İKTİSADIN TEMEL KAVRAMLARINA GİRİŞ

Transkript

1 ÜNİTE-1 İKTİSADIN TEMEL KAVRAMLARINA GİRİŞ Doğru-Yanlış Soruları 1- İktisadın günümüzdeki kullanılan tanımını Lionel ROBBINS geliştirmiştir. 2- Fırsat maliyeti, bir şeyi elde etmek için veya bir isteği tatmin etmek için vazgeçilen en iyi alternatiftir 3- Çikolata dayanıklı mallara örnektir. 4- Kapitalist sistemde üretim faktörleri devlet mülkiyetindedir ve iktisadi faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönlendirilmesi merkezi yönetim aracılığıyla yapılır. 5- İktisadi olayları ne olması gerekir, ne olması daha iyidir bakış açısından Normatif İktisat irdeler. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y (Çikolata dayanıksız bir maldır) 4-Y (Kapitalist sistemde özel mülkiyet esastır ve düzenleme fiyat mekanizmasıyla yapılır) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1- İktisadi kaynaklar en etkin olduğu alanlarda değil daha verimsiz olduğu alanlarda kullanılmaya başlanması. dır. 2- Artan fırsat maliyetinde bir malın üretimi arttıkça diğer malın üretim miktarı artmaktadır. 3- İsteklerin, istekleri tatmin etmek için kullanabileceğimiz kaynaklardan fazla olması durumuna.denir. 4- İktisat iktisatçıların yaptığı iş olarak gören kişi. dır sabit teknoloji ve tüm kaynakların kullanılması ile üretilebilecek tüm olası mal üretim bileşimlerini gösteren eğridir. Cevaplar: 1- Artan Fırsat Maliyeti 2- Vazgeçilen 3- Kıtlık 4- Jacob Viner 5- Üretim İmkanları Eğrisi Test Soruları 1- Sıfır fiyatta bile, talep edilen miktarı, arz edilen miktarından fazla olan mallara ne ad verilir? A. İktisadi mal B. Ara malı C. Dayanıklı mal D. Tüketim malı E. Serbest mal Çözüm-1 A İktisadi mallar, sıfır fiyatta bile, talep edilen miktarı, arz edilen miktarından fazla olan mallardır. Elde etmek için belirli bir fiyat ödememiz gereken mallardır. Bilgisayar, cep telefonu, otomobil vs. hava, gün ışığı gibi bedava olan mallar iktisadi mal değildir. 2- Aşağıdakilerden hangisi bir üretim malı değildir? A. Makine B. Otomobil C. Demir 1

2 D. Lastik E. Teçhizat Çözüm-2 B İKTİSADA GİRİŞ 1 Üretim (sermaye/yatırım/ara) malı, Diğer üretici malları ya da tüketici malların üretiminde kullanılan mallardır. Makine, teçhizat, lastik, demir vs. Otomobil bir nihai maldır ve herhangi bir malın üretiminde kullanılmaz. 3- İki ürün aynı ihtiyacı karşılayabiliyorsa bu iki ürün için ne söylenebilir? A. Tamamlayıcı mallar B. Dayanıklı mallar C. İkame mallar D. Sermaye malları E. İktisadi mallar Çözüm-3 C İki ürün aynı ihtiyacı karşılayabiliyorsa bu iki ürünün ikame ürünler oldukları söylenir. Dolmuş otobüs gibi. İki ürün bir ihtiyacı birlikte karşılayabiliyorsa bu iki ürünün tamamlayıcı ürünler oldukları söylenir. Araba benzin, sigara çakmak gibi. 4- Hangisi bir üretim faktörü değildir? A. Emek B. Toprak C. Sermaye D. Finans E. Girişimci Çözüm-4 D Üretim faktörleri, Emek, Sermaye, Toprak (Doğa) Girişimcilik İktisatta para ve benzeri finansal kavramlar bir üretim faktörü olarak ele alınmaz. 5- Bir ekonomide 100 adet uçak ve 50 adet tank üretilebilmektedir. Tank üretim sayısı 60 olursa üretilen uçak sayısı 80 olmaktadır. Bu durumda bir tank üretiminin alternatif maliyeti kaç uçaktır? A. 20 B. 10 C. 8 D. 5 E. 2 Çözüm-5 E Alternatif maliyet fırsat maliyeti olarak ta bilinir. Üretimde alternatif maliyet birmalın üretimini 1 birim artırmak için diğer malın üretiminden ne kadar vazgeçildiğini gösterir. Sorumuzda; 10 adet tank üretim artışı için 20 adet uçak üretiminden vazgeçiliyor. Yani 10 tank 20 uçağa bedel. Bu durumda 1 tank 2 uçak vazgeçilerek üretilir.o halde üretimi artan 1 adet tankın alternatif maliyeti 2 adet uçaktır. 6- Kapitalist sistemde ekonomik yapıyı hangisi düzenler? A. Piyasa ve fiyatlar B. Devlet C. Ekonomik birimler D. Bankalar E. Krizler Çözüm-6 A Sosyalist sistemde, devlet büyük ölçüde kaynakların mülkiyetine sahiptir, yani kolektif mülkiyet vardır ve iktisadi karar verme sürecinde merkezi iktisadi plan belirleyici rol oynar. Kapitalist sistem; Bu sistemde üretim faktörleri özel mülkiyettedir ve iktisadi faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönlendirilmesi piyasalar ve fiyatlar aracılığıyla yapılır. 2

3 Karma iktisadi sistem kapitalizm ile sosyalizmin bir bileşimini yansıtan yapıdır. Bu sistemde, hem kapitalist hem de sosyalist sistemin çeşitli araçları kullanılır. 7- Diğer üretici malları ya da tüketici malların üretiminde kullanılan mallara ne ad verilir? A. Tamamlayıcı mallar B. Sermaye malları C. Dayanıklı mallar D. İkame mallar E. İktisadi mallar Çözüm-7 B Üretim (sermaye/yatırım/ara) malı, Diğer üretici malları ya da tüketici malların üretiminde kullanılan mallardır. Makine, teçhizat, lastik, demir vs 8- Hangisi bir dayanıklı mal örneğidir? A. Çikolata B. Ekmek C. Buzdolabı D. Sebze E. Hava Çözüm-8 C Tekrar tekrar kullanılabilen mallar dayanıklıdır. Genellikle ikinci el piyasası olan mallardır. Ev, taşıt, giysi gibi. Dayanıksız mallar ise tekrar tekrar kullanılmaz ve ilk kullanım ile ortadan kaybolurlar. Yiyecekler gibi Buzdolabı tekrar kullanılabileceği için dayanıklı bir maldır. 9- Aşağıdakilerden hangisi ikame mallara örnektir? A. Çay-Şeker B. Ekmek-Su C. Otomobil-Benzin D. Dolmuş-Otobüs E. Ayakkabı-Gömlek Çözüm-9 D Aynı ihtiyacı karşılayan mallar ikame mallardır. Dolmuş ve otobüs seyahat ihtiyacını karşılamakta kullanılır ve ikamedir. İkame mallardan biri diğeri yerine kullanılabilir. 10- Üretim faktörleri ve aldıkları pay hangisinde yanlış verilmiştir? A. Sermaye-Faiz B. Emek-Ücret C. Girişimci-Kar D. Toprak-Rant E. Doğa-Faiz Çözüm-10 E Üretim faktörleri ve üretimden aldıkları paylar; Sermaye-Faiz Emek-Ücret Girişimci-Kar Toprak-Rant Doğa-Faiz Üretim faktörü olarak doğa ve toprak aynıdır. Üretimden aldığı pay ise ranttır. 3

