1982 ANAYASASINA GÖRE TÜRK ANAYASA HUKUKU

Transkript

1 I 1982 ANAYASASINA GÖRE TÜRK ANAYASA HUKUKU Bülent Tanör 1940 ta stanbul da do du. Galatasaray Lisesi ni ve stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ni bitirdi. Doktora, doçentlik ve profesörlük ünvanlar n stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde kazand. Paris X, Dijon, Cenevre ve stanbul Hukuk Fakültelerinde ö retim üyeli i yapt y l nda Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesine geçti ve Kas m 2002 de aram zdan ayr ld. Bafll ca yay nlar : Siyasi Düflünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasas ; Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar; TCK 142. Madde, Düflünce Özgürlü ü ve Uygulama; ki Anayasa ( ); Türkiye nin nsan Haklar Sorunu; Türkiye de Yerel Kongre ktidarlar ( ) (YKY, 1998); Türkiye de Demokratikleflme Perspektifleri (TÜS AD 1997); Kurtulufl-Kurulufl; Türkiye de Demokratik Standartlar n Yükseltilmesi (TÜS AD 1999), Osmanl -Türk Anayasal Geliflmeleri (YKY, 1998). Necmi Yüzbafl o lu 1956 da Kastamonu da do du. stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1977 de mezun oldu. Ayn Fakültede 1986 da hukuk doktoru, 1987 de yard mc doçent, 1991 de doçent ve 1996 da da profesör oldu. Ü Hukuk Fakültesinde uzun süre Dekan Yard mc l ve Fakülte Yönetim Kurulu üyeli i yapt y l nda Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesine geçti. Burada ö retim üyeli inin yan nda Anabilim Dal Baflkanl, Yönetim Kurulu üyeli i, Dekanl k ve Rektör Yard mc l görevlerini yürüttü y llar aras nda iki dönem Yüksekö retim Kurulu üyeli i yapt. Halen Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanl ve Anayasa Hukuku Anabilim Dal Baflkanl görevlerini sürdürmektedir. Bafll ca yay nlar : Parlamenter Rejimlerde ve Türkiye de Yürütme Kuvveti (doktora tezi), Türk Anayasa Yarg s nda Anayasall k Blôku, Türkiye de Kanun Hükmünde Kararnameler Rejimi, Türkiye de Uygulanan Seçim Sistemleri ve Bunlara liflkin Anayasa Mahkemesi Kararlar na Göre Nas l Bir Seçim Sistemi, 3 Kas m 2002 Seçimleri Üzerindeki Gölgeler, Anayasa Hukukunun Temel Metinleri, Anayasa Hukuku El Kitab.

2 II

3 III BÜLENT TANÖR NECM YÜZBAfiIO LU 1982 ANAYASASINA GÖRE TÜRK ANAYASA HUKUKU

4 IV Yay n No : 2756 Hukuk Dizisi : Bask - Ekim STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : B e t a B as m A.fi. : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha fl Merkezi A Blok Avc lar / STANBUL Tel.: (Sertifika No ) : Gülgonca Çarp k Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

5 V Bülent Tanör ün An s na

6 VI

7 VII ON K NC BASIYA ÖNSÖZ Türk Anayasa Hukuku kitab n n bu bas s önceki bas n n erken tükenmesi nedeniyle yap ld. Bu arada yenilenen Anayasa Mahkemesi çtüzü üyle getirilen baz de ifliklikler de kitaba ifllendi. Kitab n bas m n gerçeklefltiren BETA Bas mevinde eme i geçenlere teflekkür ederim. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-Ekim 2012 ONB R NC BASIYA ÖNSÖZ Türk Anayasa Hukuku kitab n n onuncu bas s nda 2010 anayasa de iflikliklerinin ifllendi i kapsaml güncellefltirme yap lm flt. Bu bas da, sadece, bu arada yenilenen Anayasa Mahkemesinin Kuruluflu ve Yarg lama Usulleri Hakk nda Kanunla getirilen baz de ifliklikler ifllendi. Öncekilerde oldu u gibi kitab n bu bas m nda da katk sa layan genç meslektafl m Burak Çelik ile kitab n bas m n gerçeklefltiren BETA Bas mevinde eme i geçenlere teflekkür ederim. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-Mart 2012

