Graz Deklerasyonu 2003 Berlin den leri: 2010 ve Ötesinde Üniversitelerin Rolü

Transkript

1 Graz Deklerasyonu 2003 Berlin den leri: 2010 ve Ötesinde Üniversitelerin Rolü Çeviren: Emine Bol YAZICI * Düzelti: Mutahhar AKSARI** 1. Üniversiteler Avrupal toplumlar n gelifliminin merkezindedir. Üniversiteler yöresel, bölgesel ve küresel toplumlar n sosyal ve ekonomik refah için yaflamsal bilgiyi yarat r, korur ve yayar. Avrupa de er ve kültürünü üniversiteler gelifltirir. 2. Bilgi Avrupa s n savunan üniversiteler, birer birer ya da iflbirlikleri içersinde tüm k tada güçlü bir araflt rma kapasitesine sahip ve araflt rma tabanl e itimi temel al r. Kültürel ve dilsel çeflitlilik araflt rma ve ö retimi zenginlefltirir. 3. Avrupal üniversitelerin geliflimi, belirlenmifl temel de erleri taban alm flt r: Eflitlik ve ulafl labilirlik; yüksek ö retimde araflt rma ve bursun tüm alanlarda vazgeçilmez bir parça olarak görülmesi; yüksek akademik kalite; kültürel ve dilsel çeflitlilik. 4. Ö renciler akademik toplulu un anahtar d r. Bologna reformlar : tüm ö renciler için bireysellefltirilmifl ve esnek ö retim yollar n n sunulmas n n sa lanmas ; mezunlar için ifl bulma olas l n n yükseltilmesi; Avrupa dan ve di er k talardan gelen ö renciler için kurumlar m z n daha çekici bir hale getirilmesidir. 5. Küresel ölçekte aktif olan Avrupal üniversiteler sürdürülebilir ekonomik kalk nma ve yeni bulufllara katk da bulunurlar. Rekabet ve mükemmellik, ulafl labilirlik ve sosyal birleflme ile dengede olmal d r. Bologna reformlar, üniversiteler küresel rekabete meydan okuyup, Avrupa n n tümünde daha güçlü bir sivil toplumu gelifltirmenin önemini sahiplenirlerse ancak baflar l olabilirler. 6. Üniversiteler en yüksek düzeyde kaliteyi, yönetimi ve liderli i benimsemeye devam etmek zorundad r. 98 * Samsun Ondokuz May s Üniversitesi, Uluslararas liflkiler Bölümü, ** Ankara, Bat kent Lisesi ngilizce Ö retmeni

