Perran ÜSTÜNDAĞ. Asya Tiyatrosunda MASKE

Transkript

1 Perran ÜSTÜNDAĞ Asya Tiyatrosunda MASKE

2 Yay n No : 2471 Sanat : 2 1. Bask Haziran 2011 STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask - Cilt : Beta Bas m A.fi. : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo utçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No ) (0-212) Kapak Tasar m : Müge Günbaş Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 İçindekiler RESİMLER LİSTESİ V GİRİŞ 1 1. HİNT TİYATROSUNDA MASKE 15 A. Hint Tiyatrosunun Kökeninde Maske 17 B. Bir Maskeli Tiyatro: Chhau 32 C. Kathakali Tiyatrosu ve Makyaj-Maske Uygulaması 44 Notlar ÇİN TİYATROSUNDA MASKE 91 A. Eski Ayinlerde ve Bayramlarda Maske 93 B. Bir Maskeli Tiyatro: Dixi 101 C. Pekin Operası Ve Makyaj-Maske Uygulaması 109 Notlar JAPON TİYATROSUNDA MASKE 161 A. Eski Ayinlerde ve Bayramlarda Maske 163 B. Bir Maskeli Tiyatro: Noh 171 C. Kabuki Tiyatrosu ve Makyaj-Maske Uygulaması 196 Notlar GÜNEY ASYA TİYATROLARINDAKİ MASKE OLGUSUNA GENEL BİR BAKIŞ 233 A. Tayland: Khon 237 B. Bali: Topeng ve Barong 244

4 İçindekiler ASYA TİYATROSUNDA MASKE IV C. Kore: Pongsan 252 D. Çeşitli Maskeli Gösterilere Genel Bir Bakış 257 Notlar 265 GENEL KAYNAKÇA 291 DİZİN 303

5 Resimler Listesi ASYA TİYATROSUNDA MASKE V Resimler Listesi Kısaltmalar Kitapta yer alan resimlerin, kimler tarafından çekildiği, hangi koleksiyonda, müzede olduğu, hangi kuruluş tarafından verildikleri, nereden alıntı yapıldığı, aşağıdaki listede, kısaltmalarla gösterilmektedir. İzin alınmasına gerek olmayan görüntüler, afiş, broşür, bardak altlıkları, oyun kartları gibi yerlerden alınmıştır. Onlar da ayrıca belirtilmiştir. A. E. A. C. Annick Echapasse, Arc Création. (Paris) B. R. J. F. Bugaku Ryoo Dansı Japon Festivali, Cemal Reşit Rey. (İstanbul ) F. G. M. C. M. Françoise Gründ, Maison des Cultures du Monde. (Paris) F. T. T. Fuat Topçubaşı, Şenlik (Taiwan) H. K. T. Hint Kathakali Tapınaklar. (Kerala) H. K. P. Hint Kathakali, Théatre Renaud Barrault, Le Rond Point. (Paris) H. K. J. L. Hint Kathakali, Théatre Gérard Philippe St Denis Mandapa turnesi, 1978, Foto, J. P.Lussac. (Paris) J. K. M. Japon Kültür Merkezi. (Paris) K. T. O. Kagura, Taksim Otopark. (İstanbul) K. P. Kabuki, Théatre Champs Elysées, Bröşür. (Paris) K. B. A. Kabuki Tiplemeler Bardak Altlıkları. (Tokyo) K. P. R. Khon, Pascale Robert Afiş. (Bangkok) M. K. Müze Kwok-on. (Paris) N. O. S. Noh, Ogura Souei Atölyesi. (İstanbul) P. O. A. Pekin Operası Afiş. (Pekin) P. O. Pekin Operası. (Pekin)

6 Resimler Listesi ASYA TİYATROSUNDA MASKE VI P. O. O. Pekin Operası, Oyun Kartları. (Pekin ) P. Ü. Perran Üstündağ. P. Ü. K. Perran Üstündağ Koleksiyonu. R. M. F. Maske Festivali. (Rennes) B. M. S. P. Bali, Wayang Topeng ve Barong, Mas Soegeng Sergi. (Paris) B. M. S. E. Bali, Wayang Topeng Mas Soegeng Festival. (Eskişehir )