8 XIII

9 IX ONUNCU BASIYA ÖNSÖZ Türkiye de anayasa hukuku her zaman dinamik bir alan oldu. Son y llarda bu dinamizm daha da artt. Türk Anayasa Hukuku kitaplar n n neredeyse her y l güncellefltirilmesine ihtiyaç do uyor. Kitab n onuncu bas s bu ihtiyac karfl l yor. Bu do rultuda, 12 Eylül 2010 da halkoylamas yla kabul edilen kapsaml 16. anayasa de ifliklikleri de, kitab n ilgili bölümlerine ifllenmifl bulunuyor. Bu güncellefltirmede ve kitab n yeni bas m ndaki düzeltmelerde, her zaman oldu u gibi yine gönülden ve titizlikle katk sa layan genç meslektafllar m Dr. Burak Çelik, Dr. Didem Y lmaz ve Dr. Özen Ülgen ile kitab n bas m n gerçeklefltiren BETA Bas mevinde eme i geçenlere teflekkür ederim. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-fiubat 2011 DOKUZUNCU BASIYA ÖNSÖZ Türk Anayasa Hukuku kitab n n dokuzuncu bas s nda epeyce kapsaml güncellefltirme yap ld. Çünkü, son üç y l içinde önemli anayasa de ifliklikleri oldu ve Anayasa Mahkemesi siyasal rejimimizin gelece ine yön veren çok önemli kararlar verdi. Bütün bu yenilikler irdelenerek kitab n ilgili bölümlerine ve bafll klar na ifllendi. Bu güncellefltirmede ve kitab n yeni bas m ndaki düzeltmelerde her zaman oldu u gibi yine gönülden ve titizlikle katk sa layan genç meslektafllar m Didem Y lmaz, Burak Çelik ve Özen Ülgen Adada ile kitab n bas m - n gerçeklefltiren BETA Bas mevinde eme i geçenlere teflekkür ederim. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-A ustos 2009

10 X SEK Z NC BASIYA ÖNSÖZ Türk Anayasa Hukuku kitab n n bu bas s da bir öncekinin güncellefltirilmifl olan özelli ini tafl maktad r. Kitab n bu bas s nda, daha önceki bas - larda gözden kaçan hatalar bularak düzeltme imkân sa layan genç meslektafllar m Özen Ülgen ve Burak Çelik e bu ilgi ve titizlikleri için teflekkür borçluyum. Keza, kitab n bas m n gerçeklefltiren Beta Bas mevinde eme i geçenlere de bir kez daha teflekkür ederim. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-Aral k 2006 YED NC BASIYA ÖNSÖZ Türk Anayasa Hukuku kitab n n yedinci bas s bir önceki bas n n güncellefltirilmifl halidir. Kitab n bas m n gerçeklefltiren Beta Bas mevinde eme- i geçenlere teflekkür ederim. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-Ekim 2005

