Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı

Transkript

1 .1 Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Bülten Kas ım 1992 No: 20

2 İÇ İ NDEK İ LER Sayfa I. BÖLÜM K.K.T.C. Merkez Bankas ı Aleyhine İngiltere Yüksek Mahkemesinde Aç ılan Dava Il. BÖLÜM K.K.T.C. Merkez Bankas ı ve Bankac ı l ık Faaliyetleri 5-34 III. BÖLÜM Ekonomik Geli şmeler Üretim, istihdam ve Fiyatlar 36 a) Üretim Art ışı ve Kaynaklar ın Kullan ımı 36 b) istihdam 40 c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler Mali ve Parasal Geli şmeler 45 a) Mali Geli şmeler 45 b) Parasal Geli şmeler Ticaret, Pazarlama ve Ödemeler Dengesi 50 a) Ticaret ve Pazarlama 50 b) Ödemeler Dengesi 51 IV. BÖLÜM Merkez Bankas ının Dokuz Ayl ık Hesaplar ı Bilanço 60 Kar ve Zarar Hesab ı 61 Hesaplar Hakk ında Aç ıklamalar V. BÖLÜM Bankac ı l ık İstatistikleri VI. BÖLÜM Bankac ı l ık Kesiminin Özel İlgi Duyaca ğı Mevzuat VII. BÖLÜM Tablolar ın Listesi

3 1

4 I. BÖLÜM POLLY PECK INTERNATIONAL PLC KAYYUMLARININ LONDRA'DA YÜKSEK MAHKEMEDE AÇTI ĞI DAVA May ıs 1992 tarih ve 18 say ı l ı Bültende Temyiz Mahkemesinin Merkez Bankas ı aleyhine çıkarılan ara emrini kald ırd ığı belirtilmişti. Bunun yerine Mahkeme yeni bir emirle Bankan ın Londrada tuttuğ u dövizlerden 10.7 milyon sterlinin Bankan ın mutat i şlerinde kullan ılabilmek kayd ıyle, muhafazas ına karar vermi ştir. Ekim1992 itibariyle Bankan ın İngilteredeki serbest fonlar ı ihmal edilebilecek bir düzeye indiğinden Banka dondurulmuş fonlardan 6 milyon sterlin kullanmak istedi. Kayyumlar buna karşı çıkarak, Mahkemeye müracaatla başka bir ara emri istihsaline çal çaba ışt başarı l ı ılar. Bu olmad ı ve Mahkemenin şiddetli tenkitlerine maruz kald ı. 8 Aral ık 1992 tarihinde Banka kayyumlara geri kalan 4.7 milyon sterlini kullanmak istedi ğini defa bildirdi. Bu karşı ç ık ılmad ı ve Banka paray ı çekti. Böylece Merkez Bankas çözülmüş ının tüm paras oldu ve kayyumlar ı ın Bankadan taleplerine karşı l ık herhangi bir teminat kalmad Dava devam etmekte olup davan ı. ın iptali hakk ındaki müracaat ının reddine taraf ından yap karşı Banka ılan istinaf ın duruşmas ı Mart 1993 başlar ında yap ılacakt ır. Londradaki avukatlar Şu anda ımızla sözü edilen duru şmaya haz ırlan ılmaktad ı r.

5 ı ==.R ı- «i ~;. 4

6 Il. BÖLÜM KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHUR İYET İ NDE MERKEZ BANKASI VE BANKACILIK FAAL İYETLER İ 35/1987 Say ı l ı Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Yasas ında belirtilen çerçevede bankalar taraf ından getirilen k ısa vadeli senet ve vesikalar ı reeskonta kabul ederek veya Kamu Kurum ve Kurulu şlar ına Hazine Kefaleti kar şı l ığında avans vermek suretiyle, piyasaya para sürme ve bankalara kaynak sa ğ lama görevleri bankam ızca sürdürülmü ştür. 30 Eylül 1992 tarihi itibariyle avans ve reeskont işlemleri Tablo 1'de avans ve reeskont işlemlerinden do ğan borç bakiyelerinin 31 Aral ık 1990, 31 Aral ık 1991 ve 30 Kas ım 1992 itibariyle karşılaşt ırmas ı ise Tablo 2'de gösterilmi ştir. 5

7 Tablo 1 30 Eylül 199 itibariyle Avans ve Reeskont i şlemleri Hazine Kefaletini haiz K.M.S. C pfruvex Bonolar tizerine avans İş. Ltd. II II Tar ımsal Donat ım Kurumu K.T. Turi m İşl. Ltd. Hazineye K ısa Vadeli Avans Küçük Esnaf ve Sanatkar Senetleri K. Vak ıfl r Bankas ı Ltd. Sanayi Senetleri K. Vak ıfl r Bank. Ltd... KT.Koop. erkez Bankas ı Ltd. K. Kredi =ankasi Ltd..., K. Ticare Bankas ı Ltd. ii Asbank td. ıı.. A. Garan i Bankas ı Ltd... II T. Halk ankas ı A.Ş. II II K. iktisat Bankas ı Ltd. ihracat Senetleri K. Vak ıf! r Bankas ı Ltd... ıl KT.Koop. erkez Bankas ı Ltd. ıı ıı K.Ticare Bankas ı Ltd. i ı t, Asbank td. Milyon TL Borç Senet Senet Bakiyesi Adedi Toplam ı Turizm Senetleri.. ii ii II K. Vak ıfl r Bankas ı Ltd K. Faisal İslam Bankas ı Ltd Türk Ba kas ı Ltd K. Kredi ankas ı Ltd K. Ticar t Bankas ı Ltd Asbank td Akdeniz G. Bankas ı Ltd ı ı oo.o Türkiye İ Bankas ı A. Ş Ticari Senetler K.Ticare Bankas ı Ltd. KT.Koop. Merkez Bankas ı Ltd Tar ım Senetleri K. Vak ıfl r Bankas ı Ltd. ENEL TOPLAM