4 ÜNİTE-2 ARZ, TALEP VE PİYASA DENGESİ Doğru-Yanlış Soruları 1-Diğer faktörlerin sabit olduğu varsayımı altında, mal veya hizmetin fiyatı ile üretilecek miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren tabloya arz şedülü denir 2- Gelir etkisi ile malın fiyatı arttığında, tüketicinin satın alma gücü azalacağı için (reel gelir azalması); hem fiyatı artan hem de diğer mallardan satın alabileceği miktarlar azalır 3- Gelir artışı durumunda talebi azalan mallara ise Normal Mal denir 4-Fiyattaki değişmeler arzda değişmeye ve arz eğrisinin kaymasına sebep olur 5-Bir malın arzı artarsa fiyatı düşer miktarı artar Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y ( Düşük mal) 4-Y (Fiyat değişimi arz edilen miktarı değiştirir ve eğri üzerinde hareket olur) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1-..malın fiyatının artması durumunda, ilgili malın diğer mallara göre nispeten pahalı olması nedeniyle daha az talep edilmesidir. 2-Tüketicilerin satın almaya niyetli ve satın alma gücüne sahip oldukları miktara denir. 3-Gelir artarken talebi artan mallara.denir. 4-Bir mala yönelik talep artarsa fiyatı, arz artarsa fiyatı.. 5-Girdi maliyetlerindeki azalış arz eğrisini..kaydırır. Cevaplar: 1- İkame etkisi 2- Talep edilen miktar 3- Normal mal 4- Yükselir-Düşer 5- Sağa Test Soruları 1-Bir malın fiyatı arttıkça tüketimi için ne söylenir? A. Azalır B. Değişmez C. Artar D. Azalarak artar E. Sıfırlanır Çözüm-1 A Talep kanunu bir malın fiyatı arttıkça tüketilmek istenen miktarının azalmasını açıklayan fiyat ve tüketim arasındaki ters yönlü ilişkiyi gösterir. Aksi belirtilmedikçe bir malın fiyatı arttıkça tüketimi azalır. 2- Tüketicilerin satın almaya niyetli ve satın alma gücüne sahip oldukları miktara ne ad verilir? A. Arz edilen miktarı B. Talep edilen miktar 4

5 C. Üretim miktarı D. Satış miktarı E. Pazarlanan miktar Çözüm-2 B İKTİSADA GİRİŞ 1 Talep belirli bir dönemde, farklı fiyatlardan tüketicilerin satın almak istedikleri ve satın alabilecekleri mal miktarları anlaşılır. Talep edilen miktar tüketicilerin satın almaya niyetli ve satın alma gücüne sahip oldukları miktardır. Bir malın fiyatı ile talep edilen miktarı arasındaki ilişki talep yasası ile açıklanır. Malın fiyatı arttıkça talep edilen miktarı azalır; malın fiyatı azaldıkça da talep edilen miktar artar. 3- Gelir artarken talebi de artan mallar hangisidir? A. Ara malı B. Giffen malı C. Normal mal D. Düşük mal E. İktisadi mal Çözüm-3 C Diğer şartlar sabitken, gelir artışı durumunda malların talebi artabilir veya azalabilir. Gelir artarken talebi artan mallara normal mal denir.örneğin et tüketimi Gelir artışı durumunda talebi azalan mallara ise düşük mal denir. Örneğin ekmek tüketimi 4-Gelir artarken talebi düşen mallara ne ad verilir? A. Ara malı B. Giffen malı C. Normal mal D. Düşük mal E. İktisadi mal Çözüm-4 D Diğer şartlar sabitken, gelir artışı durumunda malların talebi artabilir veya azalabilir. Gelir artarken talebi artan mallara normal mal denir. Örneğin et tüketimi Gelir artışı durumunda talebi azalan mallara ise düşük mal denir. Örneğin ekmek tüketimi 5- Talep eğrisi üzerinde bir harekete hangisi neden olur? A. Gelirin B. Alıcı sayısı C. Zevk ve tercihler D. Beklentiler E. Fiyat Çözüm-5 E Arz ve talep eğrileri üzerinde harekete sadece fiyat değişimleri neden olur. Fiyat dışındaki faktörler eğrileri kaydırır. Talepteki değişme ile talep edilen miktardaki değişmeler farklı şeylerdir. Bir malın fiyatındaki değişmeler talep edilen miktarda değişikliğe, fiyat dışındaki faktörlerdeki değişmeler ise talepte değişmeye sebep olur. Arz veya talep edilen miktardaki değişiklik eğri üzerinde hareket yaratır. Malın talebine ilişkin olumlu değişmeler talep eğrisini bir bütün olarak sağa kaydırır, olumsuz değişmeler ise sola kaydırır. 6- Aşağıdakilerden hangisi arz eğrisini sağa kaydırır? A. Girdi fiyatlarının düşmesi B. Gelirin artması C. Vergilerin artması D. Sübvansiyonların azalması E. Fiyatların artması Çözüm-6 A 5

6 Arzdaki kaymalar; İKTİSADA GİRİŞ 1 Girdi Fiyatlarındaki Değişmeler Teknolojik Gelişmeler Beklentiler Üretici (Satıcı) Sayısındaki Değişmeler Vergi ve Sübvansiyonlar Üretici için olumlu olan durumlar arz eğrisini sağa olumsuz durumla sola kaydırır. Örneğin vergilerin artması üretici için olumsuz bir durumdur sola kayar, girdi fiyatlarının düşmesi olumludur sağa kayar. Girdi fiyatlarının düşmesi üretici maliyetlerini azaltarak üretimi artıracağından arz eğrisi sağa kayar. 7- Arz ve talebin kesişmesi ile bulunan denge fiyatını üstünde bir fiyat oluşursa bu durumda hangisi gerçekleşir? A. Talep açığı B. Arz fazlası C. Talep şoku D. Arz açığı E. Talep fazlası Çözüm-7 B Denge fiyatı dışındaki fiyat düzeylerinde ise piyasada dengesizlik oluşur. O nedenle bu fiyatlara dengesizlik fiyatları da denir. Denge fiyatının üzerindeki fiyatlarda arz edilen miktar, talep edilen miktardan fazla olduğu için, bir arz fazlasından; altındaki fiyat düzeylerinde ise talep edilen miktarlar, arz edilen miktarlardan büyük olduğu için de talep fazlası ya da mal darlığından söz edilir. 8- Bir malın talebi artarsa fiyat ve miktar için ne söylenebilir? A. Fiyatı artar, miktar değişmez B. Fiyat artar, miktar azalır C. Hem fiyat hem de miktar artar D. Fiyat azalır, miktar artar E. Hem fiyat hem de miktar azalır Çözüm-8 C Piyasa arzı sabitken, talepteki bir artış, yani talep eğrisinin sağa doğru kayması, hem denge fiyatının hem de denge miktarının artmasına neden olur. Piyasa talebi sabitken, arzın artması yani arz eğrisinin sağa doğru kayması durumunda, denge fiyatı azalırken denge miktarı artar. Bir malın talebi artarsa o malın fiyatı yükselir (P ) o maldan daha fazla piyasaya sürülür ve miktarı artar (Q ) Bir malın arzı artarsa o maldan çok fazla üretileceği için mal bollaşır ve fiyatı düşer (P ) malın üreticisi arttığı için miktarı da artar (Q ) D ise P ve Q D ise P ve Q D ise P ve Q (P ve Q sabit değişmez) S ise P ve Q S ise P ve Q 6

7 S ise P ve Q (P ve Q değişmez) İKTİSADA GİRİŞ 1 9- Bir malın arzı artarken talebi azalırsa fiyat ve miktar için ne söylenebilir? A. Fiyat artar miktar değişmez B. Fiyat azalır miktar bilinmez C. Hem fiyat hem de miktar belirsizdir D. Fiyat düşer miktar değişmez E. Fiyat düşer miktar artar Çözüm-9 D S ise P ve Q Arz artışı D ise P ve Q Talep azalışı Fiyat mutlaka azalır, miktar değişmez 10- Klasik bir talep eğrisinin negatif eğimli olma nedeni hangisidir? A. Fiyat azaldıkça tüketilen miktarın azalması B. Fiyat arttıkça üretim miktarının artması C. Fiyat azaldıkça satışların artması D. Fiyat arttıkça karlılığın artması E. Fiyat arttıkça tüketilen miktarın azalması Çözüm-10 E Fiyat arttıkça tüketilen miktarın azalması Talep kanunu olarak bilinir ve negatif eğimli talep eğrisinin nedenidir. 7