11 XI SUNUfi Alt bölümden oluflan bu kitab n orjinal metninin ilk üç bölümü Bülent Tanör, sonraki üç bölümü Necmi Yüzbafl o lu taraf ndan yaz ld. Kitab n, ilki fiubat 2001 de, sonuncusu Mart 2004 de olmak üzere; ikisi t pk, ikisi güncellefltirerek yenilenmifl befl bas s, daha önce Yap Kredi Kültür Sanat Yay nc l k Ticaret ve Sanayi A.fi taraf ndan yay mland. Kas m 2002 de Bülent Tanörü kaybetmemiz nedeniyle, kitab n dördüncü ve beflinci bas lar n n güncellefltirilmesi, ilk üç bölümde Bülent Tanör ün uslûp ve yöntemine ba l kal narak, Necmi Yüzbafl o lu taraf ndan yap ld. Türkiye de Anayasa hukuku öteden beri çok dinamik bir bilim alan. Son y llarda Avrupa Birli ine uyum sürecinde bu dinamizm daha da artt. Neredeyse hemen her y l Anayasada de ifliklikler yap l yor; uyum yasalar onlar takip ediyor. Anayasa ve yasalarda yeni de ifliklikler hep gündemde tutuluyor. Böyle olunca kitap çok k sa sürede güncelli ini kaybediyor. Nitekim, bu kitab n son bas s ndan iki ay sonra May s 2004 de on maddelik Anayasa de iflikli i yap ld ; uyum yasalar n n arkas hiç kesilmiyor. Bu dinamizm bir süre daha devam edecek gibi görünüyor. Bu arada içtihadi hukuktaki de iflim ve geliflmeleri de izlemek gerekiyor. Okuyucuya her zaman kitab n güncellefltirilmifl yeni bas s n sunmak bizim görevimiz. Bu yeni bas y Bülent Tanör ün sevgili efli Öget Tanör ün de oluru ile Beta Bas m Yay m Da t m A.fi nde yapmay uygun gördüm. Kitab n, orjinal metni Bülent Tanör taraf ndan yaz lan ilk üç bölümünün güncellefltirmesi, daha öncekilerde oldu u gibi, bu bas da da yine Bülent Tanör ün uslûp ve yöntemine ba l kal narak taraf mdan yap ld. Kuflkusuz, bu, kitab n bundan sonraki bas lar nda da böyle devam edecek. Bülent Tanör le birlikte kitap yazmak benim için bir onurdu. Aram zdan zamans z ayr l fl büyük bir kay p olmufltur. Ancak, Bülent Tanör çok say da kitaplar yla ölümsüzleflmifl, adeta aram zda yafl yor. Bu kitab ve bu kitapta Bülent Tanör ü yaflatman n benim görevim oldu unu biliyorum. Bu nedenlerle, bu kitab n güncellefltirilip yenilenerek yay n n n devam nda, bana manevi destek veren baflta Bülent Tanör ün sevgili efli Öget Tanör olmak üzere kardeflleri Reha Tanör ve Ali Tanör e, bana bu onuru sürdürme ve Bülent Tanör ü bu kitapta yaflatma güvenleri için teflekkür ediyor, kitab n okuyucuya yararl olmas n diliyorum. Necmi Yüzbafl o lu Ortaköy-Eylül 2004

12 XII

13 XIII Ç NDEK LER B R NC BÖLÜM Anayasan n Oluflumu 3 I. Askerî Müdahale ve Rejim 3 A- 12 Eylül 1980 Müdahalesi 4 B- Askerî Rejim 6 C- Uygulama 8 D- Anayasa Yaklafl m 10 II. Anayasa Yap m 12 A- Kurucu Meclis 12 B- Tasar n n Oluflmas 14 C- Halkoylamas 18 D- Anayasa Yap m Modelleri 20 III. Anayasan n Uygulamaya Girifli 22 A- Ç k fl Güvenceleri 22 B- Geçifl Rejimi 23 C- Yarg Ba fl kl klar (geçici md. 15) 24 D- Çok Partili Yaflama Dönüfl 27 IV. Anayasan n Evrimi 29 A- Siyasal Felsefe 29 B- Aran fllar ve Usuller 33 1) Aran fl ve Tepkiler 33 2) Anayasa De iflikli i Usulleri ve Özellikle Halkoylamas 35 C- Anayasa De ifliklikleri 41 1) Birinci De ifliklik (1987) 41 2) kinci De ifliklik (1993) 42 3) Üçüncü De ifliklik (1995) 42 4) Dördüncü De ifliklik (1999) 46 5) Beflinci De ifliklik (1999) 46 6) Alt nc De ifliklik (2001) 46