7 Resimler Listesi 1. Hint ASYA TİYATROSUNDA MASKE 1. HİNT VII 1. Tanrı Şiva Nataraja (Dans Tanrısı) Tunç Heykel P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 2. Tanrı Ganeşa (Fil Başlı) Ağaç Heykel 3. Chhau Purulia Tanrıça Durga Maskesi Kağıt Hamuru M. K. FOTO. P. Ü. 4. Chhau Purulia Mahabharata Kahramanları Maskeler Kağıt Hamuru F. G. M. C. M. 5. Kathakali Vella Tadi Beyaz Sakal Karakteri Hanuman H. K. P. FOTO. P. Ü. 6. Chhau Purulia Tanrı Şiva Maskesi Kağıt Hamuru F. G. M. C. M. 7. Chhau Seraikella Güneş Tanrı Maskesi Kağıt Hamuru 8. Chhau Seraikella Tanrı Şiva Maskesi Kağıt Hamuru 9. Kathakali Paccha Karakteri Prens Rama H. K. J. L. 10. Krişnatam Prenses Devaki Maskesi R. M. F. FOTO. P. Ü. 11. Chhau Seraikella Tavus Kuşu Maskesi Kağıt Hamuru F. G. M. C. M. 12. Teyyam Makyaj Seansı 13. Teyyam Ana Tanrıça Karakteri 14. Krişnatam Şeytan Nakasura Dans Ediyor R. M. F. FOTO. P. Ü. 15. Teyyam Kahraman Katinavur Viren F. G. M. C. M. 16. Teyyam Ana Tanrıça Maskesi Ağaç Kabuğu 17. Kathakali Paccha Karakteri Bhima ve Vella Tadi Beyaz Sakal Hanuman Karakterleri Makyajı H. K. P. FOTO. P. Ü. 18. Krişnatam Ayı Jambavan Maskesi Kağıt Hamuru M. K. FOTO. P. Ü. 19. Krişnatam Şeytan Kadın Putana Maskesi Kağıt Hamuru 20. Krişnatam Tanrı Brahma Maskesi Kağıt Hamuru 21. Krişnatam Şeytan Nakasura Karakteri R. M. F. FOTO. P. Ü. 22. Kathakali Makyaj Seansı Kerala H. K. T. FOTO. P. Ü. 23. Kathakali Makyaj Seansı Kerala 24. Kathakali Giyinme Kerala 25. Kathakali Katti Karakteri Duryodhana

8 Resimler Listesi 1. Hint ASYA TİYATROSUNDA MASKE VIII 26. Kathakali Makyaj Seansı 27. Kathakali Katti Karakteri Şeytan Ravana ve Teppu Özel Makyaj Kategorisi Kartal Jatayu H. K. J. L. 28. Kathakali Kırmızı Sakal Chuvanna Tadi Karakteri Sugriva H. K. T. FOTO. P. Ü. 29. Kathakali Kalamandalam.Okulunda Hayvan Maskesi Ağaç 30. Kathakali Şeytan Kadın Kari Karakteri 31. Kathakali Brahman ve Kadınlar H. K. J. L. 32. Kathakali Minukku Kadın Karakteri Draupadi H. K. T. FOTO. P. Ü. 33. Kathakali Paccha Karakteri Arjuna Delhi Tiyatrosu FOTO. P. Ü. 34. Kathakali Kırmızı Sakal Chuvanna Tadi Karakteri Dussassana H. K. J. L.

9 Resimler Listesi 2. Çin ASYA TİYATROSUNDA MASKE 2. ÇİN IX 1. Ritüel Maskesi Guilin Yakınları Ağaç P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 2. Taiwan Şenlikler Tien Mu Tapınağı Zhong Kui Maskesi Ağaç F. T. T. 3. Ritüel Maskesi Guilin Yakınları Ağaç P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 4. Dixi Maske Ağaç Guizhou Eyaleti 5. Xian Maskeli Ritüel Ağaç FOTO. P. Ü. 6. Dixi Maske Ağaç Guizhou Eyaleti P Ü. K. FOTO. P. Ü. 7. Dixi Maske Ağaç Guizhou Eyaleti 8. Pekin Operası Yüz Boyamaları Tanrı Erlang ve Savaşçı Kadın Amazon Karakteri P. O. FOTO. P. Ü. 9. Pekin Operası Maymun Sung Wukong 18 Arhat a (Buda Yandaşı) Karşı Piyesinde bir Arhat Karakteri 10. Pekin Operası Aynı Piyes Kuliste Yüz Makyajına Eklemeler Kağıt Hamuru 11. Pekin Operası Aynı Piyes bir Arhat Karakteri 12. Pekin Operası Aynı Piyes Maymun Sung Wukong 13. Pekin Operası Aynı Piyes Buda 14. Pekin Operası Yeşim Taşından Bilezik Piyesi Genç Kadın ve Orta Yaşlı Komşu Kadın 15. Pekin Operası Sung Wukong 500 Yıl Sonra Geri Geliyor Piyesi Maymun Sung Wukong, Rahip ve Domuz Bajie 16. Pekin Operası Maymun Sung Wukong 17. Pekin Operası Huarong un Yolu Piyesinde Guan Yu 18. Pekin Operası Sung Wukong Kuliste 19. Pekin Operası Genç Erkek Karakteri Kuliste 20. Pekin Operası Beyaz Yılan Piyesi Genç Kadın ve Erkek Karakterleri A. E. A. C. 21. Pekin Operası Savaşçı Karakteri Kuliste P. O. FOTO. P. Ü. 22. Pekin Operası Jing Karakteri Makyaj Seansı A. E. A. C.