8 Diğer Kaynaklardan Kulland ı r ılan: Milyon TL. Borç Baki esi Senet Adedi Senet Toplam ı Turizm Kredileri Erteleme Destek. Fonu K. Vak ıflar Bankas ı Ltd ii ii ii Türk Bankas ı Ltd ii Limasol Türk Koop. Bankas ı Ltd ii ıı ii K. Kredi Bankas ı Ltd Turizm Teşvik Fonu K. Vak ıflar Bankas ı Ltd KT. Koop. Merkez Bankas ı Ltd Türk Bankas ı Ltd II 11 K. Kredi Bankas ı Ltd K. Ticaret Bankas ı Ltd Asbank Ltd Türkiye İş Bankas ı A.Ş K. Faisal İslam Bankas ı Ltd Sanayi Teşvik Fonu K. Vak ıflar Bankas ı Ltd ii ii K. T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd ii K. Kredi Bankas ı Ltd ii II II K. Ticaret Bankas ı Ltd ii K. Endüstri Bankas ı Ltd ii ii Asbank Ltd Il II II Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd Il Il II T. Halk Bankas ı A.Ş GENEL TOPLAM ÖZET: Banka Kaynaklar ından Kulland ı r ılan Diğer Kaynaklardan Kulland ır ılan

9 I Tablo 2 Avans ve Reeskont Borç = akiyelerinin 31 Aral ık 1990, 31 Aral ık 1991 ve 30 Kas ım 1992 itibariyle Karşılaşt ırmas ı Kredi Türü Hazine Kefaletini Haiz Bonolar Üz. Av. Hazineye K ısa Vadeli Avans Küçük Esnaf ve Sanatkar Kredileri Sanayi Senetleri Ticari Senetler Milyon TL 31 Aral ık 31 Aral ık 30 Kas ım Borçlu K.T.Sanayi İşl tmeleri Holding Ltd K.M.S. Cypfru ex Ltd Tar ımsal Don t ım Kurumu K.T.Turizm İşl tmeleri Ltd K. Vak ıflar Ba kas ı Ltd K. Vak ıflar Ba kas ı Ltd K. Kredi Bank = s ı Ltd K. Ticaret Bankas ı Ltd Asbank Ltd Akdeniz Gara ti Bankas ı Ltd Türkiye Halk ankas ı A. Ş K.T. Kooperat f Merkez Bankas ı Ltd K. iktisat Ban as ı Ltd K. Endüstri B nkas ı Ltd T. İş Bankas ı.ş K. Yat ı r ım Ba kas ı Ltd K. Ticaret Ba kas ı Ltd K.T. Koop. M rkez Bankas ı Ltd Ihracat Senetleri K.T. Koop. M rkez Bankas ı Ltd. K. Ticaret Ba kas ı Ltd. Asbank Ltd. K. Vak ıflar Ba kas ı Ltd. K. Yat ı r ım Ba kas ı Ltd. K. Kredi Bank s ı Ltd Turizm Senetleri K. Vak ıflar Ba Türk Bankas ı K. Kredi Bank K. Ticaret Ba Asbank Ltd. Akdeniz Gara Türkiye İş Ba K. Faisal İsla kas ı Ltd Ltd s ı Ltd kas ı Ltd ti Bankas ı Ltd kas ı A.Ş Bankas ı Ltd

10 Tar ım Senetleri K. T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd , 37.9., K. Vak ıflar Bankas ı Ltd GENEL TOPLAM Diğer Kaynaklardan Kulland ı rılan: 31 Aral ık 31 Aral ık 30 Kas ım Turizm Kredileri K. Vak ıflar Bankas ı Ltd Erteleme destek Türk Bankas ı Ltd Fonu Limasol Türk Koop. Bankas ı Ltd... ıi 94.3 K. Kredi Bankas ı Ltd Turizm Teşvik K. Vak ıflar Bankas ı Ltd Fonu K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd Türk Bankas ı Ltd K. Kredi Bankas ı Ltd. I. ii K. Ticaret Bankas ı Ltd ".. Asbank Ltd Türkiye İş Bankas ı A.Ş K. Faisal İslam Bankas ı Ltd Sanayi Teşvik K. Vak ıflar Bankas ı Ltd Fonu K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd... ii Türk Bankas ı Ltd. ii K. Kredi Bankas ı Ltd. ii K. Ticaret Bankas ı Ltd K. Endüstri Bankas ı Ltd Asbank Ltd Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. ii T. Halk Bankas ı A.Ş K. iktisat Bankas ı Ltd. e K. Yat ı r ım Bankas ı Ltd GENEL TOPLAM ÖZET: Banka Kaynaklar ından Kulland ı r ı lan Diğer Kaynaklardan Kulland ı r ı lan

11 FAİZ FARKİ FONU Teşviki öngörülen sektörler e konular için tercihli faiz oranlar ının uygulanmas ını kolaylaşt ırmak amac ıyla KKTC erkez Bankas ı bünyesinde Faiz Fark ı Fonu kurulmas ı 35/1987 say ı l ı KKTC Merkez Ban as ı yasas ının 23. maddesinde öngörülmü ştür. Yasan ın 53. maddesi alt ında ç ıkar ılan " KTC Merkez Bankas ı Faiz Fark ı Fonu Olu şturulmas ı Tüzüğü"nün 7. maddesine göre F nun kaynaklar ı şunlard ı r: a) Devlet Bütçesine bu amaçla b) KKTC Merkez Bankas ı ne bütçesinden ayr ılacak belirli bir ö c) Bankalar ve yan kuruluşlar vermekle yetkili k ı l ınm ış müess krediler hariç) üzerinden uygula tahsil edilerek banka nezdinde a d) Faiz farklar ını zaman ında yüzde 8 cezai faiz ve e) Türkiye Cumhuriyeti Devleti Tüzüğün 5. maddesi alt ında f Tar ım (Ayni) Tar ım (Nakdi): Miktar ı 1 milyon TL'ye kad Miktar ı 1 milyon TL'nin üst Küçük Esnaf ve Sanatkar Kre Turizm Kredisi Sanayici, Kredisi İhracatc ı Kredisi konulacak ödenek; dindeki Hazine fonlar ı faizlerine kar şı l ık olarak Banka enek; ile kooperatif bankalar ı ve mevcut yasalar alt ında kredi selerin verecekleri her türk*, nakdi krediler (kontrollu acak azami yasal faiz oran ı içinden 2 puan faiz fark ının ılan Faiz Fark ı Fonuna yat ır ılan miktarlar; at ırmayanlara veya eksik yat ıranlara uygulanacak ayl ık taraf ından yap ılacak katk ılar. iz iadesi oranlar ı kredi türleri itibariyle şöyledir: %31 r olanlar %16 nde olanlar % 7 isi %26 %31 %20 %31 Tabiat ıyle ayni kredi için hem Merkez Bankas ı reeskont kayna ğından hem de Faiz Fark ı Fonundan yararlanma olana ğı y ktur. Böylece faiz iadesi uygulam ve Kuruluşlar ına avans veriler vesikalar ı reeskonta kabul etm kendi kaynaklar ından tercihli se s ıyle, bankam ızca Yasada belirtildi ği üzere Kamu Kurum k veya bankalarca ibraz edilen k ısa vadeli senet ve k suretiyle sa ğlanan kredi olanaklar ı yan ında bankalara örlere kredi verme olana ğı yarat ılm ışt ı r. Faiz Fark ı Fonu uygulamalar ı Tablo 3'te özet halinde gösterilmektedir. 10

