Makro Görünüm - Eylül

Transkript

1 01/17 02/17 03/17 04/17 05/17 06/17 07/17 08/17 09/17 10/17 11/17 12/17 01/18 02/18 03/18 04/18 05/18 06/18 07/18 08/18 Makr Görünüm - Eylül İma edilen kur ynaklığı da %60-70 gibi rekr seviyelere ulaşırken, CDS ranları da 500 baz puanın üzeri seviyelerde zirve yaptı Enflasyn görünümü, faizlerdeki yükselişin sürebileceğine işaret ediyr, bu da büyüme görünümü açısından çk lumsuz bir durum luşturuyr TL deki değer kaybı Ağusts ta hızlandı TL de Nisan ayından bu yana süregelen değer kaybı sürecinin Ağusts ayında iyice hızlandığına şahit lduk. Bunu tetikleyen de Rahip Brunsn krizinin çözümü için 8-9 Ağusts tarihlerinde ABD de bulunan Türk heyetinin temaslarından lumlu bir snucun çıkmaması ldu. ABD nin Türkiye den ithal edilen çelik ve aluminyum ithalatına uygulanan gümrük vergilerini iki katına yükseltmesi durumu daha da kötüleştirdi. $/TL kurunun 9 Ağusts itibariyle ulaştığı 5,40 seviyesi sene başına göre zaten yaklaşık %40 lık artışa işaret ediyrdu. $/TL bu nktadan snra sadece birkaç gün içinde %30 un üzerinde bir yükseliş daha kaydederek 7,0 seviyesinin üzerini test etti. Bu dalgalı kur rejimine geçildiği 2001 yılından bu yana görülen en yüksek ranlı günlük artışa işaret ediyr. Bu süreçte, ima edilen kur ynaklığı da %60-70 gibi rekr seviyelere ulaşırken, CDS ranları da 500 baz puanın üzeri seviyelerde zirve yaptı. Bunun üzerine TCMB ve BDDK kur üzerindeki kısa vadeli baskıları hafifletmek adına bazı yasal düzenlemelere gitti. Bu adımlar snrası $/TL kuru Bayram tatili öncesinde 6,00 seviyesinin az altına kadar gerilediyse de, Bayram snrası yeniden 6,50-6,60 seviyelerine dğru hareketlendi. Bu da, $/TL kurunun Temmuz snundaki 4,80-4,90 seviyelerinin %35, sene başındaki 3,80 seviyelerinin de yaklaşık %75 üzerine çıktığı anlamına geliyr. Bu kararlar arasında TL üzerinde en lumlu etkiyi, BDDK nın bankaların, TL satıp karşılığında döviz aldığı swap işlemlerinde limiti yasal öz sermayelerinin %25 i ile sınırlandıran kararı yaptı. Ancak bu adım, swap faizlerinin %30 un üzerine, uzun vadeli bn faizlerinin de %25-26 lara yükselmesi gibi istenmeyen bir yan etki de yarattı. Bu süreçte ticari kredi faizleri de %30 a dğru yükseldi. Mevcut enflasyn görünümü, faizlerdeki yükselişin yakın vadede artmaya devam edebileceğine işaret ediyr ki, bu da büyüme görünümü açısından çk lumsuz bir durum luşturuyr. Grafik 1: Kredi Faizleri (4 haftalık rtalama; %) İhtiyaç Ticari Dünkü Ağusts enflasyn verisinde kur geçişkenliğinin güçlü bir şekilde fiyatları etkilediğini gördük. Bunun da aslında Ağusts ayı öncesinde yaşanan değer kayıplarının bir yansıması lduğunu, kurda Ağusts ta yaşanan %35 e yaklaşan yükselişin fiyatlara henüz çk sınırlı bir randa yansıdığını (ya da hiç yansımadığını) belirtmek gerek. TL de kısa vadede bir değer kazancı görmezsek (örneğin $/TL 5,50 veya altına dğru gerilemezse), TÜFE enflasynunun Eylül (ya da en geç Ekim) ayından itibaren %20 yi aşması ve snrasında da yükselişine devam etmesi çk da sürpriz lmayacaktır. Bu açıdan, ABD ile ilişkiler ve Suriye (İdlib) deki gelişmeler ile birlikte kurun yönünü etkileyecek en önemli etkenlerden biri, 13 Eylül deki PPK tplantısı labilir. TCMB nin Ağusts enflasynu snrasında yayınladığı basın açıklamasıyla, yüksek ranlı bir plitika faiz artışı sinyali vermesi, kur üzerindeki baskıları bir süreliğine hafifletebilir. Ağusts dış ticareti ve büyüme görünümü Ancak ne lursa lsun, TL deki aşırı değer kaybı ve faizlerdeki yükseliş, büyüme görünümü açısından çk lumsuz bir duruma işaret ediyr. Aslında, Ağusts ayı geçici dış ticaret verisinde gördüğümüz ithalattaki keskin düşüş büyümede beklentilerin ötesinde bir yavaşlama labileceğine işaret ediyr.