10 Resimler Listesi 2. Çin ASYA TİYATROSUNDA MASKE X 23. Pekin Operası Chou Karakteri Kuliste P. O. FOTO. P. Ü. 24. Pekin Operası Kadın Karakteri F. G. M. C. M. 25. Pekin Operası Jing Karakteri Dou Erdun Kağıt Hamuru Maske P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 26. Pekin Operası Jing Karakteri Hakim Bao Kağıt Hamuru Maske 27. Pekin Operası Jing Karakteri Sima Yi P. O. A. 28. Pekin Operası Jing Karakteri Akrep Peri 29. Pekin Operası Jing Karakteri Zhu Biao 30.Pekin Operası Jing Karakteri Cao Cao P. O. O. 31. Pekin Operası Jing Karakteri Lian Piu 32. Pekin Operası Jing Karakteri Buda 33. Pekin Operası Jing Karakteri Domuz Bajie 34. Pekin Operası Jing Karakteri Kedi Tanrı 35. Pekin Operası Jing Karakteri Beyaz Papağan 36. Pekin Operası Jing Karakteri Xiang Yu 37. Pekin Operası Jing Karakteri Dev Tanrı 38. Pekin Operası Jing Karakteri Altın Kanatlı Kuş 39. Pekin Operası Jing Karakteri Xu Shiying

11 Resimler Listesi 3. Japon ASYA TİYATROSUNDA MASKE 3. JAPON XI 1. Kagura İstanbul Japon Festivali Susanoo ve Genç Kız Maskeler Ağaç K. T. O. FOTO. P. Ü. 2. Kagura İstanbul Japon Festivali Susanoo 3. Kabuki Gösteri J. K. M. 4. Kagura İstanbul Japon Festivali Yaşlı Aile K. T. O. FOTO. P. Ü. 5. Noh Okina Maskesi Ağaç N. O. S. FOTO. P. Ü. 6. Kagura İstanbul Japon Festivali Susanoo ve Aile K. T. O. FOTO. P. Ü. 7. Bugaku Ryoo Ağaç Maske B. R. J. FOTO. P. Ü. 8. Noh Hagoromo Piyesi Genç Kadın Ko-omote Maskesi Ağaç F. G. M. C. M. 9. Kagura İstanbul Japon Festivali Susanoo ve Ejderha K. T. O. FOTO. P. Ü. 10. Noh Yaşlı Adam Maskesi Ağaç N. O. S. FOTO. P. Ü. 11. Noh Genç Kadın Ko-omote Maskesi Ağaç 12. Kagura İstanbul Japon Festivali Yaşlı Adam K. T. O. FOTO. P. Ü. 13. Kagura Nikko Kadın Rahibeler FOTO. P. Ü. 14. Noh Doji Erkek Maskesi Ağaç N. O. S. FOTO. P. Ü. 15. Noh Şeytan Hanakabu-Aku-jo Maskesi Ağaç- 16. Kabuki Sumida Gawa Piyesi Balıkçı K. P. 17. Noh Genç Kadın Ko-omote Maskesi Ağaç J. K. M. 18. Noh Şeytan Maskesi Aka-Hannaya Ağaç 19. Noh Olgun Kadın Maskesi Fushiki-zo Ağaç 20. Noh Şeytan Hannaya Maskesi Ağaç N. O. S. FOTO. P. Ü. 21. Noh Toprak Ruhu Kotobide Maskesi Ağaç 22. Kabuki Aragoto Karakteri Kumadori Makyajı J. K. M. 23. Noh Şeytan Hannaya Maskesi Ağaç N. O. S. FOTO. P. Ü. 24. Kabuki Kumadori Makyajlı Karakter K. B. A. FOTO. P. Ü. 25. Kabuki Utaemon un Onnagata Tiplemesi J. K. M. 26. Kabuki Sumida Gawa Piyesi Utaemon un Anne Tiplemesi K. P.