12 Tablo 3 Harcamalar Faiz Fark ı Fonu Uygulamalar ı Gelirler Milyon TL 1987 Tar ım (Ayni) KKTC Merkez Bankas ı katk ısı Dönem Sonu Bakiyesi Bankalardan Tar ım (Ayni) Dönem Başı Bakiyesi Dönem Sonu Bakiyesi KKTC Merkez Bankas ı Katk ısı Bankalardan Tar ım (Ayni) Dönem Başı bakiyesi Dönem Sonu Bakiyesi KKTC Merkez Bankas ı katk ısı Bankalardan TC Yard ımı Tar ım (Ayni) Dönem Başı Bakiyesi Turizm KKTC Merkez Bankas ı Katk ıs ı Sanayi 0.9 Bankalardan Dönem Sonu Bakiyesi TC Yard ımı Tar ım (Ayni) Dönem Başı Bakiyesi Turizm KKTC Merkez Bankas ı katk ıs ı Sanayi 29.1 Bankalardan Dönem Sonu Bakiyesi TC Yard ımı Tar ım (Ayni) Dönem Başı Bakiyesi Turizm KKTC Merkez Bankas ı Katk ısı Sanayi Bankalardan ihracat 51.4 TC Yard ımı Reeskont kredileri için düzeltme Dönem Sonu Bakiyesi Dönem Ba şı Bakiyesi Not: Faiz Fark ı iadesi taahhüt bakiyesi tarihinde 14.5 milyar TL olarak hesaplanm ışt ı r. 11

13 YETKILİ BANKALAR Para ve Kambiyo İşleri Yasa, ındaki tan ıma göre "Yetkili Bankalar" Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyette bulu an ve ithalat, ihracat i şlemleri yapmaya, döviz almaya, döviz bulundurmaya, döviz sat aya, döviz sat ışına mesnet te şkil eden turistlere mahsus döviz al ım bordrolar ı ve/veya m = kbuz tanzim etmeye Maliye İşleri ile görevli bakanl ıkça yetkili k ılınan bankaları anlat ır. K C Merkez Bankas ı d ışında yetkili bankalar şunlard ır: TC Ziraat Bankas ı Türk Bankas ı Ltd. Türkiye İş Bankas ı A.Ş. Kıbr ıs Türk Koop. Merkez Ba kas ı Ltd. Kıbrıs Kredi Bankas ı Ltd. Türkiye Halk Bankas ı A.Ş. Kıbr ıs Vak ıflar Bankas ı Ltd. Limasol Türk Koop. Bankas ı td. Kıbrıs Ticaret Bankas ı Ltd. Kıbrıs Endüstri Bankas ı Ltd. Kıbr ıs Faisal İslam Bankas ı Lt Asbank Ltd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. K ıbr ıs iktisat Bankas ı Ltd. K ıbr ıs Yat ır ım Bankas ı Ltd. Offshore Bankac ıl ığı Offshore Bankac ı l ık Hizmetle i yasas ı (48/1990) alt ında izin al ıp tescil edilmi ş ve çal ışan bankalar şunlard ır: East Mediterranean Trust an Banking Corporation Ltd. The European Business Ban Ltd. The European Commerce Ba k Ltd. The Euro Textile Bank (ETB) td. Cyprus United Trade and Inv stment Bank Ltd. Atlas Bank Offshore Ltd. imar Bank Offshore Ltd. "Yetkili Müesseseler" Para ve Kambiyo İşleri Yasas ı Kurallar ı uyar ınca döviz al ıp satmaya ve bulundurmaya yetkili k ılınan müesseseleri anlat ır. Bu müesseselerin Maliye i şleriyle görevli bakanl ıktan çal ışma iz i almalar ı zorunludur. Halen faaliyette bulunan yetkili müesseselerin isimleri ve kay ıtl ı.üro adresleri a şağıda gösterilmi ştir. Birinci Döviz Al ım Sat ım Şirke 158 A Girne Caddesi, Lefko ş Ltd. F ır ınc ıoğullar ı Co. Ltd. 2-4 Asmaalt ı Sokak, Lefko şa. Elmaslar Yat ı r ım Şirketi Ltd. 89 D Taner Küçük İş Hani, Gi ne Caddesi, Lefkoşa. 12

14 Ertuğrul Akbel and Sons Ltd. Osman Paşa Caddesi, Mustafa Hac ı Ali Apt., No. 2, Lefkoşa. Sun Döviz Bürosu Ltd. Abdi İpekçi Caddesi, Lefko şa. Nafa Döviz Al ım Sat ım Şirketi Ltd. Zafer Çarşıs ı No. 10 Atatürk Caddesi, Girne. Orhan Kahya Ltd. 3-4 Zafer Çarşıs ı, Girne. Forex Management Services Ltd. Il. Selim Caddesi, Arabac ıoğullan Apt. Dükkan No. 4, Lefko şa. Er-Tem Yat ır ım Şirketi Ltd. 2 G Kışla Yolu, Mağusa. Batu Exchange Co. Ltd. 52 İstiklal Caddesi, Ma ğusa. Gesfi Şirketi Ltd. 40 Abdi Çavu ş Sokak, Lefkoşa. Aktif Döviz Ltd. Bardak İş Hani, Kat 1, No. 1, Lefko şa.

