Kıbrıs Antlaşmaları, Planları ve önemli BM, AB kararları-1

Transkript

1 Kıbrıs Antlaşmaları, Planları ve önemli BM, AB kararları-1 Ata Atun İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ Rauf R. DENKTAŞ.. Ata ATUN... vii x 1) 1 Ağustos Lala Mustafa Paşa ile Marc Antonio Bragadin arasında yapılan Teslim antlaşması.. 1 2) 17 Şubat Osmanlı Sultanı Abdülaziz tarafından Kıbrıs Başpiskoposu Sophronios a verilen Berat. 2 3) 4 Haziran Kıbrıs ın Yönetiminin İngilizlere Devredilmesini öngören Osmanlı-İngiliz Savunma Konvansiyonu. 10 4) 1 Temmuz Kira Antlaşması Ek Maddeler ) 14 Eylül Kraliyet Konseyi Emri (Yasama Meclisi Kuruluşu) ) 23 Mart Kıbrıs Yasama Meclisi Değişikliği ) 5 Kasım İngiltere nin adayı tek taraflı ilhak ve 1878 Antlaşmasını feshi kararı ) 24 Temmuz Lozan da imzalanan senetler, I.ci Barış Antlaşmasının Kıbrıs ile ilgili bölümü. 18 9) 1 Mayıs Kıbrıs Adasının Kraliyet Kolonisi ilanı ) 9 Temmuz ve 7 Kasım Lord Winster Planı ) 10 Mayıs Sir Edward Jackson Anayasası ) 14 Mayıs Müftü Seçim Yasası 23 13) 22 Temmuz Evkaf ın Türk Toplumuna Teslimi Yasa Tasarısı ) 29 Ağustos - 7 Eylül I.ci Londra Konferansı, Harold Macmillan Önerileri ) 3 Ekim John Harding Önerileri (Anayasası) ) 25 Nisan Adada İlk İki Kesimlilik Kararı ) 19 Aralık Lord Radcliffe Planı ) 20 Aralık Başbakan Adnan Menderes in Taksimi Resmi Görüş Olarak İlan Etmesi ) Aralık BM nin Kıbrıs meselesinde Türkiye nin Taraf olduğuna dair Kararı ) 12 Temmuz Averoff Önerisi ) Ekim Paul Henry Spaak Önerisi ) 31 Ekim Londra Ve Zürih Antlaşmalarının Temelini Oluşturan Hazırlık Belgesi

2 23) 6 Aralık Selwyn Lloyd un Kısıtlı Bağımsızlık Planı 45 24) 19 Haziran MacMillan Planı 46 25) 4-5 Ağustos 1958 TMT ve EOKA Ateş kes Bildirileri ) 6-19 Şubat 1959 Zürih ve Londra Anlaşmaları. 51 Kıbrıs Cumhuriyeti Anlaşmaları (Londra) 52 Kıbrıs Cumhuriyeti nin Temel Yapısı (Zürih).. 53 Garanti Antlaşması (Zürih).. 61 Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan ve Türkiye arasında İmzalananan İttifak Antlaşması (Zürih) ) 16 Ağustos Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ) Akritas Planı ) 25 Kasım 1962-Makarios un 13 Maddelik değişiklik önerisi ) 12 Eylül Türkiye-AET Ortaklığı, Ankara Anlaşması ) Ankara Antlaşmasının Kapsamı ) Ortaklık Antlaşması (Ankara Antlaşması) ) 24 Aralık Yeşil Hat ) 1 Ocak Makarios un, 1960 Kıbrıs Antlaşmalarını Feshi Açıklaması ) 15 Ocak 1964 III.cü Londra Konferansı ) 7 Ocak Dr. Küçük - Makarios Ateş Kes Antlaşması ) 31 Ocak ABD ve İngiltere Ortak Planı ) 15 Şubat George Ball Planı ) 4 Mart U Thant Formulü veya 186 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı ) Baf ta yapılan Ateşkes Antlaşması ) 5 Haziran Johnson Mektubu ) 15 Temmuz I.ci ve II.ci Acheson Planı ) 26 Mart Plaza Raporu (Galo Plaza Önerileri) ) 26 Haziran Kıbrıs Rum Meclisinde Kabul edilen Enosis Kararı ) 17 Kasım Türkiye nin Kıbrıs a çıkartma Notası ) 28 Aralık Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi İlanı ) 24 Nisan - 28 Ağustos Toplumlar Arası Görüşmeler ve Türklerin kabul ettiği Anayasal değişiklikler ) 26 Temmuz Kıbrıs ta İlk Darbe ) 7 Mart İphestos Planı ) 15 Temmuz Kıbrıs ta Yunan Darbesi ) 19 Temmuz Makarios un BM Güvenlik Konseyinde Yaptığı 19 Temmuz 1974 Tarihli Konuşma ) 20 Temmuz - 16 Ağustos Kıbrıs Barış Harekatı ) 20 Temmuz Sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı ) 30 Temmuz I.ci Cenevre Konferansı ) 8-14 Ağustos II.ci Cenevre Konferansı

