I- Araştırma neden yapılır? Bilimle ilgilenen kişiler değişik neden ve gerekçelerle araştırmalar yaparlar. Araştırmaya yönelmenin nedenleri arasında i
|
|
- Ayla Demirtaş
- 5 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 SAHA ARAŞTIRMALARI Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Ün. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Prof. Dr. Gül Ergör Dokuz Eylül Ün. Tıp Fak. Halk Sağlığı Anabilim Dalı TORAKS DERNEĞİ 27 Nisan 2005 Antalya S A H A A R A Ş T I R M A S I Dr. Nazmi Bilir Dr. Gül Ergör
2 I- Araştırma neden yapılır? Bilimle ilgilenen kişiler değişik neden ve gerekçelerle araştırmalar yaparlar. Araştırmaya yönelmenin nedenleri arasında ilgi duyulan bir konunun olması, değişik makamlar tarafından görev verilmiş olması veya bilimsel ilgi ve merak olabildiği gibi akademik kaygılar da araştırma nedeni olabilir. Hangi nedenle olursa olsun araştırma, bir konuyu aydınlatmaya yönelik bir çabadır. Bilinenlere ek bilgiler ortaya koymak veya bilinmeyen bir konuyu açıklığa çıkarmaya çalışmak araştırmanın gerekçeleridir. Ancak bir araştırma planlanırken eldeki olanaklar da dikkate alınmalıdır. Zira araştırma yapabilmek için yeterli insan gücü olmalı, araştırma yapmaya yetecek maddi kaynak sağlanabilmelidir. Bu nedenle araştırma planı yapılırken eldeki kaynakların durumu da dikkate alınmalıdır. II- Araştırma planlamasının aşamaları nelerdir? Araştırmanın temelinde bir konuda bilgi toplamak vardır. Daha sonra da toplanan bilginin değerlendirmesi yapılır. Verinin değerlendirilmesi daha teknik bir konudur. Bir araştırmada sonuçlar üzerinde belirleyici olan veridir. Amaca uygun ve doğru yöntemle toplanmış veri ile doğru sonuca ulaşılabilir. Hatalı veri ise ne şekilde değerlendirilirse değerlendirilsin, hatalı sonuca götürür. Bu nedenle bir araştırmanın planlanmasında verinin toplanmasına kadar olan aşamanın iyi planlanması gerekir. Araştırmanın amacına uygun olarak veri toplanması ile ilgili planlamada başlıca şu konulara yönelik planlama yapılmalıdır: 1. Verinin elde edileceği toplum; araştırma toplumu 2. Toplanması planlanan veri türleri ve tanımları; değişkenler 3. Veri toplama yöntemi 4. Veri analiz yöntemi 1. Araştırma toplumu: Araştırma toplumu belirli bir grup (okul öğrencileri, kurum çalışanları vs.) olabildiği gibi genel toplum üzerinde de araştırma yapılabilir. Araştırmanın yapılacağı toplumun hangi toplum olacağı belirlendikten sonra, bu toplumun büyüklüğü konusunda karar verilmelidir. Karar verilen grubun tamamını araştırma toplumu olarak belirlemek en sağlıklı yoldur. Tanımlanmış ve sayıca çok büyük olmayan topluluklarda bu tür yaklaşım yapılabilir. Bir okulun öğrencilerinin veya bir kurumda çalışanların, bir köyde yaşayanların tamamı araştırma kapsamına alınabilir. Grubun tamamından toplanan veri, grubun tümünü yansıttığı için en güvenilir veridir. Ancak kimi zaman grup sayıca büyük olabilir; bu durumda grubun tamamını araştırma kapsamına alma olanağı olmaz. Bu gibi durumlarda gruptan seçilen daha az sayıda bir alt gruptan (örnek, sample) veri toplanır, alt gruptan elde edilen bilgiler büyük gruba genellenir. Bunun için, örnek grubun yeterli sayıda ve büyük grubu (evren) temsil eder nitelikte olması gerekir. Araştırmalarda incelenen konu ile bağlantılı olarak örnek büyüklüğünün ne kadar olması gerektiği şeklinde hesaplama yapılabilir; veya bu konuda önceden hazırlanmış tablolardan da yararlanılabilir. Büyük gruptan (evren) örnek grubun seçilmesi ile ilgili olarak da çeşitli örnek alma yöntemleri vardır. İdeal örnek alma yöntemi rasgele örnek (random sampling) yöntemi olmakla birlikte, kullanım kolaylığı bakımından sıklıkla başka yöntemler tercih edilmektedir. 1
3 Saha araştırmaları çoğu kez bir hastalığın toplumdaki sıklığını saptamak veya hastalığı olanları tespit etmek amacı ile yapılır. Bu durumda örnek büyüklüğünü hesaplamak için şu formül kullanılır: t 2 x p x q n = d 2 formülde (n) örnek büyüklüğünü göstermektedir. (t) örnek alırken genellikle %95 düzeyinde bir yanılma payı kabul edildiğinden t %95 olasılık karşılığında bulunan t değeridir (1.96) tablosunda (p) incelenen sağlık sorununun toplumda yaklaşık sıklığını gösterir (q) = (1-p) (d) incelenen sağlık sorununun sıklığı olarak bulunması düşünülen değerdeki kabul edilebilir yanılma payıdır. Örneğin, bir bölgede KOAH sıklığını bulmak amacı ile planlanan bir araştırmada, KOAH için yaklaşık veya önceki araştırmalara dayalı olarak tahmin edilen değer %10 olsa ve bu değeri %2 düzeyinde bir yanılma ile (yani %8 ile %12arasında) bulmayı arzu etsek örnek büyüklüğü formül kullanılarak şu şekilde hesaplanacaktır: x 0.10 x 0.90 n = = (865) kişi Formüldeki sayılar arasında örnek büyüklüğünü belirleyen önemli değer paydada yer alan ve yanılma payını gösteren (d) değeridir. KOAH sıklığı olarak tahmin edilen %10 değerini %2 yanılma payı yerine %1 yanılma payı ile (yani %9 ile %11 arasında) bulmayı arzu edersek örnek büyüklüğü (3458) kişi olur. Buna karşılık yanılma payı %5 olursa (yani %10 luk değeri %5 ile %15 arasında bulmak arzu edilirse) örnek büyüklüğü çok daha az olacaktır ( yani 139 kişi). Yukarıdaki formül evrenin çok büyük olduğu ve evrendeki kişi sayısının bilinmediği durumlarda kullanılır. Evrenin çok büyük olmadığı ve evrendeki kişi sayısının bilindiği durumlarda ise (örneğin bir okuldaki 5000 öğrenci veya bir kasabada yaşayan ve 40 yaşın üzerinde olan 8000 kişi arasından örnek seçilmesi durumunda) formülde evrendeki kişi sayısı da (N) yer alır: N x t 2 x p x q n = (N-1) d 2 + t 2 x p x q 2
4 Örnek büyüklüğü belirlendikten sonra evrenden, yani büyük gruptan örnekteki kişi sayısı kadar bireyin seçilmesi işlemi (örnek alma) yapılır. Örnek alma konusundaki temel ilke, araştırıcının bilerek veya bilmeyerek bir tercih veya seçim yapmamasıdır. Bu amaçla çeşitli örnek alma yöntemleri tanımlanmıştır. En sağlıklı örnek alma yöntemi rasgele (random) örnek almadır. Bu yöntemle örnek almak için evrendeki kişilerin herhangi şekilde sıralandığı ve her bireyin numarasının olduğu bir listenin olması gereklidir. Örnek alma işlemi için rasgele sayılar tablosu kullanılır; veya bilgisayar programlarından yararlanılmak suretiyle rasgele örnek seçilir. Rasgele örnek yönteminden daha kolay olan ve daha sık kullanılan bir yöntem de sistematik örnek alma yöntemidir. Bu yöntemde önce örnek / evren orantısı hesaplanır, daha sonra orantıda yer alan sayılar içinden rasgele bir tanesi seçilir ve bu sayı üzerine örnek orantısı sayısı eklenerek örnek grupta yer alacak kişiler belirlenir. Örneğin bir kasabada yaşayan 40 