Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif Kavramlar ve Yaygýn Ýnanýþlar

Transkript

1 Ekoloji 18, 70, (2009) Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif Kavramlar ve Yaygýn Ýnanýþlar Sami OLUK* Celal Bayar Üniversitesi Eðitim Fakültesi Demirci, Manisa-TÜRKÝYE *Corresponding author: Özet Bu çalýþmada ilköðretim 7. sýnýf öðrencilerinde yýlanlarla ilgili alternatif kavram ve mitler araþtýrýlmýþtýr. Çalýþmanýn örneklemi dokuz ildeki (Adýyaman, Aydýn, Denizli, Diyarbakýr, Gaziantep, Ýzmir, Mardin, Muþ, Batman) 423 (211 kýz, 202 erkek) öðrenciden oluþmaktadýr. Araþtýrmanýn verileri araþtýrmacý tarafýndan geliþtirilen ve 28 maddeden oluþan anket ile toplanmýþtýr. Anket, yýlan zehri ve yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým, insan-yýlan iliþkileri ve yaygýn inanýþlar, yýlanlarýn beslenmeleri, yýlanlarýn yapýsal özellikleri ve sýnýflandýrýlmalarý olmak üzere bölümlerinden oluþmaktadýr. Ýstatistiksel analizler sonucunda elde edilen bulgularýn deðerlendirilmesiyle, öðrencilerin yýlanlarla ilgili bilgilerinin yeterli olmadýðý, yýlanlarla ilgili çok sayýda alternatif kavramlara sahip olduklarý, yaygýn inanýþlarýn öðrenciler arasýnda da sýklýkla gözlendiði ve bu yaygýn inanýþlarýn öðrencilerde alternatif kavramlarýn oluþmasýnda etkili olduðu sonuçlarýna ulaþýlmýþtýr. Anahtar Kelimeler : Alternatif kavram, mitler, yýlan. Alternative Concepts and Widespread Beliefs Among 7 th Grade Students Related to Snakes Abstract In this study, alternative conceptions and myths concerning with snakes of 7 th grade students were investigated. The study sample consisted of 423 students (211 girls, 202 boys) in nine cities (Adýyaman, Aydýn, Denizli, Diyarbakýr, Gaziantep, Ýzmir, Mardin, Muþ, Batman). Data were gathered through a questionnaire consisting of 28 items, which was developed by the researcher. The items in the questionnaire were grupped under four sections as; venom and emergency medical treatment for snake bites; human-snake relationships and myths; feeding habits of snakes; classification and morphological properties of snakes. Statistical analysis showed that; students don't have enough knowledge about snakes and therefore they have various alternative conceptions; common beliefs are frequently observed among students and they are the causes of alternative conceptions. Keywords: Alternative conceptions, myths, snakes. Oluk S (2009) Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif Kavramlar ve Yaygýn Ýnanýþlar. Ekoloji 18, 70, GÝRÝÞ Ýnsanlarýn doðal yaþama yönelik davranýþlarý oldukça karmaþýk yapýlýdýr. Myers ve ark. (2004) yaptýklarý bir çalýþmada, estetik kaygýlar, ekolojik deðer ve hayvan haklarý hakkýndaki algýlarýn bu tip davranýþlarda önemli rol oynadýðý sonuçlarýna ulaþmýþlardýr. Kellert (1996), küçük yaþlardaki çocuklarýn hayvanlara karþý tutumlarýnda insancýl deðerler etkili iken, 11 yaþýndan sonra ise insancýl deðerlerin yerini ekolojik deðerlere býraktýðýný belirtmiþtir. Hayvan haklarýyla ilgili yapýlan çalýþmalarda, hayvan haklarýný destekleyen bireyler ile çevreye yönelik davranýþlarý arasýnda olumlu yönde bir iliþki olduðu ortaya konmuþtur (Kruse 1999, Jerolmack 2003). Bazý araþtýrmalarda, çevreye