8 ÜNİTE-3 Doğru-Yanlış Soruları TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ VE UYGULAMALARI 1-Esneklik; piyasa dengesinde değişikliğe sebep olacak faktörlerdeki değişmelerin, dengede ne kadar değişikliğe sebep olacağını ölçer veya fiyat dışı değişimlere yüzde olarak ne kadar reaksiyon göstereceğini nicel olarak görmemizi sağlar. 2- Talebin fiyat esnekliğinin işareti talep kanunundan dolayı her zaman (-) eksidir. 3- Esneklik mutlak değer olarak 1 den büyük ise inelastik mutlak değer olarak 1 den küçük ise elastik olur. 4-Arz esnekliği eksi sonsuz ile artı sonsuz arası değerler alır. 5- İkame mallar için çapraz fiyat esnekliği pozitif, tamamlayıcı mallar için çapraz talep esnekliği ise negatiftir. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y (Esneklik 1 den büyük ise elastik 1 den küçük ise inelastiktir) 4-Y (Arz esnekliği sıfır ile artı sonsuz arasında değer alır) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1-Esneklik mutlak değer olarak 1 den büyük ise hem arz hem de talep 2- Sonsuz esneklik durumunda talep eğrisi.pozisyondadır. 3- Sıfır esneklik olan malların arz eğrisi.konumdadır. 4-Hasılat esnekliğin 1 olduğu noktada.. dır. 5-.Y malının fiyatındaki yüzde değişmenin X malının talep edilen miktarında ne kadarlık değişmeye sebep olacağını gösteren bir katsayıdır. Cevaplar: 1- Elastik 2- Yatay 3- Dik 4- Maksimum 5- Çapraz Talep Esnekliği Test Soruları 1-Ekmeğin fiyatında %20 lik artış olurken talep edilen miktarı %30 azalıyorsa; ekmeğin talep fiyat esnekliği kaçtır? A. 1,5 B. 2 C. 3 D. 4,5 E. 5 Çözüm-1 A Talebin fiyat esnekliği, malın talep edilecek miktarının fiyat değişimlerine yüzde olarak ne kadar tepki göstereceğini ortaya koyar. Talep esnekliği, talep edilen miktardaki yüzde değişimin malın fiyatındaki yüzde değişimine oranıdır. Talebin fiyat esnekliğinin işareti talep kanunundan dolayı her zaman (-) eksidir. e = % Q % P Q2 Q1 P2 P1 = / Q1 P1 8

9 % Q % P = = 1,5 İKTİSADA GİRİŞ 1 2- Esneklik mutlak değer olarak 1 den büyük ise hem arz hem de talep esnekliği için ne söylenir? A. İnelastik B. Elastik C. Sıfır esnek D. Sonsuz esnek E. Birim esnek Çözüm-2 B e = 0 Sıfır Esnek (Tam İnelastik) e<1 Esnek Olmayan (İnelastik) e =1 Birim Esnek e>1 Esnek) e = : Sonsuz Esnek (Tam Esnek Esneklik 1 den büyük ise elastik 1 den küçük ise inelastiktir 3- Hangisi talep esnekliğini etkileyen faktörlerden birisi değildir? A. Zorunlu mal olup olmaması B. Yakın ikamesinin var olup olmaması C. Teknoloji D. Piyasanın nasıl tanımlandığı E. Zaman Çözüm-3 C Talep esnekliğini etkileyen faktörler; Mal Tüketici için Zorunlu Malı Mı Yoksa Lüks Mal Mı? Lüks mallar zorunlu mallara göre daha esnek talebe sahiptir. Mal veya Hizmetin Yakın ikamelerinin Var Olup Olmadığı Yakın ikamesi olan malların talebi tüketicinin fiyat artışları durumunda alternatif mallara yönelebilecek olması nedeniyle yakın ikamesi olmayan mallara göre daha esnektir. Piyasanın Nasıl Tanımlandığı Dar anlamda tanımlanan piyasalardaki malların talebi geniş anlamda tanımlanan piyasalara göre daha esnektir. Zaman Malların talebi uzun dönemde kısa döneme göre daha esnektir. 4- Doğrusal bir talep eğrisinin tam orta noktasında esneklik kaçtır? A. Sonsuz B. Sıfır C. 1 den büyük D. 1 E. 1 den küçük Çözüm-4 D 9

10 5- Aşağıdakilerden hangisinin fiyat esnekliği diğerlerinden daha azdır? A. Dişçilik işlemleri B. Zayıflama programları C. Check-up D. Burun ameliyatı E. Organ nakli Çözüm-5 E İKTİSADA GİRİŞ 1 Zorunlu yapılması ya da alınması gereken mal ve hizmetlerin esnekliği düşüktür. Organ nakli diğerlerinden daha zorunlu ve vazgeçmesi zor olduğundan esnekliği azdır 6- Esnekliği sonsuz olan bir talebin grafiği ne şekilde çizilir? A. Yatay B. Doğrusal negatif eğimli C. İkizkenar hiperbol D. Dik E. Doğrusal pozitif eğimli Çözüm-6 A e = 0 Sıfır Esnek (Tam İnelastik) Talep Eğrisi (Fiyattaki değişme ne olursa olsun talep miktarındaki yüzde değişiklik sıfır) - Dikey Talep Eğrisi Tam zorunlu mallardır. Şeker hastası için insilün ilacı gibi e<1 Esnek Olmayan (İnelastik) Talep Eğrisi (Talep miktarındaki yüzde değişiklik fiyattaki yüzde değişiklikten daha küçük) vazgeçilmesi zor olan mallar. (AS.2015) e =1 Birim Esnek Talep Eğrisi (Talep miktarındaki yüzde değişiklik fiyattaki yüzde değişikliğe eşit) e>1 Esnek Talep Eğrisi (Talep miktarındaki yüzde değişiklik fiyattaki yüzde değişiklikten daha büyük) e = : Sonsuz Esnek (Tam Esnek) Talep Eğrisi (Veri fiyattan talep miktarındaki yüzde değişiklik sonsuz) Yatay eksene paralel sonsuz esnek talep eğrisi) Kolaylıkla vazgeçilebilecek mallardır. Tam rekabet piyasasında üretilen mallar. Simit gibi 10

11 NOT: Talebin esneklik değeri düştükçe talep eğrisi dikleşir, esneklik değeri artıkça talep eğrisi yatıklaşır. 7- Aşağıdakilerden hangisinin talep eğrisi dik şekilde çizilir? A. Çocuklar için oyuncak B. Sıcak havalar için klima C. Şeker hastası için insülin D. Pastane için un E. Fabrika için işçi Çözüm-7 C Esnekliği sıfır olan malların talep eğrisi diktir. Bunlar tam zorunlu mallardır ve asla vazgeçilemezler. Şeker hastası için insülin hayati bir gerekliliktir ve vazgeçilemez e = 0 Sıfır Esnek (Tam İnelastik) Talep Eğrisi (Fiyattaki değişme ne olursa olsun talep miktarındaki yüzde değişiklik sıfır) - Dikey Talep Eğrisi 8- Talebin esnek olduğu durumlarda fiyat artışının firmaya etkisi nasıl gerçekleşir? A. Toplam hasılat değişmez B. Firmanın karı artar C. Toplam hasılat azalır D. Firma maliyetleri artar E. Toplam karda düşüş görülür Çözüm-8 9-İkame mallar için talebin çapraz fiyat esnekliği değeri nedir? A. Birim B. Sonsuz C. Sıfır 11

12 D. Pozitif E. Negatif Çözüm-9 D İKTİSADA GİRİŞ 1 İkame mallar için çapraz fiyat esnekliği pozitif, tamamlayıcı mallar için çapraz talep esnekliği ise negatiftir. 10- Toplam hasılatın maksimum olduğu nokta talep eğrisi üzerinde hangi bölgede gerçekleşir? A. Esnek olduğu tarafta B. Sonsuz esnekliğin olduğu noktada C. Sıfır esnekliğin olduğu noktada D. İnelastik olduğu tarafta E. Doğrunun tam orta noktasında Çözüm-10 E Hasılat esnekliğin 1 olduğu noktada MAKSİMUMDUR. Bu nokta da talep eğrisinin TAM ORTA NOKTASIDIR 12

13 ÜNİTE-4 Doğru-Yanlış Soruları TÜKETİCİ VE ÜRETİCİ TERCİHLERİNİN TEMELLERİ 1-Rasyonel davranış, bir iktisadi birimin tercih yapması veya karar alması gerektiğinde, kendi hedefine uygun biçimde hareket etmesidir. 2- Üretim sürecinde kullanılan bazı girdiler ürün miktarındaki değişme karşısında, belirli bir süre için ne artar ne de azalır. Bu girdiler Sabit Girdiler olarak tanımlanır. 3- Ölçeğe göre azalan verimlilik durumunda üretimdeki artış, oransal olarak girdilerdeki artıştan daha yüksektir. 4- Getiri, verimlilik veya ürün ile maliyetler ise aynı yönlü hareket eder. 5- Rasyonel bir tüketici; iki malın fiyatı aynıysa daha yüksek faydayı vereni seçer ya da faydaları aynı ise daha ucuz olanı seçer. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y ( Daha düşüktür) 4-Y (Ters yönlü hareket eder) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1- belirli bir dönemde bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydada meydana gelen ek değişmedir. 2- Bir malın ilave miktarları tüketildikçe bu tüketimin sağlayacağı ek faydanın giderek azalacağı ilkesine.denir. 3- Tüketici için mallar aynı faydayı sağlıyorsa.. 4- tutarı gerçekleştirilen üretim düzeyine bağlı olarak değişir. 5-.bir girdinin marjinal fiziki ürünü ile ürünün piyasa fiyatının çarpımı sonucu bulunan değerdir. Cevaplar: 1- Marjinal Fayda 2- Azalan Marjinal Fayda 3- Fiyatları Eşittir 4- Değişken Girdiler 5- Marjinal Ürün Değeri Test Soruları 1- Marjinal faydanın sıfır olduğu noktada toplam fayda hangi değerini alır? A. Maksimum B. Azalan C. Sıfır D. Sabit E. Artan Çözüm-1 A Marjinal fayda, belirli bir dönemde bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydada meydana gelen ek değişmedir. Marjinal faydanın sıfır olduğu noktada toplam fayda MAKSİMUMDUR. 2- Aşağıdakilerden hangisi marjinal faydayı gösterir? A. Tu Q 13