yaşın üzerindeki 6000 kişi arasından 1000 kişilik örnek seçilecek olsa örnek / evren orantısı şu şekilde hesaplanacaktır: örnek / evren = 1000 / 6000 = 1 / 6 Orantı sayısı (6) olduğuna göre 1 ile 6 arasındaki sayılardan herhangi birisi rasgele olarak seçilir. Bu amaçla örneğin zar kullanılarak yapılan seçimde (3) sayısı bulunmuş olsa, üçüncü kişi örneğin ilk bireyi olur. Sonraki kişileri belirlemek için (3) sayısına örnek/evren orantısı sayısı eklenir, bu işlem sürekli olarak tekrarlanır. Bu durumda bir sonraki kişi (3+6=9) 9 uncu birey olarak belirlenir. Örneğe alınacak diğer kişiler şeklinde sürdürülerek bulunur. İşlemin sonunda ve 6000 inci kişiler ile 1000 kişilik örnek grup tamamlanmış olur. Oldukça sık kullanılan bir örnek alma yöntemi de küme örnek alma yöntemidir. Bu yöntem için önce benzer özellikteki kişilerden oluşan kümeler belirlenir. Daha sonra bu kümelerden arzu edilen kadar küme örnek grup olarak belirlenir. Bu durumda seçilen kümede bulunan bireyler örnek grubu oluşturur. Örneğin benzer özellikteki kişilerin oturduğu çok sayıda apartmandan oluşan bir sitede her apartman bir küme olarak kabul edilebilir. Örnekte yer alacak kişi sayısı dikkate alınarak sitedeki apartmanlardan bir veya birkaçı kura ile seçilir. Seçilmiş olan apartmanlarda yaşayan kişiler örnek grubu oluşturur. Sayılan yöntemler doğrudan örnek alma yöntemleridir. Bazı durumlarda toplumdaki bireyler (yaş, eğitim, medeni durum, alışkanlıklar, sosyo-ekonomik düzey vb.) bazı özellikleri yönünden birden fazla tabaka halinde olabilir. Araştırmanın amacına göre toplum önce bu özellikler dikkate alınarak tabakalara ayrılır. Daha sonra her bir tabakadan istenen sayıda kişi yukarıda sayılan yöntemler kullanılmak suretiyle örnek olarak seçilir. Bu tür örnek almaya tabakalı örnek alma adı verilir. Yukarıdaki örnekte, seçilmiş apartmanların her birinden de belirli sayıda daire örnek grup olarak belirlenebilir ve bu dairelerde yaşayan kişiler araştırmanın örnek grubunu oluşturabilir. 2. Araştırma değişkenleri: Araştırma toplumunun büyüklüğü ve örnek alma yöntemi belirlendikten ve uygun şekilde örnek alındıktan sonra araştırmada hangi bilgilerin toplanacağına karar verilir. Bu şekilde araştırmanın değişkenleri belirlenir. Bütün araştırmalarda çalışmaya katılan kişilerle ilgili bazı tanımlayıcı bilgiler elde edilir. Bunlar çoğu kez yaş, cinsiyet, eğitim durumu, çalışma hayatı ve yaşadığı çevre ile ilgili bilgiler, alışkanlıkları gibi demografik ve sosyal konulardaki bilgilerdir. Araştırmanın asıl verisi ise, çalışmanın amacına yönelik olarak toplanacak olan bilgilerdir. Çalışma konusu ile ilgili olarak örneğin tüberküloz konusundaki bir araştırmada öksürük, balgam yakınmaları, BCG aşısı, ppd deri testi sonucu, akciğer radyolojisi gibi bilgiler toplanırken; 3
5 KOAH ile ilgili bir araştırmada öksürük ve balgam yakınmalarının yanı sıra ayrıntılı meslek öyküsü ve sigara alışkanlığı bilgileri ile solunum fonksiyonları ve radyoloji bilgilerini toplamak uygun olur. Araştırmanın değişkenleri belirlendikten sonra bu değişkenlerin tanımlanması ve ölçüm yöntemi konuları belirlenir. Örneğin solunum fonksiyonunun hangi cihazla ve ne şekilde ölçüleceği, sonuçlarının nasıl değerlendirileceği konularının kararlaştırılmış olması gerekir. Benzeri şekilde klinik muayene bulgularının veya radyolojik belirtilerin de standart bir şekilde değerlendirme yöntemi belirlenir. Sigara kullanımı konusunda kimlerin sigara içen olarak kabul edileceği, sigara içenler arasında günde içilen sigara sayısı ve sigara içme süresi... gibi bilgilerin alınması gereklidir. Birden fazla kişinin veri topladığı durumlarda değişkenlerin tanımlanması ve ölçüm yönteminin belirlenmesi daha fazla önem taşır. Veri toplayacak kişilerin ortak bir eğitimden geçmesi ve standart bir şekilde bilgi toplaması, bulgu ve belirtileri hepsinin aynı şekilde değerlendirmesi sağlanmalıdır. Değişkenlerin tanımlanması konusunda önceden belirlenmiş kurallar varsa onlardan yararlanılabilir, veya bu konudaki uluslararası kuruluşların hazırlamış olduğu tanımlamalar benimsenebilir. Örneğin hava yolu tıkanıklığı (airflow limitation) tanımı için Amerikan Toraks Derneği (ATS; American Thoracic Society) veya Avrupa Solunum Derneği (ERS; European Respiratory Society) tarafından yapılmış olan tanımlama ve sınıflandırmalar kullanılabilir. Benzeri şekilde sigara kullanımı konusundaki tanımlama ve sınıflandırma için de Dünya Sağlık Örgütü veya başka uluslararası kuruluşların yaptığı tanımlardan yararlanılabilir. Akciğerin radyolojik bulgularının değerlendirilmesinde Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO; International Labor Organization) tarafından hazırlanmış olan sistematikten yararlanılabilir. Bu şekilde uluslararası sınıflamaların kullanılması, çalışmada elde edilen bulguların diğer ülkelerdeki araştırmacılar tarafından elde edilen bulgularla karşılaştırılmasına olanak vermesi bakımından yararlıdır. 3. Veri toplama yöntemi: Araştırmalarda veri toplanması soru kağıdı aracılığı ile yapılabildiği gibi, gözlem, muayene ve bazı ölçümler yolu ile de veri toplanabilir. Hazırlanmış olan soru kağıdı kişilere verilerek kendileri tarafından yanıtlanması istenebilir, veya soru kağıdı kullanılarak anketörler tarafından yüz yüze görüşme yolu ile de kişilerden bilgi alınabilir. Birden fazla anketörün olduğu durumlarda anketörlerin veri toplama yöntemi konusunda standart bir eğitim alması gereklidir. Benzeri şekilde muayene yada ölçüm yapılacaksa, bu durumda da muayene ve ölçüm yapacak kişilerin aynı şekilde davranmasını sağlamak ve gözlemciler arasında tutarlılığı sağlamak bakımından standart eğitim almaları gereklidir. Tutarlılık kontrolünün gözlemci içi tutarlılık olarak da dikkate alınması uygun olur. Veri kaynağı olarak kimi zaman kayıtlardan yararlanılabilir. Bu durumda da kayıtlardan bilgiyi alacak olan kişilerin eğitilmesi gereklidir. Kayıtlardan sağlanacak bilgilerin kayıtların doğruluğu ve güvenilirliği ile sınırlı olduğu hatırda tutulmalıdır. 4. Toplanan veri nasıl değerlendirilir? Araştırma planında son aşama toplanan verinin değerlendirilmesidir. Çok az sayıda verinin olduğu bazı durumlarda veri değerlendirme işlemi elde yapılabilirse de günümüz koşullarında bu işlem hemen daima bilgisayar yardımı ile yapılmaktadır. Bu amaca yönelik olarak hazırlanmış bilgisayar programları vardır. Önce verinin kodlanarak bilgisayar ortamına aktarılması gereklidir. Daha sonra da gerekli programlardan yararlanılarak verinin değişik 4