15 DEVLET KURU DÖV İZLER İ KKTC Merkez Bankas ı ve Diğe Bankalar s ınıfland ırmas ına göre Devlet Kuru Hesab ında tutulan dövizler Tablo 4'te göster Imi ştir. 31 Ekim 1992 tarihi itibariyle toplam Devlet Kuru Dövizi bin ABD dolar ı olu bunun bin ABD dolar ı serbestir. 14

16 Tablo: 4 KKTC Merkez Bankas ı ve Diğer Bankalar Tasnifine Göre Devlet Kuru Hesab ında Tutulan Dövizin ABD $ Karşılığı ve Mevcut Taahhütler Tarih Bankalar.. Bin ABD $ Toplam Döviz Toplam Taahhüt Serbest 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Aral ık 1989 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Aral ık 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Şubat 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Şubat 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam _ Mart 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 411~ May ıs 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar (19.5) Toplam May ıs 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar (165.8) Toplam Haziran 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar (715.3) Toplam

17 31 Temmuz 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 29 Ağustos 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 3 Ekim 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Ekim 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Toplam Toplam Toplam (566.4) (710.6) (901.1) ( )

18 BANKALAR KURU DÖV İZLER İ Yine KKTC Merkez Bankas ı ve Diğer Bankalar s ın ıfland ırmas ına göre bankalar kurunda özel ve tüzel kişiler ad ına aç ılan döviz tevdiat ve döviz mevduat hesaplar ındaki dövizlere ait bilgiler Tablo 5'te verilmi ştir. 31 Ekim 1992 tarihi itibariyle Bankalar Kurundaki toplam döviz bin ABD dolar ı miktar ındad ır. 17

19 Tablo 5 KKTC Merkez Bankas ı v Diğer Bankalar Tasnifine Göre Bankalar kurunda Özel ve Tüzel Kişiler Ad ına Tutulan Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat Hesaplar ının ABD Karşıl ığı ve Hesap Türüne Göre Dökümü 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Aral ık 1989 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Aral ık 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Ocak 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 29 Şubat 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 Mart 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Nisan 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 31 May ıs 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam 30 Haziran 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Bin ABD Döviz Tevdiat Döviz Mevduat Toplam Hesap Adedi Miktar Hesap Adedi Miktar Döviz ,

20 ., 31 Temmuz 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Ağustos 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Eylül 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam Ekim 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Toplam

21 DÖV İZ REZERVLER İ Döviz Rezervlerimiz devlet ku u ile bankalar kuru olarak iki başl ık alt ında görülmektedir. Devlet Kuru hesab ında tutulan dövizler tahsise tabi dövizlerdir. Bankalar Kuru ba ş l ığı alt ında gösterilen dövizler ise öz I ve tüzel ki şilere ait döviz tevdiat ve mevduat hesaplar ı ile bankalar ın kendi nam ve hes plar ına tuttuklar ı dövizlerden oluşmaktad ır. Tablo 6 dan görüleceği üzbre 31 Ekim 199 tarihi itibariyle toplam döviz rezervlerimiz bin ABD dolar ı tutar ındad ır. 20

22 Tablo 6 Tarih-Döviz Niteliği Döviz Rezervierinin Artış H ız ı Miktar Bin ABD Bir önceki dönemle karşılaşt ırmas ı Aral ık 1988 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam Aral ık 1989 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam Aral ık 1990 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam Aral ık 1991 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam Ocak 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam Şubat 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ı n Kendileri Toplam Mart 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Toplam

23 Nisan 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Topla May ıs 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Topla Haziran 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Topla Temmuz 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Topla Ağustos 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Topla Eylül Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Kişiler b) Bankalar ın Kendileri Topl m Ekim 1992 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri

24 DÖVIZ TEVD İAT VE DÖV İZ MEVDUAT HESAPLARININ C İNS VE VADELER İNE GÖRE DÖKÜMÜ 31 Ekim 1992 tarihinde Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat hesaplar ının cins ve vadelerine göre dökümünü gösteren Tablo 7, vade yönünden incelendi ğinde gerek Döviz Tevdiat hesaplar ında gerekse Döviz Mevduat hesaplar ında ilk s ıran ın bir y ıl vadeli hesaplarda olduğu görülmektedir. Döviz cinsine göre en popüler paran ın Sterlin, daha sonra ABD Dolar ı ve DM oldu ğu gözlenmektedir. 23

25 Tablo 7 31 Ekim 1992 Tarihi Itibariyle Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat Hesaplar ın ın Cins ve Vadelerine göre Dökümö Döviz Tevdiat Hesaplar ı S erlin Alman Mark ı ABD Dolar ı K ıbr ıs Liras ı Bin ABD Dolar ı Toplam $ Karşı l ığı _ Vadesiz Ay Vadeli Y ıl Vadeli Toplam $ Döviz Mevduat Hesaplar ı Vadesiz Ay Vadeli Yıl Vadeli 3 z Toplam $ Genel Toplam $

26 DÖVIZ KRED İLER İ Elde ettiğimiz bilgilere göre 30 Eylül 1992 tarihi itibariyle bankalarca kulland ı r ılan döviz kredileri bakiyesi, sterlin türünden Alman Mark ı türünden DM ve ABD $ türünden ABD $ olmak üzere toplam olarak ABD $ değerindedir. 25

