilgi kaynağı olarak düşünülüyor; Arkadaşlar, bütün lar arasında bu düşünce belirli ölçüde tutarılık gösteriyor. Çoğu ikinci en önemli kaynak olarak düşünüyor, çoğunlukla bu Sırplardaen fazla ve Arnavutlarda en azdır; Aile,bütün lar arasında bu düşünce belirli ölçüde tutarılık gösteriyor. Çoğu üçüncü en önemli kaynak olarak görülüyor, çoğunlukla bu Sırplardave Arnavutlarda ve daha düşük düzeyde Ulahlarda görülüyor. İş arkadaşları,bütün lar arasında bu düşünce tutarlılık göstermiyor. Toplamda bu dordüncü en onemli bilgi kaynağı, ama bu Ulahlar için özellikle doğrudur, bu Romanlariçin daha az öneme sahip. 4. Etnik katılımcıların daha iyi bir temsilini hangi yollardanelde edebiliriz analiz ederken: Bir toplumun temsilinin iyileşmesi için "daha iyi bir yargı", "daha iyi eğitim", "merkezi hükümetin güçlü kontrolü"," STK'ların izlemedeki artışı" veya " vatandaşların şikâyetleri için mekanizma"konusunda görüşler dikkate alındığında,, görüşler gruplar arasında veaynı toplum içerisinde tutarsızlık gösteriyor. Daha iyi yargı: genel olarak, bu en önemli yöntemdir, Bununla birlikte bu Boşnaklar tarafından en etkili olarak kabul edilirken Arnavutlar daha az etkili buluyor. Merkezi hükümetin güçlü kontrolü: Genel olarak, bu ikinci en önemli yöntemdir. Ancak, en etkili Arnavutlar tarafından ve daha azetkili Ulahlartarafından kabul edilir. Daha iyieğitim: Genel olarak, buüçüncü en önemli yöntemdir. Ancak, en etkili Romanlar tarafından ve daha azetkili Sırplartarafından kabul edilir. STK'ların Artan izlenmesi: Genel olarak, budördüncü en etkili yöntemdir. Ancak, en etkili Sırplartarafından ve daha azetkili Makedonlar tarafından kabul edilir. Vatandaşların şikâyet mekanizmaları: Genel olarak, bubeşinci en etkili yöntemdir. Ancak, en etkili Ulahlar tarafından ve daha azetkili Arnavutlar tarafından kabul edilir. Lobicilik: Genel olarak, bualtıncı en etkili yöntemdir. Ancak, en etkili Sırplar tarafından ve daha az etkili Arnavutlar tarafından kabul edilir 52

Bibliyografya Yayınlar: Engstrom, Janny. Multiethnicity or Binationalism? The Framework Agreement and the Future of the Macedonian State, the European Book on Minorities Issues, Vol.1, 2001/2, Kluwer Law International, 2003 Horowitz, DL. Democracy in divided societies in L Diamond & MF Plattner (eds.) Nationalism, ethnic conflict, and democracy, 1994 Malevska, Mirjana. Painful Confrontations, New Balkan Politics, Vol. 4/5, Peace and Democracy Center: Ian Collins, Skopje, 2002 Mickey, Robert W., Adam Smith Albion, Success in the Balkans? A Case Study of Ethnic Relation in the RM, in Iam M. Cuthberson and Jane Leibowith (eds.) Minorities: The New Europe s Old Issue, Institute for East West Studies, New York, 1993 Бошковски, Донче. Спроведување на правата на заедниците практики, механизми и заштита, ОБСЕ, Скопје 2012 Вкупно население, домаќинства и станови, Вкупно население според изјаснувањето за националната припадност, мајчиниот јазик и вероисповеста, Книга X, 2002 Извештај за следењето на примената на начелото на соодветна и правична застапеност за 2012 година, Народен правобранител на Република Македонија, Скопје, 2013 Извештај по донос на состојбата за имплементација на сите политики што призлегуваат од Охридскиот рамковен договор, Секретеријат за спроведување на Охридски рамковен договор, Влада на Република Македонија, Скопје, 2012 Котевска, Билјана. Ефективно политичко учество на помалите етнички заедници во локалната самоуправа во Република Македонија: влијание на охридскиот рамковен договор, Студиорум, Скопје Правилник за содржината на годишниот план за соодветна и правична застапеност на заедниците, Министерство за информатичко општество и администрација. 2011 Правни документи: Ohrid Framework Agreement, 13 August 2001 Устав на Република Македонија Закон за култура, Службен весник бр. бр.31/1998, 49/2003, 82/2005, 24/2007, 15/2008, 116/2010, 47/2011, 51/2011, 136/2012 Закон за државни службеници, Службен весник бр. 59/2000, 112/2000, 34/2001, 103/2001, 43/2002, 98/2002, 17/2003, 40/2003, 85/2003, 17/2004, 69/2004, 81/2005, 61/2006, 36/2007, 161/2008, 6/2009, 114/2009, 35/2010, 167/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 Закон за јавно обвинителство, Службен весник бр.150/2007, 111/2008 Закон за Комитетот за односи меѓу заедниците, Службен весник бр. 150/2007 Закон за основно образование, Службен весник бр. 103/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, Закон за средно образование, Службен весник бр. 44/1995, 24/1996, 34/1996, 35/1997, 82/1999, 29/2002, 40/2003, 42/2003, 67/2004, 55/2005, 113/2005, 35/2006, 30/2007, 49/2007, 81/2008, 92/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012 53