6 yönlerden analizi yapılır, gereken yerlerde istatistik önemlilik testleri de uygulanmak suretiyle verinin anlamlı şekilde ifade edilmesi mümkün olur. III- Kaç türlü araştırma vardır? Tıp alanında toplumlarda yada hastalarda yapılan araştırmalar epidemiyolojik araştırmalar olarak isimlendirilir. Bu araştırmalar aşağıdaki gibi gruplandırılır: 1. Tanımlayıcı Olgu sunumu Olgu serisi 2. Analitik Kesitsel Olgu kontrol Kohort 3. Deneysel Girişimsel Klinik deneyler Alan deneyleri Epidemiyolojik çalışmalar sıklıkla sadece alanda yürütülen çalışmalar gibi algılansa da gerçekte, insan üzerinde yapılan tüm araştırmalarda epidemiyolojik yöntemler ve ilkeler kullanılır. Klinikte, hastanede yürütülen, olgu kontrol çalışmaları, klinik deneyler, sağ kalım çalışmaları da epidemiyolojik araştırma yöntemleridir. Epidemiyolojik araştırmaların büyük bir çoğunluğu gözleme dayalı araştırmalardır. İnsanlar üzerinde deney yapmanın bir çok etik ve yöntemsel kısıtlılıkları vardır. Buna karşın yine de etik kurallar dikkate alınarak insanlar üzerinde de deneysel çalışmalar yapılabilmektedir. Bu deneylerin amacı tedavi etmek yada hastalıklardan korumaktır. Oysa gözlemsel araştırmalarda hastalık yapan etkenleri risk faktörlerini saptamak olanağı vardır. Bu çalışmaların yürütüldüğü zaman özelliklerine göre ileriye yönelik, geriye yönelik ve kesitsel diye adlandırmak da olasıdır. Genellikle olgu kontrol çalışmaları geriye doğru, kohort çalışmaları ise ileriye doğru yürütülür. Fakat bu tanımlamalar araştırmanın özelliklerini tam olarak ortaya koymadığı için kendi isimlerini kullanmak daha doğru bir yaklaşımdır. Araştırmalarda yöntemsel olarak en önemli ayırım, neden sonuç ilişkisinin nasıl incelendiğidir. Bu inceleme ya nedenden başlayıp sonuca doğru (kohort çalışmalarda) yada sonuçtan nedene doğru (olgu kontrol çalışmalarda) yapılır. Bir de neden ve sonucun birlikte incelendiği durum olan kesitsel araştırmalar vardır. Deneysel araştırmalar doğası gereği ileriye yöneliktir. Tanımlayıcı araştırmalar: Olgu sunumu ve olgu serileri, klinik dallarda sık yapılan çalışmalar türleridir. Olgu sunumları, ender karşılaşılan bir hastalık tablosunun yada bilinen bir hastalığın farklı bir klinik biçiminin tüm ayrıntılarıyla (klinik, laboratuar) tanımlandığı bir çalışma türüdür. Olgu serisi ise aynı hastalık tanısı alan olguların bir klinikteki tedavi sonuçları, uygulanan tedavi türleri vb sonuçların tanımlandığı çalışmalardır. Bu çalışmalarda kontrol grubu yoktur, burada amaç neden sonuç ilişkisini irdelemek yada bir tedavini üstün olup olmadığını tartışmak olmadığından kontrol grubuna gerek de yoktur. Bu tür tanımlayıcı çalışmalar analitik çalışmalar için zemin hazırlar. Hipotezler ortaya konmasına yardımcı olur. Kesitsel araştırmalar: 5
7 Kesitsel araştırmalar genellikle, bir hastalığın yada bir sağlık sorununun prevalansını belirlemek için yapılır. Bu nedenle kimi zaman tanımlayıcı araştırmalar kapsamında da ele alınır. Aslında kesitsel araştırma yöntemi sağlık alanına özgü bir araştırma değildir. Survey adı altında da anılan bu çalışma türü sosyal bilimlerin bir çok alanında kullanılmaktadır. Bu nedenle de bazı epidemiyoloji kitapları kesitsel araştırmalara yer vermezler. Bu çalışmalara ülkemizde anket çalışmaları adı verildiğine de rastlanmaktadır. Oysa anket araştırmalarda kullanılan bir veri toplama yöntemidir ve tüm çalışma türlerinde anket aracılığıyla veri toplanabilir. Bu nedenle anket çalışması uygun bir terminoloji değildir. Kesitsel araştırmalar, tanımlayıcı özelliklerinin yanı sıra bazı değişkenler arası ilişkilerin de incelenmesinde sıklıkla kullanılır. Bu nedenle analitik bir boyut da kazanabilir. Örneğin yetişkinlerde astım sıklığını belirlemek için yapılan çalışmada, astımla ilişkisi bulunan yaşanan ortam, aile öyküsü, evde hayvan bulunması gibi değişkenler hakkında da bilgi toplanabilir ve bu değişkenlerle astım arasındaki ilişki istatistiksel olarak da ortaya konabilir. Fakat bu ilişkinin nedensel olup olmadığına yönelik bilgi veremez, çünkü neden ve sonuç aynı anda incelenmiştir. Bu çalışmalarda örnek seçimi ve veri toplamada kullanılan yöntemler yukarıda anlatılmıştır. Tüm diğer araştırmalarda olduğu gibi araştırma grubunun doğru olarak belirlenmesi, kesitsel araştırmaların sonuçlarını etkilemede en önemli paya sahiptir. (Şekil 1) Kesitsel Araştırmalar (Survey) Anket Laboratuvar Fizik Muayene Evren Örnek Prevelans Büyüklük Seçim Şekil 1.Kesitsel araştırma şeması Olgu kontrol araştırmaları: Bu tür araştırmalar, sonuçtan nedene doğru gidilen analitik araştırmalardır. Burada en klasik örneklerden biri akciğer kanseri ile sigara ilişkisidir. Akciğer kanserli olgularla, onlarla benzer yaş, cinsiyet ve sosyoekonomik durumda sağlıklı kontroller seçilerek, her iki grubun sigara öyküleri araştırılır. Sonuçta olgular arasında sigara içme kontrollerden istatistiksel olarak fazla ise sigaranın akciğer kanseri için risk faktörü olduğu belirlenir. Olgu kontrol araştırmalar, ender rastlanan, latent dönemi uzun süren hastalıkları araştırmak için en uygun yöntemdir. Hastalara hastanede ulaşmak kolaydır, kontroller de hastaneden seçilebildiği için göreceli olarak hızlı, kolay ve daha az bütçeyle yürütülebilecek araştırmalardır. Hastaların ve kontrollerin toplum tabanlı olduğu olgu kontrol çalışmaları da yapılır; bu durumda araştırmanın sonuçları daha genellenebilir olmasına karşın yürütülmesi biraz 6
8 daha zorlaşır. En önemli kısıtlılıkları seçime bağlı ve hafızaya bağlı taraf tutmaya açık olmasıdır. (Şekil 2) OLGU - KONTROL ÇALIŞMASI Çalışmanın başlangıcı Etken + Etken - Olgu Etken + Etken- Kontrol Şekil 2. Olgu-kontrol araştırması şeması Kohort araştırmaları: Epidemiyolojide, ortak özellik taşıyan ve bir süre izlenen bir grup insana kohort adı verilir. Ortak özellik aynı etkenle karşılaşmış olmak olabileceği gibi (Örneğin: Çernobil kazasını yaşayanlar) aynı coğrafik bölgede yaşamak da olabilir. Kohort türü çalışmalar nedenden (etkenden) başlayıp sonuca, hastalığın oluşmasına kadar araştırma grubunun izlendiği çalışmalardır. Ender etkenlerin araştırılması için en uygun araştırma türüdür. Asbestin akciğer kanseri ile ilişkisini incelemek için asbest ile karşılaşan bir grubun (kohortun) izlenerek akciğer kanseri görülme hızı belirlenebilir ve normal toplumla yada başka bir iş kolunda çalışanlarla karşılaştırarak risk oluşturup oluşturmadığına karar verilir. Bu çalışmaların en önemli özelliklerinden birisi hastalıkların insidansının belirlenebilmesidir. Genellikle kronik hastalıklar için planlandığından hem çok büyük grupların çalışmaya alınması hem de yıllar süren bir izleme süresi gerekmektedir. Bu da araştırmanın hem pahalı hem de güç olmasına neden olmaktadır. Bu uzun süreli izlemenin yarattığı bir sorun da izlemdeki kayıplardır (lost to follow-up). Tüm zorluklarına karşın neden sonuç ilişkisinde en güvenilir sonuçlar bu çalışmalardan elde edilir. (Şekil 3) 7