14 XIV 7) Yedinci De ifliklik (2001) 49 8) Sekizinci De ifliklik (2003) 50 9) Dokuzuncu De ifliklik (2004) 50 10) Onuncu De ifliklik (2005) 52 11) Onbirinci De ifliklik (2005) 52 12) Onikinci De ifliklik (2006) 53 13) Onüçüncü De ifliklik (2007) 53 14) Ondördüncü De ifliklik (2007) 53 15) Onbeflinci De ifliklik (2008) 54 16) Onalt nc De ifliklik (2010) 54 D- Bir Geçici Bilanço 60 1) Birey ve Devlet 60 2) Siyasal Alan 61 3) Hukuk Devleti 62 4) Ekonomik ve Sosyal Hükümler 63 5) Sentez 64 K NC BÖLÜM Anakuruluflun Temelleri 69 I. Anayasan n Baz Özellikleri 69 II. Devletin fiekli: Cumhuriyet (md. 1) 72 A- Dar Anlamda Cumhuriyet 72 B- Genifl Anlamda Cumhuriyet 74 C- Türkiye ye Özgü Anlam yla Cumhuriyet 76 III. Cumhuriyetin Nitelikleri (md. 2) 77 A- Toplumun Huzuru, Millî Dayan flma ve Adalet Anlay fl 77 B- nsan Haklar na Sayg l Devlet 78 C- Atatürk Milliyetçili i 80 D- Bafllang ç taki Temel lkeler 83 E- Demokratik Devlet 85 F- Laiklik 90 1) Kavramlar, Yöntemler ve Modeller 90 2) Türk Pozitif Hukuku 93 a) Devletin Dine Dayanmamas lkesi 93 b) lkenin Yarg Yoluyla Korunmas 95 c) Devlet-Din Ayr l Sorunu 97 d) Dinsel Alanla lgili Özgürlükler 100

15 XV G- Sosyal Devlet 101 H- Hukuk Devleti 104 1) Kavram, lke ve Kurallar 104 2) Yarg Denetimi 107 3) Yarg Ba ms zl 109 4) Yarg lama lkeleri 110 IV. Devletin Bütünlü ü (md. 3) 111 V. Egemenlik 114 A- Egemenli in Kayna 115 B- Egemenli in Kullan lma Biçimi 116 C- Egemenli in Kullan lmas n n S n rlar 118 VI. Eflitlik (md. 10) 119 VII. Anayasan n Ba lay c l ve Üstünlü ü (md. 11) 122 A- Anayasan n Ba lay c l 122 1) Kamu Erki Kullananlar 122 2) Yönetilenler Aç s ndan 123 B- Anayasan n Üstünlü ü 126 C- Anayasan n Kat l ve De iflmez Hükümler (md. 4) 128 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Temel Haklar, Özgürlükler ve Ödevler 133 I. Genel Hükümler 134 A- Temel Hak ve Özgürlüklerin Niteli i (md. 12) 134 B- Temel Hak ve Özgürlüklerin S n rlanmas 136 1) Anayasan n Do rudan S n rlamas 137 2) Yasa(ma)n n S n rlamas 139 3) Yürütmenin Rolü 142 4) Yarg (ç) Karar yla S n rlama 143 C- Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullan lmamas 144 D- S n rlaman n S n rlar 147 1) Kanunla S n rlama 147 2) Anayasan n Sözüne ve Ruhuna Uygunluk 149 3) Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri 150 4) Öze Dokunmama 153 5) Ölçülülük 154 6) Dokunulmaz Alanlar 156 E- Ola anüstü Yönetimlerde Kullan m n Durdurulmas (md. 15) 156