yönelik tutum ve davranýþlarýn çevre bilgisinin artýrýlmasýyla mümkün olacaðýný ileri sürülmüþtür (Burgess ve ark. 1998). Günden ve Miran (2008), çiftçilerin katýlýmýyla gerçekleþtirdikleri çalýþmada, çiftçilerin tarýmsal faaliyetlerde risk alma olasýlýklarý arttýkça, çevresel tutumlarýnýn azaldýðýný saptamýþlardýr. Kollmuss ve Agyeman (2003) ise, çevre korumaya yönelik davranýþlarýn geliþtirilmesinde içsel ve dýþsal çok sayýda faktörün önemli rol oynadýðýný, çevre bilgisinin ise bu faktörlerden sadece birisi olduðunu belirtmiþlerdir. Leach ve ark. (1996) çalýþmalarýnda, çocuklarýn çevre ve hayvanlarla ilgili bilgi edinmelerinde, hayvanlarýn simgeleþtirilmesi ve yaygýn inanýþlarýn etkili olduðu sonucuna ulaþmýþlardýr. Kellert ve Brown (1985), insanlarýn doðal yaþama yönelik tutumlarýnýn bilgiden daha çok ön yargý ve mitlere dayandýðýný belirtmiþlerdir. Mitler kesin olarak tanýmlanamayan geleneksel kökenleri olan ve neden sonuç iliþkisi içinde açýklanamayan anlamlý ifadelerdir (Graf 1993). Ön yargýlar ise davranýþý Geliþ: / Kabul: No: 70,

2 Ekoloji Oluk yönlendiren deðerlerin doðru olmamasý sonucu ortaya çýkar. Bu halde bilimsel olmayan bilgilerden kaynaklanýr. Çocuklarda olduðu kadar yetiþkinlerde de yaygýn olarak görülebilen bu tip kavramlar, eðitim bilimi açýsýndan alternatif kavramlar olarak deðerlendirilebilir (Leach ve ark. 1996). Yapýlan araþtýrmalar çocuklarda hayvanlarla ilgili çok sayýda alternatif kavramýn olduðunu göstermektedir (Trowobridge ve Mintzes 1985). Alternatif kavramlar fiziksel çevre ile etkileþimden, aile üyeleri, akranlar veya medya gibi sosyal kaynaklara baðlý olarak oluþabilir. Bazý araþtýrýcýlar alternatif kavramlarýn bir öðretim sonucu olduðunu da ileri sürmektedirler. Bunun yanýnda ders kitaplarýnda bilimsel terminolojinin uygun bir þekilde kullanýlmamasý (Coll ve Treagust 2001) ve alternatif kavramlarý içermesi de önemlidir. Çoðunlukla okul öncesi ve ilköðretim döneminde oluþan alternatif kavramlar yetiþkinlik dönemlerinde bile varlýðýný sürdürür. Üniversite öðrencilerinin katýlýmýyla gerçekleþtirilen çalýþmalar, öðrencilerin farklý fen kavramlarýyla ilgili çok sayýda kavram yanýlgýsýna sahip olduklarýný göstermektedir (Stamp ve Armstrong 2005, Bahar ve ark. 2008). Bu yanýlgýlar karmaþalara da neden olarak öðrencinin yeni öðrenmelerinde doðru bilgiyi edinmesini engellerler. Bu nedenle çevre eðitimine yönelik uygulamalardan önce öðrencilerin ön bilgilerinin kontrol edilerek mevcut alternatif kavramlarýn belirlenmesi, öðrencilerin çevreye yönelik ön tutumlarýnýn anlaþýlmasýný katký saðlamasý yanýnda öðretimin planlanmasý için de önemlidir. Türkiye ve diðer ülkelerde yapýlan çalýþmalar, yýlanlarla ilgili çok sayýda mitlerin (Þimþek 2006), ve alternatif kavramlarýn olduðunu göstermektedir (Neill 1957, Shine 1993). Türkiye'de yýlanlarla ilgili mitlerin ve bu baðlamda oluþan alternatif kavramlarýn öðrenciler arasýnda görülme sýklýðý ile ilgili bir çalýþmaya rastlanmamýþtýr. Bu çalýþmanýn temel amacý ilköðretim 7. sýnýf öðrencilerinde yýlanlarla ilgili mitler ve alternatif kavramlarý belirlemektir. Çalýþmada ayrýca þu sorulara cevap aranmýþtýr. 1. Öðrencilerin yýlanlarla ilgili bilgi düzeyleri nedir? 2. Cinsiyet deðiþkeni açýsýndan öðrenci görüþleri arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark var mýdýr? 3. Ýl deðiþkeni açýsýndan öðrenci görüþleri arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark var 48 mýdýr? 4. Bilgi kaynaðý ile öðrenci görüþleri arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki var mýdýr? MATERYAL VE METOT Bu çalýþma; Adýyaman (n= 48), Aydýn (n= 46), Denizli (n= 43), Diyarbakýr (n= 40), Gaziantep (n= 45), Ýzmir (n= 44), Mardin (n= 44), Muþ (n= 54) ve Batman (n= 59) illerinde, il merkezlerinde bulunan 9 ilköðretim okulunda (devlet okulu) gerçekleþtirilmiþtir. Okullarýn her birine 60 anket formu gönderilmiþtir. Okullar; her bir ilin milli eðitim müdürlüðü telefonla aranarak, onlarýn görüþleri doðrultusunda seçilmiþtir. Ýllerin seçiminde ise yýlanlarýn yayýlýþ alanlarý dikkate alýnmýþtýr (Baran 2005). Gönderilen anket formlarýnýn 450'sý geri dönmüþtür. 27 form eksik veya yanlýþ doldurulduðundan analize alýnmamýþ, böylece tüm analizler 423 (221 kýz, 202 erkek) katýlýmcýdan elde edilen veri seti ile gerçekleþtirilmiþtir. Veri Toplama Aracý ve Veri Analizi Veri toplama aracý, demografik sorular ve anket maddeleri olmak üzere iki bölüm halinde düzenlenmiþtir. Anket formu; yýlan zehri ve yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým (YZÝY), insan-yýlan iliþkileri ve yaygýn inanýþlar (YÝNÝL), yýlanlarýn beslenmeleri (YB) ve yýlanlarýn yapýsal özellikleri (YYÖ) ilgili bölümleri içermektedir. Anket formu likert tipte derecelen-dirilmiþtir. Öðrenciler her bir ölçek maddesine; hiç katýlmýyorum, katýlmýyorum, kararsýzým, katýlý-yorum ve tamamen katýlýyorum olmak üzere 5 boyutta yanýt vermiþlerdir. Veri toplama aracý geliþtirme sürecinde konuyla ilgili literatür taranmýþ (Yýldýran 2001, Þimþek 2006) ve 38 maddeden oluþan anket formu hazýrlanmýþtýr. Anketin içerik geçerliliði için uzman görüþü alýnmýþtýr. Ýçerik geçerliliði, ölçeðin ölçülmek isteneni ölçüp ölçmediði ile ilgilidir ve uzman görüþürüne (1 herpotolog, 2 dil uzmaný) dayalý olarak açýklanabilir (Balcý 2001). Bu baðlamda uzmanlardan gelen görüþler doðrultusunda bazý maddeler anketten çýkarýlmýþ, düzeltmeler yapýlmýþ böylece 35 maddelik anket ön deneme için hazýr hale getirilmiþtir. Anket maddelerinin öðrenciler tarafýndan nasýl algýlandýðýný belirlemek için 60 öðrenci üzerinde pilot uygulama yapýlmýþtýr. Daha sonra öðrencilerin anlamakta zorlandýklarý maddeler üzerinde deðiþikler yapýlmýþtýr. Ön anket formunun güvenirlik çalýþmalarý 326 ilköðretim 7 sýnýf öðrencisinin katýlýmýyla gerçekleþtirilmiþtir. No: 70, 2009

3 Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif... Ekoloji Güvenirlik çalýþmalarý sonucu 7 maddenin güvenirliði düþürdüðü belirlenmiþ ve anketten çýkarýlarak analizler tekrarlanmýþtýr. Analiz sonucunda anketin Cronbach alfa güvenirliði 0,77 olarak hesaplanmýþtýr. Bu tip anketlerde alfa güvenirlik katsayýsýnýn 0,70 ve üstü olmasý yeterli sayýlmaktadýr (Büyüköztürk 2004). Bu halde anketin güvenirliliðinin yeterli olduðu söylenebilir. Böylece 28 maddelik anket formu uygulamaya hazýr hale getirilmiþtir. Anket formlarýnda; hiç katýlmýyorum, katýlmýyorum yanýtlarý "hayýr", katýlýyorum ve tamamen katýlýyorum yanýtlarý ise "evet", kararsýzým yanýtlarý ise "bilmiyor" olarak deðerlendirilmiþtir. Ýstatistik analizler için; olumsuz maddeler ; olumlu maddeler ise olarak puanlanmýþtýr. Toplanan veriler, Mann-Whitney (MWU), Kruskal- Wallis testleri (KWU) ve Pearson korelasyon katsayýlarý hesaplanarak analiz edilmiþtir. Parametrik olmayan istatistiksel analiz öncesi verilerin parametrik testlere uygunluðu için homojenlik testi yapýlmýþtýr. Tüm analizler %95 güven aralýðýnda gerçekleþtirilmiþtir. Analizler için SPSS-14 programý kullanýlmýþtýr. BULGULAR Yýlan ýsýrmalarý, yýlan zehrinin kaynaðý ve yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým'a iliþkin öðrenci görüþlerinin analiz sonuçlarý tablo 1'de verilmiþtir. Tablo 1'de görüldüðü gibi, öðrencilerin %85,6'sýnýn yýlanlarýn hepsinin zehirli olduðu, %60,2'si yýlanlarýn diþleriyle ýsýrdýðý, buna karþýn %43'ünün diliyle soktuðu görüþlerine sahiptir. Yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým konusunda ise, öðrencilerin %55,6'sý özgün panzehir uygulanmasý gerektiðini ifade ederken, %65,9'u ýsýrýk bölgesinin kesilip emilmesi, gerektiðini belirtmiþlerdir. Öðrenciler yýlanlarýn sahip olduklarý zehirle ilgili olarak, yýlanlarýn zehirlerini kendisinin ürettiðini (%65,7) belirtmelerine karþýn, zehirlerini kertenkele (% 12,3) ve baþka bir yýlandan (%9,2) aldýðý konularýnda da görüþ bildirmiþlerdir. Yýlan-insan iliþkilerine iliþkin öðrenci görüþlerinin analiz sonuçlarý tablo 2'de verilmiþtir. Analiz sonuçlarý öðrencilerin; yýlanlarýn kuyruðundan yakalanarak etkisiz hale getirilebileceði (%33,3), yýlanlar kýzdýrýldýðýnda bir insanýn arkasýndan koþabileceði (%53,4), uyuyan bir insanýn aðzýndan girip karnýna yerleþebileceði (%29,6), eþini öldüren insana karþý kin besledikleri (%37,8) görüþlerine sahip olduklarýný göstermektedir. Araþtýrmada elde edilen diðer bir bulgular, öðrencilerin %28,8'inin insanlarýn yýlanlarýn düþmaný olduðunu, buna karþýn % 45,8'inin ise yýlanlarýn üzerine basýlmadýðý sürece insana zarar vermeyeceði, %14,7'si Türkiye'de yaþayan yýlanlarýn koyunu, %15,7 insaný yutabileceðini ve %22,9'u 10 m.'den uzun yýlanlarýn olabileceðini, 18,4'ünün kap içindeki sütle beslenebileceði ve %12,9'u yýlanlarýn büyükbaþ hayvanlarýn memesinden süt emebileceði görüþleridir (Tablo 2). Yýlanlarýn beslenmeleriyle ilgili öðrenci görüþlerinden elde edilen bulgular Tablo 3'de verilmiþtir. Öðrencilerin %67,6'sý yýlanlarýn kurbaða, %54,5'i ise baþka bir yýlaný yutarak beslendiklerini belirtmiþlerdir. Araþtýrmada elde edilen diðer bir bulgu; öðrencilerin %7,6'sýnýn yýlanlarýn otla beslendiklerini ifade etmeleridir. Yýlanlarýn besin zincirindeki önemiyle ilgili olarak ise; öðrencilerin % 39,7'si yýlanlarý besin zincirinin önemli bir halkasý olarak deðerlendirdikleri bulgusuna ulaþýlmýþtýr. Yýlanlarýn sýnýflandýrýlmasý ve yapýsal özelliklerine iliþkin öðrenci görüþlerinin frekans daðýlýmlarý tablo 4'de verildiði gibidir. Analiz sonuçlarýndan, öðrencilerin %83,2'sinin yýlanlarý sürüngen canlýlar kategorisinde deðerlendirmesine karþýn, %65'i yýlanlarý omurgasýz canlý, %41,4'ü ise toprak solucanýný küçük yýlan olarak algýladýklarý bulgularýna ulaþýlmýþtýr. Öðrencilerin %17,7'si yýlanlarýn kulaklarýyla sesleri duyduklarý, %78,3'ü ses çýkardýklarý, görüþlerine sahip olduklarý araþtýrmada elde edilen diðer bulgulardýr (Tablo 4). Tablo 5'de, öðrencilerin; yýlanlarýn yapýsal özellikleri (YYÖ), yýlanlarýn beslenmeleri (YB), Yýlan zehri ve ilk yardým (YZÝY), Yýlan insan iliþkilerine (YÝNÝL) iliþkin görüþlerinin cinsiyet deðiþkenine göre MWU testi sonuçlarý görülmektedir. Analiz sonuçlarý Yýlanlarýn beslenmeleri (z= 2.76, p= 0.006) ve Yýlan zehri ve ilk yardým (z= 2.78, p= 0.005) konularýyla ilgili öðrenci görüþlerinin cinsiyete göre anlamlý bir þekilde farklýlaþtýðýný göstermektedir. Anlamlý fark her iki alt baþlýkta da erkek öðrenciler lehine olup, bu fark sýra ortalamalarýyla da desteklenmektedir (YB: Xerk= 229,1, Xkýz= 196,3; YZÝY: Xerk= 228,7, Xkýz= 195,7). Tablo 6'da, öðrencilerin; yýlanlarýn yapýsal özellikleri (YYÖ), yýlanlarýn beslenmeleri (YB), No: 70,

4 Ekoloji Oluk Tablo 1. Yýlan zehiri, yýlan zehrinin kaynaðý ve yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým konularýna iliþkin öðrenci görüþlerinin frekans (%) daðýlýmý. Tablo 2. Yýlan-insan iliþkileri hakkýndaki öðrenci görüþleri ve yaygýn inanýþlarýn frekans (%) daðýlýmý. Tablo 3. Yýlanlarýn beslenmeleriyle ilgili öðrenci görüþlerinin frekans (%) daðýlýmý. Tablo 4. Yýlanlarýn sýnýflandýrma ve yapýsal özellikleriyle ilgili öðrenci görüþlerinin frekans (%) daðýlýmý. Tablo 5. Cinsiyet deðiþkenine göre Mann-Whitney test sonuçlarý. (YYÖ: Yýlanlarýn yapýsal özellikleri, YB: Yýlanlarýn beslenmeleri, YZÝY: Yýlan zehiri ve Yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým, YÝNÝL: Ýnsan Yýlan iliþkileri) Yýlan zehri ve ilk yardým (YZÝY), Yýlan insan iliþkilerine (YÝNÝL) iliþkin görüþlerinin il deðiþkenine göre Kruskal Wall testi sonuçlarý görülmektedir. Analiz sonuçlarý, öðrencilerin; yýlanlarýn yapýsal özellikleri (YYÖ), yýlanlarýn beslenmeleri (YB), Yýlan zehri ve ilk yardým (YZÝY), Yýlan insan 50 iliþkilerine (YÝNÝL) iliþkin görüþlerinin il deðiþkenine göre anlamlý bir þekilde farklýlaþtýðýný göstermektedir. Farkýn kaynaðýný araþtýrmak için uygulanan MWU testi sonuçlarýna göre; YYÖ konusunda öðrenci görüþleri arasýndaki fark; Adýyaman, Aydýn, Denizli, Diyarbakýr, Gaziantep, Ýzmir illeri ile Muþ; Aydýn ile Denizli; Denizli ile Diyarbakýr, Gaziantep; Muþ ile Batman Ýllerinden; YB konusunda öðrenci görüþleri arasýndaki fark; Adýyaman ili ile Denizli, Gaziantep, Ýzmir; Aydýn ile Denizli, Diyarbakýr, Gaziantep, Muþ; Denizli ile Diyarbakýr, Gaziantep, Batman; Diyarbakýr ile Gaziantep, Ýzmir, Mardin, Muþ ve Batman; Gaziantep ile Ýzmir, Mardin, Muþ ve Batman; Ýzmir ile Batman, Mardin ile Muþ ve Muþ ile Batman illerinden; YZÝY konusunda öðrenci görüþleri arasýndaki fark; Aydýn ili ile Gaziantep, Ýzmir, Batman; Denizli ile Diyarbakýr, Gaziantep, Batman; Diyarbakýr ile Ýzmir; Gaziantep ile Ýzmir; Ýzmir ile Mardin ve Muþ illerinden; YÝNÝL konusunda öðrenci görüþleri arasýndaki fark; Adýyaman ili ile Aydýn, Mardin, Muþ; Aydýn ile Denizli, Diyarbakýr, Gaziantep; Denizli ile Diyarbakýr, Ýzmir, Mardin, Muþ, Batman; Diyarbakýr ile Gaziantep, Mardin, Muþ; Gaziantep ile Ýzmir, Mardin, Muþ, Batman illerinden kaynaklanmaktadýr (Tablo 7) Öðrencilerin yýlanlarla ilgili bilgi kaynaklarýna iliþkin analiz sonuçlarý Tablo 7'de verilmiþtir. Tablo 7'den Öðrencilerin yýlanlarla ilgili bilgi kaynaðýný öncelikli olarak televizyon, sinema ve çizgi filmlerin (%88,4) oluþturduðu anlaþýlmaktadýr. Bunu sýrasýyla; belgeseller (%39,8), ansiklopedi (%19,7), dergiler (%16,9) ve büyükler (%15,5) izlemektedir. Öðrencilerin bilgi kaynaklarý ile doðru yanýtlarý arasýndaki iliþkiyi araþtýrmak üzere uygulanan korelasyon analiz sonuçlarý Tablo 8'de verilmiþtir. Analiz sonuçlarý öðrencilerin doðru yanýtlarý ile bilgi kaynaðý olarak TV arasýnda zýt yönde anlamlý bir iliþkinin olduðunu gösterirken (r= -0,172, p< 0.01), ansiklopediden öðrenilen bilgilerle olumlu yönde bir iliþki olduðunu göstermektedir (r= 0.103, p<0.05). Diðer bilgi kaynaklarý ile doðru yanýtlar arasýndaki iliþki anlamlý deðildir. Öðrencilerin yýlanlara yönelik duyusal tepkilerine iliþkin verilerin frekans daðýlýmlarý Tablo 9'da verildiði gibidir. Tablo 9'da görüldüðü gibi öðrencilerin %98,1' yýlanlarý evde beslenebilecek bir canlý olarak görmedikleri anlaþýlmaktadýr. Yine bu bulgulardan, No: 70, 2009

5 Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif... Ekoloji Tablo 6. Kruskall Wall testi sonuçlarý. 1.Adýyaman (n= 48), 2.Aydýn (n= 46), 3.Denizli (n= 43), 4,Diyarbakýr (n= 40), 5.Gaziantep (n= 45), 6.Ýzmir (n= 44), 7. Mardin (n= 44), 8. Muþ (N= 54), 9. Batman (n= 59); Tablo 7. Öðrencilerin bilgi kaynaklarý. Tablo 8. Korelasyon analiz sonuçlarý. Tablo 9. Öðrencilerin yýlanlara iliþkin duyusal tepkileri. öðrencilerin %31 nin yýlanlarla ilgili hikayelerin ilgisini çektiðini, %43,5'inin heyecanlandýðýný, %19,6'sýnýn korktuðunu göstermektedir. TARTIÞMA VE SONUÇ Yapýlan araþtýrmalar dünyada 2500 kadar yýlan türünün yaþadýðýný göstermektedir. Bunlardan ancak %33'ü az veya çok zehirli, %8'i ise çok zehirlidir (Branch 1998). Araþtýrmaya katýlan öðrencilerin büyük bir bölümünün ( %85,6) bütün yýlanlarýn zehirli olduðu yönünde görüþ bildirmiþlerdir. Türkiye'de ise 43 yýlan türü yaþamakta olup bunlardan 2 tanesi yarý zehirli, 9 tanesi ise çok zehirlidir. Bu sonuçlar yýlanlarýn görüldüðü yerde öldürülme nedenlerinden birisinin de tüm yýlanlarýn zehirli olduðu kanýsýndan kaynaklandýðýný göstermektedir. Bu sonuç yapýlan araþtýrmalarla da desteklenmektedir. Atatür ve Göçmen (2001), Kýbrýs yýlanlarý ile ilgili bir çalýþmada bölgede yaþayan yýlanlarýn % 30'unun zehirli olduðu kanýsýyla öldürüldüðünü ileri sürülmüþtür. Öðrenci görüþlerinden yýlan zehrinin diðer bir canlýya ýsýrarak (%60,2) aktardýðýný ifade ederken, azýmsanmayacak oranda öðrenci ise yýlanlarýn diliyle soktuklarýný belirtmiþlerdir (%43,0). Uluslar arasý düzeyde yapýlan çalýþmalarda da yýlan dilinin zehirli olduðu konusunda yaygýn inanýþlarýn olduðu ifade edilmektedir (Jeffrey 1955). Biyolojik olarak yýlan dilinin zehir taþýma veya baþka bir canlýnýn derisi delme gibi yapýsal bir özelliði yoktur. Bu sonuçlar öðrenciler arasýnda, yýlan ýsýrmalarýnda "yýlanýn diliyle soktuðu" kavramýnýn alternatif kavram olarak kullanýldýðýný göstermektedir. Öðrenciler yýlan ýsýrmalarýnda ilk yardým uygulamalarýnda ise özgün panzehir uygulanmasý (%55,6) konusunda görüþlerini belirtmelerine karþýn bir bölümü de ýsýrýk bölgesinin kesilip emilmesi gerektiðini ifade etmiþlerdir (%65,9). Bu sonuçlar, yapýlan diðer çalýþmalarla da benzerlik göstermektedir. Bu çalýþmalarda, yýlan ýsýrmalarýnda ýsýrýk bölgesinin kesilip emilmesi ile ilgili yaygýn inanýþlarýn olduðunu göstermektedir (Tom 2004). Isýrýk bölgesinin kesilip emilmesi herhangi bir avantaj saðlamadýðý gibi yarayý daha da kötü hale getirir (Minton 1987, Clarck 2004). Bunun yanýnda, emen kiþide sekonder zehirlenmelere neden olabilir (Atatür ve Göçmen 2001). Bu sonuçlar öðrencilerin bu konularda yanlýþ bilgilere sahip olduklarýný göstermektedir. Diðer yandan þoför okullarý vb. farklý eðitim kurumlarýnda benzer bilgilerin öðrencilere aktarýlmasý, yanlýþ bilgilerin giderek yaygýnlaþtýðýný da göstermektedir. Yýlanlarýn zehir üretmeleriyle ilgili olarak öðrenciler; yýlanlarýn zehirlerini kendilerinin ürettiðini (%62,4) belirtmelerinin yanýnda kertenkele (%9,2) ve baþka yýlanlardan (%9,2) da alabileceklerini ifade etmiþlerdir. Zehirli yýlanlar kendi zehirlerini kendileri üretirler. Bu biyolojik yapýnýn bir sonucudur. Bu sonuçlar çok yaygýn olmamakla birlikte, bazý öðrencilerin bu konuda yanlýþ bilgilere sahip olduðunu göstermektedir. No: 70,

6 Ekoloji Oluk Ayrýca, öðrencilerde bu tip yanlýþ bilgilerin varlýðý kertenkelelerin de yýlanlarda olduðu gibi öldürüldükleri þeklinde yorumlanabilir. Hemen hemen bütün dünya kültürlerinde oldukça yaygýn olan ve birçok ülkede benzer veya farklý özellikleri ile yer alan yýlanlarla ilgili inanýþ ve pratikler, baþta Çukurova yöresi ve Anadolu olmak üzere bütün Türk dünyasýnda önemli bir yere sahiptir (Þimþek 2006). Öðrencilerin insan-yýlan iliþkileriyle ilgili; "Yýlanlarýn eþini öldüren insanlara karþý kin beslediði, Yýlanlar kýzdýrýldýðýnda bir insanýn arkasýndan koþabileceði, Uyuyan bir insanýn aðzýndan girip karnýna yerleþebileceði, Büyükbaþ hayvanlarýn memesinden süt emebileceði, Türkiye'de 10 m.den büyük yýlanlarýn olabileceði vb." görüþleri ifade etmeleri, yýlanlarla ilgili yaygýn inanýþ ve pratiklerin öðrencilerde de benzer þekilde devam ettiðini göstermektedir. Yýlanlarýn biyolojik özellikleri açýsýndan mümkün olmayan ve fen bilgisi öðretim programlarý ile kitaplarda yer almayan bu tür bilgilerin, araþtýrmaya katýlan öðrenciler arsýnda yaygýn olarak görülmesi çevre eðitiminde geleneksel olarak kuþaktan kuþaða aktarýlan bilginin etkin rolü olarak yorumlanabilir (Oluk ve Özalp 2007). Bu sonuç yapýlan çalýþmalarla da desteklenmektedir. Þimþek (2006), yaptýðý bir çalýþmasýnda Çukurova yöresinde yaygýn inanýþa göre "Karayýlan'ýn eþiyle birlikte yaþadýðý, eþini öldüren insanlarý ölen eþinin gözünün içine bakarak tanýdýðý" ifade edilmiþtir. Kuzey Amerika'nýn yeni Ýngiltere bölgesinde yapýlan bir araþtýrmada ise insanlarýn yýlanlarý olduðundan çok büyük olarak ifade ettiklerini sonucuna ulaþýlmýþtýr. Yaygýn inanýþlara göre bölgede su yýlaný (Nerodia sipedon sipedon) olarak bilinen bir yýlanýn gerçek uzunluðu cm olmasýna raðmen halk arasýnda 3-4 m. olarak tanýmlanmaktadýr (Scott ve Mirick 2007). Yine benzer þekilde yýlanlarýn hayvanlarýn memesinden süt emdiði inanýþý da yaygýn olarak farklý kültürlerde görülmektedir. Kuzey Amerika'da çiftçiler arasýnda yaygýn inanýþa göre, yörede yaþayan bir yýlanýn keçi ve sýðýrlarýn memesinden süt emdiði ifade