9 KOHORT ÇALIŞMASI Çalışmanın başlangıcı Hasta Etken + Sağlam Kohort Grubu Hasta Etken - Çalışmanın yönü Sağlam Şekil 3. Kohort araştırma şeması Klinik ve Alan Deneyleri: Bu kursta deneysel araştırmalara yer verilmeyeceği için bu konudan kısaca söz edilecektir. Bu tür araştırmalar bir tedavi yönteminin yada bir koruyucu yöntemin diğer bir yönteme yada plaseboya üstünlüğünü gösterebilmek için yapılan çalışmalardır. Bunların içinde en üstün olanı randomize kontrollü, çift kör araştırmalardır. IV- Veri analizi ve yorumu nasıl yapılır? Araştırmalarda veri analizi sıklıkla en son aşamada ele alınan bir konudur. Oysa veri analizinin nasıl yapılacağına planlama aşamasında karar verilmelidir. Sonuçların sunulmasının istendiği biçimde satır ve sütuna hangi değişkenlerin yerleştiği belirlenen boş tablolar oluşturulması çok yararlı olacaktır. Buna göre gereksiz verilerin toplanmasından kaçınılır, toplanacak bilgilerin uygun şekilde toplanması sağlanır. Örneğin ortalama içilen sigara sayısı belirlenmek isteniyorsa, verilerin sınıflandırılmış bir biçimde toplanması yanlış olur. Böyle verilerin ortalaması alınamaz. Veriler planlanan analiz biçimine uygun olarak toplandıktan sonra tüm verilerin öncelikle tanımlayıcı analizleri yapılmalıdır. Frekans dağılımları, ortalama, ortanca, standart sapma, minimum ve maksimum değerler gibi özellikleri incelenmelidir. Bundan sonra gerekli gruplamalar verilerin dağılımlarına ve literatür bilgilerine göre yapılır. Uygun analiz yöntemi seçildikten sonra karşılaştırmalar ve hipotez testleri uygulanabilir. Bu yöntemlerin seçilmesinde biyoistatistik kitaplarından yardım alınabilir. Burada risk ölçütleri ve istatistik testler arasındaki farklardan söz edilmesi uygun olacaktır. Bu iki yöntemin bazen birlikte bazen de ayrı olarak kullanıldığını görmekteyiz. Risk ölçütleri, bir etkenin bir hastalığın oluşmasında ne ölçüde rol oynadığını gösterir. Bir başka deyişle ilişkinin boyutunu niceliksel olarak gösterir. En sık kullanılan risk ölçütleri rölatif risk, 8
10 odds ratio, risk oranı ve hızların oranıdır. Bu farklı risk ölçütleri değişik araştırma türlerinden elde edilir. Risk değeri 1 olarak elde edilirse bu etkenin risk oluşturmadığı düşünülür. Riskin 1 den büyük bir değer olması riskin arttığını, 1 den küçük olması da söz konusu etkenin hastalık için koruyucu olduğunu gösterir. Bu risk ölçütlerinin yorumlanmasında güven aralığı da dikkate alınmalıdır. Güven aralığı riskin belli bir güven düzeyindeki değişkenliğini gösterir. Genellikle kullanılan %95 güven aralığıdır. Riskin bire eşit olması risk olmadığını gösterdiği düşünülürse, güven aralığının önemli olabilmesi için biri içermemesi gerekmektedir. Örneğin RR=2.3 %95 ve GA ise riskin 2.3 kat arttığı ve bu artışın %95olasılıkla da 1.7 ile 3.3 arasında yer aldığı ve önemli olduğu anlaşılır. Buna karşılık RR nin 2.3 olduğu durumda %95 güven aralığı 0.8 ile 7.2 arasında bulunmuş olsa, risk artışının önemli olmadığı sonucuna varılır. Hipotez testleri ise iki değişken arası ilişkinin veya farkın rastlantısal yada gerçek olduğunu gösterir. Bu testlerin sonuçları p-değerine göre yorumlanır. P değerinin 0.05 den küçük olması ilişkinin yada farkın rastlantıya bağlı olma olasılığının çok küçük olduğunu yani gerçek olarak kabul edilebileceğini gösterir. V. Araştırmalarda nedenselik kavramı: Araştırma saha çalışması şeklinde de olsa veya klinik çalışma şeklinde de yapılmış olsa, bulunan sonuçların istatistik testlerden başka bilimsel düşünce ışığında irdelenmesi gereklidir. Bu konu nedensel ilişkilerin incelendiği durumlarda özellikle önem taşır. İncelenen iki veya daha fazla sayıdaki olay arasında ilişki bulunmuş olması, hatta ilişkinin istatistik olarak da anlamlı olması, aradaki ilişkinin nedensel ilişki olduğu anlamına gelmeyebilir. İstatistik önemlilik testinin anlamlı sonuç vermesi aradaki ilişkinin tesadüfe bağlı olmadığı anlamına gelir. İlişkinin gerçek olarak da nedensel bir ilişki olabilmesi için Bradford Hill tarafından tanımlanmış olan kriterlere de uygun olması gereklidir. Bu konuda en önemli özellik, temporal ilişki olarak adlandırılan zaman bağlantısıdır. İki değişken arasındaki ilişinin nedensel bir ilişki olabilmesi için temel koşul, neden olarak düşünülen değişkenin zaman içinde sonuç olarak düşünülenden önce yer alması gerektiğidir. Zaman çizgisi üzerinde öncelik-sonralık (antescedent-consequent) özellikleri olgu-kontrol ve kohort türü araştırmalarda saptanabilir. Kesitsel çalışmalarda bütün değişkenler aynı zamanda elde edildiği için zaman ilişkisinin değerlendirilmesi olanağı yoktur. Zaman içinde neden olarak düşünülen faktörün önce, sonuç olarak düşünülen değişkenin de sonra yer aldığı saptandıktan sonra ilişkinin nedensel olup olmadığı konusunda başka özellikler de önem taşır. Örneğin, ilişkinin istatistik olarak anlamlı olması, ilişkinin gücü, ilişkinin özgül olması, doz-cevap ilişkisi ve biyolojik uygunluk konuları ilişkinin nedensel olup olmadığı konusunda fikir verir. KAYNAKLAR 1. Dawson B. Trapp RG. Basic and Clinical Biostatistics. USA, Mc Graw Hill; dos Santos Silva I. Cancer Epidemiology:Principles and Methods. Spain:IARC; Gordis L. Epidemiology. Philadelphia:Elsevier Saunders; Abramson, J.H.; Survey Methods in Community Medicine, Churchill-Livingstone, Hennekens CH, Buring JE. Epidemiology in Medicine. USA Little Brown and Co; Beaglehole, R., Bonita, R., Kjellström, T.; Basic Epidemiology, WHO,
TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör
TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör Tıpta araştırmalar günümüzde giderek artan bir hızla gerçekleştirilmektedir. Araştırmalar eğitimin de ayrılmaz bir parçasıdır. Bir hekimin eğitimi ve akademik
DetaylıARAŞTIRMA TÜRLERİ R. ALPAR
ARAŞTIRMA TÜRLERİ R. ALPAR ARAŞTIRMA TÜRLERİ Araştırmanın yapılacağı yer, amaç, kapsadığı zaman ve veri toplama biçimine göre değişik biçimlerde sınıflandırılabilir. Araştırmanın kapsadığı zamana göre:
DetaylıEpidemiyolojik Çalışma Tipleri. Doç.Dr. Emel ĐRGĐL Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Epidemiyolojik Çalışma Tipleri Doç.Dr. Emel ĐRGĐL Halk Sağlığı Anabilim Dalı Epidemiyolojik Çalışma Tipleri Gözlemsel Tanımlayıcı Olgu bildirimleri Analitik Đlişkisel Kesitsel Olgu-kontrol Topluluk Deneysel
