Yeryüzü Doktorlar Derne i Türkiye fiubesi Baflkan

Transkript

1 177 AFR KA DA SA LIKTA SÜRDÜRÜLEB L R GEL fime Ç N STK LAR ARASI fib RL B R VAKA ÇALIfiMASI: YERYÜZÜ DOKTORLARI -RADEM fib RL VE KONGO DEMOKRAT K CUMHUR YET DENEY M P rof. Dr. M. hsan KARAMAN Yeryüzü Doktorlar Derne i Türkiye fiubesi Baflkan Yeryüzü Doktorlar Derne i (YYD); Doctors Worldwide (DWW) ismi ile 2000 de ngiltere de kuruldu. Türkiye flubesi, 2004 te çal flmalar na bafllad. Halihaz rda dört k tada yirmiden fazla ülkede çal flmalar n yürüten Yeryüzü Doktorlar ; savafllar n, felaketlerin ve yayg n hastal klar n etkili oldu u bölgelerde acil ve elektif tedavi hizmetlerinin yan s ra önleyici ve koruyucu sa l k hizmetleri vermek ve sa l k altyap lar n n kal c iyilefltirme çal flmalar na katk da bulunmak üzere teflkilatlanm fl, dünya çap nda 1500 den fazla sa l k personeli gönüllüsü bulunan bir dernektir. Birbirinden farkl ülkelerde birbirinden farkl sa l k projelerini efl zamanl olarak sürdürebilmek için yerel partner (paydafl) STK lar ile iflbirli i yap lmas zorunludur. Bu iflbirli inin baflar l ve uzun verimli olmas, yürütülen projelerin kaderini belirleyecek derecede önemlidir. Bu yaz da, Demokratik Kongo Cumhuriyeti nde yürütülen projelerde edinilen tecrübeler ve STK lar aras iflbirli i konusunda model olarak kullan - labilecek özellikleri bak m ndan DWW RADEM iflbirli i süreci paylafl lacakt r. fib RL N N PRENS PLER Baflar l bir iflbirli i için; karfl s ndakinin ç karlar na sayg ve birbirine güven flartt r. Liderli in, sayg duyulan kifli ya da kifliler taraf ndan sürdürül-

2 178 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations mesi de çok önemlidir. Aç k ve net bir süreçte gelifltirilmifl ana beklentiler konusunda kararl olmak, ulafl lmas istenen hedefler konusunda ortak bir vizyon gelifltirmek, ayn gündemi ve ayn program paylaflmak, birbiriyle uyumlu esnek bir çal flma program gelifltirmek, iflbirli iyle karar almak ve konsensüse ulaflma konusunda kararl olmak gereklidir. yi bir iletiflim ve etkin bir örgütsel yönetim, baflar l bir iflbirli inin olmazsa olmazlar aras ndad r. Tüm bu koflullara dikkat edilmeli, ayr ca iflbirli ine zaman tan nmal, süreç aceleye getirilmemelidir. Baflar s z bir iflbirli inin özellikleri flöyle s ralanabilir: 1- Ana hedefler konusunda bir anlaflmazl k geçmiflinin bulunmas, 2- Harcanacak para ve zaman n elde edilecek faydaya de memesi, 3- ki STK aras nda çal flma prensipleri ve felsefesi aç s ndan derin farkl l klar n bulunmas, 4- Hedef ve beklentilerin aç k ve gerçekçi olmamas, 5- Güç dengesinde adaletsizlik sonucu bir taraf n di er taraf ezmesi ya da manipüle etmesi, 6- letiflimsizlik, 7- Gizli gündem. Baflar l bir iflbirli i için tavsiyeler: 1- flbirli ini formüle ederken, amaç ve ilkelerini net olarak ortaya koy. Neye ulaflmak istedi in ve bunu karfl tarafa nas l aç klayaca n üzerinde düflün. 2- Baflka kurulufllarla iflbirli i yapmadan önce, kendi kuruluflunun içinde böyle bir iflbirli i için mutabakat ve destek oldu undan emin ol. 3- fli resmiyete dökmeden önce karfl taraf n beklenti ve yaklafl mlar n anlamaya çal fl. 4- Onlar n anlayaca dille iletiflim kur ve onlar n ulaflmak istedi i hedefler konusuna odaklan. 5- flbirli i sürecini zamana yay. 6- Resmi toplant lar kadar di er yöntemleri de deneyerek insanlar n kat - l m n sa la. Sosyallefl. 7- Onlar yeni fikirler gelifltirme konusunda teflvik et, böylece iflbirli i sürecine sahip ç kacaklard r. Onlara karfl aç k ve dürüst ol. Kongo da DWW- RADEM flbirli i Tecrübesi Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC), 56 milyon nüfuslu bir Orta Afrika ülkesidir. DWW nin çal flmalar n yo unlaflt rd eyalet olan Katanga n n ise nüfusu 7.2 milyondur. 5 yafl n alt nda 1.5 milyon nüfusun yaflad bölgede s k görülen hastal klar: S tma, k zam k, yeni do an tetanozu, tifo ve

3 Afrika da Sa l kta Sürdürülebilir Geliflme çin STK lar Aras flbirli i 179 di er ishaller, anemi, menenjit, cinsel yolla bulaflan hastal klar ve HIV/AIDS olarak karfl m za ç kmaktad r. Kongo da Yeryüzü Doktorlar n n yürüttü ü projelerde flu hedeflere ulafl lmas amaçlanmaktad r: Anne ölümünü azaltmak, çocuk ölümünü azaltmak s tmaya, suyla bulaflan hastal klara ve HIV/AIDS e karfl koruyucu önlemler gelifltirmek ve s k görülen hastal klar n tedavisine katk da bulunmak Bu hedeflere ulaflmak için Yeryüzü Doktorlar ; 1.Yatakl ana-çocuk sa l merkezleri açmakta, 2. Halk ve sa l k personelini e itmekte, 3. Fakirlere ücretsiz ilaç sa lamakta, 4. Temiz içme suyu sa lamakta, 5. S tmaya karfl ilaçl cibinlik sa lamakta, 6. Ücretsiz sünnet yapmakta, 7. Beslenme bozuklu una karfl, ihtiyaç sahiplerine g da yard m yapmaktad r. Yeryüzü Doktorlar, Kongo da bu hedefleri belirlerken ve belirledi i hedeflere ulafl rken, Lubumbashi flehrinde gönüllü bir sa l k memuru taraf ndan kurulmufl yerel STK olan RADEM (Recherche Et Action Pour Un Developement Multisectoriel) ile iflbirli i halindedir. RADEM 1999 da kuruldu unda hiçbir maddi destekleri yoktu y - l n n bafl ndan itibaren hay rsever bir ifladam, evini, ana-çocuk sa l merkezi olarak kullan lmak üzere bir y ll na RADEM e ücretsiz tahsis etti. Bir y l doldu unda yola nas l devam edilece i önemli bir sorundu ve kaynak aray fl - na baflland. flte bu süreçte RADEM in kurucular, DWW ile temasa geçti ve Lubumbashi de 285,696 kiflinin yaflad bir mahallede bulunan, toplumun en fakir kesimlerine birinci basamak ana-çocuk sa l hizmetleri sunan ve personeli gönüllülerden oluflan ana-çocuk sa l klini ine maddi destek için baflvurdu. Baflvuruyu takiben DWW, Kongo ya bir araflt rma ekibi gönderdi. Ekibin raporunun olumlu gelmesi üzerine DWW, Ocak 2004 ten itibaren RA- DEM i desteklemeye bafllad. DWW, ilk ifl olarak söz konusu klinik binas n sat n al p RADEM e bafllad. Daha sonra binay ve t bbi donan m n yeniledi. Ard ndan yeni projeler için birlikte harekete geçildi: 1. HEWA BORA HASTANES DWW, Lubumbashi nin bir kenar mahallesinde 40 yatakl bir hastane infla etti. RADEM, hastaneyi Haziran 2006 dan beri iflletmekte ve DWW, fakir hastalara ücretsiz ilaç temini için maddi yard ma devam etmektedir.

4 180 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations 2. KIRSAL BÖLGE ANA-ÇOCUK SA LI I MERKEZLER DWW, Katanga da 4 ayr Ana-çocuk sa l merkezi (Kamina, Lumata Malemba Nkulu ve Ngoy Mani) kurdu. Bu merkezler, çevresinde hiçbir sa l k hizmeti olmayan k rsal bölgelerde aç ld. Merkezler, RADEM taraf ndan iflletilmekte, DWW, ücretsiz ilaç için maddi yard m temin etmektedir. Bu merkezler, umut köyleri projesinin de çekirde ini oluflturmaktad r. 3. UMUT KÖYLER Sa l kta kalk nma meselesine bütüncül yaklafl m gere i ülkede en önde gelen sa l k sorunlar n n kal c olarak çözümüne katk da bulunmak amac yla kapsaml bir yard m program uygulamaya konuldu. Ülkedeki ana sorunlar tekrar hat rlayacak olursak; A. SA LIK: Yüksek anne ve bebek ölümü h z, suyla bulaflan hastal klar, yayg n s tma ölümleri ve HIV/AIDS B. E T M C. YERL HALK Ç N GEL R GET R C PROJELER DWW, ilk olarak Lumata da (nüfus:15.000) Umut köyleri projesini bir ana-çocuk sa l merkezi açarak bafllatt. Ayr ca temiz içme suyu için su kuyular aç ld. Lumata ve çevresinde sünnet kampanyas devam etmekte ve s tmadan korunma projesi nin de yak nda bafllamas planlanmaktad r y l na kadar 90,000 in üzerinde erkek çocu u (3 ay-15 yafl aras ) Yeryüzü Doktorlar ve RADEM taraf ndan sünnet edildi. Sünnetin, HIV in bulaflmas na karfl tek bafl na %70 koruyucu oldu u hesaba kat l rsa, bu oldukça kayda de er bir koruyucu sa l k projesi olarak kabul edilebilir. 4. GIDA YARDIMI 1. DWW/RADEM, 3500 çocu a ve ailesine düzenli g da yard m yap - yor. 2. DWW, kurban bayram nda kurban eti da t yor y l nda 2500 hisse kurban, 2006 da 5500 hisse kurban ve 2007 de 7800 hisse kurban kesildi ve etleri Kongo lu fakir ailelere da t ld. Kurban 2008 kampanyas nda bu say n n artmas bekleniyor. 5. AC L TIBB YARDIM DWW/RADEM acil t bbi yard m ekipleri, Katanga bölgesinde 2006 y - l ndaki kolera salg n ve 2007 y l ndaki k zam k salg nlar nda mobil kli-

