EKO 205 Mikroiktisat. Kar Maksimizasyonu Profit Maximization

Transkript

1 EKO 205 Mikroiktisat Kar Maksimizasyonu Profit Maximization

2 Tartışılacak Konular Tam Rekabet Piyasaları Kar Maksimizasyonu Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Kısa Dönemde Çıktı Düzeyinin Belirlenmesi

3 Tartışılacak Konular Kısa Dönemde Rekabetçi Firmanın Arz Eğrisi Kısa Dönem Piyasa Arz Eğrisi Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi

4 Tam Rekabet Piyasaları Tam Rekabet Piyasasının Özellikleri 1) Fiyatı veri olarak alırlar (atomisite) 2) Homojen ürün (homojenlik) 3) Giriş çıkış engeli yoktur (mobilite) 4) Tam bilgiye sahip olmak (şeffaflık)

5 Tam Rekabet Piyasaları Firmalar Fiyatı Piyasadan Veri olarak Alırlar Firma bireysel olarak toplam piyasa çıktısının çok küçük bir bölümünü ürettiği için piyasa fiyatını etkileyemez. Piyasadaki tüketici endüstri çıktısının çok küçük bir kısmını satın aldığı için fiyatı etkileyemez.

6 Tam Rekabet Piyasaları Homojen Ürün Tüm firmaların ürettiği ürünler birbirinin tam ikamesidir. Örnekler Tarım ürünleri, petrol, bakır, demir, odun

7 Tam Rekabet Piyasaları Piyasaya giriş ve çıkış serbestliği Tüketiciler kolaylıkla satın aldıkları firmayı değiştirebilirler. Üreticiler piyasaya kolaylıkla girebilirler ve çıkabilirler. Tam Bilgiye Sahip olma (Şeffaflık) Şeffaflık koşulu tüketicilerin ve üreticilerin kendi lehlerine olabilecek her türlü bilgiye sahip olmalarını ifade eder

8 Kar Maksimizasyonu (Profit Maximization) Firmaların Amacı Kar maksimizasyonudur

9 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Karları maksimum yapan çıktı düzeyinin belirlenmesi Kar ( ) = Toplam Hasıla Toplam Maliyet Toplam Hasıla (R) = Pq Toplam Maliyet (C) = Cq Sonuç Olarak: ( q) R( q) C( q)

10 Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Maliyet, hasıla, kar (YTL-yıl) Toplam Hasıla R(q) R(q) nun eğimi = MR 0 Çıktı (adet-yıl)

11 Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Maliyet, Gelir, kar YTL (yıl) Toplam Maliyet C(q) C(q) nun eğimi = MC q sıfır iken maliyet neden pozitif? 0 Çıktı (adet-yıl)

12 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Marjinal Hasıla (Marginal revenue): üretim bir birim değiştiğinde toplam hasılada meydana gelen değişmedir. Marjinal Maliyet (Marginal cost): ek bir birim çıktı üretmenin maliyetidir.

13 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu R(q) ve C(q) eğrilerinin karşılaştırılması Çıktı düzeyleri: 0- q 0 : Maliyet, Hasıla, Kar (YTL) A C(q) R(q) C(q)> R(q) Negatif kar B FC + VC > R(q) MR > MC 0- q 0 aralığında R(q) eğrisinin eğimi, C(q) nun eğiminden büyüktür 0 q 0 q * (q) Çıktı

14 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu R(q) ve C(q) karşılaştırma Soru: çıktı sıfır iken kar düzeyi neden negatif? Maliyet, Hasıla, Kar (YTL) A C(q) R(q) B 0 q 0 q * (q) Çıktı

15 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu R(q) ve C(q)Karşılaştırma Çıktı düzeyleri: q 0 - q * R(q)> C(q) MR > MC Cost, Revenue, Profit $ (per year) A C(q) R(q) Karlar artıyor B 0 q 0 q * (q) Output (units per year)

16 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu R(q) ve C(q) karşılaştırma Çıktı düzeyi: q * R(q)> C(q) MR = MC Maliyet, Hasıla, Kar (YTL) A C(q) R(q) Karlar maksimum B 0 q 0 q * (q) Çıktı

17 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Soru q* düzeyinden daha az veya daha çok üretim yapıldığında kar neden azalmaktadır? Maliyet, Hasıla, Kar (YTL) A B C(q) R(q) 0 q 0 q * (q) Çıktı

18 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu R(q) ve C(q) karşılaştırma yapalım: q * noktasının üzerindeki çıktı düzeylerinde: Maliyet, Hasıla, Kar (YTL) A C(q) R(q) R(q)> C(q) MC > MR B Karlar azalmaktadır 0 q 0 q * (q) Çıktı

19 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Karlar MC = MR iken maksimum olmaktadır Maliyet, Hasıla, Kar (YTL) A C(q) E R(q) C1 D B Z C 0 q 0 q * (q) Çıktı q 1

20 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu R - C R MR q C MC q

21 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu MR MC =0 böylece MR(q) = MC(q) Yada, q R q C q

22 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Fiyatı etkileyemez... Piyasa çıktısı (Q) ve firma çıktısı (q) Piyasa talebi (D) ve firma talebi (d) R(q) doğru biçimindedir.