DetaylıOluşturulan evren listesinden örnekleme birimlerinin seçkisiz olarak çekilmesidir
Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof. Dr. Şener Büyüköztürk Doç. Dr. Ebru Kılıç Çakmak Yrd. Doç. Dr. Özcan Erkan Akgün Doç. Dr. Şirin Karadeniz Dr. Funda Demirel Örnekleme Yöntemleri Evren Evren, araştırma
DetaylıBİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNİ TANIYALIM
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNİ TANIYALIM TTD XVII. KIŞ OKULU, ŞUBAT 2018, ANTALYA Dr. Canan DEMİR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD, İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları BD Çıkar Beyanı: İlaç
DetaylıToplum ve Örnek. Temel Araştırma Düzenleri. Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı
Toplum ve Örnek Temel Araştırma Düzenleri Doç. Dr. Ertuğrul ÇOLAK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Toplum ve Örnek İstatistik, toplumdan kurallara uygun olarak,
DetaylıRİSK ÖLÇÜLERİ. Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı. Turcosa Analitik Çözümlemeler
RİSK ÖLÇÜLERİ Yrd.Doç.Dr. Selçuk Korkmaz Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı Turcosa Analitik Çözümlemeler selcukorkmaz@gmail.com ÇOCUK NEFROLOJİ DERNEĞİ BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ
DetaylıKANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI. Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD
KANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD Kanser Kayıtçılığı Amaç, kanserin boyutunu belirlemek ve gelecekteki durumu hakkında öngörüde bulunmak Tanımlanmış bir
Detaylı30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ. Dr. VOLKAN DÜNDAR
30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Dr. VOLKAN DÜNDAR 1 Epidemiyoloji 1 Toplumlarda sağlıkla ilgili olayların dağılım ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır. İnsan toplulukları üzerine
DetaylıSağlık Bakımıyla İlişkili İnfeksiyonların Epidemiyolojisinde Temel Tanımlar
Sağlık Bakımıyla İlişkili İnfeksiyonların Epidemiyolojisinde Temel Tanımlar Dr. Alpay AZAP Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikr. AD. Epidemiyoloji Nedir? Sağlıkla ilgili
DetaylıProf. Dr. Nerin Bahçeciler Önder YDÜ Tıp Fakltesi Pediatri Anabilim Dalı
Epidemiyolojik AraştırmaTipleri: örneklerle inceleyelim Prof. Dr. Nerin Bahçeciler Önder YDÜ Tıp Fakltesi Pediatri Anabilim Dalı GÖZLEME DAYALI DENEYSEL TANIMLAYICI ANALİTİK RANDOMİZE KONTROLLU SAHA TOPLUM
DetaylıEVREN, ÖRNEK, TEMSİLİYET. Prof. Mustafa Necmi İlhan
EVREN, ÖRNEK, TEMSİLİYET Prof. Mustafa Necmi İlhan MD, PhD, PhD, MBA Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AbD mnilhan@gazi.edu.tr 1 Neden Araştırma Yaparız? Bilimsel gerçeğe ulaşmak Bilinenlerin
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Örnekleme ve Örnekleme Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Örnekleme ve Örnekleme Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr 1 Araştırmalarda
Detaylı(İnt. Dr. Doğukan Danışman)
(İnt. Dr. Doğukan Danışman) *Amaç: Sigara ve pankreas kanseri arasında doz-yanıt ilişkisini değerlendirmek ve geçici değişkenlerin etkilerini incelemektir. *Yöntem: * 6507 pankreas olgusu ve 12 890 kontrol
DetaylıÖrnekleme Yöntemleri
Örnekleme Yöntemleri Evren & Örneklem (Fraenkel & Wallen, 1990) Evren & Örneklem 2 Evren Evren, araştırma sonuçlarının genelleneceği (geçerli olacağı) büyük grup. Hedef evren, araştırmacının ulaşmak istediği,
DetaylıOlgu-kontrol araştırmalarının analizi ve değerlendirilmesi. Raika Durusoy
Olgu-kontrol araştırmalarının analizi ve değerlendirilmesi Raika Durusoy 1 Olgu-kontrol araştırmaları Belli bir hastalığı olan ( olgu ) ve olmayan ( kontrol ) bireyler belirlenir Her iki grubun bir etkene
DetaylıDENEYSEL ARAŞTIRMALAR MÜDAHALE ARAŞTIRMALARI Dr. Meltem Şengelen HÜTF Halk Sağlığı AD 12 Şubat 2015 Epidemiyoloji Sağlıkla ilgili tüm sorunların ve hastalıkların kişi-yerzaman özelliklerine göre tanımlanması,
DetaylıTemel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci
BÖLÜM 8 ÖRNEKLEME Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması
DetaylıÖRNEKLEME TEORİSİ 1/30
ÖRNEKLEME TEORİSİ 1/30 NİÇİN ÖRNEKLEME Zaman Kısıdı Maliyeti Azaltma YAPILIR? Hata Oranını Azaltma Sonuca Ulaşma Hızı /30 Örnekleme Teorisi konusunun içinde, populasyondan örnek alınma şekli, örneklerin
DetaylıPAZARLAMA ARAŞTIRMA SÜRECİ
PAZARLAMA ARAŞTIRMA SÜRECİ Pazarlama araştırması yapılırken belirli bir sıra izlenir. Araştırmada her aşama, birbirinden bağımsız olmayıp biri diğeri ile ilişkilidir. Araştırma sürecinde başlıca aşağıdaki
DetaylıAraştırmada Evren ve Örnekleme
6. Bölüm Araştırmada Evren ve Örnekleme 1 İçerik Örnekleme Teorisinin Temel Kavramları Örnekleme Yapmayı Gerekli Kılan Nedenler Örnekleme Süreci Örnekleme Yöntemleri 2 1 Giriş Araştırma sonuçlarının geçerli,
DetaylıProf. Dr. Banu Çakır, HÜTF Halk Sağlığı AD. 5. ULUSAL İLK YARDIM SEMPOZYUMU 18.9.2014, Ankara
Prof. Dr. Banu Çakır, HÜTF Halk Sağlığı AD 5. ULUSAL İLK YARDIM SEMPOZYUMU 18.9.2014, Ankara Prof. Dr. Banu Çakır, 18.9.2014, Ankara 2 } Acil durum ve afetlerde ilk yardımcılardan beklenenler nelerdir?
DetaylıTemel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci
BÖLÜM 8 ÖRNEKLEME Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması
DetaylıÖrneklem. Yöntemleri FBED511 Eğitim Bilimlerinde Temel Araştırma Yöntemleri 1. Evren & Örneklem. Evren. Örneklem ve örnekleme
Yöntemleri & EBE Z Eğitimde Araştırma Yöntemleri (Fraenkel & Wallen, 1990), araştırma sonuçlarının genelleneceği (geçerli olacağı) büyük grup. Hedef evren, araştırmacının ulaşmak istediği, ancak ulaşması
DetaylıKESİTSEL ARAŞTIRMALAR
KESİTSEL RŞTIRMLR KESİTSEL RŞTIRMLR PREVLNS RŞTIRMSI DURUM SPTM RŞTIRMSI ROSSSETIONL STUDY ROSSSETIONL SURVEY PREVLNE STUDY BSELINE SURVEY 1 2 Kesitsel çalışmalar, belirli bir populasyonda, belirli bir
DetaylıAraştırma Yöntem ve Teknikleri
Araştırma Yöntem ve Teknikleri Araştırma Sürecinde Kullanılan Terimler Araştırma Sürecinde Kullanılan Terimler Değişken (Variable) Hipotez veya Denence (Hypothesis) Sayıltı veya Faraziye (Assumption) Sınırlılık
DetaylıSEÇKİSİZ OLMAYAN ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
SEÇKİSİZ OLMAYAN ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ SEÇKİSİZ OLMAYAN ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri Fraenkel ve Wallen(2006) ın sınıflandırmasıyla tutarlı olarak ; Sistematik Örnekleme Amaçsal
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr
DetaylıÖrnek 4.1: Tablo 2 de verilen ham verilerin aritmetik ortalamasını hesaplayınız.
.4. Merkezi Eğilim ve Dağılım Ölçüleri Merkezi eğilim ölçüleri kitleye ilişkin bir değişkenin bütün farklı değerlerinin çevresinde toplandığı merkezi bir değeri gösterirler. Dağılım ölçüleri ise değişkenin
DetaylıBİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yöntem Dr. Seher Yalçın 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın 1 YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümü ve Yorumu 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın
DetaylıGEÇERLİLİK & GÜVENİLİRLİK ARAŞTIRMALARI. Dr. Meltem Şengelen HÜTF Halk Sağlığı AD 19 Şubat 2015
GEÇERLİLİK & GÜVENİLİRLİK ARAŞTIRMALARI Dr. Meltem Şengelen HÜTF Halk Sağlığı AD 19 Şubat 2015 Epidemiyolojik Araştırmalar I. GÖZLEMSEL 1. TANIMLAYICI 1.1. Toplumsal Populations (ekolojik çalışmalar, vb.)
DetaylıKestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir.
Biyoistatistik 9 Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir. Evren parametrelerinin kestirilmesi (tahmini) için: 1. Hipotez testleri 2. Güven
DetaylıBKİ farkı Standart Sapması (kg/m 2 ) A B BKİ farkı Ortalaması (kg/m 2 )
4. SUNUM 1 Gözlem ya da deneme sonucu elde edilmiş sonuçların, rastlantıya bağlı olup olmadığının incelenmesinde kullanılan istatistiksel yöntemlere HİPOTEZ TESTLERİ denir. Sonuçların rastlantıya bağlı
DetaylıBİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yöntem Dr. Seher Yalçın 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın 1 YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümü ve Yorumu 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın
DetaylıİÇİNDEKİLER BİRİNCİ KISIM: TASARIM PAZARLAMA ARAŞTIRMASINA GİRİŞ
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... v TEŞEKKÜR... vi İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR... vii İÇİNDEKİLER... ix ŞEKİLLER LİSTESİ... xviii TABLOLAR LİSTESİ... xx BİRİNCİ KISIM: TASARIM BİRİNCI BÖLÜM PAZARLAMA ARAŞTIRMASINA
DetaylıSık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi
Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik AD Bşk. 1 Hakkımda 2 Hedef: Katılımcılar modülün sonunda temel istatistiksel yöntemler
DetaylıHipotez Testlerine Giriş. Hipotez Testlerine Giriş
Hipotez Testlerine Giriş Hipotez Testlerine Giriş Hipotez Testlerine Giriş Gözlem ya da deneme sonucu elde edilmiş sonuçların, raslantıya bağlı olup olmadığının incelenmesinde kullanılan istatistiksel
DetaylıBÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ
1 BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ Bilimsel yöntem aşamalarıyla tanımlanmış sistematik bir bilgi üretme biçimidir. Bilimsel yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir (Karasar, 2012): 1. Bir problemin
DetaylıMedikal Araştırma Tasarımları. Doç. Dr. Oktay ÖZDEMİR Yorum Danışmanlık Ltd
Medikal Araştırma Tasarımları Doç. Dr. Oktay ÖZDEMİR Yorum Danışmanlık Ltd 1 Tıpta Araştırma Düzenleri Gözlemsel Çalışmalar Tanımlayıcı çalışmalar Retrospektif (Vaka-kontrol) araştırmalar Kesitsel araştırmalar
DetaylıBÖLÜM 12 STUDENT T DAĞILIMI
1 BÖLÜM 12 STUDENT T DAĞILIMI 'Student t dağılımı' ya da kısaca 't dağılımı'; normal dağılım ve Z dağılımının da içerisinde bulunduğu 'sürekli olasılık dağılımları' ailesinde yer alan dağılımlardan bir
DetaylıNitel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik
Nitel Araştırmada Geçerlik ve Bilimsel araştırmanın en önemli ölçütlerinden biri olarak kabul edilen geçerlik ve güvenirlik araştırmalarda en yaygın olarak kullanılan iki en önemli ölçüttür. Araştırmalarda
DetaylıAkış planı. Kanıt nedir? Meta-analiz Nedir? Neden meta-analiz? Olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir? Nasıl hazırlanır?
Akış planı Kanıt nedir? Meta-analiz Nedir? Neden meta-analiz? Olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir? Nasıl hazırlanır? Kanıt nedir? Bir şeyin doğruluğu, gerçekliği konusunda kanaat verici belge, delil, iz.
DetaylıHalk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji
Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları İşletmeciliği Epidemiyoloji; hastalık ve sağlıkla ilgili olayların
DetaylıBİLİMSEL BİLGİ BİLİMSEL ARAŞTIRMALARLA ÜRETİLİR. İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLERE BİLİMSEL ARAŞTIRMA TAMAMLANDIĞINDA DEĞİL, DAHA PLANLAMA
BRADFORD HILL BİLİMSEL BİLGİ BİLİMSEL ARAŞTIRMALARLA ÜRETİLİR. İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLERE BİLİMSEL ARAŞTIRMA TAMAMLANDIĞINDA DEĞİL, DAHA PLANLAMA AŞAMASINDA BAŞVURULMALIDIR. 2 BİLİMSEL MAKALELERDE YAPILAN
DetaylıBÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ
BÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması ve isimlendirilmesi
DetaylıAMAÇ: Araştırma planlamasında kullanılan basamakları öğrencilerin tanımlayabilmesini sağlamaktır.
Örnek Hacmi ve Örnekleme Yöntemleri 7.01.014 P.Tesi İstatistik Dergisi; n den N ye Gezinti Yıl:, Sayı:8 Eylül-Ekim 01 deki bir yazıda: Depresyon, dünya çapında milyonlarca insanı etkileyen son derece yaygın
DetaylıBilimsel Araştırma Yöntemleri. Doç. Dr. Recep Kara
Bilimsel Araştırma Yöntemleri Doç. Dr. Recep Kara YÖNTEM BÖLÜMÜ 4. Ders Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Verilerin Analiz Edilmesi bölümlerinden oluşur. 1. Araştırmanın Modeli
DetaylıİSTATİSTİK HAFTA. ÖRNEKLEME METOTLARI ve ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN TESPİTİ
ÖRNEKLEME METOTLARI ve ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN TESPİTİ HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Örneklemenin niçin ve nasıl yapılacağını öğreneceksiniz. Temel Örnekleme metotlarını öğreneceksiniz. Örneklem
DetaylıProf.Dr.İhsan HALİFEOĞLU
Prof.Dr.İhsan HALİFEOĞLU FREKANS DAĞILIMLARINI TANIMLAYICI ÖLÇÜLER Düzenlenmiş verilerin yorumlanması ve daha ileri düzeydeki işlemler için verilerin bütününe ait tanımlayıcı ve özetleyici ölçülere ihtiyaç
DetaylıÇalışma Dizaynları ve Kullanım Alanları
TTD Akademik Kurs, 11 Ekim 2015 Çalışma Dizaynları ve Kullanım Alanları Doç.Dr. Özge YILMAZ oyilmaz76@hotmail.com Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Solunum Alerji Bilim Dalı Çalışma Dizaynları:
DetaylıĐSTATĐSTĐK. Okan ERYĐĞĐT
ĐSTATĐSTĐK Okan ERYĐĞĐT Araştırmacı, istatistik yöntemlere daha işin başında başvurmalıdır, sonunda değil..! A. Bradford Hill, 1930 ĐSTATĐSTĐĞĐN AMAÇLARI Bilimsel araştırmalarda, araştırmacıya kullanılabilir
Detaylıdoğrudur? Veya test, sağlıklı dediği zaman hangi olasılıkla doğrudur? Bu soruların yanıtları
DÖNEM III HALK SAĞLIĞI-ADLİ TIP-BİYOİSTATİSTİK-TIP TARİHİ VE ETİK Ders Kurulu Başkanı : Prof. Dr. Günay SAKA TANI TESTLERİ (30.04.2014 Çrş. Y. ÇELİK) Duyarlılık (Sensitivity) ve Belirleyicilik (Specificity)
DetaylıİSTATİSTİK. Bölüm 1 Giriş. Ankara Üniversitesi SBF İstatistik 1 Ders Notları Prof. Dr. Onur Özsoy 4/4/2018
İSTATİSTİK Bölüm 1 Giriş 1 Bu Bölümde Anlatılacak Konular Bir Yönetici Neden İstatistik Bilmeli? Modern İstatistiğin Gelişimi İstatistiksel Düşünce ve Yönetim Tanımsal ve Yargısal İstatistik Data Türleri
DetaylıÇoğu araştırmada seçilen örnekler araştırmanın yapısı gereği birbirinden bağımsız olmayabilir.