14 Tu B. Q C. MUx Px D. TPPL L TPPL E. L Çözüm-2 B İKTİSADA GİRİŞ 1 3- Aşağıdakilerden hangisinin kullanımı azalan marjinal faydaya örnek değildir? A. Süt tüketimi B. Yiyecek tüketimi C. Elektrik tüketimi D. Et tüketimi E. Çay tüketimi Çözüm-3 C Azalan marjinal fayda, bir malın ilave miktarları tüketildikçe bu tüketimin sağlayacağı ek faydanın (marjinal faydanın) giderek azalacağı ilkesidir. Azalan marjinal fayda canlı olmayan varlıklar için geçerli değildir. Örneğin, bir arabaya konulan benzin miktarı arttıkça sağladığı fayda azalmaz. Elektrik tüketimi de bu tür bir kullanım olarak her zaman aynı faydayı sağlar. 4- Hangisi marjinal fiziki ürünün gösterimidir? Tu A. Q Tu B. Q C. MUx Px D. TPPL L TPPL E. L Çözüm-4 D 5- Rasyonel bir birey için X ve Y mallarının faydaları aynı ise aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirir? A. Tüm parası ile X alır B. Tüm parası ile Y alır C. X ve Y den eşit miktarda satın alır D. X ve Y den oluşan bir sepet satın alır E. Tüm parası ile ucuz olan maldan alır Çözüm-5 E Tüketici dengesi, tüketicinin belli şartlarda en yüksek fayda düzeyini sağladığı durumdur. Fayda maksimizasyonu kuralı, bir mal için harcanan bir birim paranın marjinal faydasını bir başka mala harcanan bir birim paranın marjinal faydasına eşitleyen mal bileşimlerinin tercih edilmesi ile elde edilen faydanın maksimum olacağını ifade eden kuraldır. Tüketici aynı fiyatı olan iki maldan faydası yüksek olanı seçer. Tüketici faydası aynı olan ili maldan ucuz olanı seçer. 6-MPPK / PK = MPPL / PL eşitliği hangisi durumu ifade eder? A. İki mal üreten firma için optimal faktör bileşimi B. İki mal tüketen tüketicinin denge noktası 14

15 C. İki mal üreten firmanın kar maksimizasyonu D. İki mal üreten firma için maliyet minimizasyonu E. İki mal üreten firma için faktör değişim oranı Çözüm-6 A İKTİSADA GİRİŞ 1 Girdinin marjinal fiziki ürün değeri, girdinin maliyetinden (fiyatından) daha fazla ise firma için o girdiyi fazla kullanmak daha avantajlıdır. Aksine, girdinin MRP değeri girdi fiyatından düşük ise firma için girdi kullanımını azaltmak yararlıdır. Buradan hareketle, bir üretim faktörü için optimal girdi kullanım düzeyi, girdinin marjinal fiziki ürün değerinin girdi fiyatına eşit olduğu seviyedir. İki girdi kullanan bir firma için optimal faktör bileşimi eşitliğinin sağlandığı noktada gerçekleşir. 7- Bir girdinin Marjinal Ürün Değeri (MRP L ) nasıl bulunur? A. Bir girdinin marjinal fiziki ürünü ile girdinin maliyetinin çarpımı B. Bir girdinin marjinal fiziki ürünü ile ürünün piyasa fiyatının çarpımı C. Girdi üretiminde kullanılan faktör fiyatının piyasa fiyatına bölümü D. Bir girdinin marjinal fiziki ürününün i ürünün piyasa fiyatına bölümü E. Girdi üretiminde kullanılan faktör fiyatı ile piyasa fiyatının çarpımı Çözüm-7 B Marjinal ürün değeri, bir girdinin marjinal fiziki ürünü ile ürünün piyasa fiyatının çarpımı sonucu bulunur. (MRP L şeklinde gösterilir) ve marjinal ürünün satışı sonucu elde edilecek geliri gösterir. Girdideki artış ile birlikte artan üretimin piyasada satılması sonucunda elde edilen gelir ise, bu girdi için marjinal ürün değeri olarak adlandırılır. Bu tanımda parasal gelir dikkate alınmaktadır. Marjinal fiziki ürün değeri MRP L kısaltması ile gösterilir ve hangi girdideki artış söz konusu ise o girdinin kısaltması alt indis olarak yazılır. Örneğin MRPL, emeğin marjinal fiziki ürünüdür. Bir girdiye ait marjinal fiziki ürün, girdinin marjinal fiziki ürünü (MPPL ) ile çıktının piyasa fiyatının (P X ) çarpılması ile hesaplanmaktadır. 8- Emeğin marjinal maliyeti azalırken marjinal ürünü nasıl değişir? A. Sıfır değerini alır B. Azalır C. Artar D. Değişmez E. Maksimum olur Çözüm-8 C İktisatta verimlilik ve getiri benzer anlamlarda kullanılmaktadır. Getiri, verimlilik veya ürün ile maliyetler ise zıt yönlü hareket eder. Örneğin ölçeğe göre artan getiri varsa maliyetler azalmaktadır yada marjinal maliyetler artıyorsa marjinal ürün azalmaktadır. 9- Değişken girdinin miktarı artırılması sonucunda üretimin belli bir düzeyden sonra azalmaya başlamasının nedeni hangisidir? A. Azalan marjinal fayda B. Optimal faktör oranı C. Artan marjinal maliyet D. Azalan verimler E. Fayda maksimizasyonu Çözüm-9 D 15

16 Diğer girdiler sabitken, değişken girdi olan emek miktarı artırılırsa üretim sıfırdan başlayarak artmaya başlar. Üretim önce yükselen oranlarda artmakta, belli bir düzeyden sonra ise gittikçe azalan oranlarda artmaktadır. Hatta değişken girdi gereğinden fazla arttırılırsa üretimde azalmayla da karşılaşılabilir Bu duruma azalan verimler yasası neden olur. Azalan verim yasası, diğer üretim faktör miktarları sabitken, bir üretim faktörünün üretimde kullanılan miktarının arttırılması durumunda, her ilave birimin sağladığı ürün miktarının azaldığını ifade eden ilişkidir. 10- Girdilerdeki artış miktarı kadar çıktıda artış gerçekleşmesi durumu aşağıdakilerden hangisidir? A. Ölçeğe göre azalan verim B. Azalan marjinal fayda C. Ölçeğe göre artan verimlilik D. Azalan verimler E. Ölçeğe göre sabit verim Çözüm-10 E Girdilerdeki artış oranı ile üretimdeki, çıktıdaki değişim oranı aynı ise ölçeğe göre sabit verim söz konusudur. Üretim faktörlerindeki artış, oransal olarak üretimdeki artıştan yüksek olursa, bu durumda ölçeğe göre azalan verimlerden bahsederiz. Ölçeğe göre artan verimlilik durumunda ise üretimdeki artış, oransal olarak girdilerdeki artıştan daha yüksektir. 16

