Prof. Dr. Nuray EKŞİ. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı

Transkript

1 Prof. Dr. Nuray EKŞİ Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı 6458 SAYILI YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU NDA İDARİ GÖZETİM

2 Yayın No : 3119 Hukuk Dizisi : Baskı Ağustos İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt : : Beta Bas m A.fi. Kapak Tasarım : Gökhan Ayrancı Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. Tel: (0-212) (Sertifika No ) Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. (Sertifika No ) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ Yabancılar alanındaki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan sorunların çözümünde mevzuatın yetersiz kalması, yeni yasal düzenlemelerin yapılmasına ve göç alanındaki idari teşkilatın yeniden şekillendirilmesine sebep olmuştur. Bu bağlamda 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) 11 Nisan 2013 tarihinde Resmî Gazete de yayınlanmıştır. YUKK un idari teşkilata ilişkin hükümleri, 11 Nisan 2013 tarihinde ve diğer hükümleri ise 11 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yabancıların idari gözetimi literatürde incelenmemiş olan bir konudur. YUKK dan önce idari gözetim yasayla düzenlenmemişti. Ayrıca YUKK dan önce idari gözetim fiilen uygulanmasına rağmen idari gözetime ilişkin yargı kararlarının sayısı sınırlıydı. Çünkü idari gözetim, ceza hukuku müessesi olarak kabul edilmediğinden sulh ceza hâkimlikleri; idare hukuku müessesesi olarak kabul edilmediğinden idare mahkemeleri idari gözetim kararlarına karşı yapılan itirazları genellikle reddediyordu. YUKK dan önce genel uygulamanın istinasını teşkil eden ve idari gözetimi inceleme konusu yapan idare mahkemeleri ve Danıştay kararlarına kitabımızda yer verilmiştir. Özellikle iltica ve sığınma talepleri reddedilerek Türkiye den sınırdışı edilmesine karar verilen yabancılar idari gözetim altında tutuluyordu. Söz konusu yabancılar tarafından AİHM de açılan davalarda, AİHM, idari gözetim uygulaması ile Türkiye nin AİHS in 5. maddesini ihlal ettiğine dair muhtelif kararlar vermiştir. YUKK un getirdiği en önemli yeniliklerden biri, yabancıların idari gözetimine ilişkin hükümleridir. YUKK un maddeleri ile 68. maddesinde, idari gözetim sebepleri, süresi, idari gözetim kararına karşı başvuru yolları, idari gözetim altına alınan yabancıların konulacağı geri gönderme merkezleri ve bu merkezlerde sağlanacak hizmetler düzenlenmiştir. YUKK un idari gözetime ilişkin hükümleri tarihinde yürürlüğe girmesine rağmen bu hükümler bir hayli uygulama alanı bulmuştur. Bu uygulamanın sonucunda YUKK ile düzenlenen idari gözetim konusunda verilen sulh ceza mahkemesi kararları önemli bir sayıya ulaşmıştır. Kitabımızda YUKK dan önce idari gözetime ilişkin olarak idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından verilen kararların yanı sıra AİHM kararlarına yer verilmiş; YUKK un yürürlüğe girmesinden sonra verilen sulh ceza hâkimlikleri kararları incelenmiştir.

4 Kitabımızda yer verdiğimiz sulh ceza hâkimlikleri kararları, Av. Abdulhalim Yılmaz ve Av. Mahmut Kaçan dan temin edilmiştir. Kitabımıza yaptıkları katkıdan dolayı Av. Abdulhalim Yılmaz ve Av. Mahmut Kaçan a; kitabın tashihlerini özenle yapan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı öğretim görevlisi Ar. Gör. Dr. A. Elif Ulusu ya; kitabın basısının kısa sürede geçekleşmesini sağlayan Beta Yayınevinin değerli Yöneticisi Sayın Seyhan Satar a; kitabın dizgisini ve kapak tasarımını özenle gerçekleştiren Sayın Gökhan Ayrancı ya teşekkür ederim. Temmuz 2014, Çekmeköy Prof. Dr. Nuray EKŞİ