Bağımlı Örneklerde Ki-Kare testi -- Mc Nemar Testi Çoğu araştırmada seçilen örnekler araştırmanın yapısı gereği birbirinden bağımsız olmayabilir. Örnek: Sigara içmeyle ilgili bir çalışmada, kişilere sigarayı
DetaylıBAĞIMLI ĠKĠDEN ÇOK GRUBUN KARġILAġTIRILMASINA ĠLĠġKĠN HĠPOTEZ TESTLERĠ
BAĞIMLI ĠKĠDEN ÇOK GRUBUN KARġILAġTIRILMASINA ĠLĠġKĠN HĠPOTEZ TESTLERĠ 1. TEKRARLI ÖLÇÜMLERDE TEK YÖNLÜ VARYANS ANALĠZĠ. FRIEDMAN TESTĠ 3. COCHRAN Q TESTĠ TEKRARLI ÖLÇÜMLERDE TEK YÖNLÜ VARYANS ANALĠZĠ
DetaylıÖrnekleme Teknikleri
Örnekleme Teknikleri Örnekleme Kavramı Sınıftaki öğrencilerin yaş ortalamasını tahmin etmek istiyoruz. Şehirde yaşayan kişilerin aylık ortalama gelir miktarı Seçim sonuçları Örnekleme Önemli Kavramlar
DetaylıBİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yöntem Dr. Seher Yalçın 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın 1 Evren ve Örneklem Araştırmalar, çoğunlukla, belli bir evrene genellemek amacıyla, evrenden yansızlık kuralına göre seçilen
DetaylıKlinik Araştırmalar Metodolojisi, İstatistik, Klinik Araştırma Tasarımı ve Türleri
Klinik Araştırmalar Metodolojisi, İstatistik, Klinik Araştırma Tasarımı ve Türleri Prof. Dr. Levent Dönmez Akdeniz Üni. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD. donmez@akdeniz.edu.tr Amaç ve Hedefler Amaç: Araştırma
DetaylıİSTATİSTİK STATISTICS (2+0) Yrd.Doç.Dr. Nil TOPLAN SAÜ.MÜH. FAK. METALURJİ VE MALZEME MÜH. BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ ÖĞRETİM YILI
İSTATİSTİK STATISTICS (+) Yrd.Doç.Dr. Nil TOPLAN SAÜ.MÜH. FAK. METALURJİ VE MALZEME MÜH. BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ ÖĞRETİM YILI KONU BAŞLIKLARI :. İSTATİSTİĞE GİRİŞ. VERİLERİN DÜZENLENMESİ. MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ.
DetaylıBilim ve Bilimsel Araştırma
Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilim nedir? Scire / Scientia Olaylar ve nesneleri kavramak, tanımak ve sınıflandırmak üzere çözümleyen, olgular arasındaki nesnellik ilişkilerini kuran, bu ilişkileri deney
DetaylıYrd. Doç. Dr. Hüseyin Odabaş
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Odabaş Araştırmalar, bilimsellik, amaç, tek ya da sürekli olup olmaması özelliklerine göre çeşitli gruplara ayrılabilir. Araştırma konusunun niteliğine göre bilimsel ve uygulamalı
DetaylıS A H A A R A Ş T I R M A S I
S A H A A R A Ş T I R M A S I GEREÇ VE YÖNTEM Saha Araştırması Plan ve Uygulaması Bu araştırma, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından
Detaylı26.12.2013. Farklı iki ilaç(a,b) kullanan iki grupta kan pıhtılaşma zamanları farklı mıdır?
26.2.23 Gözlem ya da deneme sonucu elde edilmiş sonuçların, raslantıya bağlı olup olmadığının incelenmesinde kullanılan istatistiksel yöntemlere HĐPOTEZ TESTLERĐ denir. Sonuçların raslantıya bağlı olup
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Tablo Hazırlama Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Tablo Hazırlama Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr Bir çalışmada elde edilen
DetaylıDoktora 6. Yarıyıl DERS KODU DERSLER TEO. UYG. KRD. AKTS Z/S. Doktora 8. Yarıyıl
AVRASYA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DOKTORA PROGRAMI DERSLERİ VE DERS İÇERİKLERİ Doktora 1. Yarıyıl ISGD 601 İş Sağlığı ve İş Hijyeni 3 2 3 Z ISGD 603 Meslek Hastalıkları
DetaylıKLİNİK ARAŞTIRMALAR YÖNETMELİĞİNE TABİ OLMAYAN ARAŞTIRMALARDA ETİK YAKLAŞIM (KAPSAM DIŞI ARAŞTIRMALAR)
KLİNİK ARAŞTIRMALAR YÖNETMELİĞİNE TABİ OLMAYAN ARAŞTIRMALARDA ETİK YAKLAŞIM (KAPSAM DIŞI ARAŞTIRMALAR) PROF.DR. ÜNAL KUZGUN İ.Ü.İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURUL ÜYESİ ŞİŞLİ ETFAL EAH
DetaylıKANSER İSTATİSTİKLERİ
1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve
DetaylıNORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER
NORMAL DAĞILIM VE ÖNEMLİLİK TESTLERİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER A) Normal Dağılım ile İlgili Sorular Sayfa /4 Hamileler ile ilgili bir araştırmada, bu grubun hemoglobin değerlerinin normal dağılım gösterdiği
DetaylıDİŞ HEKİMLİĞİNDE ARAŞTIRMA ve YAYIN ETİĞİ
Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Asistan Etik Eğitimi 20-21 Şubat 2015 DİŞ HEKİMLİĞİNDE ARAŞTIRMA ve YAYIN ETİĞİ Yrd Doç Dr FUNDA GÜLAY KADIOĞLU ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ Tıp Fakültesi Tıp Tarihi
DetaylıBiyoistatistiğe Giriş: Temel Tanımlar ve Kavramlar DERS I VE II
Biyoistatistiğe Giriş: Temel Tanımlar ve Kavramlar DERS I VE II İstatistik Nedir? İstatistik kelimesi farklı anlamlar taşımaktadır. Bunlar; Genel anlamda; üretim, tüketim, nüfus, sağlık, eğitim, tarım,
DetaylıİSTATİSTİKSEL TAHMİNLEME. Örneklem istatistiklerinden hareketle ana kütle parametreleri hakkında genelleme yapmaya istatistiksel tahminleme denir.
İSTATİSTİKSEL TAHMİNLEME Örneklem istatistiklerinden hareketle ana kütle parametreleri hakkında genelleme yapmaya istatistiksel tahminleme denir. 1 ŞEKİL: Evren uzay-örneklem uzay İstatistiksel tahmin
DetaylıKANIT TİPLERİNİN TANIMLANMASI
KANIT TİPLERİNİN TANIMLANMASI KANIT TİPLERİNİN TANIMLANMASI Bilimsel kanıt gücü açısından araştırma tipleri güçlüden güçsüze doğru aşağıdaki gibi sıralanırlar: 1. Meta analiz 2. Sistematik derleme 3. Kanıta
DetaylıARAŞTIRMA SÜRECİNİN ADIMLARI. LİTERATÜR TARAMA PROBLEMİN TANIMLANMASI Prof.Dr.Besti Üstün
ARAŞTIRMA SÜRECİNİN ADIMLARI LİTERATÜR TARAMA PROBLEMİN TANIMLANMASI Prof.Dr.Besti Üstün Araştırma Adımları Literatür tarama Problemin tanımlanması Teorik çerçeve Amaç/hipotez/soru Araştırma değişkenlerini
DetaylıDENİZLİ İLİ ÇALIŞAN NÜFUSUN İÇME SUYU TERCİHLERİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER. PAÜ Tıp Fak. Halk Sağlığı A.D Araş. Gör. Dr. Ayşen Til
DENİZLİ İLİ ÇALIŞAN NÜFUSUN İÇME SUYU TERCİHLERİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER PAÜ Tıp Fak. Halk Sağlığı A.D Araş. Gör. Dr. Ayşen Til Su; GİRİŞ ekosisteminin sağlıklı işlemesi, insanların sağlığı ve yaşamının
Detaylı**MAN 502T ĠĢletme Yönetimi için AraĢtırma Yöntemleri**
**MAN 502T ĠĢletme Yönetimi için AraĢtırma Yöntemleri** **** ARAġTIRMA YÖNTEMLERĠNE GĠRĠġ ** 1. Yarıyıl** **Hafta 6** Hazırlayan: **Dr. Özlem Ġnanç, IĢık Üniversitesi-Ġstanbul** GiriĢ Bu haftaki dersimizde
DetaylıTOPLUM TANILAMA SÜRECİ. Prof. Dr. Ayfer TEZEL
TOPLUM TANILAMA SÜRECİ Prof. Dr. Ayfer TEZEL TOPLUMUN TANIMI A.Ü.AHE 402 Halk Sağlığı Hemşireliği Aynı toprak parçası üzerinde bir arada yaşayan ve temel çıkarlarını sağlamak için iş birliği yapan insanların
DetaylıSağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve İstatistiksel Yöntemler
Sağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve İstatistiksel Yöntemler Sağlık Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı Sağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve İstatistiksel Yöntemler Prof. Dr. Ahmet Tevfik SUNTER 1 Sağlık
DetaylıBÖLÜM 5 MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ
1 BÖLÜM 5 MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ Gözlenen belli bir özelliği, bu özelliğe ilişkin ölçme sonuçlarını yani verileri kullanarak betimleme, istatistiksel işlemlerin bir boyutunu oluşturmaktadır. Temel sayma
Detaylı1. BETİMSEL ARAŞTIRMALAR
ARAŞTIRMA MODELLERİ 1. BETİMSEL ARAŞTIRMALAR A. BETİMLEME (KAMUOYU) ARAŞTIRMALARI Bir survey yöntemi olan betimleme yöntemi, grupla ilgili, genişliğine bir çalışmadır. Bu tür araştırmalar, çok sayıda
DetaylıÖRNEKLEME HATALARI EK C. A. Sinan Türkyılmaz
ÖNEKLEME HATALAI EK C A. Sinan Türkyılmaz Örneklem araştırmalarından elde edilen kestirimler (estimates) iki tip dan etkilenirler: (1) örneklem dışı lar ve (2) örneklem ları. Örneklem dışı lar, veri toplama
DetaylıÖĞRENCİNİN ADI SOYADI:. NO:
ÖĞRENCİNİN ADI SOYADI:. NO: İMZA: 2011-2012 ÖĞRETİM YILI TIP 1. SINIF TEMEL BİYOİSTATİSTİK DERSİ ARA SINAVI (04.11.2011) Biyoistatistik ve Tıp Bilişimi Anabilim Dalı Başarılar Temel Biyoistatistik dersi
DetaylıÖRNEKLEME, ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ VE ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı
ÖRNEKLEME, ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ VE ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı ÖRNEKLEME Kitlede bulunabileceği düşünülen bazı özellikleri incelemek
DetaylıVERİLERİN SINIFLANDIRILMASI
VERİLERİN SINIFLANDIRILMASI Yrd. Doç. Dr. Ünal ERKORKMAZ Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı uerkorkmaz@sakarya.edu.tr NİTEL VE NİCEL VERİLERİN SINIFLANDIRMASI Sınıflandırma
DetaylıKARŞILAŞTIRMA İSTATİSTİĞİ, ANALİTİK YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI, BİYOLOJİK DEĞİŞKENLİK. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2005
KARŞILAŞTIRMA İSTATİSTİĞİ, ANALİTİK YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI, BİYOLOJİK DEĞİŞKENLİK Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2005 1 Karşılaştırma istatistiği Temel kavramlar: Örneklem ve evren:
Detaylıİş Sağlığı ve Güvenliğinde Araştırma Yöntemleri
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Araştırma Yöntemleri İş Sağlığı ve Güvenliği Diğer Sağlık Personeli Temel Eğitim Programı Dr. V.Aydan İZGİ Problem çözerken hangi bilgi kaynaklarından yararlanıyoruz? Örnek arama
DetaylıAraĢtırma Konusunun Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir? Prof. Dr. Levent Altuntop
AraĢtırma Konusunun Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir? Prof. Dr. Levent Altuntop TIPTA VE DĠġ HEKĠMLĠĞĠNDE UZMANLIK EĞĠTĠMĠ YÖNETMELĠĞĠ MADDE 28 (1) Uzmanlık öğrencilerinin, uzmanlık sınavına girebilmeleri
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Olasılıkta Temel Kavramlar Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTTİSTİK Olasılıkta Temel Kavramlar Yrd. Doç. Dr. slı SUNER KRKÜLH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim D. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr 1 OLSILIK Olasılık; Tablo
DetaylıBirgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA
Sağlık Çalışanlarının Çalışan Güvenliği Uygulamalarından Memnuniyetleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hakkındaki Bilgi Düzeyleri (Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği) Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana
DetaylıI.GİRİŞ. İSTATİSTİK teriminin Latince Durum anlamına gelen STATUS kelimesinden türediği kabul edilir. İlk uygulamalar
BİYOİSTATİSTİK I.GİRİŞ İSTATİSTİK teriminin Latince Durum anlamına gelen STATUS kelimesinden türediği kabul edilir. İlk uygulamalar Vergi ödeyeceklerin belirlenmesi Askere alınacakların saptanması I.GİRİŞ
DetaylıTürkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Şu anki sunumun yapılmasına imkan tanıyan bu proje, 692188 sayılı anlaşma kapsamındaki AB Horizon 2020 Araştırma
DetaylıModeli - Tarama Modelleri
Modeli - Tarama Modelleri Geçmişte varolmuş veya hala varolan bir durumu olduğu şekliyle betimlemeye çalışan yaklaşımdır. Araştırmacı olay, nesne, bireyleri değiştirmeden, onlara deneysel bir müdahalede
DetaylıEPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMA TİPLERİNE GİRİŞ
EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMA TİPLERİNE GİRİŞ Prof.Dr.Şanda Çalı Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı BÖLÜMÜN AMACI Oturumun sonunda katılımcılar epidemiyolojik araştırma tipleri
Detaylıİstatistik Giriş ve Temel Kavramlar. BBY606 Araştırma Yöntemleri Güleda Doğan
İstatistik Giriş ve Temel Kavramlar BBY606 Araştırma Yöntemleri Güleda Doğan Ders İçeriği İstatistik (tanımı, amacı) Dar anlamda istatistik Betimsel istatistik ve çıkarsamalı istatistik Temel kavramlar
DetaylıAraştırma Yöntem ve Teknikleri
Araştırma Yöntem ve Teknikleri Verilerin Toplanması Veri, bir gerçeği ortaya çıkarabilmek ya da bir olayı aydınlatmak için gerekli olan ve bir karara varmamızı sağlayan ya da üzerinde inceleme yapılabilecek
DetaylıTaraf tutma (Bias) önlenmiş
Hamdi Akan Ankara Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı hamdiakan@gmail.com 23 Ocak 2015 Toplumu iyi temsil ediyor = Hasta sayısı Doğru tasarım ve metodoloji Taraf tutma (Bias) önlenmiş Sağlam istatistik
DetaylıHastane Yönetimi-Ders 8 Hastanelerde İstatistiksel Karar Verme
Hastane Yönetimi-Ders 8 Hastanelerde İstatistiksel Karar Verme Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları İşletmeciliği Hastane Yönetiminde İstatistiksel Karar Vermenin Önemi
DetaylıFarklı Araştırma Türleri Ve Farklı Başvuru Dosyaları
Farklı Araştırma Türleri Ve Farklı Başvuru Dosyaları Uzm. Meral Demir İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Öğretim Üyesi
Detaylı10 soruda makalelerde sık karşılaştığımız epidemiyolojik terimler Uzm. Dr. Tolga Binbay
10 soruda makalelerde sık karşılaştığımız epidemiyolojik terimler Uzm. Dr. Tolga Binbay Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Açıklama (2009-2012) Danışman: (-)
DetaylıBİYOİSTATİSTİK DERSLERİ AMAÇ VE HEDEFLERİ
BİYOİSTATİSTİK DERSLERİ AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM I-I. DERS KURULU Konu: Bilimsel yöntem ve istatistik Amaç: Biyoistatistiğin tıptaki önemini kavrar ve sonraki dersler için gerekli terminolojiye hakim olur.
Detaylı