23 Rekabetçi Firmanın Karşılaştığı Talep Eğrisi Fiyat Firma Fiyat Endüstri $4 d $4 D Çıktı Çıktı

24 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Rekabetçi Firmanın Karşı Karşıya Kaldığı Talep: Bireysel üretici ürettiği tüm birimleri aynı fiyattan (4 YTL) satmaktadır. Bu durumda karşı karşıya olduğu talep eğrisi de, piyasa fiyatı düzeyinde yatay eksene paralel bir doğru şeklindedir. Bu talep eğrisi üzerindeki her noktada talebin fiyat esnekliği aynıdır ve esneklik katsayısı sonsuzdur Üretici fiyatı yükseltmeye çalışırsa, hiç satış yapamayacaktır.

25 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Rekabetçi firmanın talep eğrisi Üretici fiyatı düşürürse, satışı arttıramaz P = D = MR = AR

26 Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Maksimizasyonu Rekabetçi Firma Kar Maksimizasyonu (Profit Maximization) MC(q) = MR = P

27 Kısa Dönemde Çıktının Belirlenmesi Firmanın üretim düzeyini ve karlılık durumunu belirlemek için üretim ve maliyetler ile talep analizini birleştirmemiz gerekir.

28 Pozitif Kar Elde Eden Rekabetçi Firma Fiyat 60 MC D C N Kayıp kar q 1 < q * A B Kayıp karlar q 2 > q * ATC AR=MR=P AVC q 1 : MR > MC ve q 20 2 : MC > MR ve q : MC = MR fakat MC düşüyor 10 q * de : MR = MC Ve P > ATC veya (P - AC) x q ABCD * q 0 q q 1 q * q 2 Çıktı

29 Zarar Eden Rekabetçi Firma Fiyat MC ATC C B D q * : da MR = MC Ve P < ATC zarar = (P- ATC) x q * veya ABCD F K A E P = MR AVC Bu üretici üretime devam eder mi? 0 q * Çıktı

30 Kısa Dönemde Çıktı Düzeyinin Belirlenmesi Üretim Kararlarının Özeti MC = MR iken kar maksimumdur. P > ATC ise firma pozitif kar yapmaktadır AVC < P < ATC firma zarar etmesine rağmen üretime devam eder. P < AVC < ATC firma kapanmalıdır

31 Rekabetçi Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Fiyat Firma MR = MC olduğu çıktı düzeyini, Değişken maliyetlerini karşıladığı sürece devam ettirir. P 2 P 1 P3 MC ATC AVC P = AVC K P < AVC ise Ne olur? q3 q 1 q 2 Çıktı

32 Rekabetçi Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Gözlemler: P = MR MR = MC P = MC Arz her olası fiyatta arz edilen miktarı gösterir. Dolayısıyla: P = P 1, ise q = q 1 P = P 2, ise q = q 2

33 Rekabetçi Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Fiyat AVC nin üzerinde S = MC P 2 P 1 MC ATC AVC P = AVC K Kapanma noktası q 1 q 2 Çıktı

34 Rekabetçi Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Gözlemler: Arz eğrisi, azalan getirilerden dolayı pozitif eğimlidir. Yüksek fiyat, ek üretim yapmanın yüksek maliyetlerini karşılar.

35 Rekabetçi Firmanın Kısa Dönem Arz Eğrisi Firmanın, Girdi Fiyatındaki Değişime Tepkisi Firmanın kullandığı girdinin fiyatı değiştiği zaman, marjinal maliyeti fiyata eşitlemek için çıktı düzeyini değiştirir.