2 Kamu Sorumlu u Olarak Üniversiteler 7. Hükümetler, üniversiteler ve ö rencileri için uzun erimli bir vizyon olan Bilgi Avrupas düflüncesine inanmal d r. Üniversiteler farkl biçimlerde geliflmeye ve çok çeflitli yollardan kaynak yaratmaya teflvik edilmelidir. Ancak yüksekö retim, en birincil ve en önemli kamu sorumlulu u olarak kalmal d r, böylece üniversiteler temel akademik ve sivil hayata ait de erleri koruyarak bütünü yüceltip toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel ilerlemesinde ana paydafllardan biri olman n rolünü üstlenmelidir. 8. Bunu sa lamak için hükümetler yüksekö retim kurumlar n n yetkilerini art r p onlar n temel özerkliklerini kararl bir yasal ve finansal ortam sa lama yolu ile güçlendirmelidir. Üniversiteler hesap vermeyi kabul etmeli ve ö renciler ve di er paydafllar ile s k iflbirli i içerisinde reformlar gerçeklefltirmeyi üstlenmeli, kurumsal kaliteyi ve stratejik yönetim kapasitesini gelifltirmelidir. Yüksekö retimin Ayr lmaz Bir Parças Olarak Araflt rma 9. Yüksekö retim ve araflt rma aras ndaki ayr lmaz ba, Avrupa Üniversitelerinin belirleyici özelli idir ve Avrupa Yüksek Ö retimi Sisteminin merkezindedir. Hükümetler bu etkileflimin önemini do ru de erlendirip, Avrupa Yüksek Ö retiminin kalitesini ve cazibesini gelifltirmek ve Avrupa araflt rma kapasitesini güçlendirmek yolu ile Avrupa Yüksekö retim Alan ve Avrupa Araflt rma Alan aras ndaki ba güçlendirmeye çal flmal d r. Bundan dolay, doktora seviyesini, Bologna sürecinde üçüncü "devre" olarak kabul etmelidir. Üniversiteler araflt rmay önde tutan ve ö renimin Avrupa üniversitelerinde gerekli oldu u tart flmas n sürdürmelidir. Bilgi toplumu olarak Avrupa n n ihtiyaçlar n karfl lamak için bütün seviyelerdeki mezunlar araflt rma ortam na ve araflt rma tabanl e itime mutlaka sokulmal d r. 10. Avrupa üzerindeki üniversitelerin çeflitlili i; farkl ilgi alanlar nda, farkl misyonlarda ve farkl güçlerde çok verimli iflbirliklerinin yap lmas na büyük bir potansiyel sa lar. Doktora ve doktora sonras düzeylerde Avrupa iflbirli ini artt rmak ve insan kaynaklar hareketlili ini ço altmak Avrupa Yüksek Ö retimi ve Araflt rma Alanlar n bütünlefltirmek için esast r. Güçlü Kurumlar nfla Ederek Akademik Kaliteyi Artt rma 11. Reformlar n baflar l uygulanmas her kurumda liderlik, kalite ve stratejik yönetimi gerektirir. Hükümetler üniversitelerin kendi iç düzenleme ve yönetim (örne in; kurumsal düzey, fakülteler ve personel idarecili i aras ndaki iç denge ve yap ) konusunda uzun erimli kararlar almas n sa layacak koflullar yaratmal d r. Yenili e yer ve destek vermek için hükümetler ve üniversiteler müzakere edilmifl yeterli süreli kontratlara girmeleri gerekmektedir. 12. Üniversiteler kendi içlerinde liderli i teflvik etmelidir ve kurumlar n n iç kalite güvenceyi, sorumlulu u ve fleffafl bütünüyle oluflturabilmesi için yönetiflim yap s n oluflturmal d rlar. Ö renciler ilgili komitelere hizmet vererek kendilerine düflen görevi yapmal lar. D fl paydafllar yönetim ve dan flma kurullar nda hizmet vermelidir. Bologna Sürecine Yönelik Gayretler 13. Bologna sürecinin referans noktalar, ortak seviyeler ve ders tan mlar n gelifltirip afl r kuralc l ktan kaç nmal d r. 99