27 TÜRK LİRASI MEVDUAT Bankalardaki TL mevduat ı b da ise % oran ında artış %51.81 olduğuna göre topla 1989'da önemli bir art ış mevc toplam mevduat ın Aral ık 1 gözlenmektedir. Bu dönemin anlamda düşüş kaydedilmiştir. mevduat ın Aral ık 1990 baz ına dönemin hayat pahal ı l ığı %4 (Tablo 8). r y ıll ık uygulamaya göre Aral ık 1988 de %53.41, Aral ık 1989 göstermiştir. Hayat pahal ı l ığı 1988 de %62.57 ve 1989 da mevduatta reel anlamda 1988 y ı l ındaki düşüşe karşı n ttur. Aral ık 1990 itibariyle milyar TL miktar ında olan 89 baz ına göre %59.22 oran ında art ış gösterdi ğ i hayat pahal ı l ığı %69.41 olduğuna göre mevduatta reel ral ık 1991 itibariyle milyar TL miktar ında olan toplam öre %58.83 oran ında artış gösterdi ği gözlenmektedir. bu.33 olduğuna göre mevduatta reel art ış gerçekleşmi ştir. 26

28 Tablo 8 Türk Uras ı Mevduat ın Artış H ızı Milyon TL Mevduat ın Niteliğine Göre Dökümü Bir Önceki dönemle Karşılaşt ırmas ı Aral ık 1987 Resmi Ticari Tasarruf Toplam Aral ık 1988 Resmi Ticari Tasarruf Toplam Aral ık 1989 Resmi Ticari Tasarruf Toplam Aral ık 1990 Resmi Ticari Tasarruf Toplam Aral ık 1991 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Toplam Ocak 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Toplam Şubat 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Toplam Mart 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Toplam

29 ı Nisan 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer May ıs 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Haziran 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Temmuz 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Ağustos 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Eylül 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Ekim 1992 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Topla Topl m , Topl m Topl m Top am To lam To lam

30 RESM İ MEVDUAT Resmi mevduat ın KKTC Merkez Bankas ı ile diğer bankalar aras ındaki bölünümü Tablo 9'da gösterilmi ştir. Aral ık 1986'dan Ocak a kadar KKTC Merkez Bankas ının pay ı %50'nin üzerinde iken bu oran Şubat 1990'dan Şubat 1991'e kadar %50.'nin alt ında kalm ış ve Mart 1991'de %50.9'a ula şm ışt ır. Müteakip dönemde önemli dü şüşler kaydedilmi şitr. Ekim 1992'deki oran %1.71 olarak görülmektedir. 29

31 Tablo 9 Tarih Aral ık 1986 Aral ık 1987 Aral ık 1988 Aral ık 1989 Ocak 1990 Şubat 1990 Mart 1990 Nisan 1990 May ıs 1990 Haziran 1990 Temmuz 1990 Ağustos 1990 Eylül 1990 Ekim 1990 Kas ım 1990 Aral ık 1990 Ocak 1991 Şubat 1991 Mart 1991 Nisan 1991 May ıs 1991 Haziran 1991 Temmuz 1991 Ağustos 1991 Eylül 1991 Ekim 1991 Kas ım 1991 Aral ık 1991 Ocak 1992 Şubat 1992 Mart 1992 Nisan 1992 May ıs 1992 Haziran 1992 Temmuz 1992 Ağustos 1992 Eylül 1992 Ekim 1992 KKTC erkez Bankas ı ve Diğer Bankalar Nezdinde Resmi Mevduat Milyon TL KKTC Mer ez Diğer Toplam Banka ı % Bankalar % = = O z S s

32 P LASMANLAR Türk Liras ı mevduat art ış h ız ı ile plasman art ış h ızının karşılaşt ırmas ı Tablo 10 1da gösterilmi ştir. Tablo 11'de Türk Liras ı ve döviz plasmanlar ın ın Türk Liras ı karşıl ıklar ın ı Aral ık 1991 ve Ekim 1992 tarihleri itibariyle, Tablo 12'de ise döviz plasmanlar ın ın TL karşı l ıklar ını ayn ı tarihler itibariyle kar şılaşt ırmal ı olarak veriyoruz. 31

33 Tablo 10 Türk Liras Mevduat Art ış H ız ı ile Türk Liras ı Plasman Art ış H ızın ın Karşılaşt ırmas ı Milyon TL Aral ık 1986 Aral ık 1987 Aral ık 1988 Aral ık 1989 Ocak 1990 Şubat 1990 Mart 1990 Nisan 1990 May ıs 1990 Haziran 1990 Temmuz 1990 Ağustos 1990 Eylül 1990 Ekim 1990 Kas ım 1990 Aral ık 1990 Ocak 1991 Şubat 1991 Mart 1991 Nisan 1991 May ıs 1991 Haziran 1991 Temmuz 1991 Ağustos 1991 Eylül 1991 Ekim 1991 Kas ım 1991 Aral ık 1991 Ocak 1992 Şubat 1992 Mart 1992 Nisan 1992 May ıs 1992 Haziran 1992 Temmuz 1992 Ağustos 1992 Eylül 1992 Ekim 1992 Toplam TL Bir Önceki Toplam TL Bir Önceki Mevduat Dönemle Plasman Dönemle karşılaşt ırmas ı karşılaşt ırmas ı % % ı e

34 Tablo 11 İskonto Senetleri ve Bankalar Türk Liras ı ve Döviz Plasmanlar ının Sektörel Bazda ve Geçmi ş Dönemle Karşılaşt ırmas ı Milyon TL Aral ık 1991 Miktar Ekim Miktar Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı Tar ım Sanayi Nakliye ve Ulaşım Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret Turizm Bina ve in şaat Şahsi ve Mesleki Borçlar İskonto Senetleri Not: Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı kalemi karşıs ında gösterilen miktar Bankam ızca çeş itli sektörlerdeki kamu kurum ve kurulu şlar ına Hazine Kefaleti Kar şı l ığı verilen avanslar ı içermektedir. (Bak Tablo 2). da 33

35 Tablo 12 Bankalar öviz Plasmanlar ın ın TL Karşı l ıklar ının Sektörel B - da ve Geçmi ş Dönemle Karşılaşt ırmas ı Milyon TL Aral ı k 1991 Miktar Ekim 1992 Miktar Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı Tar ım Sanayi Nakliye ve Ula şım Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret Turizm Bina ve in şaat Şahsi ve Mesleki Borçlar