5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III KISALTMALAR...XI Giriş...1 I. Genel Olarak İdari Gözetim (Administrative Detention)...3 II. Anayasamızda ve Türkiye nin Taraf Olduğu Milletlerarası Antlaşmalarda İdari Gözetim...7 III. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Yürürlüğe Girene Kadar Olan Dönemde İdari Gözetim...12 A. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Yürürlüğünden Önce İdari Gözetimin Yasal Dayanakları...12 B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Yürürlüğünden Önce İdari Gözetim Yerleri...13 C. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Yürürlüğünden Önce İdari Gözetime İlişkin İdari Yargı Kararları İdari Gözetim Kararlarının Denetiminin İdari Yargının Görevine Girip Girmediği Meselesi İdari Gözetim Kararlarının İdari Yargıda Denetlenebileceğine İlişkin Kararlar...16 a. Ankara 14. İdare Mahkemesi nin Tarihli Kararı...17 b. Ankara 12. İdare Mahkemesi nin Tarihli Kararı...19 c. Ankara 5. İdare Mahkemesi nin Tarihli Kararı...20 d. Danıştay 10. Dairesi nin Tarihli Kararı...21 e. Danıştay 10. Dairesi nin Tarihli Kararı...24 D. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ndan Önceki Uygulamanın Ortaya Çıkardığı Sorunlar ve İdari Gözetim Uygulamasıyla Türkiye nin AİHS in 5. Maddesini İhlal Ettiğine İlişkin AİHM Kararları...26

6 VI 1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ndan Önceki Uygulamanın Ortaya Çıkardığı Sorunlar AİHM Kararlarında Türkiye nin İdari Gözetim Uygulamasının AİHS in 5. Maddesinin İhlali Sayılması...27 a. İdari Gözetim Uygulamasının AİHS in 5. Maddesinin İhlali Sayılmasına İlişkin Tarihli İlk AİHM Kararı: Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davası b. Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davasında Verilen Tarihli Karardan Sonra İdari Gözetim Uygulamasıyla Türkiye nin AİHS in 5. Maddesini İhlal Ettiğine İlişkin Diğer AİHM Kararları...34 c. İdari Gözetim Uygulamasının AİHS in 5. Maddesine Aykırı Olduğuna İlişkin AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa Etkisi...49 IV. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Uyarınca İdari Gözetim...50 A. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre İdari Gözetim Sebepleri ve İdari Gözetim Sayılmayan Haller Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre İdari Gözetim Sebepleri Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre İdari Gözetim Sayılmayan Haller Türkiye ye Girişine İzin Verilemeyen ve Sınır Kapılarında Tutulan Yabancıların Ülkeden Çıkışları Yapılana Kadar İdari Gözetim Altına Alınıp Alınamayacakları Meselesi B. İdari Gözetim Kararı Vermeye Yetkili Makamlar...55 C. İdari Gözetim Kararını Veren Birim Tarafından İdari Gözetim Kararının Denetlenmesi...55 D. İdari Gözetim Süresi...55 E. İdari Gözetim Yerine Uygulanabilecek Tedbirler...56 F. İdari Gözetim Altına Alınan Yabancıların Geri Gönderme Merkezlerinde Tutulması Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ndan Önce Geri Gönderme Merkezlerindeki İdari Gözetim Koşullarının AİHS in 3. Maddesi Kapsamında Değerlendirilmesi...57

7 VII a. Geri Gönderme Merkezlerindeki İdari Gözetim Koşullarını AİHS in 3. Maddesinin İhlali Sayan AİHM Kararları...58 aa. Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye No. 2 Davası...58 bb. Tehrani ve Diğerleri v. Türkiye Davası...64 cc. Yarashonen v. Türkiye Davası...74 b. İdari Gözetim Koşullarının AİHS in 3. Maddesine Aykırı Olduğuna İlişkin AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Etkisi Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Geri Gönderme Merkezlerine İlişkin Hükümleri Kabul ve Barınma Merkezleri ile Geri Gönderme Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi, İşletilmesi, İşlettirilmesi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik Geri Gönderme Merkezlerinde Sağlanacak Hizmetler...79 G. İdari Gözetim Kararına İtiraz İtirazın Sulh Ceza Hakimliklerine Yapılması Sulh Ceza Hakimliklerine Yapılan İtirazın Yürütmeyi Kendiliğinden Durdurmaması Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nda Açık Hüküm Olmamasına Rağmen İçtihatla Sulh Ceza Hâkimlerinin Yürütmeyi Durdurma Yetkisi Tesis Edip Edemeyeceği Sorunu İdari Gözetim Kararlarına İtiraz Davalarında Sulh Ceza Hâkimleri Tarafından Verilen Kararlar...91 a. İstanbul 8. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı...91 b. İstanbul 12. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı...94 c. İstanbul 32. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı...95 d. İstanbul 8. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı e. İstanbul 10. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı f. İstanbul 11. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı...106