3 14. Üç seviyeli sistem uygulamas nda (üçüncü seviye olarak doktora seviyesi) de ifliklik gerekmektedir. Üniversiteler için uygulama öncelikleri afla da belirtilmektedir: -Hayat boyu ö renim dahil, ö renci merkezli ve esnek ö renim yollar oluflturmak amac yla, müfredat yeniden yap land rma ve gelifltirme arac olarak ECTS yi (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) uygulamak; -Nitelik çerçevelerinin ortak tan mlar n gelifltirmek ve tart flmak, müfredat konusunda kurumsal otonomiyi ve farkl l n faydalar n koruyarak Avrupa düzeyinde ç kt lar ö renmek; -Uygun ve etkili lisans ve yüksek lisans derecelerinin verilebilmesi için müfredat n yeniden düzenlenmesi sürecinde akademisyenleri, ö rencileri, profesyonel kurumlar ve iflverenleri dahil etmek; -Genifl anlamda istihdam edilebilirlik yetenekleri müfredat n içinde tan mlamaya ve desteklemeye devam etmek ve birinci devre programlar n ifl piyasas na girme flans sunmas n sa lamak; - stihdam edilebilirli i artt rmak amac yla Diploma Eki ni (Diploma Supplement) daha genifl çapta ve önde gelen dillerde haz rlamak ve (iflverenler ve profesyonel kurumlara) tan tmak; Hareketlilik ve Sosyal Boyut 15. Ö renci hareketlili inin kendisi akademik kaliteyi yükseltir. Hareket ö retim ve araflt rmay karfl laflt rmal ve ay r c yaklafl mlarla zenginlefltirerek çeflitlili in bir de er olarak ortaya ç kmas n sa lar. Hareketlilik bireylerin ifl bulma flanslar n art r r. Üniversite çal flanlar n n hareketlili i benzer yararlar sa lar. 16. EHEA (European Higher Education Area: Avrupa Yüksek Ö retim Alan ) gerçekleflmesi için hükümetler, hareketlili in önündeki engelleri kald rmal d r, ö rencilerin desteklenmesi için yeni yasalar ç karmal d r, örne in ö renim kredileri ve burslar n n tafl nabilir olmas n sa lamal d r, sa l k, sosyal servisler ve ifl izni gibi konularda kurallar gelifltirmelidir. 17. Ö renci deste i (sosyal destek, konaklama ve yar -zamanl ifl imkanlar dahil) akademik ve profesyonel dan flmanl, dil ö renimi ve meslek tan m n ilerleterek, hükümetler ve kurumlar hareketlili i teflvik etmelidir. Kurumlar, hareketlili i artt ran araçlar n (özellikle Avrupa Kredi Transfer Sistemi ve Diploma Eki) tam kullan m n sa lamal d r. K sa dönem hareketlilik ve yar -zamanl, uzak ve ergin ö rencilerin hareketlili i için imkanlar art r lmal d r. 18. Avrupa da ve Avrupa dönüfllerinde Doktora sahiplerinin çal flmaya devam edebilmeleri için teflvik tedbirleri dahil, genç araflt rmac lar ve ö retmenlerin kariyer imkanlar gelifltirmelidir. Çift kariyerli aileler için cinsiyet perspektifleri konusunda özel tedbirler gerekmektedir. Emeklilik haklar transferlerindeki k s tlamalar kald r lmal, nakli mümkün emeklilik ve di er sosyal destek çeflitleri yürürlü e konmal d r Ö retmenlik ve araflt rma alan nda kad nlar n kat l m n artt rmak rekabetçi Avrupa da flartt r. Cinsiyet eflitlili i akademik kaliteyi yükseltir ve üniversiteler bunu insan