17 ÜNİTE-5 ÜRETİM VE MALİYET ANALİZİ Doğru-Yanlış Soruları 1-Ekonomik maliyet; muhasebe maliyeti ile fırsat maliyetinin toplamına eşittir. 2- Ekonomik kar sıfırdan az ise üreticinin uzun dönemde üretimden ayrılması beklenir. 3- Sabit maliyetler, üretilen ürün miktarına bağlı olarak artan veya azalarak değişme gösteren maliyetlerdir. 4- MC eğrisi Ters U şeklindedir önce artar, sonra azalır. 5- Üretimle ilgili olarak marjinal maliyetler artarken Marjinal ürün azalmaktadır. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y (Değişken giderler) 4-Y (U şeklindedir) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1-Bir ürünün üretiminde kullanılan tüm girdilerin, emeğin, sermayenin ve toprağın maliyet bedellerinin toplamına denir. 2-.., üretim hiç yapılmasa dahi karşılanması gereken ve harcanmış olan zorunlu giderlerdir, üretime bağlı olmayan giderlerdir. 3-Bir birim daha fazla üretim yapıldığında toplam maliyetlerde gözlenen artışa..denir. 4-.diğer üretim faktörleri sabitken bir üretim faktörü artırılırken ilave artışın üretim miktarının giderek azalmasıdır. 5- Ölçeğe göre sabit getiri söz konusu ise uzun dönem ortalama maliyet eğrisi Cevaplar: 1- Muhasebe Maliyetleri 2- Sabit Maliyetler 3- Marjinal Maliyet (MC) 4- Azalan Getiri Yasası 5- Yatay Test Soruları 1- Üretim hacminden bağımsız olan ve hiç üretim yapılmasa dahi karşılanması gereken maliyetlere ne ad verilir? A. Sabit maliyet B. Değişken maliyet C. Toplam maliyet D. Marjinal maliyet E. Ortalama maliyet Çözüm-1 A Sabit maliyetler, üretim hiç yapılmasa dahi karşılanması gereken ve harcanmış olan zorunlu giderlerdir, üretime bağlı olmayan giderlerdir. Değişken maliyetler, üretilen ürün miktarına bağlı olarak artan veya azalarak değişme gösteren maliyetlerdir. 2- Bir firmanın uzun dönemde piyasadan çekilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? 17

18 A. Satış hasılatının düşük olması B. Ekonomik karın negatif olması C. Muhasebe karının pozitif olması D. Ekonomik maliyetlin satış gelirine eşit olması E. Ekonomik maliyetin muhasebe maliyetinden büyük olması Çözüm-2 B İKTİSADA GİRİŞ 1 Kar = Satış gelirleri - Toplam Maliyetler Ekonomik Maliyetler = Muhasebe Maliyetleri + Fırsat Maliyetleri Ekonomik Kar = Satış Geliri Toplamı - Toplam Ekonomik Maliyetler Ekonomik kar sıfırdan az ise(negatif ise) üreticinin uzun dönemde üretimden ayrılması, pozitif ise yeni üreticilerin bu piyasaya girmesi beklenir. 3- Toplam Maliyet gösterimi hangisinde doğru verilmiştir? A. TFC - TVC B. TFC / TVC C. TFC + TVC D. TFC + MC E. TVC - MC Çözüm-3 C İşletmenin üretim aşamasındaki toplam maliyetlerini (TC) ile gösterirsek, Toplam Maliyetler = Sabit Maliyetler + Değişken Maliyetler TC= TFC + TVC 4- Marjinal maliyet ile tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir? A. Üretim sonucunda ortaya çıkan toplam maliyet B. Birim üretim başına düşen maliyet C. Üretim hacmine bağlı olarak değişen maliyet D. Bir birim daha fazla üretim yapıldığında toplam maliyetlerde gözlenen artış E. Üretim hiç yapılmasa dahi karşılanması gereken ve harcanmış olan zorunlu maliyet Çözüm-4 D Marjinal maliyet (MC); bir birim daha fazla üretim yapıldığında toplam maliyetlerde gözlenen artıştır. MC eğrisi U şeklindedir önce azalır, sonra artar. MC = TC Q 5- Üretim sürecinde Marjinal Maliyet artarken Marjinal Ürün için ne söylenebilir? A. Artar B. Değişmez C. Maksimumdur D. Sıfıra düşer E. Azalır Çözüm-5 E 18

19 Ürün ya da getiri ile maliyetler ters yönlü çalışır. Maliyet artarsa ürün veya getiri azalır; tersi durumda maliyetler azalırken ürün veya getiri artar. 6- Üretimde kullanılan girdiler %200 artırıldığında ölçeğe göre azalan getiri olması için çıktı aşağıdakilerden hangisi kadar artmalıdır? A. 175 B. 200 C. 250 D. 300 E. 350 Çözüm-6 A Ölçeğe göre azalan getiri durumunda, üretimde kullanılan faktör girdilerinin hepsi belli bir oranda arttırıldığında, ürün miktarı daha az artmaktadır. Örneğin girdiler 3 kat artarken çıktı 2 kat artar. Ölçeğe göre sabit getiri durumunda, faktörlerdeki artış oranı ile ürün artış oranı aynıdır. Örneğin girdiler 3 kat artarken çıktı da 3 kat artar. Ölçeğe göre artan getiri söz konusuysa, üretilen ürün miktarı faktörlerdeki artış oranını aşmaktadır. Örneğin girdiler 3 kat artarken çıktı 4 kat artmaktadır. Ölçeğe göre azalan getiri için girdi artış oranından daha az çıktı artışı olmalıdır.%200 altında gerçekleşecek çıktı doğru cevap olacaktır. 7- Marjinal maliyet ve ortalama maliyet eğrileri için hangisi yanlış bir ifadedir? A. Marjinal maliyet eğrisi (MC) ortalama maliyet eğrisini (AC) minimum noktasından keser. B. MC artarken AC önce artar sonra azalır C. MC eğrisi AC eğrisinin üzerindeyken hem MC hem de AC artmaktadır D. MC eğrisi AC eğrisinin altındayken önce azalır sonra artar E. AC eğrisi MC eğrisinin altındayken sürekli artar Çözüm-7 B 19

20 Marjinal maliyet eğrisi (MC) ortalama maliyet eğrisini (AC) minimum noktasından keser. MC artarken AC önce azalır sonra artar MC eğrisi AC eğrisinin üzerindeyken hem MC hem de AC artmaktadır. MC eğrisi AC eğrisinin altındayken önce azalır sonra artar AC eğrisi MC eğrisinin altındayken sürekli artar 8- Uzun dönem maliyet eğrisi kısa dönem maliyet eğrilerini hangi noktadan keser? A. Azalan B. Artan C. Minimum D. Teğet E. Maksimum Çözüm-8 C Uzun dönem maliyet eğrisi kısa dönem maliyet eğrilerini minimum noktalarından keser. 9- Marjinal ürün (MPP) ile ortalama ürün (APP) arasındaki ilişki için hangisi yanlıştır? A. MPP önce artan sonra azalan bir yapıdadır B. MPP APP nin altında iken sürekli azalır C. MPP APP nin üzerindeyken MPP önce artar sonra azalır D. MPP eğrisi APP eğrisini minimum noktasında keser E. Her iki eğride Ters U şeklindedir Çözüm-9 D 20

21 Marjinal ürün eğrisi (MPP) ortalama ürün eğrisini (APP) maksimum noktasında keser. (maliyet eğrilerinde minimumdur) MPP önce artan sonra azalan bir yapıdadır. MPP APP nin altında iken sürekli azalır MPP APP nin üzerindeyken MPP önce artar sonra azalır 10- Üretilen ürün miktarındaki artış faktörlerdeki artış oranını aşmakta ise bu durum nasıl nitelendirilir? A. Ölçeğe göre azalan getiri B. Ölçeğe göre negatif getiri C. Ölçeğe göre pozitif getiri D. Ölçeğe göre sabit getiri E. Ölçeğe göre artan getiri Çözüm-10 E Ölçeğe göre azalan getiri durumunda, üretimde kullanılan faktör girdilerinin hepsi belli bir oranda arttırıldığında, ürün miktarı daha az artmaktadır. Örneğin girdiler 3 kat artarken çıktı 2 kat artar. Ölçeğe göre sabit getiri durumunda, faktörlerdeki artış oranı ile ürün artış oranı aynıdır. Örneğin girdiler 3 kat artarken çıktı da 3 kat artar. Ölçeğe göre artan getiri söz konusuysa, üretilen ürün miktarı faktörlerdeki artış oranını aşmaktadır. Örneğin girdiler 3 kat artarken çıktı 4 kat artmaktadır. 21