36 Kısa Dönemde Endüstri Arzı Fiyat MC 1 MC 2 MC 3 Endüstrinin kısa dönem arz eğrisi Her bir firmanın kısa dönem arz Eğrilerinin yatay toplamına eşittir. S P 3 P 2 P Miktar

37 Kısa Dönemde Endüstri Arz Eğrisi Piyasa Arz Esnekliği E s ( Q / Q) /( P / P)

38 Kısa Dönemde Endüstri Arz Eğrisi Tam katı (Perfectly inelastic) kısa dönem arz: çıktı düzeyinin mevcut tesisle arttırılabilmesi mümkün değildir. Çıktı düzeyini arttırmak ancak yeni tesis kurmakla mümkün olacaktır. Bu durum, endüstrideki tüm tesisler yüksek oranda kapasite kullanıyorlarsa ortaya çıkar. Tam esnek (Perfectly elastic) kısa dönem arz: marjinal maliyetler sabit iken ortaya çıkar.

39 Kısa Dönem Piyasa Arz Eğrisi Kısa Dönemde Üretici Artığı Firmalar, son çıktı birimi hariç, ürettikleri tüm birimlerden bir rant kazanırlar. Üretici Artığı (producer surplus) piyasa fiyatı ile marjinal maliyet arasındaki farkın tüm üretim birimleri için toplamıdır.

40 Kısa Dönem Piyasa Arz Eğrisi Kısa Dönemde Üretici Artığı (Producer Surplus) Üretici Rantı = TR - VC Kar = =TR VC FC

41 Kısa Dönem Piyasa Arz Eğrisi Gözlem: Kısa dönem (pozitif sabit maliyetli durum) Üretici Rantı >

42 Piyasa İçin Üretici Artığı Fiyat S P * E Piyasa üretici artığı, P*, P1, E arasındaki taralı alanın toplamıdır. P1 Üretici Artığı D 0 Q * Çıktı

43 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyinin Belirlenmesi Uzun dönemde, firma tesisin ölçeği dahil tüm girdilerini değiştirebilir. Endüstriye giriş ve çıkışın serbest olduğunu varsaymaktayız.

44 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Seçimi Uzun dönemde tesis ölçeği büyüyecek, yeni denge E noktasında oluşacak ve çıktı q 3. düzeyine yükselecektir. Uzun dönem kar ise, EFGD > kısa dönem kar, ABCD. Maliyet LMC 40 D SMC A SAC E LAC P = MR C G 30 B F Kısa dönemde, firma sabit girdilere sahiptir. P = 40 > SAC. Kar= ABCD. 0 q 1 q 2 q 3 Çıktı

45 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Seçimi Maliyet Soru: Üretici üretimi arttırıp fiyatlar 30 YTL Düzeyine düştüğünde karlı oluyor mu? LMC 40 D SMC A SAC E LAC P = MR C G 30 B F q 1 q 2 q 3 Çıktı

46 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Seçimi Muhasebe Karı ve Ekonomik kar Muhasebe Karı Ekonomik Kar ( ) ( ) wl = işgücü maliyeti = R wl = R (wl + rk) rk = sermayenin alternatif maliyeti (opportunity cost of capital)

47 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Seçimi Uzun Dönem Rekabetçi Denge Sıfır-Kar R > wl + rk ise, ekonomik kar pozitif R = wl + rk ise, ekonomik kar sıfır, fakat firma normal bir getiri oranı elde etmektedir, bu endüstrinin rekabetçi olduğunu gösterir R < wl + rk ise, firma kapanma kararı almayı değerlendirmelidir.

48 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Seçimi Uzun Dönem Rekabetçi Denge Giriş ve Çıkış (Entry and Exit) Kısa dönemde yüksek kar düzeyine tepki olarak firma uzun dönemde çıktılarını arttırarak karlarını arttırmaya çalışır. Karlar diğer üreticileri endüstriye çeker (cezbeder) Daha çok üretici endüstrinin arzını arttırır, bu da piyasa fiyatını düşürür.

49 Uzun Dönem Rekabetçi Denge Maliyet Firma Kar firmaları çeker Arz kar=0 olana kadar yükselir. Maliyet Endüstri S 1 LMC 40 LAC P 1 S 2 30 P 2 D q 2 q 1 Çıktı Q 1 Q 2 Çıktı

50 Uzun Dönemde Çıktı Düzeyi Seçimi Uzun Dönem Rekabetçi Denge 1) MC = MR 2) P = LAC Endüstriye giriş-çıkışa yol açacak bir neden yok Kar = 0 3) Piyasa Denge Fiyatı oluşmuştur: Piyasaya yeni giriş çıkış olmayacaktır

51 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Endüstrinin uzun dönemdeki arz eğrisinin biçimi büyük ölçüde endüstri çıktısı değiştikçe firmaların kullandıkları girdiler için ödemek zorunda kalacakları fiyatlardaki (ücret, kira maliyeti vs) değişime bağlı olacaktır.