Закон за унапредување и заштита на правата на припадниците на заедниците кои се помалку од 20 од населението во Република Македонија, Службен весник бр. 92/2008 Закон за Народен правобранител, Службен весник бр. 60/2003, 114/2009 Закон за локална самоуправа, Службен весник 5, 2002 Закон за судовите, Службен весник бр.58/2006, 62/2006, 35/2008, 150/20120 Закон за јавни службеници, Службен весник бр. 52/2010, 36/2011, 6/2012, 24/2012 42/2011, 51/2011, 6/2012, 100/2012) Закон за судска служба, Службен весник бр.98/2008, 161/2008, 6/2009, 150/2010 Интернет извори: http://www.ohchr.org/en/issues/minorities/pages/internationallaw.aspx http://www.ucd.ie/ibis/filestore/ohrid20framework20agreement.pdf http://www.sobranie.mk/?itemid=a431bee83f63594b8fe11da66c97beaf http://www.ads.gov.mk/wbstorage/files/pravilnik_pravicna_zastapenost_zaednicite_js_61_2011.pdf http://siofa.gov.mk/content/?1ba0c890d2009aa985e7cf02af628bd53ec13bca 54

Ek: Anket Uygun ve Adil Temsil Anketi Bu anketinamacı, Makedon, Arnavut, Türk, Sırp, Ulah, Roman ve Boşnak üyelerininkendi toplumları ile ilgili uygun ve adil temsililkesininuygulanmasına ilişkin görüşlerini belirlemektir. Uygun ve Adil temsililkesi uzmanlık ve yeterlilikkriterlerine saygı gösterilerek devlet ve yerel yönetimlerdeki yönetsel ve yönetsel olmayan pozisyonlarında ülkedeki yapınınyansıtılması gerektiği anlamına gelir. Anket, Yerel YönetimlerBirliği ( ZELS ) ve Toplum KalkınmaEnstitüsü ( CDI ) tarafından " Bona Mente: Topluluklar Arası İlişkiler Komisyonlarıyardımıylayerel düzeydeazınlık larınınkatılımının gelişmesi projesi kapsamında yapılmakta ve Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. Anketinsonuçları bir rapor halinde yayınlanacak ve uygun ve adil temsililkesininuygulanmasını teşvik için hizmet edecektir. Anket sorularını siz bağımsız olarak doldurmaktasınız. Cevaplarınız anonim kalmakta. Anketi tamamlamak için yaklaşık beş dakika ayırmanız gerekecek. Anketi tamamladığınızda, sonuçları sizeanketi veren kişiye veriniz. Teşekkür ederiz! I. Uygun ve Adil temsil 1. Size göre, Hükümet organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Tek bir cevabı seçin!) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum 2. Size göre, Hükümet organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Sadece tek bir cevap seçin!) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum 55

3. Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel olmayan işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Sadece tek bir cevap seçin! ) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum 4. Size göre, Belediye organlarındaki yönetsel işyerlerinde sizin açısından uygun ve adil temsil ilkesi nekadar uygulanmaktadır? (Sadece tek bir cevap seçin! ) A. Uygulanmakta B. Kısmen uygulanmakta C. nötr G. Kısmen uygulanmamakta D. Uygulanmamakta F. Bilmiyorum Eğerönceki dört sorulardan herhangi birine D ve E cevabı seçtiyseniz Soru 5 ile devam edin. Aksine 6 cı soruya geçiniz 5. Aşağıda uygun ve adil temsililkesin sizin üyeleri açısından geçerli olmaması için bazı nedenler vardır. (Önemlerine göre bu nedenleri sıralayın lütfen. En önemli sebeb kutusuna 1 koyun, ikincil en önemli kutusuna 2 koyun ve üçüncül en önemli kutusuna 3 koyun. Aynı numarayı birden fazla kutuya koymayın.) Uygun nitelik eksikliği Yanlış parti eğilimleri Bir siyasi partiye üye olmamak Bağlantı eksikliği (aile, dost, vs. ) Diğer 6. Aşağıdaki bilgi kaynaklarından sizin toplumun uygun ve adil temsili hakkında bilgilenmek için hangisinı kullanmaktasınız? (Gerektiği kadar uygun olan cevaplar seçin.) Medya Aile Arkadaşlar İş arkadaşları Diğer 56

7. Sizin toplumunuzun daha iyi temsilini nasıl temin edebilirsiniz? (Gerektiği kadar uygun olan cevaplar seçin) Daha iyi yargı Daha iyi eğitim Merkezi hükümetin daha güçlü kontrolü ( örneğin, Devlet MemurlarıAjansı) STK'ların artan izlenımı Vatandaşların şikâyet mekanizması Lobicilik Diğer II. SİZİN HAKKINDA BAZI TEMEL BİLGİLER 8. Yaş: ( sadece tek bir cevap seçin! ) 18 30 31 45 46 60 61 + 9. Cinsiyet: (sadece tek bir cevap seçin! ) Erkek Kadın 10. Etnik : ( sadece tek bir cevap seçin! ) Makedon Arnavut Türk Ulah Sırp Roma Boşnak 11. Tamamlamış en yüksek eğitim düzeyiniz nedir? (Sadece tek bir cevap seçin! ) İlk okul Orta okul Yüksek okul 12. Aylık geliriniz nedir? (Sadece tek bir cevap seçin!) 9.000 den kadar 9,001 20,000 den arası 20.001 den üzerinde 57

Toplum Geliştirme Enstitüsü (TGE) Kalkandelen Lubo Bozinovski Piş, No82, 1200 Kalkandelen Теl/faks:(+389 44) 340 677 E mail: info@irz.org.mk Web sayfa: www.irz.org.mk Makedonya Cumhuriyeti Yerel YönetimlerBirliği ZELS Kopenhagenska 5, 1000 Üsküp Тelefon: (+389 2) 30 99 033 Faks: (+389 2) 30 61 994 E mail: contact@zels.org.mk Web sayfa: www.zels.org.mk 58