22 ÜNİTE-6 TAM REKABET PİYASASI Doğru-Yanlış Soruları 1- Tam rekabet piyasasında kar maksimizasyonu şartı marjinal maliyetin marjinal gelire eşit olmasıdır.(mc=mr). 2- Marjinal maliyet eğrisinin (MC) ortalama değişken maliyet (AVC) üzerinde kalan kısmı tam rekabetçi firma için arz eğrisidir (S). 3- Rekabetçi bir firma uzun dönemde aşırı kar elde edebilir. 4- Tam rekabet piyasasında kısa dönemde sadece normal kar oluşur. 5- Zarar eden bir rekabetçi firmanın piyasadan çıkmama nedeni gelecekte fiyatların artacağı beklentisidir. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y (Rekabetçi piyasada uzun dönemde sadece normal kar olur) 4-Y (Kısa dönemde aşırı kar, normal kar veya zarar olabilir) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1-Rekabetçi piyasada marjinal gelir (MR) marjinal maliyetten (MC) küçük ise üretim..mc>mr ise. 2-Tam rekabet piyasasında uzun dönemde sadece.. oluşur. 3-Sadece tam rekabet piyasasında..eşitliği sağlanır. 4- Fiyat, ortalama toplam maliyetlerden yüksek ise (P>ATC). 5- Piyasadaki tüm aktörler.sahiptir. Cevaplar: 1- Azaltılır 2- Normal Kar 3- P=MR=MC=AC=AR 4- Kar Pozitiftir 5- Tam Bilgiye Test Soruları 1-Hangisi tam rekabet piyasasının özelliklerinden birisi değildir? A. Piyasada yakın ikamesi olmayan mal alınıp satılır B. Piyasaya giriş çıkış önünde hiç bir engel yoktur C. Piyasadaki tüm aktörler tam bilgiye sahiptir D. Piyasada çok sayıda üretici ve tüketici mevcuttur E. Piyasada alınıp satılan mal hemen hemen aynı özelliklere sahiptir Çözüm-1 A Tam rekabet piyasası özellikleri; Piyasada çok sayıda üretici ve tüketici mevcuttur. Çok sayıdaki üretici ve tüketicilerin hiç birisi piyasadaki fiyatı tek başına etkileme gücüne sahip değildir. Piyasada alınıp satılan mal hemen hemen aynı özelliklere sahiptir. Buna homojen mal özelliği diyoruz. Benzin, ekmek, süt gibi homojen ürünlerin üretildiği piyasalar rekabet ortamına daha yatkındır Piyasaya başka üreticilerin girişi ya da mevcut üreticilerin piyasadan çıkışı önünde hiç bir engel yoktur. Piyasadaki tüm aktörler tam bilgiye sahiptir 22

23 2- Rekabetçi bir firmanın kar maksimizasyonu nasıl gerçekleşir? A. P>AVC B. MC=MR C. AC=AR D. P>ATC E. MC<MR İKTİSADA GİRİŞ 1 Çözüm-2 B Bütün piyasalarda (Tam rekabet, Tekel, Tekelci rekabet, Oligopol) kar maksimizasyonu şart MC=MR dir 3- Kısa dönemde rekabetçi bir işletme için Marjinal maliyet eğrisinin (MC) Ortalama değişken maliyetin (AVC) üstünde kalan bölümü hangi eğriyi verir? A. Talep B. Ortalama maliyet C. Arz D. Toplam hasılat E. Toplam maliyet Çözüm-3 C Kısa dönemde rekabetçi bir işletmenin ortalama değişken maliyetleri fiyatın üstüne çıkarsa üretim durdurulacaktır. Arz eğrisi ancak fiyatın ortalama değişken maliyetlerin üstünde kaldığı durumda elde edilebilir Kısa dönemde rekabetçi bir işletmenin arz eğrisi marjinal maliyetin AVC üstünde kalan bölümüdür. Bu durum sadece Tam rekabet piyasası için geçerlidir. 4- P=MR=MC=AC=AR eşitliği hangi piyasada gerçekleşir? A. Tekel B. Tekelci rekabet C. Oligopol D. Tam rekabet E. Monopol Çözüm-4 D Rekabetçi firmada uzun dönemde; P=MR=MC=AC=AR durumu gerçekleşir. Bu eşitlik sadece tam rekabet piyasasında gerçekleşir. Bütün piyasalarda MC=MR eşitliği mutlaka sağlanır. Eksik rekabet piyasalarında genel olarak fiyatı etkileme gücü olduğu için P>AC durumu gerçekleşir. 5- Tam rekabetçi bir firma için pozitif kar (aşırı kar) hangi noktada sağlanır? A. Fiyat, ortalama toplam maliyetlerden düşük ise (P<ATC) B. Marjinal maliyet marjinal gelire eşit ise (MC=MR) C. Marjinal maliyet fiyata eşit ise (MC=P) D. Marjinal maliyet marjinal gelirden büyük ise (MC>MR) E. Fiyat, ortalama toplam maliyetlerden yüksek ise (P>ATC) 23

24 Çözüm-5 E İKTİSADA GİRİŞ 1 Uzun dönemde rekabetçi piyasaya giriş yapacak yeni işletmeler mevcut karlılık durumuna göre karar vereceklerdir Fiyat, ortalama toplam maliyetlerden yüksek ise (P>ATC) karlar sıfırdan büyük, yani pozitif; P<ATC ise karlar sıfırdan küçük, yani negatiftir Piyasada pozitif karların varlığı yeni rakip üreticilerin piyasaya gelmesini uyarmaktadır. Yeni şirketler piyasaya girdikçe mal arzı genişler, piyasa fiyatı düşer ve karlar sıfıra doğru geriler. 6- Rekabetçi bir piyasada uzun dönem dengesi için ne söylenebilir? A. Uzun dönemde normal kar vardır B. Uzun dönemde zarar görülebilir C. Uzun dönemde sadece aşırı kar vardır D. Uzun dönemde önce zarar sonra aşırı kar görülür E. Uzun dönemde normal kardan aşırı kara geçilir Çözüm-6 A Rekabetçi bir piyasada uzun dönemde ortalama toplam maliyetler en düşük düzeydedir. Rekabetçi piyasada uzun dönemde karı sıfırlayan piyasaya giriş çıkış serbestliğidir. Zarar durumunda piyasadan bazı firmalar çıkar ve malın satış fiyatı artarak zarar ortadan kalkar; aşırı kar durumunda ise bu kardan pay almak isteyen rakipler piyasaya girer malın satış fiyatı düşer ve kar ortadan kalkar. Kısa dönemde; aşırı kar, normal kar veya zarar oluşabilir Uzun dönemde; sadece normal kar olur 7- Tam rekabet piyasasında bir firmanın sattığı son birim maldan sağladığı marjinal gelir, malın satışı nedeniyle oluşan marjinal maliyetten küçük ise (MC>MR) firma üretim davranışı nasıl olur? A. Üretimi artırır B. Üretimi azaltır C. Üretimi sabitler D. Üretimi durdurur E. Firma kapanır Çözüm-7 B Kar en çoklulaştırması ilkesi Marjinal Maliyet= Fiyat şeklinde de ifade edilebilir. MC=MR veya MC=P Kar maksimizasyonu şartı MC>MR ise üretim artırılır MC<MR ise üretim azaltılır. Son birimin maliyeti getirisinden fazla olduğu için üretimi azaltılır. 8- Uzun dönemde rekabetçi piyasada sadece normal kar görülmesinin neden olan faktör hangisidir? A. Malın homojen olması B. Çok sayıda üretici olması C. Piyasaya yeni firmaların girmesi D. Alıcıların piyasadan çekilmesi E. Üretim maliyetlerinin artması Çözüm-8 C Rekabetçi bir piyasada uzun dönemde ortalama toplam maliyetler en düşük düzeydedir. Rekabetçi piyasada uzun dönemde karı sıfırlayan piyasaya giriş çıkış serbestliğidir. Zarar durumunda piyasadan bazı firmalar çıkar ve malın satış fiyatı artarak zarar ortadan kalkar; aşırı kar durumunda ise bu kardan pay almak isteyen rakipler piyasaya girer malın satış fiyatı düşer ve kar ortadan kalkar. Kısa dönemde; aşırı kar, normal kar veya zarar oluşabilir 24

25 Uzun dönemde; sadece normal kar olur İKTİSADA GİRİŞ 1 9- Rekabetçi bir piyasada uzun dönemde hangisi gerçekleşmez? A. Ortalama toplam maliyetler en düşük düzeydedir B. Aşırı kar veya zarar durumu ortadan kalkar C. Sadece normal kar oluşur D. Fiyat ortalama toplam maliyetin üzerine çıkar E. P=MR=MC=AC=AR durumu gerçekleşir Çözüm-9 D Rekabetçi bir piyasada uzun dönemde ortalama toplam maliyetler en düşük düzeydedir. Rekabetçi piyasada uzun dönemde karı sıfırlayan piyasaya giriş çıkış serbestliğidir. Zarar durumunda piyasadan bazı firmalar çıkar ve malın satış fiyatı artarak zarar ortadan kalkar; aşırı kar durumunda ise bu kardan pay almak isteyen rakipler piyasaya girer malın satış fiyatı düşer ve kar ortadan kalkar. Kısa dönemde; aşırı kar, normal kar veya zarar oluşabilir Uzun dönemde; sadece normal kar olur P=MR=MC=AC=AR Uzun dönemde fiyat ortalama maliyete eşit olur. Büyük ya da küçük olmaz. 10- Rekabetçi bir piyasada firmanın kapama kararı alması hangi koşulda gerçekleşir? A. Fiyat ortalama toplam maliyete eşit olursa B. Fiyat ortalama toplam maliyetten küçük olursa C. Fiyat marjinal maliyetten küçük olursa D. Fiyat ortalama değişken maliyete eşit olursa E. Fiyat ortalama değişken maliyetin altında olursa Çözüm-10 E Kısa dönemde rekabetçi bir işletmenin ortalama değişken maliyetleri fiyatın üstüne çıkarsa üretim durdurulacaktır. Bu durumda işletmenin bir birim mal satışı ile elde ettiği getiri sabit ve değişken maliyetlerini karşılamayacağı için sadece sabit maliyete katlanmak için firma kapanır. 25

26 ÜNİTE-7 EKSİK REKABET PİYASALARI Doğru-Yanlış Soruları 1- Eksik rekabet piyasaları olarak adlandırılan tekel, tekelci rekabet ve oligopol piyasalarıdır. 2- Fiyat farklılaştırması ile tekel firma tüketici fazlasını azaltarak refah üzerinde olumsuz etki yaratır. 3- Tekelci bir firma hiçbir zaman talebin elastik olduğu bölümde faaliyet göstermez. 4- Malın her birimini, ayrı ayrı müşterilerin ödemeye hazır oldukları en yüksek fiyata satarsa ikinci derece fiyat farklılaştırması ya da miktarlar arası farklılaştırma yaptığı söylenir. 5- Fiyat Liderliği Teorisinde; piyasada lider konumda olan firma fiyatı belirler ve diğer firmalar da bu fiyatı takip ederler. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y (Sadece elastik olduğu bölgede faaliyet gösterir) 4-Y (Tam fiyat farklılaştırması veya birinci derece farklılaştırma) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1- Tüm piyasalarda kar maksimizasyonu şartı daima.noktasıdır. 2- Ölçek ekonomileri sadece bir firmanın faaliyetini devam ettirmesine olanak sağlayacak nitelikte ise, bu endüstriye..adı verilir. 3- Birbirine benzer fakat aynı olmayan ürünlerin çok sayıda firma tarafından üretilip satıldığı piyasa türüne..adı verilir. 4-..Her firmanın karının sadece kendi fiyatına ve satış rakamlarına değil, diğer firmalarınkine de bağlı olmasıdır. 5- Dirsekli Talep..tarafından geliştirilmiştir. Cevaplar: 1- MC=MR 2- Doğal Tekel 3- Tekelci Rekabet Piyasası 4- Karşılıklı Bağımlılık 5- Sweezy Test Soruları 1- Aşağıdakilerden hangisi tekel piyasa varsayımlarından birisi değildir? A. Mal üzerinde farklılaştırma yapılır B. Piyasaya giriş için oldukça etkili engeller vardır C. Endüstride sadece bir firma vardır D. Yakın ikamesi olmayan bir ürün satılmaktadır E. Piyasaya giriş yasaklanabilir Çözüm-1 A Tekel teorisi üç temel varsayıma dayanmaktadır. Bunlar: 1. Endüstride sadece bir firma vardır. 2. Tek satıcı yakın ikamesi olmayan bir ürün satmaktadır. 3. Piyasaya giriş için oldukça etkili engeller vardır. 26

27 2- Hangisi tekel piyasada karşılaşılan giriş engellerinden değildir? İKTİSADA GİRİŞ 1 A. Gerekli bir kaynağın sadece bir firmanın kullanımında olması B. Karın diğer firmalara yetmemesi C. Yasal engeller koyma D. Doğal tekel oluşumu E. Ölçek ekonomilerinin varlığı Çözüm-2 B Piyasaya giriş engelleri; Yasal Engeller: Devlet tarafından sadece bir firmaya belli bir ürünün ya da hizmetin sağlanması için ruhsat, patent, lisans veya genel anlamda izin verilerek diğer firmaların aynı işi yapmaları yasal olarak engellenebilir. Ölçek Ekonomileri Bazı endüstrilerde, düşük düzeylerdeki ortalama maliyetler, ancak büyük ölçekli üretimle sağlanabilmektedir. Bu nedenle, mevcut firmalar ile rekabet etmek isteyen yeni firmaların da üretimlerinin büyük ölçekli olması gerekir. Ölçek ekonomileri sadece bir firmanın faaliyetini devam ettirmesine olanak sağlayacak nitelikte ise, bu endüstriye doğal tekel adı verilir Gerekli bir kaynağın sadece bir firmanın kullanımında olması 3- Tekel firma üretimini talep esnekliğinin hangi noktasında gerçekleştirir? A. Sonsuz esnek noktasında B. Birim esnek bölgesinde C. Esnek bölgesinde D. Sıfır esneklik noktasında E. İnelastik bölgesinde Çözüm-3 C Tekelci firma hiçbir zaman talep eğrisinin inelastik olduğu yerde üretim ve satış yapmaz. Daima talebin esnek olduğu bölgede üretim ve satış yapar. Hiçbir zaman talebin inelastik olduğu bölümde faaliyet GÖSTERMEZ. Tekel firma daha çok mal satmak için fiyatı düşürmelidir. Esneklik konusundan da hatırlanacağı gibi ancak talebin esnek olduğu durumlarda fiyat azalışı toplam geliri artırır. Toplam gelirini artırmak için tekel daima esnek bölgede faaliyet gösterir. 4- Tekel firmanın uzun dönem dengesi için hangisi söylenebilir? A. Normal kar elde eder B. Zarar edebilir C. Kapanma noktasına gelebilir D. Aşırı kar elde eder E. Sıfır kar elde eder Çözüm-4 D Tekel piyasaya giriş engeli olduğundan piyasada tek firma vardır. Fiyatı belirleme gücü olan bu firma asla zarar etmez daima aşırı karlı çalışır. 5- Tekel firmanın malın her birimini, ayrı ayrı müşterilerin ödemeye hazır oldukları en yüksek fiyata satması hangi tür fiyat farklılaştırmasını gösterir? A. İkinci derce B. Miktarlar arası C. Alıcılar arasında D. Üçüncü derece E. Tam fiyat farklılaştırması Çözüm-5 E Aynı malın tek bir üretici tarafından farklı alıcılara farklı fiyatlardan satılmasına fiyat farklılaştırması denir Fiyat Farklılaştırmasının Koşulları 27

28 İlk koşul, firmanın ürünün fiyatı üzerinde bir kontrolünün olmasıdır bir başka koşul da arbitrajın engellenmiş olmasıdır. Türleri; Tam fiyat farklılaşması: Malın her birimini, ayrı ayrı müşterilerin ödemeye hazır oldukları en yüksek fiyata satarsa tekelci firmanın tam fiyat farklılaştırması ya da birimler arası fiyat farklılaştırması yaptığı söylenir. İkinci derece fiyat farklılaştırması: Belli bir miktar için birim başına tek fiyat belirleyip, daha sonraki ek birimler için daha düşük bir fiyat belirliyorsa ikinci derece fiyat farklılaştırması ya da miktarlar arası farklılaştırma yaptığı söylenir. Üçüncü derece fiyat farklılaştırması: Farklı piyasalarda farklı fiyat uygularsa ya da aynı alıcı kitlesi içerisinde bölümlendirme yaparak onlara farklı fiyatlar uygularsa alıcılar arasında farklılaştırma da denen üçüncü derece fiyat farklılaştırması yapmış olur. 6- Hangisi Tekelci rekabet piyasası özelliklerinden değildir? a. Homojen mal alınıp satılmaktadır b. Piyasada çok sayıda satıcı vardır c. Piyasadaki her firma farklılaştırılmış bir ürün satmaktadır d. Piyasaya giriş ve piyasadan çıkış kolaydır e. Piyasada birçok alıcı vardır Çözüm-6 A Tekelci rekabet piyasası özellikleri; Piyasada birçok alıcı ve satıcı vardır. Tekelci rekabet piyasasındaki firmalar piyasa fiyatını etkileme gücüne sahiptir. Piyasadaki her firma farklılaştırılmış bir ürün satmaktadır. Piyasaya giriş ve piyasadan çıkış kolaydır. 7- Firmaların elde ettikleri karı arttırmak için, üretim miktarının azaltıldığı ve ürün fiyatlarının arttırıldığı organizasyona ne ad verilir? a. Holding b. Kartel c. Tröst d. Birleşme e. Mark-Up Çözüm-7 B Kartel, dahil olan firmaların elde ettikleri karı arttırmak için, üretim miktarının azaltıldığı ve ürün fiyatlarının arttırıldığı bir organizasyondur. Kartel organizasyon hukuki bir birleşme değildir. Firmalar kendi tüzel kişiliklerini kaybetmezler. Bir anlamda yasal olmayan bir oluşumdur. 8- Hangisi kartelin karşılaşacağı sorunlardan değildir? a. Karteli oluşturmak maliyetli ve zordur. b. Fikir birliğine varmak her zaman kolay olmayabilir. c. Kartel lideri firmanın belirlenmesi sorun d. Endüstriye yeni firmaların girmesi sorunu e. Kartel üyesi bazı firmaların hile yapması Çözüm-8 C Kartelin karşılaşacağı sorunlar; Kartel Oluşturma Sorunu: Yasal olsa bile, endüstrideki firmaları bir araya getirip karteli oluşturmak maliyetli ve zordur. Kartel Politikası Geliştirme Sorunu: Kartel oluşturulsa bile bir sonraki aşama kartelin politikasının belirlenmesidir. Fikir birliğine varmak her zaman kolay olmayabilir. 28