16 XVI II. Temel Hak ve Özgürlük Türleri 161 A- Temel Hak ve Özgürlüklerin Özneleri 162 1) Herkes 162 2) Vatandafllar 163 3) Belli Kategoriler 163 4) Yabanc lar n Durumu (md. 16) 164 5) Öznelerin Çerçevesi 164 B- Kiflinin Haklar 165 1) Kifli Dokunulmazl (md. 17) 165 2) Zorla Çal flt rma Yasa (md. 18) 167 3) Kifli Hürriyeti ve Güvenli i (md. 19) 168 4) Özel Hayat n Korunmas (md ) 169 5) Yerleflme ve Seyahat Hürriyeti (md. 23) 170 6) Din ve Vicdan Hürriyeti (md. 24) 170 7) Düflünce ve fade Hürriyeti (md. 25,26) 173 8) Bilim ve Sanat Hürriyeti (md. 27) 176 9) Kitlesel letiflim Özgürlükleri ) Dernek Kurma Hürriyeti (md. 33) ) Toplant ve Gösteri Yürüyüflü Hakk (md. 34) 180 C- Ekonomik ve Sosyal Haklar 183 1) Ekonomik Haklar 183 2) Sosyal Haklar 185 D- Siyasî Haklar ve Ödevler 187 1) Vatandafll k (md. 66) 187 2) Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakk (md. 67) 188 3) Parti Faaliyetleri (md. 68, 69) 189 E- Koru(n)ma Haklar 197 1) Hak Arama ve Baflvuru Yollar 198 2) Yarg sal Güvenceler 202 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Yasama 207 I. Türkiye Büyük Millet Meclisi nin Kuruluflu 210 A- Tek Meclis Sistemi ve Milletvekili Say s 210 B- Seçim Dönemi 213 C- Seçimlerin Yenilenmesi 213 D- Seçimlerin Ertelenmesi 214 E- Ara Seçimler 214

17 II. Milletvekillerinin Seçimi 215 A- Seçimin Hukukî Niteli i 215 1) Serbestlik 216 2) Eflit Oy 217 3) Gizli Oy 217 4) Tek Dereceli Seçim 217 5) Genel Oy 218 a) Vatandafll k 218 b) Seçmenlik Yafl 218 c) K s tl Olmamak 219 d) Kamu Hizmetlerinden Yasakl Olmamak 219 e) Seçmen Kütü ünde Yaz l Olmak 219 f) Seçim Günü Oy Kullanamayacak Olanlar 219 6) Oy Vermenin fiahsili i 220 7) Aç k Say m ve Döküm 220 8) Yarg Yönetimi ve Denetimi 220 B- Seçim Çevreleri 221 C- Seçim Sistemi 222 1) Seçim Sisteminin fllevleri 222 2) Türkiye de Uygulanan Seçim Sistemleri 224 D- Seçim Takvimi 231 E- Milletvekili Seçilme Yeterlili i 232 F- Adayl k 234 III. Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Hukukî Statüsü 236 A- Temsilin Niteli i 236 B- Ant çme 238 C- Milletvekilli iyle Ba daflmayan fller 239 D- Yasama Ba fl kl klar 240 1) Yasama Sorumsuzlu u 241 a) Kifliler Bak m ndan 241 b) Yer Bak m ndan 242 c) Fiiller Bak m ndan 243 d) Yasama Sorumsuzlu unun Özellikleri Yasama Dokunulmazl 244 a) Kifliler Bak m ndan 245 b) Fiiller Bak m ndan 246 c) Kovuflturmalar Bak m ndan 247 d) Yasama Dokunulmazl n n Özellikleri 248 XVII

18 XVIII E- Milletvekilli inin Düflmesi 250 F- Yasama Dokunulmazl n n Kald r lmas ve Milletvekilli inin Düflürülmesi Kararlar n n Denetimi 252 G- Milletvekillerinin Malî Statüleri 253 IV. Türkiye Büyük Millet Meclisi nin ç Yap s ve Çal flma Düzeni 254 A- çtüzük 254 B- Baflkanl k Divan 258 C- Siyasî Parti Gruplar 260 D- Dan flma Kurulu 262 E- Komisyonlar 262 F- Meclisin Toplanmas ve Tatili 264 G- Toplant ve Karar Yeter Say s 266 H- Görüflmeler ve Oylama Usulleri 269 V. Türkiye Büyük Millet Meclisi nin Görev ve Yetkileri 273 A- Yasama Fonksiyonu 274 1) Yasaman n Düzenleme Fonksiyonunun Niteli i ve Kanun Kavram 274 2) Yasama Yetkisinin Devredilmezli i 281 3) Yasama fllemleri 285 a) Anayasay De ifltirme 285 b) Kanun Yapma 292 c) Meclis Kararlar 303 B- Bilgi Edinme ve Denetleme 307 1) Soru 307 2) Genel Görüflme 308 3) Meclis Araflt rmas 309 4) Meclis Soruflturmas 310 5) Gensoru 312 BEfi NC BÖLÜM Yürütme 315 I. Yürütmenin Yap s 317 A- Cumhurbaflkan 317 1) Cumhurbaflkan n n Hukukî Statüsü 317 a) Cumhurbaflkan n n Nitelikleri, Tarafs zl ve Seçimi 318 b) Cumhurbaflkan n n Siyasal Sorumsuzlu u ve Sonuçlar 322 c) Cumhurbaflkan n n Cezaî Sorumsuzlu u ve Sorumluluk Hali 331 d) Cumhurbaflkan na Vekâlet 334

19 2) Cumhurbaflkan n n Görev ve Yetkileri 334 a) Yasama ile lgili Olanlar 335 b) Yürütme Alan na liflkin Olanlar 335 c) Yarg ile lgili Olanlar 336 3) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Cumhurbaflkan nca Yenilenmesi 337 4) Cumhurbaflkan na Ba l Kurumlar 341 a) Millî Güvenlik Kurulu 341 b) Devlet Denetleme Kurulu 350 c) Cumhurbaflkanl Genel Sekreterli i 351 5) Cumhurbaflkan n n fllemlerinin Yarg sal Denetimi Sorunu 352 B- Bakanlar Kurulu 353 1) Bakanlar Kurulunun Kuruluflu 354 2) Bakanlar Kurulunun Çal flma Usulü 359 3) Bakanlar Kurulunun Görev ve Yetkileri 360 4) Bakanlar Kurulunun Sorumlulu u 363 a) Siyasal Sorumluluk 363 b) Cezaî ve Hukukî Sorumluluk 366 5) Bakanlar Kurulu ve Bakanlar n Görevlerinin Sona Ermesi 368 II. Yürütmenin Düzenleme Fonksiyonu ve Düzenleyici fllemleri 370 A- Yürütmenin Düzenleme Fonksiyonunun Niteli i 370 B- Yürütmenin Düzenleyici fllemleri 378 1) Kanun Hükmünde Kararnameler 378 a) Kavram, Tan m ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukukî Niteli i 379 b) Yetki Kanununun Unsurlar 384 c) Yetki Kanununa Dayanarak Kanun Hükmünde Kararname Ç kar lmas 392 d) Kanun Hükmünde Kararnamelerin Türkiye Büyük Millet Meclisi nde Görüflülerek Reddi veya Aynen ya da De ifltirilerek Kabulü 395 e) Yetki Kanunlar ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yarg sal Denetimi 397 2) Tüzükler 400 3) Yönetmelikler 401 4) Bakanlar Kurulunun Anayasan n 73/4 ve 167/2. Hükümleri Uyar nca Yapaca Düzenleyici fllemler 404 5) Bakanlar Kurulunun Di er Düzenleyici fllemleri 409 III. Ola anüstü Yönetim 411 XIX

20 XX A- Ola anüstü Yönetim Usulleri 412 1) Ola anüstü Hal 413 2) S k yönetim 415 B- Ola anüstü Yönetimde Düzenleme Yetkisi 416 1) Kanunla Düzenleme 418 2) Ola anüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerle Düzenleme 419 a) Ola anüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yetki Unsuru 419 b) Ola anüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerin Di er (Sebep, Konu, Amaç, Yer ve Süre) Unsurlar 422 c) Ola anüstü Hal/S k yönetim Kanunu ile Ola anüstü Kanun Hükmünde Kararname liflkisi 424 d) Ola anüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerin Türkiye Büyük Millet Meclisi nce Onaylanmas 428 C- Ola anüstü Yönetimde Yarg sal Denetim 430 IV. Hükümet Sisteminin Niteli i 434 ALTINCI BÖLÜM Yarg 443 I. Yarg Fonksiyonunun Niteli i ve Yarg n n Kuruluflu 443 A- Yarg Fonksiyonunun Niteli i 443 B- Yarg n n Kuruluflu 445 1) Adlî Yarg ve Yarg tay 446 2) darî Yarg ve Dan fltay 446 3) Askerî Ceza Yarg lamas ve Askerî Yarg tay 448 4) Askerî darî Yarg ve Askerî Yüksek dare Mahkemesi 448 5) Uyuflmazl k Mahkemesi 449 6) Say fltay 449 II. Yarg n n Temel lkeleri 450 A- Hâkimlerin Ba ms zl 451 B- Hâkimlik Teminat 453 C- Hâkimler ve Savc lar Yüksek Kurulu 455 D- Kanunî Hâkim Güvencesi 461 E- Suç ve Cezalarla Yarg lama Hukukuna liflkin Baz Temel lkeler 463 III. Anayasa Yarg s 464 A- Anayasa Yarg s Kavram 464 1) Anayasa Yarg s n n Temelleri ve Ortaya Ç k fl 464 2) Anayasa Yarg s n n fllevi ve Meflrûlu u 467 3) Anayasa Yarg s nda Modeller 470