5 Afrika da Sa l kta Sürdürülebilir Geliflme çin STK lar Aras flbirli i 181 nikler kurarak iki ay boyunca ücretsiz muayene ve tedavi imkan sa lad. Yerel t bbi personelin görev ald çal flmalar, salg nlar n h zla kontrol alt na al nmas na katk da bulundu. DWW nin ve RADEM in Projelerdeki Rolleri Temelde sa l k alan nda süren yard m çal flmalar nda verimlilik ve süreklili in korunabilmesi için paydafl kurulufllar aras ndaki rol da l m n n net olarak belirlenmifl olmas gereklidir. Projelerde DWW nin üzerine düflen sorumluluklar flöyle özetlenebilir: 1- Maddi destek, 2- Gönüllü deste i (projeler için insan gücü, yerel personelin e itimi), 3- Teknik destek (know how bilgisi, tecrübe paylafl m, t bbi malzeme ve süreçler konusunda dan flmanl k), 4- Projelerin genel yönetimi, 5- RADEM in teklif etti i yeni projelerin araflt r lmas. RADEM in katk lar : 1- Bütün projelerin güncel yönetimi, 2- Yerel personelin ifle al nmas, 3- Personelin yönetimi, 4- Yerel olarak malzeme ve ilaç al m, 5- ç çat flma ve problemlerin çözümü, 6- Projelerin bütçe yönetimi, 7- DWW genel merkezine rapor verme, 8- DWW nin yerel konular hakk nda bilgilendirilmesi, 9- Yeni proje tekliflerinin haz rlanmas. OLASI SORUNLAR Yeryüzü Doktorlar n n gerek Kongo da gerekse Kongo d fl nda sürdürdü ü projeler s ras nda karfl laflt yerel farkl l klara ba l yaflad baz problemlere de inerek konuyu sonuçland rmak yerinde olacakt r. Uzak bir ülkede proje paydafl belirlemek çok önemli bir süreçtir. Mali aç dan veya ifl yapabilirlik aç s ndan güvenilmez bir kuruluflla çal flmak yolda kalmak anlam na gelir. Ayr ca paydafl kuruluflun uzun süreli projeler için yeterli donan m ve motivasyonda olmas, kurulufl içi anlaflmazl k sorunu olmamas gerekir. Bürokratik engeller yüzünden projelerin gecikmesi, s k karfl lafl lan bir sorundur. Örnek olarak deprem sonras nda çal flma yürüttü ümüz bir ülkede bir ana-çocuk sa l merkezinin temelini bürokratik engeller yüzünden ancak iki y lda atabildik.

6 182 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations Bazen de yerel politikac lar, yapmay planlad n z yard mlar kendi seçim bölgelerine veya kendi hemflehrilerine yönlendirmek isteyebilmektedir. Bu noktada ihtiyaç/öncelik kriterine sad k kalmak ve taviz vermemek gerekir. Yoksa manipülasyonlar n önü al namayabilir. SONUÇ Uluslararas planda, özellikle Afrika da gerek sa l k gerekse di er alanlarda yard m projelerinin sürdürülebilmesi için yerel kapasitelerin artt r lmas ve yerel bir kuruluflla iflbirli i gereklidir. Yerel meseleleri anlamak için yerel bir kuruluflla çal flmak önemlidir. flbirli i süreçlerinde daima risk vard r, ancak bu riski almaya de er. fieffafl k ve hesap verebilirlik; iflbirli inin devam için olmazsa olmaz derecede önemli ve gereklidir. Kaynak: 1- Building Effective Local Partnerships, The Partnerships Handbook