8 VIII g. İstanbul 21. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı h. Bakırköy 19. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararı H. İdari Gözetim Kararına Karşı Anayasa Mahkemesi ne Bireysel Başvuru I. İdari Gözetim Sebebiyle AİHM e Başvurulması V. Uluslararası Koruma Talep Eden Yabancıların Başvuru Sürecinde İdari Gözetimi A. Uluslararası Koruma Talep Eden Yabancıların İdari Gözetiminin İstisnai Bir Yol Olması B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre Uluslararası Koruma Talep Eden Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınmasının Sebepleri C. İdari Gözetim Yerine Uygulanabilecek Tedbirler D. İdari Gözetim Kararının Tebliği E. İdari Gözetim Süresi F. İdari Gözetim Altına Alınan Uluslararası Koruma Başvuru Sahiplerinin Görüşme Yapabileceği Kişi ve Kurumlar G. İdari Gözetim Altına Alınan Uluslararası Koruma Başvuru Sahiplerinin İdari Gözetim Kararına İtirazı İdari Gözetim Altına Alınan Uluslararası Koruma Başvuru Sahiplerinin İdari Gözetim Kararına Karşı Sulh Ceza Hâkimliklerine İtiraz Etmesi a. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun 68(7). Maddesi b. Uluslararası Koruma Başvuru Sahiplerinin İdari Gözetim Kararına İtirazı Üzerine Van 2. Sulh Ceza Mahkemesi Tarafından Verilen Tarihli Karar c. Uluslararası Koruma Talepleri Reddedilerek Kabul ve Barınma Merkezine Konulan Yabancıların Kabul ve Barınma Merkezinde Barındırılmaları Kararına Karşı Sulh Ceza Hâkimliklerine İtiraz Edemeyeceklerine İlişkin Yalova 3. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli ve Adana 1. Sulh Ceza Mahkemesi nin Tarihli Kararları...125

9 IX 2. İdari Gözetim Altına Alınan Uluslararası Koruma Başvuru Sahiplerinin İdari Gözetim Kararı Sebebiyle Anayasa Mahkemesi ne ve AİHM e Başvuru Hakları Sonuç Yararlanılan Kaynaklar...133

10 X EKLER Ek. 1 Ek. 2 Ek. 3 Ek. 4 Ek. 5 Ek. 6 Ek. 7 Ek. 8 Ek. 9 İstanbul 8. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/252 D. İş, Karar Tarihi: İstanbul 12. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/197 D. İş, Karar Tarihi: İstanbul 32. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/215 D.İş, Karar Tarihi: İstanbul 10. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/326 D. İş, Karar Tarihi: İstanbul 8. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/336 D. İş, Karar Tarihi: İstanbul 11. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/329 D.İş, Karar Tarihi: İstanbul 21. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/269 D. İş, Karar Tarihi: Bakırköy 19. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/637 D. İş, Karar Tarihi: Van 2. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/655 D. İş, Karar Tarihi: Ek. 10 Yalova 3. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/242 D. İş, Karar Tarihi: Ek. 11. Adana 1. Sulh Ceza Mahkemesi, Değişik İş No: 2014/1675 D. İş, Karar Tarihi:

11 XI AHL AİHM AİHS AnkaraBD ARC AÜHFD bkz. BMMYK CMK CPT dn. KISALTMALAR : Atatürk Hava Limanı : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi : Ankara Barosu Dergisi : Ashraf Refugee Camp : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Bakınız : Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği : Ceza Muhakemeleri Kanunu : European Committee for the Prevention of Torture : Dipnot E. : Esas EBYS ETIM FMR GİGEM ICLQ İHFD : Elektronik Belge Yönetim Sistemi : East Turkestan Islamic Movement : Forced Migration Review : Göç İdaresi Genel Müdürlüğü : International and Comparative Law Quarterly : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İHH : İnsan Hakları, Özgürlükleri ve İnsani Yardım Vakfı (İnsani Yardım Vakfı) İYUK : İdari Yargılama Usulü Kanunu K. : Karar KHK : Kanun Hükmünde Kararname LHD : Legal Hukuk Dergisi md. : Madde MHB : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni MİT : Milli İstihbarat Teşkilatı

12 XII Nordic J. Int l L : Nordic Journal of International Law OxMo PMOI RG s. : Sayfa T. : Tarih TBB Dergisi TCK TIPF UN vd. YİSHK YUKK : Oxford Monitor of Forced Migration : People s Mojahedin Organisation of Iran : Resmi Gazete : Türkiye Barolar Birliği Dergisi : Türk Ceza Kanunu : Temporary Interview and Protection Facility : United Nations : Ve devamı : Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun : Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu