3. BÖLÜM ÖDEME ŞEKİLLERİ

Transkript

1 3. BÖLÜM ÖDEME ŞEKİLLERİ

2 Türk Kambiyo Rejiminde, ihracat bedelleri

3 Türk Kambiyo Rejiminde, ihracat bedelleri, satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde «1.Peşin Ödeme 2.Akreditifli Ödeme, 3.Vesaik Mukabili Ödeme, 4.Mal Mukabili Ödeme,

4 5.Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme, 6.Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme (7). BPO:(BÖY): BANKA ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ: BANK PAYMENT OBLIGATION: şekillerine göre tahsil edilebilir.

5 Önemli not: Ödeme yöntemlerinde: PEŞİN ödeme için ICC de kural yoktur. Gerek görülmemiştir. MAL MUKABİLİ (AÇIK HESAP):için ICC de kural yoktur. Gerek görülmemiştir. %82 ye kadar çıkmıştır. VESAİK MUKABİLİ TAHSİL: kullanımı çok azdır. Sorunludur. Belge eksik veya kaybı fazla olur. AKREDİTİF: %14 lere kadar düşmüştür. BPO:(BÖY): BANKA ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ: bank payment obligation:

6 1. PEŞİN ÖDEME: Peşin ödemede; taraflar aralarında anlaştıktan sonra, ithalatçı tarafından hemen mal bedeli ödenmekte, daha sonrada, ihracatçı malları ithalatçıya göndermektedir. ÖNCE ÖDEME SONRA MAL

7 1.a. Nakit ödeme: İhracat bedelleri nakit olarak ithalatçı, ihracatçı veya onların kanuni temsilcileri tarafından yurda getirilebilmektedir. (elden) İhraç bedellerinin bu şekilde getirilmesi halinde, gümrükten yurda giriş yapılırken gümrük yetkililerine beyan edilmesi ve söz konusu efektiflerin ihracat bedeli olduğuna dair Nakit Beyan Formu (NBF) düzenlenmesi gerekir.

8 1.b: Havale ile ödeme: İthalatçı ihracatçıya ödemeyi bankalar yoluyla yapmaktadır. İthalatçı kendi bankasına mal bedelini yatırarak, ihracatçının bankasına transferi için talimat verir. Havale, peşin ödeme yöntemleri içinde en fazla tercih edilenidir.

9 1.c: prefinansman: (ihracatçının bankası ithalatçıya bir ödeme garantisi vermektedir) 1. a ve 1.b de açıklanan; Havale şeklinde VE peşin ödemede; ithalatçı büyük risk altındadır. Çünkü ihracatçı parayı aldıktan sonra malı göndermeyebilir. Bu durumda ihracatçı ithalatçının parasını geri iade etse bile, ithalatçının bu süre içinde faiz kaybına uğraması söz konusudur.

10 Prefinansmanda, havale ile ödemeden farklı olarak; ihracatçının bankası ithalatçıya bir ödeme garantisi vermektedir. Bu garantiye göre; ihracatçının malın ihracatını gerçekleştirmemesi halinde; ihracatçının bankası; prefinansman amacıyla gelen ana parayı gecikme faiziyle birlikte geri ödemek zorundadır.

11 2.Akreditifli ödeme Uygun vesaik ibrazıyla ödeme taahhüdüdür.

12 2.Akreditifli ödeme U.A. ticarette en sık kullanılan ödeme şekli idi. (%14 lere düştü) Akreditif, ithalatçının verdiği talimat doğrultusunda, ithalatçının çalıştığı bankanın belirli bir tutar ve belirli bir vade için istenilen şartların yerine getirilmesi ve ihracatçı tarafından ihraç edilen malların ihracına ilişkin belgelerin ibrazı karşılığında ihracatçıya ödeme yapılacağını taahhüt etmesidir.

13 1.Akreditifli ödeme

14 1.Akreditifli ödeme

15 akreditif

16 RAMBURSMAN BANKASI yani bir borcu geri ödemekle yükümlü banka manasında akreditiflerde geçen bir terimdir bu misal olarak a bankasının açtığı akreditife teyid ekleyen b bankasına karşı yine a bankasının muhabiri olan c bankasının vadesinde ödemeyi yapmakla görevlendirilmesidir, rambursman teyidi ise c bankasının bu edimi gerçekleştireceğine dair garanti vermesidir yani c bankası a bankasının riskini alır ve o ödemeyi gerçekleştirmese dahi onun yükümlülüğünü ödemeyi peşinen taahhüt eder.

17 diyelim ki zimbabwe ile bir ticaret yapacaksınız. siz tekstil makinaları üreten bir firmasınız. zimbabwe'deki bir şirket de bu makinalardan 10 tane almak istedi. tanesi 100 bin euro'luk makinalardan 10 tane alacaklar. siz malı yollamasına yollarsınız ama paranızı nasıl alacaksınız? zimbabwe'deki adamla konuştunuz. "abi ben bir akreditif açarım buradan, hallederiz. merak etme parada sorun olmaz. zimbabweliyiz biz" dedi. iyi hadi bakalım git aç dediniz. adam gitti bankaya. bankanın adı da "bank de zimbabwe" olsun. siz de diyelim ki garanti bankası ile çalışıyorsunuz

18 bank de zimbabwe'nin bu akreditifi açabilmesi için garanti bankası ile aralarında muhabirlik ilişkisi hatta credit line olması gerekir. yani aralarında swift çekip güvenli bir şekilde iletişebilecekleri bir ilişki (corresponding line) gerekiyor. diyelim ki muhabirlik ilişkisi var ama credit line yok. siz de malınızı zimbabweye yollayacaksınız. boru değil, 1 milyon euro'luk mal. tabii ki kendinizi garantiye almak istiyorsunuz. bu yüzden akreditifin teyitli olmasını talep ediyorsunuz, yani sizin bankanızın garantör olmasını istiyorsunuz. (bkz: teyitli akreditif)

19 ama garanti bankası ile aralarında credit line olmadığı için garanti bankası kendini garantiye alamıyor ki size garantör olsun. neyse efendim garanti bankası size dönüp diyor ki: "beyefendi, valla biz bu bank de zimbabwe'ye kefil olamayız. ne üdüğü belirsiz bi banka. bu akreditife teyit veremeyiz. riski siz üstleniyorsanız teyitsiz kabul edin akreditifi". ee naapcaz o zaman? türkiye'de başka kimse de bu bank de zimbabwe ile bırakın credit line'ı muhabirliği bile yok. haydaaa' ne güzel satacaktık malı. adam arıyo zimbabwe'den - abicim niye tereddüt ediyorsun, kabul et işte teyitsiz akreditifi. parana bişey olmaz diyorum. ben yatıracam paranı.

20 yahu arkadaşım ben sana güveniyorum güvenmesine de bank de zimbabwe'ye güvenmiyorum. ee nolcak şimdi yapamicaz mı bu ticareti? yapacaz tabii! işte rambursman banka burada devreye giriyor. zimbabwe'nin hemen yanında güney afrika cumhuriyeti var. malumunuz hiç de afrika ülkesi gibi değil. maşallah bizim kadar ekonomisi var.

21 ee haliylen bizim bankalarımız da oradaki bankalarla çalışıyor. mesela standard bank of south africa çıkıyor delikanlı gibi, "yahu" diyor garanti bankasına, "merak etme ben bu zimbabwe bankasına garantör olurum. seni de tanıyorum onu da tanıyorum, iyi çocuktur. vermezse bile parayı zaten yanıbaşımda ben almasını bilirim. en iyisi mi ben 3. banka olarak garantörlük görevini üstleneyim. para benim üzerimden geçsin. ben komisyonumu alırım siz de ticaretinizi yaparsınız böylece" diyor. sonuç olarak akreditifi ramburse ediyoruz, malımızı gönderiyoruz, paramızı alıyoruz. herkes mutlu oluyor.

22 Akreditife ek Vesaik mukabili güvencedir. Alıcının (M) bankasının satıcı (X) ile anlaşma yapmasıdır. Alıcının bankası(m nın bankası) satıcıya (X ya): «Sen benim şartlarımı (ki bu şartları alıcıdan alır) yerine getirirsen alıcı ödemez ise ödemeyi ben yapacağım» der.

23 Teyitsiz akreditifte ülke ve banka riski vardır. Örneğin; Afrika ülkeleri risklidir, bankaları da öyle. Confirm: teyitli Without: teyitsiz. Akreditifte rezerv dünya ortalaması %70 seviyelerindedir. Ancak %30 u parasını sorunsuz alabiliyor.

24 3. Vesaik mukabili ödeme Vesaik mukabili ödeme, basit olarak, vesaiklerin alıcıya ; mal bedelinin tahsil edilmesinden veya tahsilat için istenilen güvencenin alınmasından sonra teslim edildiği bir ödeme yöntemi olarak tanımlanabilir. **Banka ihraç bedelini (ithalatçıdan) tahsil ettikten sonra vesaikleri ithalatçıya teslim eder.**

25 Vesaikler/belgeler ASIL BELGELER: Fatura (malın satıldığını gösterir) ve Konşimento (malın sevkedildiğini) dur. DİĞER BELGELER: ATR MENŞE ÇEKİ LİSTESİ vd

26 Önemli not: Satıcı belgeleri/vesaikleri bankasına gönderir. Belgeler kaybolabilir, alıcı belgeleri almayabilir, vb. sebeplerle; Ya satıcı (X) Ya da satıcı bankası (x nın bankası); «Bu satış ICC kurallarına tabidir» yazmalıdır. Herhangi bir problemde ICC devreye girip çözer.

27 VESAİK MUKABİLİ ÖDEME (Cash against Documents/Documentary Collections) İhracatçının ithalatçı ile yaptığı satış sözleşmesine uygun olarak malları sevk etmesinden sonra bunları temsil eden sevk vesaiklerinin ödeme veya poliçe kabulü veya bono düzenlenmesi karşılığında banka aracılığı ile ithalatçıya teslimine imkan veren bir ödeme şeklidir. Banka ihraç bedelini tahsil ettikten sonra vesaikleri ithalatçıya teslim eder.

28 Vesaik Mukabili Ödemenin Temel Özellikleri Vesaik mukabili ödemeler akreditiflere oranla daha az karmaşık bir yapıya sahiptirler. Vesaik mukabili ödemede bankalar vesaiklerin dolaşımında etkin olarak rol alsalar da vesaiklerin kontrolü ve ödemenin yapılıp yapılmaması konusunda hiçbir sorumlulukları yoktur. Akreditiflerin aksine bankalar ihracatçıya herhangi bir ödeme garantisi vermezler.

29 Akreditiflerin aksine vesaikler bankalarca incelenmemektedir. Bu durum ithalatçı açısından risk oluşturmaktadır. Bazı taşıma şekillerinde vesaik mukabili ödeme ihracatçılar için akreditiflere nazaran bir kat daha tehlikeli bir durum arz etmektedir.

30 Vesaik mukabili ödeme artık günümüzde mal mukabili ödeme yerine geçmiştir. Bankalar artık fotokopiyle ödeme yapmaktadır. (Bankalar arası rekabet arttığı için )

31 2. Vesaik mukabili ödeme

32 4. Mal mukabili ödeme Bu ödeme yönteminde malların bedeli; ithalatçı tarafından mallar teslim alındıktan sonra ödenir.

33 4. Mal mukabili ödeme Bu ödeme yöntemi ithalatçı için en avantajlı, ihracatçı için ise en riskli yöntemdir. Bu yöntemde de tarafların uzun dönemdir iş yapması, birbirlerini iyi tanıması ve aralarında güven tesis edilmiş olması esastır. Bu yöntem daha çok alıcının güçlü olduğu durumlarda kullanılır.

34 Mal mukabilinde satıcı (X) alacağını aşağıdaki şekillerde garanti altına alabilir: (mallar gitti.ya alıcı ödemezse): Faktöring (alacak hakkının satılması) Stand by anlaşması Sigorta Garanti fonu Mal mukabili dünya genelinde % 80 lere ulaşmıştır.

35 Faktöring Mal mukabilinde satıcı (X) alacağını aşağıdaki şekillerde garanti altına alabilir Faktoring, firmaların mal ve hizmet satışlarından doğan yurt içi ve yurt dışı vadeli alacaklarının faktoring şirketi tarafından temlik (Bir malın mülkiyetinin bütün haklarıyla alacaklıdan başka bir kişiye devredilmesine temlik denir. Kelime anlamı olarak da mülk olarak verme şeklinde kullanılır. Genelde bir borcun ödenmesi için yapılır. alınarak garanti, alacak ve tahsilat yönetimi, finansman hizmetlerinin bir arada sunulduğu komple bir finansman yöntemidir.

36 faktöring Tahsilat ve Alacak Yönetimi: Alacaklar, temlik yoluyla faktoring şirketine geçtiği için tahsilat işlemleri faktoring şirketi aracılığıyla yapılır. Böylece faktoring şirketi alacak yönetimini de üstlenmiş olur.

37 Alacağın temliki Mal mukabilinde satıcı (X) alacağını aşağıdaki şekillerde garanti altına alabilir Borç ilişkisinde yer alan alacaklının alacağını üçüncü kişiye devretmesidir.

38 Stand By Anlaşması nedir Mal mukabilinde satıcı (X) alacağını aşağıdaki şekillerde garanti altına alabilir Bu anlaşma; bir devlet ve IMF arasında yapılır. Anlaşmayı imzalayan ülkenin bazı şartları onaylamasıyla IMF den borç para alması işlemidir. IMF koyduğu şartların kontrolü amacıyla o ülkeyi devamlı ziyaret eder. IMF bir ülkeye güven duymuşsa ve stand by antlaşması sonucu tutulması gereken sözler tutulmuşsa, kredi dilimlerini serbest bırakır. IMF in, bu antlaşmayı imzalayan ülkeyi rahatsız etme hakkı bulunur.

39 Stand By Anlaşması nedir Ülkemiz IMF ile 2002 den günümüze kadar karşılıklı Stand By anlaşması imzalamıştır. Bu antlaşma sonucu verilen bazı ekonomik ödevler IMF ile anlaşma sonucu belirlenir den önceki dönemde ise IMF ile tek taraflı birkaç yıllık sözleşmeler yapılıyordu. Şimdiler de ise bu değişti ve karşılıklı bilgi alışverişine dayalı sözleşmeler yapılmaktadır.

40 KGF Mal mukabilinde satıcı (X) alacağını aşağıdaki şekillerde garanti altına alabilir Kredi Garanti Fonu (KGF), küçük ve orta ölçekli işletmeler için sağladığı kefaletle bu işletmelere destek vermekte, yatırımlarının ve işletmelerinin finansmanında banka kredisi kullanmalarını mümkün hale getirmekte.

41 Mal mukabili

42

43 5.Kabul Kredili VESAİK MUKABİLİ Ödeme (Acceptance Credit) Mal bedelinin belli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeye bir Poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile kabul kredisi satılan malın bedelinin bir poliçeye bağlandığı vadede satıcıya ödendiği bir ödeme şeklidir.

44 Poliçe tanımı Poliçe belirli bir kişi emrine, diğer bir kişiye verilen ödeme yetkisini kapsayan bir senettir. 3 taraf vardır: 1. keşideci 2.borçlu 3.alacaklı

45 Poliçede üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Senedi düzenleyen (1) keşideci, bir kişiye (2)borçlu iken diğerinden (3)alacaklıdır. Orhan İdris e borçlu, Ali den alacaklı. Keşideci (Orhan) alacaklı olduğu kişiye (Ali) hitaben düzenlediği senedi borçlu olduğu kişiye (İdris) teslim eder. Borçlu(Ali) senedi kabul ettiğinde keşideci(orhan) aradan çekilmiş olur.(ali orhan ın idris e olan borcunu üzerine aldı) Borçlu(Ali) isterse borcunu keşideciye(orhan) veya diğer alacaklıya(idris) ödemekte serbesttir.

46 6.Kabul Kredili MAL MUKABİLİ Ödeme İhraç edilen malın bedelinin; malın ithalatçı tarafından teslim alınmasından ve poliçeyi kabul etmesinden sonra poliçe vadesinde ödemenin gerçekleştiği bir ödeme şeklidir

47 6.Kabul kredili mal mukabili

48 7.BPO

49 BPO

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65 BANKANIN REZERV KOYMASI REZERV SEBEPLERİ

66

67

68

69

70

71

72 BPO: akreditifin güvencesini; Mal mukabilinin kolaylığı, ile birleştiren yeni bir ödeme sistemidir. Evraklar, bankalar ve ihracatçı / ithalatçı arasında elden değil de elektronik ortamda dolaşır. Kağıt israfı da ortadan kalkar. Evrak eksikliği, yanlışlığı olmadığı için zaman açısından da avantaj sağlanır.

73 Yükümlü Banka nın (Obligor Bank) elektronik ortamda Lehtar Banka dan (Recipient Bank) aldığı verileri Oluşturulmuş Veritabanı (Established Baseline) de belirlenen elemanlar (şartlar) ile uygunluk sağlaması üzerine; Lehtar Banka ya ödeme yapacağına, vadeli ödeme yükümlülüğüne gireceğine ve belirlenen tutarı vadede ödeyeceğine ilişkin geri dönülmez ve bağımsız bir taahhüdüdür.

74 BPO (Banka Ödeme Yükümlülüğü), Bank Payment Obligation) BPO, verilerin elektronik ortamda başarılı bir biçimde eşleşmesi veya eşleşmezliklerin kabulü şartı altında belirli bir tutarı ödemeyi içeren, bir yükümlü bankanın (alıcının bankası) bir lehtar bankaya (satıcının bankası) verdiği geri dönülemez ve bağımsız bir taahhüttür.