2 Makr Görünüm - Eylül İthalattaki daralma büyümedeki yavaşlamanın piyasanın beklentilerinin çk ötesine geçebileceğini düşündürüyr TÜFE enflasynu tahminlerin hafif üzerinde gelerek Ağusts ayında yıllık %2,3 seviyesinde gerçekleşti Çk güçlü kur geçişkenliğine rağmen, ılımlı gıda enflasynu bu lumsuz etkiyi kısmen törpüledi Kur hareketlerinin yurtiçi ÜFE ye daha hızlı ve daha güçlü yansımasına bağlı larak, yıllık enflasyn %25 ten %32,1 e yükseldi Enflasyn Eylül ya da Ekim den itibaren %20 yi aşabilir Bu veriye göre, İhracat yıllık %6,5 azalışla 12,4 milyar $, ithalat ise yıllık %22,4 azalışla 14,9 milyar $ a gerilerken, dış ticaret açığı 2,5 milyar $ ldu. Geçen yılın aynı ayında 5,9 milyar $ lık bir açık verilmişti. Petrl ürünleri ithalatındaki %9 luk artışın, ithalattaki azalışın byutunu bir ölçüde maskelediğini de belirtmek gerek. Aslında, tüketim ve yatırım malı ithalatındaki düşüşün %36 ve %42 seviyelerine ulaştığı görülüyr. Ağusts ayında bir haftalık Bayram tatili nedeniyle iş-günü sayısının geçen seneye göre 4 gün daha az lması, dış ticaret rakamlarındaki düşüşü kısmen açıklasa da, bu ranlarda düşüşleri sadece bu etki ile açıklamak zr görünüyr. Buna göre, ihracatın görece güçlü kalmaya devam etmesi önümüzdeki aylarda eknmik aktiviteye destek verecek lsa da, ithalattaki daralma önümüzdeki dönemde büyümedeki yavaşlamanın piyasanın beklentilerinin çk ötesine geçebileceğini düşündürüyr. Buna göre, GSYH büyümesi 2018 in sn çeyreğinden (belki de üçüncü çeyrekten) itibaren negatife dönebilir. Enflasyn görünümü Ağusts ayı TÜFE enflasynu, %2,2 lik medyan piyasa beklentisi ve bizim %2,1 lik tahminimizin biraz üzerinde %2,3 seviyesinde gerçekleşti yılının Ağusts ayındaki gerçekleşme %0,52 idi. Böylece, yıllık TÜFE enflasynu %15,85 ten %17,90 a yükselmiş ldu. Yİ-ÜFE enflasynu ise TL deki zayıflığın güçlü yansımasıyla %6,60 seviyesinde gerçekleşirken, yıllık bazda %25,0 ten %32,1 e yükseldi. Ağusts ayı TÜFE beklentimizi %2,1 larak açıkladıysak da, kur geçişkenliğin ve/veya gıda fiyatları kaynaklı ciddi yukarı yönlü risklere de işaret etmiştik. Çekirdek enflasynun (C grubu) %151 den %17,2 ye yükselmiş lması, aslında kur geçişkenliği kaynaklı risklerin gerçekleştiğine işaret ediyr. Ancak sebze fiyatlarındaki mevsimlik düşüşlerin, işlenmiş gıda fiyatlarındaki kayda değer (aylık %2,1) artışları telafi etmesiyle gıda enflasynunun %0,06 lık ılımlı bir seviyede gerçekleşmesi, manşet TÜFE enflasynunun beklentilerin üzerine çıkmasını önlemiş gibi görünüyr. Ancak fiyatlarda kur geçişkenliğinin etkisi, özellikle dayanıklı mal grubu enflasynunun aylık bazda %5,5, yıllık bazda da %30,3 e (önceki ayki %26,0 dan) ulaşmasıyla net bir şekilde görülüyr. Kurdaki gelişmeler ve fiyatlama davranışlarında devam eden bzulmayla beraber, hizmet enflasynunun da %11,0 den %11,8 e yükseldiği görülüyr. Kur hareketlerinin yurtiçi ÜFE enflasynuna daha hızlı ve daha güçlü yansımasının snucu larak, aylık yurtiçi ÜFE enflasynu %6,6 seviyesinde gerçekleşirken, yıllık enflasyn %25,0 den %32,1 e yükseldi. TL de bir değer kazancı görülmediği sürece, yurtiçi ÜFE enflasynunun önümüzdeki aylarda %35-40 civarına yükselmesi muhtemel görünüyr. Özetle, Ağusts ayı manşet TÜFE enflasynu gerçekleşmesi beklentiler ile uyumlu lmasına rağmen, detaylar sıkıntılı bir duruma işaret ediyr. Bunun nedeni, yukarıda da belirttiğimiz gibi, kur geçişkenliğinin (bizim ve belki de piyasanın bu aya ilişkin öngörülerinin ötesinde) fiyatlara çk güçlü bir şekilde yansımasına karşın, sebze fiyatlarındaki mevsimlik düşüşler (bunların da önümüzdeki aylarda terse dönmesini beklemek lazım) sayesinde, manşet enflasynun beklentilere yakın gerçekleşmesi. Kurdaki istikrarsızlığın, ileriye dönük enflasyn tahmini yapmayı anlamsız kıldığını çeşitli defalar ifade ettik. Buna karşın, TL de önümüzdeki dönemde bir iyileşme görülmediği (örneğin $/TL kurunun 5,50 veya altı seviyelere gerilemediği) taktirde, TÜFE enflasynunun Eylül ya da Ekim ayından itibaren %20 nin üzerine çıkması ve snrasında daha da yükselmeye devam etmesi çk da şaşırtıcı lmayacaktır. Bu arada, TCMB de veri snrası enflasyndaki bzulmaya dikkat çekerek aşağıdaki basın açıklamasını yayınladı: - Sn dönemde enflasyn görünümüne ilişkin gelişmeler fiyat istikrarı açısından önemli risklere işaret etmektedir. - Merkez Bankası fiyat istikrarını desteklemek amacıyla gerekli tepkiyi verecektir. - Bu çerçevede, daha önce yapılan iletişimle de uyumlu lmak üzere, sn gelişmeler dikkate alınarak Eylül ayı Para Plitikası Kurulu tplantısında parasal duruş yeniden şekillendirilecektir. - Merkez Bankası fiyat istikrarı temel amacı dğrultusunda elindeki bütün araçları kullanmaya devam edecektir. Plitika faizinde çk yüksek ranlı bir artış kaçınılmaz görünüyr Ağusts enflasynunun detayları, TL de süregelen değer kaybı süreci ve TCMB nin yukarıdaki açıklamaları, 13 Eylül deki PPK tplantısında en az baz puan arasında bir plitika faiz artışının söz knusu labileceğine işaret ediyr. Bu randa bir artış, kurdaki vlatiliteyi bir süreliğine, bir miktar azaltabilir. Ancak, plitik/jeplitik görünüm, özellikle de ABD ile ilişkilerde devam eden bzulma ve Suriye (İdlib) deki gelişmeler yukarı yönlü risk luşturmaya devam ediyr.