12 Resimler Listesi 3. Japon ASYA TİYATROSUNDA MASKE XII 27. Kabuki Sumida-Gawa Piyesi Soylu Kişilik K. P. 28. Kabuki Kumadori Tiplemeleri M. K. FOTO. P. Ü. 29. Kabuki Tokyo Tiyatrosu Afiş Kumadori Tiplemesi A. E. A. C. 30. Kabuki Erkek Karakterleri K. B.A. FOTO. P. Ü. 31. Kabuki Kumadori Tiplemesi 32. Kabuki Batıda Kumadori Makyajının Uygulanışı A. E. A. C. 33. Kabuki İstanbul Japon Festivalinde Afiş Kumadori Tiplemesi FOTO. P. Ü.

13 Resimler Listesi 4. Gasya Genel ASYA TİYATROSUNDA MASKE 4. ASYA GENEL XIII 1. Tayland Khon Prens Rama Maskesi Kağıt Hamuru K. P. R. 2. Tayland Khon Şeytan Ravana Maskesi Kağıt Hamuru P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 3. Tayland Khon Şeytan Pipek Maskesi Kağıt Hamuru K. P. R. 4. Tayland Khon Şeytan Seny Atit Maskesi Kağıt Hamuru 5. Tayland Khon Maymun Ordusu Karakteri Kağıt Hamuru 6. Tayland Khon Maymun Ordusundan Komutan Hanuman Maskesi Kağıt Hamuru 7. Tayland Khon Aslan Maskesi Kağıt Hamuru 8. Tayland Khon Maymunlar Şeytanlar Savaşı Karakterler 9. Tayland Khon Altın Geyik Maskesi Kağıt Hamuru 10. Bali Wayang Topeng Soegeng, Bakan Maskesiyle Ağaç B. M. S. FOTO. P. Ü. 11. Tayland Khon Maymun Hanuman ve Ravana nın Kızkardeşi Şeytan Surpanakha Maskeleri K. P. R. 12. Bali Wayang Topeng Patty, Kraliçe Maskesiyle Ağaç B. M. S. FOTO. P. Ü. 13. Bali Wayang Topeng Kral Maskesi Ağaç 14. Bali Wayang Topeng Kraliçe Maskesi Ağaç 15. Tayland Khon Kuş Maskesi Kağıt Hamuru K. P. R. 16. Bali Wayang Topeng Punta Kartala Maskeleri Ağaç B. M. S. FOTO. P. Ü. 17. Bali Wayang Topeng Yaşlı Adam Maskesi Ağaç 18. Bali Wayang Topeng Soegeng, Yaşlı Maskesiyle Ağaç 19. Bali Wayang Topeng Maskeler Ağaç 20. Bali Wayang Topeng Soegeng, Yılan Maskesiyle(Fantezi) 21. Bali Rangda Maskesi Ağaç P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 22. Bali Rangda Maskesi Ağaç B. M. S. FOTO. P. Ü. 23. Bali Barong Kukla Ağaç

14 Resimler Listesi 4. Asya Genel ASYA TİYATROSUNDA MASKE XIV 24. Kore Pongsan Rahipler Maskeleri Kağıt Hamuru R. M. F. FOTO. P. Ü. 25. Kore Pongsan Şaman Kadınlar Maskeleri Kağıt Hamuru 26. Tibet Cham Mgonpo Maskesi Ağaç P. Ü. K. FOTO. P. Ü. 27. Tibet Laik Tiyatro Şeytan Kadın ve Kızları Maskeler Ağaç M. K. FOTO. P. Ü. 28. Nepal Kara Tanrıça Kali (veya Durga) Maskesi Kağıt Hamuru P. Ü.K. FOTO. P. Ü. 29. Nepal Tanrı Şiva Maskesi Kağıt Hamuru 30. Nepal Fil Başlı Tanrı Ganeşa Kağıt Hamuru