4 kaynaklar yönetimi politikalar nda vurgulamal d r. 20. The Trends 2003 (Ak mlar 2003) Raporu, özellikle hareketlilik konular ile ilgili bilgi taban n n yetersiz oldu unu göstermektedir. Ulusal hükümetler istatistik verileri düzeltmek için iflbirli i içinde olmal ve mevcut izleme mekanizmalar gözden geçirmek için Avrupa Komisyonu ile birlikte çal flmal d r. EHEA (Avrupa Yüksek Ö retim Alan ) geliflmeleri ile ilgili konular hakk nda daha fazla araflt rma yap lmal d r. 21. Ortak programlar ve birlefltirilmifl müfredata dayanan dereceler, Avrupa ortakl n güçlendirmek için mükemmel bir araçt r. Hükümetler, ortak diplomalar n verilmesi ve tan nmas konusunda yasal engelleri kald rmal ve böyle bir iflbirli in spesifik mali gereklerini dikkate almal d rlar. 22. Kurumlar, mevcut pilot projelerden en iyi uygulamalar n karfl l kl de iflimini sa lamal, ECTS (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) kredilerin genifl çapta kullan m yla, yetkinliklerin ve ö renim sonuçlar n n tan nmas n teflvik edip yüksek kaliteyi sa layarak, ortak programlar n önemini vurgulamal ve gelifltirmelidir. Kalite Güvencesi: Avrupa çin Politik Bir Çerçeve 23. Kalite güvencesi Bologna sürecinde önemi artan bir yer teflkil eder. EUA (Avrupa Üniversite Kurumu) kurumsal özerkli in sorumluluk yarat p sorumluluk gerektirdi ini, iç kalite kültürünün oluflmas nda üniversitelerin sorumlu oldu unu ve bir sonraki gerekli ad m n bütün paydafllar n içinde oldu u Avrupa düzeyinde ilerleme oldu u inançlar n temel alarak Avrupa için eflit bir kalite güvencesi politikas önerir. 24. Mevcut bir iç kalite kültürü ve etkili prosedürler, enerjik entelektüel ve e itimsel eriflimleri teflvik eder. Etkin liderlik, yönetim ve yönetiflim de bunu yapmaktad r. Ö rencilerin de aktif kat l m yla, üniversiteler, çal flma programlar ve hizmet bölümleri dahil, aktivitelerinin tamam n de erlendirmeli ve izlemelidir. D fl kalite güvence prosedürleri, kurumsal hesaplar n kontrollerine odaklanmal d rlar (iç izlemelerin etkili yap lm fl olmas na dikkat etmelidirler). 25. Kalite güvencesinde Avrupa boyutunun amac konu alanlar ve ulusal flartlar n n farkl l klar n gözeterek, fleffafl art rmak ve ortak güvenini sa lamakt r. 26. Avrupa için kalite güvenceleri prosedürleri: akademik ve kurumsal kaliteyi gelifltirmeli, kurumsal özerkli i gözetmeli, iç kalite kültürünü gelifltirmeli, düflük maliyetli olmal, kalite güvence temsilcilerinin de erlendirmelerini içermeli, bürokrasiyi ve maliyeti en aza indirgemeli ve afl r düzenlemelerden kaç nmal d r. 27. Bundan dolay, EUA (Avrupa Üniversite Kurumu) paydafllar n ve özellikle üniversitelerin profesyonel (Higher Education Quality Committee for Europe) "Avrupa çin Yüksek Ö renim Kalite Komitesi" oluflturmalar için iflbirli i yapmalar n önerdi. Bu yap ba ms z olmal, kalite için kurumlar n sorumluluklar n gözetmeli ve kamu kayg lar na uyum göstermelidir. Komite tart flma forumu sa lar, küçük bir kurulun atanmas yla önerilen prensipler kodunun uygulanmas n izler ve kalite güvencesinde gerçek Avrupal boyutunu gelifltirir. Reformun Merkezindeki Üniversiteler 28. Bologna süreci bafllang çta politik alanda geliflmekteydi. Fakat flimdi tüm ilgili ortak- 101

5 lar n (yüksek ö retim kurumlar, hükümetler, ö renciler ve di er paydafllar) aktif ve gönüllü kat l mlar yla ivme kazanmaktad r un iddial hedefleri için tepeden inme reformlar yeterli de ildir. Üstesinden gelinmesi gereken en büyük güçlük kurumlar kendi kendine yeterli yapmak için reformlar n temel kurumsal fonksiyonlar n geliflme süreçlerinin içerisine tamamen entegre edildi inden emin olmakt r. Üniversitelerin yasal de ifliklikleri anlaml akademik hedefler ve kurumsal gerçeklere dönüfltürmek için yeterli zaman ay rmalar gerekmektedir. 29. Hükümetler ve di er paydafllar kurumsal yenili in kapsam n onaylamal d rlar. Üniversitelerin, Avrupa Birli i nin Lizbon Deklerasyonu nda belirtildi i gibi Avrupa bilgi toplumunun uzun dönemli geliflme ve Avrupa Araflt rma Alan na önemli katk lar sa lamal d rlar. Ortak hareketle, Avrupa yüksek ö retimi bugün Avrupa nüfusunun yar s ndan fazlas n n hayat n etkilemektedir- bütün k tay ilerletebilir. Leuven 4 Temmuz

6