3 01/10 07/10 01/11 07/11 01/12 07/12 01/13 07/13 01/14 07/14 01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 06/11 12/11 06/12 12/12 06/13 12/13 06/14 12/14 06/15 12/15 06/16 12/16 06/17 12/17 06/18 Makr Görünüm - Eylül Grafik 2: Kurdan Geçişkenlik: USD/TL değişimi - Çekirdek enflasyn 70% 18% 60% 16% 50% 14% 40% 12% 30% 8% 6% 4% Çekirdek enflasyn $/TL yıllık değişim 0% - Kaynak: TÜİK Grafik 3: Çekirdek enflasyn (C grubu) ve bileşenleri 24% 22% 18% 16% 14% 12% 8% 6% 4% 2% 0% Çekirdek enflasyn Temel mal grubu Hizmetler Kaynak: TÜİK Temmuz 2018 merkezi bütçe Merkezi bütçe Temmuz ayında 1,1 milyar TL fazla verirken (Haziran 2017: 0,9 milyar TL fazla), faizdışı fazla da 9,3 milyar TL ye ulaştı (Haziran 2017: 6,7 milyar TL fazla). Ocak-Temmuz döneminde bütçedeki bzulma faiz-dışı harcamalardaki %9 luk reel artış ile öne çıkıyr Ocak-Temmuz döneminde geçen yıl 24,3 milyar TL bütçe açığı verilmişken, bu sene açığın 45,0 milyar TL ye ulaştığı görülüyr. Aynı dönemde 8,4 milyar TL faiz dışı fazladan 3,0 milyar TL faiz dışı açığa geçildiği de görülüyr. Bir defaya mahsus gelirleri dışlayan IMF tanımlı faiz dışı denge ise aynı dönemde yaklaşık 28,5 milyar TL'lik açığa işaret ediyr (geçen yılın aynı döneminde 10,1 milyar TL açık). Ocak-Temmuz döneminde bütçedeki bzulma faiz-dışı harcamalardaki %9 luk reel artış ile öne çıkıyr. Öte yandan, aynı dönemde vergi gelirlerinde de %7 lik reel artış lması bzulmayı kısmen sınırlıyr. Ancak yılın geri kalanında, eknmik aktivitedeki yavaşlamaya bağlı larak vergi gelirlerinde reel larak bzulma görülebileceğini düşünüyruz. Ancak enflasyna ve TL deki değer kaybına bağlı larak nminal bazda vergi gelirleri yüksek görünecektir. Hükümet akaryakıtta ÖTV indirimleriyle önemli randa bir gelirden feragat etmiş luyr. 16 Ağusts ta ÖTV indirimleri kısmen geri alındıysa da, sn indirimlerle akaryakıtta alınan ÖTV nin %35 inden feragat edilecek nktaya kadar gelindi. Bu kalemden 2018 yılı gelir hedefi yaklaşık 67 milyar TL idi. Ek larak, Ağusts ayında emeklilere yapılan ikramiye ödemeleri bütçeye kabaca 12 milyar TL lik bir yük getirdi. Hükümet öte yandan, işletmelere asgari ücret yardımı, yeni istihdamda SGK prim ödeme yardımı gibi teşviklere de devam ediyr. Saydığımız tüm bu faktörler, 2018 bütçe hedeflerinde (%1,9 bütçe açığı, %0,2 faiz-dışı fazla) önemli bir sapma labileceği anlamına geliyr. Bu nedenle de, uzunca bir süredir bütçe açığının GSYH nin %2,5-3,0 ü civarında gerçekleşebileceğini belirtmekteyiz. Ancak gerek eski Maliye Bakanı Naci Ağbal, gerekse de yeni Bakan Berat Albayrak bütçe açığının 2018 yılında %2,0 nin altında kalacağını (rijinal hedefe yakın), 2019 yılında %1,5 ile sınırlandırılacağını tekrar etmeye devam ediyrlar. Bu knudaki güvenceleri de sn yeniden yapılandırma uygulaması ve imar affından