29 Endüstriye Yeni Firmaların Girmesi Sorunu Kartel Üyesi Bazı Firmaların Hile Yapması İKTİSADA GİRİŞ 1 9- Fiyat farklılaştırması yapabilmenin ilk koşulu aşağıdakilerden hangisidir? A. Arbitrajın olmaması B. Piyasanın bölünebilir nitelikte olması C. Alıcının satın alma gücünün olması D. Fiyat üzerinde firmanın kontrol gücü olması E. Piyasaya giriş engellerinin olmaması Çözüm-9 D Aynı malın tek bir üretici tarafından farklı alıcılara farklı fiyatlardan satılmasına fiyat farklılaştırması denir Fiyat Farklılaştırmasının Koşulları İlk koşul, firmanın ürünün fiyatı üzerinde bir kontrolünün olmasıdır bir başka koşul da arbitrajın engellenmiş olmasıdır. Türleri; Tam fiyat farklılaşması: Malın her birimini, ayrı ayrı müşterilerin ödemeye hazır oldukları en yüksek fiyata satarsa tekelci firmanın tam fiyat farklılaştırması ya da birimler arası fiyat farklılaştırması yaptığı söylenir. İkinci derece fiyat farklılaştırması: Belli bir miktar için birim başına tek fiyat belirleyip, daha sonraki ek birimler için daha düşük bir fiyat belirliyorsa ikinci derece fiyat farklılaştırması ya da miktarlar arası farklılaştırma yaptığı söylenir. Üçüncü derece fiyat farklılaştırması: Farklı piyasalarda farklı fiyat uygularsa ya da aynı alıcı kitlesi içerisinde bölümlendirme yaparak onlara farklı fiyatlar uygularsa alıcılar arasında farklılaştırma da denen üçüncü derece fiyat farklılaştırması yapmış olur. 10- Aşağıdakilerden hangisi yanlış bir ifadedir? A. Tam rekabet piyasasında uzun dönemde sadece normal kar olur B. Oligopol piyasada az sayıda firma vardır ve birbirini etkileyebilir C. Bütün piyasalarda kar maksimizasyonu şartı marjinal gelirin marjinal maliyete eşit olmasıdır D. Uzun dönemde sadece normal kar elde edilmesinin nedeni piyasaya giriş engellerinin olmaması nedeniyle yeni firmaların kara ortak olması E. Bütün piyasalarda fiyat ortalama toplam maliyete eşit noktada belirlenir ve aşırı kar olgusu oluşmaz Çözüm-10 D P=AC durumu sadece piyasaya giriş engeli olmayan piyasalarda görülür. Bu nedenle tam rekabet ve tekelci rekabet piyasasında gerçekleşir.tekel ve oligopol piyasada aşırı kar görülür 29

30 ÜNİTE-8 KAMUSAL (SOSYAL) MALLAR, DIŞSALLIKLAR, ASİMETRİK BİLGİ VE SOSYAL TERCİH Doğru-Yanlış Soruları 1- Negatif dışsallık durumunda; Marjinal sosyal maliyet>marjinal özel maliyet olur. 2- Bedavacılık Sorunu; kamu malları dışlanamaz özellikte oldukları için, insanların bu mal ve hizmetlerden bir bedel ödemeden yararlanmaları durumudur. 3- Marjinal Özel Fayda, tüketici dışındaki bir başkasının malın ek biriminden elde ettiği faydadır. 4- Yüksek kaliteli ürünler veya yüksek kaliteli tüketicilerin niteliklerini gösteremedikleri için piyasalardan dışlanmaları durumu Ahlaki Tehlike olarak bilinir. 5- Dışsallıkla mücadelede tarafların anlaşması Coase Teoremi olarak anılır. Cevaplar: 1-D 2-D 3-Y (Tüketicinin kendi sağladığı faydadır) 4-Y (Ters seçim) 5-D Boşluk Doldurma Soruları 1-..Bir piyasanın ya da piyasa sisteminin mal ve hizmetleri ya bütünüyle ya da ekonomik olarak optimal bir biçimde sağlamadaki yetersizliğidir. 2- Aynı birimi aynı anda birden fazla kişi tarafından tüketilememesine.denir. 3- Dışsallıkla mücadele amacıyla kullanılan vergilere..denir. 4- Alıcı ve satıcıların, piyasada bir mal veya hizmetin niteliği konusunda birbirinden farklı bilgiye sahip olması durumu..olarak adlandırılır. 5-.,marjinal özel maliyet ve marjinal dışsal maliyetin toplamıdır. Cevaplar: 1- Piyasa Başarısızlığı 2- Tüketimde Rakiplik 3- Pigoucu Vergiler 4- Asimetrik Bilgi 5- Marjinal Sosyal Maliyet (MSC) Test Soruları 1- Aşağıdakilerden hangisi doğal tekel mallara örnektir? A. İnternet B. Bir külah dondurma C. Temiz su D. Doğal kaynaklar E. Ulusal savunma Çözüm-1 A 30

31 2- Kamu mallarının dışlanamaz özelliği nedeniyle, insanların bu mal ve hizmetlerden bir bedel ödemeden yararlanmaları durumuna ne ad verilir? A. Dışsallık B. Bedavacılık C. Fayda D. Ahlaki tehlike E. Coase Çözüm-2 B Bedavacılık sorunu: Kamu malları dışlanamaz özellikte oldukları için, insanların bu mal ve hizmetlerden bir bedel ödemeden yararlanmaları durumudur. 3- Asimetrik bilgi sorunu nedeniyle yüksek kaliteli ürünler veya yüksek kaliteli tüketicilerin niteliklerini gösteremedikleri için piyasalardan dışlanmaları durumu hangisidir? A. Dışsallık B. Bedavacılık C. Ters seçim D. Ahlaki tehlike E. Coase Çözüm-3 C Alıcı ve satıcıların, piyasada bir mal veya hizmetin niteliği konusunda birbirinden farklı bilgiye sahip olması durumu asimetrik bilgi olarak adlandırılır. Ters seçim; genellikle bilginin tarafları arasında paylaşılmamasından kaynaklanmaktadır. Ters seçim asimetrik bilgi sorunu nedeniyle yüksek kaliteli ürünler veya yüksek kaliteli tüketicilerin niteliklerini gösteremedikleri için piyasalardan dışlanmaları durumunu ifade eder. Ahlaki tehlike; sözleşmeden sonra oluşan, ekonomik işlemin taraflarından birinin, yalnızca kendisine çıkar sağlayacağı ahlaki olmayan faaliyetlerde bulunarak, işlemin diğer tarafını zarara uğratma tehlikesine neden olan asimetrik bilgi sorunudur. 4- Marjinal sosyal fayda hangisine eşittir? A. Marjinal dışsal faydaya B. Marjinal özel fayda ile Marjinal dışsal faydanın farkına C. Marjinal özel fayda ile Marjinal sosyal maliyet toplamına D. Marjinal özel fayda ve Marjinal dışsal faydanın toplamına E. Marjinal özel fayda ile Marjinal sosyal maliyet farkına Çözüm-4 B Pozitif Dışsallıklar 31