36 III. BÖLÜM EKONOMIK GELIŞ MELER 35

37 EKONOM İK GELİŞMELER 1) Üretim, istihdam ve Fiyatlar a) Üretim Art ışı ve Kaynaklar ı Kullan ı m ı 1990, 1991 ve 1992 y ı lla ında GSMH'n ın dağı l ımı ve sektörel katma değerlerinin büyüme h ızlar ı Tablo 13'de c ri üretici fiyatlar ı ve Tablo 14'de sabit üretici fiyatlar ı ile karşılaşt ı rmal ı olarak gösterilmi ş ir sabit fiyatlar ıyla 1990'd milyon TL olan GSMH 1991'de milyon TL olarak gerçekle şmi ştir ı l ı için sabit fiyatlarla GSMH ön tahmini milyon TL olarak saptanm ıştır. Bu itibarla sabit fiyatlarla 1991'da %6.1 büyümeye kar şı l ık 1992'de %7.3 art ış beklenmektedir. Sabit üretici fiyatlar ı ile he aplanan 1990, 1991 ve 1992 y ı llar ı GSY İ H's ın ın sektör paylar ına göz att ığımızda 199 'da ilk dört s ıran ın Ticaret, Kamu Hizmetleri, Sanayi ve Ulaştırma-Haberle şme sektörle ince i şgal edildiğini görürüz ve 1992'de trend değişmi ş ve Kamu Hizmetleri ön safa geçmi ştir ve 1992 y ıllar ına ait k Gayri Safi Milli Has ılan ın Topl %97.1'e yükselmi ş ve netice itib Toplam Kaynaklar ın %15.9'u Y s ıra ile %15.6 ve %84.4 olarak g %24.0'den %23.8'e dü şerken, Ö rşı laşt ırmal ı Kaynaklar-Harcamalar Dengesi tablo 15'tedir. m Kaynaklar içindeki pay ı 1991'de %95.2'den 1992'de r ıyle D ış Aç ığı n pay ı %4.8'den %2.9'a dü ş mü ştür. 1991'de t ı r ımlara ve %84.1'i Tüketime gitmi ştir. Bu oranlar 1992'de rçekleşmiştir. Sabit Sermaye yat ı r ı mlar ında Kamunun pay ı el Sektörün Pay ı %76.0'dan %76.2'ye yükselmi ştir. 36

38 Tablo 13 Sektörler 1. Tar ım a) Çiftçilik b) Ormanc ıl ık c) Bal ıkç ıl ık 2. Sanayi a) Maden ve Taşocakc ılığı b) imalat Sanayii c) Elektrik-Su 3. Inşaat 4. Ticaret a) Toptan ve Perakende Ticaret b) Otelcilik ve Lokantac ı l ık G.S.M.H'n ın Dağıl ım ı ve Sektörel Katma De ğerlerin Büyüme H ız ı (Cari 'Üretici Fiyatlar ıyla Milyon TL) * Büyüme H ız ı (%) Dağıl ım Yüzdesi * * Ulaşt ırma-haberle şme Mali Müesseseler Konut Gelirleri Serbest Meslek ve Hizmetler Kamu Hizmetleri ithalat Vergileri G.S.Y. İ.H. (a.f.) Net D ış Alem Faktör Gelirleri G.S.M.H. (a.f.) Kaynak: KKTC Başbakanl ık DPÖ * Gerçekle şme Ön Tahmini

39 Tablo 14 Sektörler 1. Tar ım a) Çiftçilik b) Ormanc ı l ık c) Bal ıkç ı l ık 2. Sanayi a) Maden ve Taşocakc ı l ığı b) imalat Sanayii c) Elektrik-Su 3. inşaat 4. Ticaret a) Toptan ve Perakende Ticaret b) Otelcilik ve Lokantac ı l ık 5. Ulaşt ırma-haberle şme 6. Mali Müesseseler 7. Konut Gelirleri 8. Serbest Meslek ve Hizmetler 9. Kamu Hizmetleri ithalat Vergileri G.S.M.H'n ın Dağıl ım ı ve Sektörel Katma Değerlerin Büyüme H ızlar ı (1977 Üretici Fiyatlar ıyla Milyon-il.) * Büyüme H ız ı (%) Dağı l ım Yüzdesi * * G.S.Y.I.H. (a.f.) Net D ış Alem Faktör Gelirler 41.6 G.S. M.H. (a.f.) Kaynak: KKTC Başbakanl ık DPÖ *Gerçekle şme Ön Tahmini

40 Tablo 15 I. TOPLAM KAYNAKLAR (1) GSMH(a.f.) (2) D ış Aç ık Il. TOPLAM YATIRIMLAR (1) Sabit Sermaye (a) Kamu (b) Özel (2) Stok Değişmeleri (a) Kamu (b) Özel III. TOPLAM TÜKET İM (1) Kamu Tüketimi (2) Özel Tüketim IV. TOPLAM YURT İÇİ TASARRUFLAR Cari Fiyatlarla Kaynaklar - Harcamalar Dengesi (Milyon TL.) * Değ işme (%) GSMH'ya Oran ı Sabit Cari Sabit Fiyatlar ıyla Fiyatlarla Fiyatlar ıyla Cari Sabit * * Gerçekle şme tahmini Kaynak: KKTC Başbakanl ık DPÖ

41 A b) istihdam 1990, 1991 ve 1992 y ıllar ın a istihdam ın sektörel da ğı l ımı karşılaşt ırmal ı olarak Tablo 16'da verilmi ştir. Her üç y ılda ar ım yaklaşık %26 payla birinci s ıray ı işgal etmekte bunu yaklaşık %22 payla Kamu Hiz etleri ve %11 payla Sanayi Sektörü izlemektedir. istihdam ın dağı l ım ında İnşaat ın pay ı o alama %10.6 ve Ticaret-Turizm'in pay ı %9.7 olarak görülmektedir y ılı ort lama işsiz say ıs ında bir önceki y ıla oranla düşüş gözlenmektedir. 40