4 Makr Görünüm - Eylül Hükümetin bütçe disiplini adına eknmiyi canlandırıcı bütçe teşvik adımlarından da kaçınması gerekiyr gelmesi beklenen gelirler labilir. Hükümet 2018 yılı için bu kalemlerden 15 milyar TL ve 30 milyar TL gelir bekliyr. Bu gelir kalemleri, bütçe açığının sınırlandırılmasına yardımcı labilir. Ancak, bunların snuçta bir defaya mahsus gelir kalemleri lduğu da unutulmamalı. Bu açıdan, hükümetin bütçe disiplini adına eknmiyi canlandırıcı bütçe teşvik adımlarından da kaçınması gerekiyr. Vergide yeniden yapılandırma planları sn yıllarda sürekli hale geldiğinden, vergi mükelleflerinin ödeme alışkanlıklarını bzulması gibi istenmeyen bir yan etki de yaratıyr labilir. Aşağıdaki grafikten de görülebileceği üzere, vergi tahsilat/tahakkuk ranlarının sn 10 yılda sürekli gerilemeye devam etmesi de bu lasılığı desteklemektedir. Örneğin, KDV de tahsilat/tahakkuk ranı sn 10 yılda %80 lerden %50 lere gerilemiştir. Grafik 4: KDV tahsilatı / KDV tahakkuku Eknmideki yavaşlama göz önüne alındığında, bütçe hedeflerinde bir miktar sapma labileceği görüşümüzü kruyruz Eknminin yavaşladığı bir rtamda, bütçede harcama kalemlerinin düşürülmesi yönündeki esnekliğin aslında çk düşük lduğu da göz önüne alındığında, bütçe açığının kntrl edilmesi çk klay lmayabilir. Yapılandırma ve imar affından gelir yaratma kapasitesinin de eknmik büyümenin bir fnksiynu lduğu unutulmamalı. Bu açıdan, bütçe açığının kntrlü için harcama disiplini en öncelikli çözüm lmalı. Yukarıda sayılan tüm bütçe adımlarının net etkisini hesaplayabilmek çk mümkün görünmese de, eknmideki yavaşlama göz önüne alındığında, bütçe hedeflerinde (2018 yılı bütçe açığı/ GSYH hedefi %1,9) bir miktar sapma labileceği yönündeki görüşümüzü kruyruz. Ek: Kur vlatilitesine karşı TCMB ve BDDK nın attığı sn adımlar BDDK tüketici kredilerinin vadesinin 36 ayı aşamayacağı duyurdu (daha önce sınır 48 aydı) ( ). TCMB rezerv psiyn mekanizması kapsamında döviz imkânı ranı üst sınırını %45 ten %40 a düşürdü ( ). TCMB Türk lirası zrunlu karşılık (ZK) ranlarını tüm vade dilimlerinde 250 baz puan indirdi ( ). TCMB yabancı para mevduat dışı diğer yükümlülükler (örneğin sendikasyn kredileri) için ZK ranlarını da 400 baz puan indirdi ( ). TCMB bankaların likidite yönetimini desteklemek üzere bazı teknik düzenlemelere gitti ( ). Bankalara ihtiyaç duydukları tüm likiditenin sağlanacağı belirtildi Türk lirası işlemler için bankalara teminat yönetiminde esneklik sağlandı TL işlemler için kullanılacak döviz dep limiti 7,2 milyar dan 20 milyar ya yükseltildi TCMB döviz dep piyasasında, bankaların alım-satımını klaylaştırmak amacıyla, aracılık faaliyetlerine başlayacağını açıkladı Bankalara bir hafta vadeye ek larak bir ay vadeyle de döviz dep imkânından yararlanma imkânı getirildi Bankaların döviz depsu almak üzere kullanabilecekleri yaklaşık 50 milyar ABD dları seviyesindeki mevcut limitlerinin gerektiğinde artırılabileceği belirtildi. BDDK bankaların, TL satıp karşılığında döviz aldığı swap işlemlerinde limiti yasal öz sermayelerinin %50 si ile sınırlandırdı ( ).