52 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisini belirlemek için, şunları varsaymaktayız: Tüm firmalar üretim teknolojisine erişme imkanına sahiptir. Çıktı, girdi miktarı arttırılarak arttırılabilir (teknoloji sabit, keşif ve yenilik yok) Faktör piyasaları endüstrinin daralması veya genişlemesinden etkilenmemektedir.

53 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Herhangi bir nedenle denge fiyatının yükselmesi endüstride normalin üzerinde kar elde etme imkanı doğuracaktır. Aşırı karın varlığı hem endüstrideki firmaların üretimlerini arttırmalarına ve hem de yeni firmaların endüstriye girmelerine neden olacaktır. Endüstride üretim artışına neden olan bu hareketlilik aşarı kar ortadan kalkana kadar devam edecektir. Bu aşırı kardan yararlanmak isteyen firmaların endüstriye girişleri sonucunda üç farklı durumla karşılaşılması söz konusudur:

54 Sabit Maliyetli Endüstrilerde Uzun Dönem Arz $ İktisadi Kar yeni firmaları cezbeder Arz artar (S 2 ) ve piyasa uzun dönem dengesine geri döner $ Çıktı Q 1 den Q 2.ye yükselir. Uzun dönem arz = S L = LAC. Çıktıdaki değişme girdi maliyetlerini etkilememiştir. MC AC S 1 S 2 P 2 P 2 C P 1 P 1 A B S L D 1 D 2 q 1 q 2 Çıktı Q 1 Q 2 Çıktı

55 Sabit Maliyetli Endüstrilerde Uzun Dönem Arz Sabit maliyetli bir endüstrinin (constantcost industry), uzun dönem arz eğrisi fiyatın minimum ortalama maliyete eşit olduğu yatay bir doğrudur.

56 Artan Maliyetli Endüstrilerde Uzun Dönem Arz $ $ Çıktı arttıkça, girdi fiyatları arttığı için uzun dönem denge daha yüksek bir fiyat düzeyinde oluşur. SMC LAC 2 2 SMC 1 P 2 LAC 1 P 2 P 3 2 P 3 1 S 1 S 2 2 B S L P 1 1 P 1 0 D 1 D2 q 1 q 2 Çıktı Q 1 Q 2 Q 3 Çıktı

57 Artan Maliyetli Endüstrilerde Uzun Dönem Arz Kısa dönem piyasa denge noktalarını bileştirdiğimizde, uzun dönem arz eğrisini elde ederiz. Uzun dönem arz eğrisi, Artan maliyetli (increasing-cost industry) bir endüstride, uzun dönem arz eğrisi (long-run supply curve) pozitif eğimli olacaktır.

58 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Sorular 1) Azalan maliyetler nasıl mümkün olabilir? Açıklayınız. 2) Azalan maliyetli bir endüstriyi gösteriniz (şekil). 3) Azalan maliyetli bir endüstride uzun dönem arz eğrisi nasıldır?

59 Azalan Maliyetli Endüstrilerde Uzun Dönem Arz $ $ Çıktı arttıkça girdi fiyatlarındaki azalmaya bağlı olarak uzun dönem dengesi daha düşük fiyatta gerçekleşir. S 1 S 2 SMC 1 SMC 2 LAC 1 P 2 P 2 A LAC 2 P 1 P 1 A B P 3 P 3 S L D 1 D 2 q 1 q 2 Çıktı Q 1 Q 2 Q 3 Çıktı

60 Azalan Maliyetli Endüstrilerde Uzun Dönem Arz Azalan maliyetli (decreasing-cost industry) bir endüstride, uzun dönem arz eğrisi (long-run supply curve) negatif eğimlidir. Endüstri arz eğrisi endüstri genişledikçe endüstriye yeni katılan firmaların LAC eğrilerinin minimum noktalarının seyrini göstermektedir.

61 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun Dönem Arz Esnekliği 1) Sabit Maliyetli Endüstri (Constantcost industry) Uzun dönem arz eğrisi yataydır Fiyatta meydana gelen küçük değişmeler, çıktıyı önemli miktarlarda değiştirir.

62 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun Dönem Arz Esnekliği 1) Sabit Maliyetli Endüstri (Constantcost industry) Esneklik sonsuzdur Girdiler istendiği kadar her zaman vardır

63 Endüstrinin Uzun Dönem Arz Eğrisi Uzun Dönem Arz Esnekliği 2) Artan Maliyetli Endüstri Uzun dönem arz eğrisi pozitif eğimli ve esneklik pozitiftir. Eğim (aynı şekilde esneklik) girdi maliyetlerindeki değişime (artışa) bağlı olarak değişir. Esneklik genellikle uzun dönemde, kısa döneme kıyasla daha büyüktür.