42 Tablo 16 istihdam ın Sektörel Da ğı l ımı ve Nüfus Sektörler 1990 Say ı Toplam Çal ışan Nüfus Oran ı * Say ı Toplam Çal ışan Say ı Toplam Çal ışan Nüfus Oran ı Nüfus Oran ı 1. Tar ım Sanayi a)madencilik ve Taşocakc ı l ığı - - b) imalat Sanayii c) Elektrik-Su in şaat Ticaret-Turizm a)toptan ve Perakende Ticaret b) Otelcilik-Lokantac ı l ı k Ulaşt ırma-haberle ş me Mali Müesseseler Serbest Meslek ve Hizmetler Kamu Hizmetleri (K İT ve Belediyeler dahil) Toplam Çal ış an Nüfus i şsiz Say ı s ı Toplam Nüfus * Gerçekle şme Ön Tahmini Kaynak : KKTC Ba şbakanl ı k DPÖ 41

43 c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler y ıllar ı ile 1992 y ı l n ın ilk onbir ay ındaki fiyat hareketleri karşılaştırmal ı Tablo 17'de verilmi olarak ştir. Devlet Planlama Örgütünce yeni bir tüketim harcamalar yap ılm ış ı anketi ve bu anket sonucu belirlenen eğilimlere göre ağı rl ıkl ı, yeni bir tüketim kal haz ıbı ırlanarak 1 Ocak 1988'den it baren baz olarak kullan ılmaya başlanm ıştı r. Hayat pahal ı l ığı 1984'de % 1988'de %62.57, 1989'da %51. ay ında %55.92 olarak saptanm ı 18'de gösterilmektedir. 0.72, 1985'de %43.04, 1986'da %48.09, 1987'de %43.01, 1, 1990'da % 'de %46.33 ve 1992nin ilk onbir olup bunun mal ve hizmet gruplar ına göre da ğı l ımı Tablo Yüksek enflasyonist ortam a maa ş ve ücretlerin sat ın alma gücünü korumak düşüncesiyle 1983 y ı l ından be i eşel mobil sistemi uygulanmaktad ır y ı l ı sonuna kadar her dört ay sonundaki ayat pahal ı l ığı art ışı dikkate al ınarak maaş ve ücretlere yans ıt ılan art ışlar 1986 y ı l ı ndan tibaren her üç ve 1 Nisan 1990'dan itibaren her iki aydaki duruma göre ayarlanmaya ba şı nm ışt ır. Bakanlar Kurulu 7/1979 sa ödenmekte olan ayl ık maaş ve ilk mesai günü pe şin olarak öde ı l ı Kamu Görevlileri Yasas ının 121. maddesi uyar ınca cretlerin tarihinden geçerli olmak üzere her ay ın mesini karara ba ğ lad ı. Asgari Ücret Saptama Komis onunda al ınan tavsiye kararlar ı uyar ınca asgari ücret, 1 Ocak 1987'den itibaren ayd 1 Ocak 1988'den itibaren ayd 1 Ocak 1989'dan itibaren ayd 1 Ocak 1990'dan itibaren ayd 1 Ocak 1991'den itibaren ayd 1 Ocak 1992'den itibaren ayd 1 Ocak 1993'den itibaren ayd TL TL TL TL TL TL TL olarak saptanm ışt ı r. 42

44 Tablo 17 Hayat Pahal ı l ığı Ocak Şubat Mart Nisan May ıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kas ı m Aral ı k Kaynak: KKTC Başbakanl ık, DPÖ. 43

45 Tablo 18 Hayat Pahal ıl ığının Mal ve Hizmet Gruplar ına Göre Dağıl ımı Yiyecek ve içecek Ev ve ev masraf ı Giyim ilaç ve T ıp Eğ itim Taşıt Hizmetler Eğlence ve Okuma Sigara Şahsi Harcamalar Toplam Ocak 1988 den itibaren yeni döküm uygulanm ışt ı r, şöyleki: (Ocak-Kas ım) G ıda Giyim Ev Eşyas ı Sağ l ık ve Ki şisel Bak ım ile ilgili Harcamalar Ulaşt ırma ve Haberle şme Kültür, E ğitim ve Eğlence Konut ve Konut ile ilgili Harcamalar Sigara Toplam Kaynak: KKTC Başbakanl ık, DP 44

46 2. Mali ve Parasal Geli şmeler a) Mali Gelişmeler Bütçe harcamalar ı 1987'de milyar TL, 1988'de milyar TL, 1989'da milyar TL 1990'da milyar TL ve 1991'de milyar TL olarak gerçekle şmiştir. Bu harcamalar ın yerel gelir katk ıs ında 1987'de %55.6, 1988'de % 'da %76.0 oranlar ıyle istikrarl ı bir gelişme kaydedebilmiştir. 1990'da yerel katk ı %74.4 ve 1991'de %58.5'e düşmüştür y ılının ilk yedi ay ında yerel katk ı %62.5 dolaylar ında seyretmi ştir. Yerel gelirleri G.S.M.H. ile kar şılaşt ırd ığım ızda yerel gelirlerin G.S.M.H.'ya oran ının 1989'da %21.5, 1990'da %25.2 ve 1991'de %23.3 oldu ğunu görürüz (Tablo 19 ve 20) y ı l ı sonu itibariyle birikmi ş bütçe aç ıklar ı milyar TL'na bali ğ olmuştur y ı l ında on ayl ık bütçe aç ığı milyar TL olarak görülmektedir (Tablo 21). Bütçe aç ıklar ına karşı l ık TC Ziraat Bankas ından sağlanan krediler, faizler hariç 1991 y ı l ı sonunda 55.9 milyar TL tutar ındad ır y ı l ından sonra T.C. Ziraat Bankas ından borç al ınmam ışt ır (Tablo 22) mali y ı l ı toplam bütçe aç ığı milyar TL olup aşağıdaki şekilde karşılanm ışt ı r: TC Başbakanl ık Toplu Konut Fonundan 98.7 Milyar TL İç Borçlanma " "

47 Tablo 19 G.S.M.H. İle Karşılaşt ırmal ı Bütçe Analizi Milyar Ti_ Gerçek- G.S.M.H. leşme Yüzdesi 1990 Gerçek- G.S.M.H. leşme Yüzdesi 1991 Gerçek- G.S.M.H. leşme Yüzdesi 1992 Gerçekleşme. 10 Ayl ık o., I. Bütçe Yerel Gelirleri 1. Vergi Gelirleri '1 # a 9 o ysız ergı er İ.. b) Dolayl ı Vergiler Diğer Gelirler II. Bütçe Giderleri Cari Giderler a) Personel Giderleri b) Diğer Cari Giderler c) Transferler Sosyal Diğer Savunma Giderleri Yat ı rımlar III. Di ş Yardım ve Borçlanmalar Dış Yardımlar Borçlamnalar (Aç ık) Not: G.S.M.H Kaynak: Ekonomi ve Maliye Bakanl ığı. KKTC Başbakanl ık, DPO.