5 Makr Görünüm - Eylül TCMB haftalık rep ihalesi açmayarak, fnlamasını gecelik vadeye (%19,25 faizle) yönlendirdi; böylece örtülü bir faiz artışı yapılmış ldu ( ). BDDK kredi karşılıkları ile ilgili bankalara esneklik sağladı ( ). İkinci Grup kredilerinin izlenme süresi 1 yıldan 3 aya indirildi. Birinci Grup krediler altında yer alan ve brçlusu finansal güçlük içinde lmayan kredilerin kısmen veya tamamen yeniden yapılandırılması durumunda, bunun yeniden yapılandırma kapsamında değerlendirilmeyeceği, dlayısıyla bu kredilerin Birinci Grup krediler altında izlenmeye devam edilebileceği belirtildi BDDK geçici larak bankalarda menkul kıymet yeniden değerleme kayıplarının sermaye yeterlilik rasysu hesaplanmasına dâhil edilmesini durdurdu ( ). BDDK, bankaların, TL satıp karşılığında döviz aldığı swap işlemlerinde limiti yasal öz sermayelerinin %25 i ile sınırlandırdı ( ). BDDK, bankaların türev işlemlerinde yasal öz sermayelerinin %25 i sınırına swap (TL) işlemler ile birlikte frward ve psiyn işlemlerini de dahil etti. ( ). TCMB ve Katar Merkez Bankası (QCB), 17 Ağusts 2018 tarihinde swap anlaşması imzaladı. Söz knusu anlaşma 3 milyar USD karşılığı TL ve Katar Riyali cinsinden imzalandı ( ). TCMB, bankaların gecelik brçlanma limitlerini iki katına çıkardı. 29 Ağusts 2018 tarihinden itibaren; TCMB bünyesinde faaliyette bulunan Bankalararası Para Piyasası nda gecelik vadedeki işlemler için bankaların brç alabilme limitlerinin 13 Ağusts 2018 öncesi limitlerin iki katı larak uygulanmaya başlanmasına karar verildi. ( ) Döviz tevdiat hesaplarına uygulanan stpaj ranı, 6 aya kadar vadeli hesaplar için %18 den %20 ye, 1 yıla kadar vadeli hesaplarda %15 den %16 ya yükseltildi. 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda uygulanan %13'lük ran ise değişmedi. TL mevduatlar için ise stpaj ranı 6 aya kadar vadeli hesaplar için %15'den %5'e, 1 yıla kadar vadeli hesaplarda ise %12'den %3'e düşürüldü. 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda %10 lan kesinti ranı ise sıfırlandı ( ). TCMB, Türk lirası ve döviz likidite yönetimindeki etkinliğin artırılması amacıyla Merkez Bankası bünyesinde döviz karşılığı Türk lirası swap piyasasının açılmasına karar verildiğini açıkladı. ( ) TCMB bunun dışında, döviz piyasalarının etkin işleyişine katkı sağlamak amacıyla, TCMB bünyesinde gerçekleştirilen Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz satım ihalelerinin yanında, Brsa İstanbul A.Ş. (BİST) nezdinde faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyn Piyasası nda da (VİOP) işlem gerçekleştirilebileceğini duyurdu ( ). ÇEKİNCE: Bu raprda yer alan bilgi ve yrumlar Şeker Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Araştırma Bölümü tarafından güvenilir lduğuna inanılan kaynaklardan yararlanarak hazırlanmıştır. Bu kaynaklardaki hata ve eksiklilerden ve bu bilgilerin ticari amaçlı perasynlarda kullanılmasından dğabilecek zararlardan Şeker Yatırım Menkul Değerler A.Ş. hiçbir şekilde srumlu tutulamaz. Burada yer alan yatırım bilgi, yrum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yrum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun lmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun snuçlar dğurmayabilir.