3 56) 14 Ağustos II.ci Barış Harekatı ) 1 Kasım Sayılı BM genel Kurul Kararı ) 13 Şubat Kıbrıs Türk Federe Devleti nin Kuruluşu ) 28 Nisan Şubat 1976 Viyana Görüşmeleri ) 12 Şubat Denktaş-Makarios Doruk Antlaşması ) Amerikan-İngiliz-Kanada Planı (ABC Planı) ) 19 Mayıs Denktaş Kyprianou Doruk Anlaşması ) 15 Haziran Waldheim Girişimi ) 23 Ağustos Waldheim Önerileri ) Ağustos Waldheim Değerlendirmesi ( Ara Antlaşması) ) 8 Ağustos De Cuellar Göstergeleri ) 17 Haziran KTFD Meclisi Self Determinasyon kararı ÖNSÖZ

4 RAUF R. DENKTAŞ

5

6 ÖNSÖZ KIBRIS TA ÇÖZÜMÜN ENGELİ RUMLARIN ENOSİS HAYALLERİ Bu kitabı hazırlamayı yıllardır düşünüyordum. Kafamda kitabın ince ince ayrıntılarını düşünüp planlarını yaparak, bulduğum her belgeyi arşivleyip kaldırdım.

7 Önce kafamda bir liste yaptım, güya. Tabi bu liste her yeni bulguda değişti. Ve her yeni bulgu da bir başka belgenin peşine düşürdü beni. Yıllar böylece geçti. Kafamda bu kitap serpildi, olgunlaştı yazı gelince ilk işim, üniversitede verdiğim derslerimde gözlemlediğim eksikliklerimi tamamlamak oldu, sonra da yenilikleri ekledim ders notlarıma. Birincil olarak addettiğim üniversite görevimdeki, yeni akademik yıl için gerekli duyduğum hazırlıklarımı tamamladıktan sonra çalışma masamın üstüne bu kitabı koydum ve zorlu bir çalışmanın içine adeta balıklama daldım. Ne deniz, ne eğlence, ne arkadaşlarla sohbet, ne de TV programlarına ayıracak zamanım oldu. Gecem ve gündüzüm hep bu kitabın hazırlanması ile dolu dolu geçti. İşin içine girdikçe, Kıbrıs konusunu daha iyi anlamaya ve bu günkü duruma nerelerden geldiğimizi çok daha iyi kavramaya başladım. Rum adadaşlarımızın enosis tutkusunun, bu adaya hep felaketler getirdiğini gözlemledim. Neredeyse son bir yüzyılda, Kıbrıs a barış getirmek ve iki halkın huzur içine yaşamasını sağlayabilmek amacı ile yapılan tüm önerilere, sunulan planlara ve çözüm taslaklarına verilen her Hayır ın arkasında Enosis in yatmakta olduğunu gözlemledim. Aslında bu kitap, Rumları çok daha iyi tanımama, nazik düşüncelerinin arkasında nelerin yatmakta olduğunu net bir şekilde anlamama neden oldu. Kıbrıs konusuna ve Kıbrıs tarihine olan düşkünlüğümden vede olayların ince ayrıntılara olan merakımdan dolayı araştırma yaptığım birçok konuda Türkçe belgeleri veya antlaşma metinlerini bulamadım. Önemli anlaşmaların çoğu kayıtlarda İngilizce olarak yer almaktaydı. Elde veya kayıtlarda olan belgeler de sadece gazetelerin, konu ile ilgili yazdıkları yorumlar ve verdikleri yüzeysel bilgilerden ibaretti. Hâlbuki iyi bir araştırmacı, gerçek kayıt belgelerine gereksinim duyar ve o belgelerden doğrulara ulaşmaya çalışır. Birçok anlaşmayı, bu nedenle, arşivlerdeki, kayıtlardaki, kitap-

8 lardaki ve özel internet sitelerindeki İngilizce orijinal metinlerinden alarak Türkçeleştirdim ve benden sonraki araştırmacılara ve tarih meraklılarına kaynak oluşturması için bu kitaba koydum. Bu kitapdaki her plan, öneri, teklif, çözüm taslakları ve benzeri belgeler orijinallerinden çeviri yapılmış belgelerdir. Araştırmacılar ve siyasi bilimciler bu bilgileri, doğruluğundan şüphe duymadan, referans vererek kullanabilirler. Bu kitapla Kıbrıs Türk Tarihi ne değişik bir yönden katkı da bulunduğumu düşünüyorum. Yıllardır verilen mücadelelerin nereden başlayıp, nerelere doğru gittiği, Kıbrıs ın ayrılmaz bir parçası olan Kıbrıs lı Türklerin nasıl azınlık statüsüne sokulmak için çabalar harcanıp, hukuk kurallarına uygun dümenler çevrildiği bu kitap da çok açık ve net bir şekilde görülecektir. Geleceğin politikacılarının bu kitabı okumadan ve iyice üzerinde çalışmadan, Kıbrıs ta barışı sağlamak için her hangi bir müzakereye veya görüşmeye oturmamalarını âcizane olarak tavsiye ederim. PROF. DR. ATA ATUN 26 Ağustos 2007 Gazimağusa