75 BPO (Banka Ödeme Yükümlülüğü), Bank Payment Obligation) Mal mukabili ödemelerdeki riski azaltmak için sunulan bu servis; hem satıcı hem de alıcı için güvence oluşturmakta olup; akreditif gibi, alıcının bankası satıcının bankasına şartlı garanti sunmakla birlikte, akreditiften farklı olarak bankalarca evrak incelemesi yapılmamakta ve işlemler hızla gerçekleşmektedir.

76 BPO nedir ve nasıl çalışır? BPO yukarıda da belirttiğimiz gibi mevcut ödeme yöntemlerinin yerini alan bir ödeme yöntemi değildir, mevcut finansman çözümlerini tamamlayan alternatif bir enstrümandır. Bazıları BPO nun elektronik bir akreditif veya basitleştirilmiş bir akreditif olduğunu söyleseler de tam olarak doğru değildir, kendine özgü bir yöntem olarak görülmesi daha doğru olacaktır.

77 BPO yeni ICC Kurallarında (URBPO) şu şekilde tanımlanmaktadır; (uniform rules.) Yükümlü Banka nın (Obligor Bank) elektronik ortamda Lehtar Banka dan (Recipient Bank) aldığı verileri Oluşturulmuş Veritabanı (Established Baseline) de belirlenen elemanlar (şartlar) ile uygunluk sağlaması üzerine Lehtar Banka ya ödeme yapacağına, vadeli ödeme yükümlülüğüne gireceğine ve belirlenen tutarı vadede ödeyeceğine ilişkin geri dönülmez ve bağımsız bir taahhüdüdür.

78 İŞ AKIŞI AŞAĞIDAKİ GİBİ ÖZETLENEBİLİR; Oluşturulmuş Veritabanı nın oluşturulması (Established Baseline) 1- Alıcı, satıcıya bir sipariş gönderir 2- Alıcı, asgari sipariş bilgilerini ve BPO şartlarını bankasına (Obligor Bank) gönderir 3- Satışı sipariş bilgilerini ve BPO şartlarını bankasına (Recipient Bank) teyit eder

79 Alıcı tarafından gönderilen ve satıcı tarafından teyit edilen bilgiler TMA (Transaction Matching Application,işlem eşleştirme uygulaması) da karşılaştırılır. Bilgiler birbirini karşılarsa yani eşleşirse o halde Oluşturulmuş Veritabanı (Established Baseline) oluşur. Alıcı ve satıcı bankalarından Eşleşme Raporu (Matching Report) alırlar. Eşleşme (Matching) Satıcı malları varış yerine sevk eder, gönderir

80 4- Satıcı taşıma belgesi ve fatura bilgilerini bankasına teslim eder, bankası bilgileri eşleşmek üzere TMA ya gönderir (işlem eşleştirme uygulaması:transaction matching application)

81 5- Alıcı kendi bankasından (Obligor Bank) bir eşleşme raporu alır, varsa eşleşmeyen kısımları kabul etmesi için davet edilir 6- Satıcının bankası (Recepient Bank) başarılı eşleşme konusunda satıcıya bilgi gönderir İşlemin Tamamlanması (Settlement) 7- Satıcı, alıcının malı çekebilmesi için kağıt belgeleri doğrudan alıcıya gönderir 8- Alıcının bankası vadesinde alıcının hesabını borçlandırır, paraları satıcının bankasına gönderir ve satıcının bankası da satıcının hesabını alacaklandırır, yani satıcıya ödeme yapar.

82 BPO nun alıcılar için avantajları; Nakit akışı optimizasyonu, ödeme zamanını kontrol altında tutma, kredi kullanımı optimizasyonu, tedarikçilere zamanında ödeme, idari masrafları azaltma, araştırma ve tartışmaları azaltma, dış kaynak kullanım imkanları, ödeme sürelerini uzatma, ticari terimleri müzakere etme, tedarik riskini azaltma

83 BPO nun alıcılar için avantajları; BPO ile şirketler işlem kolaylığı, zamanında ödeme, işi geliştirme, finansman imkanları, ICC Kuralları, SWIFT gücü ve ISO Standartları ile tanışacaktır. BPO ile ilgili detaylı bilgiler ve sıkça sorulan sorular adresinden alınabilir. Bpo işleyişi için bkz. Masaüstü abdurrahman özalp