48 Tablo 20 Karşılaştırmah Bütçe Ozeti Milyar Gerçekleşme " 1988 Gerçek- w leşme " 1989 Gerçek- w leşme " 1990 Gerçek- w leşme " 1991 Gerçek- x leşme 1992 Gerçek- % leşme 10 Ayl ık Bütçe Finansmanı Yerel Kaynaklar Dış Yardım Borçlanma Cati Harcamalar Savunma Harcamaları Yatırım Harcamaları Not: Ankara'da ödenen yatırım harcamaları yukarıdaki rakamlara dehil ecilmemi ştir. Kaynak Ekonomi ve Maliye Bakanl ığı KKTC Başbakanlık, DPO..

49 Tablo 21 Yıllar itibariyle Bütçe Aç ıklar ı Milyar TL Bütçe Aç ığı G.S.M.H. Yüzdesi 1975 Yı l ı açığı 1976 " " 1977 " 1978 " 1979 " 1980 " 1981 " 1982 " 1983 " 1984 " t ıı 1986 " 1987 " 1988 " 1989 " 1990 " sonu birikmiş bütçe aç ı y ı l ı 10 ayl ık bütçe aç ığı Kaynak: Ekonomi ve Maliye Bakanli ğ i KKTC Başbakanl ık, DPÖ. 48

50 Tablo 22 T.C. Ziraat Bankas ından Sağlanan Kredilerin (Faizler Hariç) Y ıllar itibariyle Dökümü Milyar TL Kaynak: Ekonomi ve Maliye Bakanl ığı KKTC Başbakanl ık, DPÖ. 49

51 b) Parasal Geli şmeler Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriy ti ile Türkiye Cumhuriyeti aras ında imzalanan Ekonomik İşbirliği Protokolünün Para, Ka biyo, Bankac ı l ık Bölümü alt ında yer alan maddeler peyder pey uygulama alan ına konulma ad ır. 26/1987 say ılı Kuzey k ıbr ıs 1987, 35/1987 say ı l ı yeni Marka Kambiyo İşleri (Değ işiklik) Y konmuştur. 22/1987 say ı l ı yas Yasas ı alt ında verilen yetkilere İşleri Tüzüğü de 2 Kas ım 1987 ürk Cumhuriyeti Bankalar (De ğ işiklik) Yasas ı 1 Haziran Bankas ı Yasas ı 26 Haziran 1987 ve 22/1987 say ı l ı Para ve sas ı ise 1 Kas ım 1987 tarihinden itibaren yürürlü ğe ile değ işik şekliyle 38/1982 say ı l ı Para ve Kambiyo İşleri ayan ılarak Bakanlar Kurulunca yap ılan Para ve Kambiyo arih ve 116 say ı l ı Resmi Gazetede yay ımlanarak ayn ı gün olmak üzere 48/1990 say ı l ı Offshore Bankac ı l ık Hizmetleri yürürlüğe girmiştir. Bu cümlede Yasas ı 26 Kas ım 1990 tarih ve 117 say ı l ı Resmi Gazete, Offshore Bankac ı l ık Hizmetleri Tüzüğü ise 9 Ocak 1991 tarih v= 3 say ılı Resmi Gazetede yay ımlanarak yürürlü ğe girmi ştir. 3. Ticaret, Pazarlama ve Ödeme er Dengesi a) Ticaret ve Pazarlama Toptan ve perakente ticaret KTC Ekonomisinde önemli bir yer işgal etmektedir. Bu sektörden doğan katma milyon TL ve 1991' milyon TL. olarak tah 1990'da %18.6, 1991'de %17.0 bak ıld ığında toptan ve peraken 1991'de 5172 olarak saptanm ışt TL, 1990'da 55.2 milyon TL ve 1 eğer cari fiyatlarla 1989'da milyon TL, 1990'da milyon TL olarak gerçekle şmiş ve 1992'de in olunmuştur. Böylece sektörün G.S.Y. İ.H. içindeki pay ı e 1992'de %16.9 olarak görülmektedir. istihdam aç ıs ından e ticaret sektöründe çal ışanlar 1989'da 4948 ve 1990 ile r. Bu suretle kişi başına katma değer 1989'da 31.9 milyon 91'de 72.9 milyon TL şeklinde ortaya ç ıkmaktad ır. Tablo 23 incelendi ğinde y ıllar ı itibariyle d ışal ım ın %40-47 aras ındaki bölümünün Türkiye'den ve %53 60 aras ındaki bölümünün diğer ülkelerden, d ış sat ımın ise %12-22 aras ındaki bölümünün Orkiyeye, %78-88 aras ındaki bölümünün ise diğer ülkelere yap ıld ığını görürüz. Dış al ımlar ımızda Türkiye biri ci s ıray ı al ırken, d ış sat ımlar ım ızda en büyük pay Birleşik Krall ığa gitmiştir (Tablo 24). Tar ım ürünleri d ış sat ımlar ım ı ın %45 ve %55 aras ında değ işen bir oran ın ı oluştururken %45 ile %54 aras ında değ işen ir oran ı da sanayi ürünlerinden oluşmuştur. D ış al ımda ise yaklaşık %10 tar ımsal ürünler= kar şı l ık %90 sanayi ve mineral ürünleri görülmektedir (Tablo 25 ve 26). Dış ticaret açığım ız dolar b ında y ılda milyon ABD dolar ı olarak görülmektedir döneminde d ış sat ı ın d ış al ım ı karşılama oran ın ın %17 ve %47 aras ında değ iştiği görülmektedir (Tablo 2 ). 50