21 B- Anayasa Mahkemesinin Kuruluflu, Çal flma ve Yarg lama Usulü 473 1) Anayasa Mahkemesinin Kuruluflu ve Üyelerinin Hukukî Statüsü 474 2) Anayasa Mahkemesinin Çal flma ve Yarg lama Usulü 478 C- Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri - Denetime Tâbi Normlar 481 1) Anayasa Mahkemesinin Norm Denetimi D fl ndaki Görevleri 482 a) Yüce Divan S fat yla Yarg lama Yapmak 482 b) Siyasî Partilerin Kapat lmas Hakk ndaki Davalara Bakmak 482 c) Siyasî Partilerin Malî Denetimini Yapmak 482 d) Bireysel Baflvurular Karara Ba lamak 482 e) TBMM nin Milletvekillerinin Yasama Dokunulmazl klar n n Kald r lmas ile Milletvekilli inin Düflürülmesi Kararlar n Denetlemek 483 f) Uyuflmazl k Mahkemesine Baflkan Seçmek 483 2) Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tâbi Normlar 483 a) Kanunlar 483 b) Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) 485 c) Türkiye Büyük Millet Meclisi çtüzü ü 486 d) Anayasa De ifliklikleri 487 D- Anayasaya Uygunluk Denetiminde Ölçü Normlar (Anayasall k Bloku) 489 1) Hukukun Genel lkeleri 492 2) Uluslararas Belgeler - nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi 495 3) Anayasa lke ve Kurallar 506 4) Anayasa Mahkemesi Kararlar 509 E- Anayasaya Uygunluk Denetimi Yollar 512 1) ptal Davas Yolu (Soyut Norm Denetimi) 512 2) tiraz Yolu (Somut Norm Denetimi) 515 a) Davaya Bakmakta Olan Mahkeme 517 b) Bak lmakta Olan Dava 518 c) Davada Uygulanacak Kural 519 d) Mahkemenin Davada Uygulanacak Kural Anayasaya Ayk r Görmesi veya Taraflar n Anayasaya Ayk r l k ddias n n Ciddî Oldu u Kan s na Varmas 520 3) Anayasa fiikâyeti Yolu (Bireysel Baflvuru) 522 XXI

22 XXII F- Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsam 526 1) fiekil Bak m ndan Denetim 526 2) Esas Bak m ndan Denetim 529 a) Sebep Unsuru 530 b) Amaç Unsuru 530 c) Konu Unsuru 532 G- Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonucu Uygulanan Yapt r mlar ve Anayasa Mahkemesi Kararlar n n Özellikleri 535 1) Denetim Sonucu Uygulanan Yapt r m Teknikleri 535 a) ptal 535 b) Z mnî lga ve Anayasan n Do rudan Uygulanmas 536 c) hmal ve Anayasan n Do rudan Uygulanmas 538 d) Anayasaya Uygun Yorum 540 e) Yürürlü ün Durdurulmas 543 2) Anayasa Mahkemesi Kararlar n n Özellikleri 547 a) Kararlar n Kesinli i ve Ba lay c l 547 b) Kararlar n Gerekçeli Olarak Resmî Gazetede Yay mlanmak Suretiyle Yürürlü e Girmesi 550 c) ptal Kararlar n n Geriye Yürümezli i 552