edilmektedir. Yýlan yörede "süt yýlaný" (Lampropeltis triangulum) olarak adlandýrmaktadýr (Jeffrey 1955). Bu sonuçlar halk inanýþlarýnýn öðrencilerde alternatif kavramlarýn oluþmasýnda önemli bir etkisinin olduðunu göstermektedir. Öðrenciler yýlanlarýn besinleri arasýnda kurbaða (%67,6), baþka bir yýlan (%54,8), ot (%7,6) ve süt (%18,4) vb. besinler olarak sýralamýþlardýr. Yýlanlarýn 52 besin kaynaklarý; böcek, salyangoz, toprak solucaný, fare ve sýçan gibi küçük kemirgenler, kuþ, kuþ yumurtalarý ve kuþ yavrularý, kurbaða, kertenkele ve diðer yýlanlar olarak sýralanabilir. Bu halde yýlanlar etçil canlýlar olup süt ve ot gibi besinler yýlanlarýn besin maddeleri arasýnda yer almamaktadýr. Yapýlan diðer araþtýrmalarda (Myers ve ark. 2004) da ortaya çýkan bu sonuç, çocuklarýn hayvanlar hakkýndaki hatalý kavramlardan kaynaklandýðý söylenebilir. Yýlanlar doðal ekosistemin önemli unsurlarýndan birisidir. Besin zinciri ve besin aðýnda, hem besin hem de etçil bir canlý olarak hayati bir görevi üstlenmiþlerdir. Yýlan populasyonlarýnýn deðiþik nedenlerden dolayý yok edilmesi ekosistemde dengesizliklere neden olmaktadýr. Özellikle bu durum zirai faaliyetler için önemlidir. Araþtýrmada elde edilen sonuçlar ve bu konuda yapýlan diðer araþtýrmalar (Griffiths ve Grant 1985, Simpson and Marek 1988) öðrencilerin ekosistemdeki besin zinciri ve besin aðý iliþkilerini anlamakta zorlandýklarýný göstermektedir. Sürüngen canlýlar grubunda yer alan yýlanlar, bu grupta yer alan diðer üyelerinin aksine sürünerek hareket ederler. Çocuklar için hareket veya hareket etme þekli hayvanlarý sýnýflandýrmada önemli bir karakterdir (Kattmann 2001, Prokop ve ark. 2007). Araþtýrma da öðrencilerin yýlanlarý sürüngenler grubunda deðerlendirmelerinin yaný sýra toprak yüzeyinde sürünerek hareket eden toprak solucanýný da benzer þekilde hareket etmesinden dolayý, küçük yýlan olarak adlandýrmalarý, çocuklarda "hareket etme" nin hayvanlarý sýnýflandýrmada önemli bir ölçüt olarak görülmesinin bir sonucu olarak açýklanabilir. Diðer yandan, öðrenciler yýlanlarý sürüngenler grubunda deðerlendirmelerine karþýn yapýsal özellikleri açýsýndan omurgasýz canlýlar olarak deðerlendirmektedirler. Yapýlan çalýþmalarda da benzer sonuçlar bulunmuþtur. Bu çalýþmalarda, yýlanlarýn ve solucanlarýn hareket benzerliklerinden dolayý, yýlanlarý da omurgasýzlar grubunda deðerlendirdiklerini ileri sürmüþlerdir (Braund 1998, Yen ve ark. 2004). Bunlarýn yanýnda omurganýn soyut bir kavram olmasý ve omurgasýz bir canlýyý andýran hareket yetenekleri (örn: dala sarýlmasý, sürünerek hareket etmeleri vb.), yýlanlarýn omurgasýz canlý olarak algýlamalarýnda diðer bir etken olduðu söylenebilir. Bu sonuçlar, canlýlarý sýnýflandýrmada omurgalý ve omurgasýz kavramlarýnýn alternatif kavramlar olarak kullanýldýðýný da göstermektedir. No: 70, 2009

7 Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif... Ekoloji Alternatif kavramlarla ilgili yapýlan çalýþmalar, bu tip kavramlarýn çocuklarda okul öncesi dönem ve ilköðretimde oluþmaya baþladýðýný göstermektedir. Alternatif kavramlar geleneksel öðretim yöntemleriyle giderilemeyen bir yapýda olmasý, çocuklarýn ileri yaþamlarýnda da varlýðý sürdürmesinde etkili olmaktadýr. Araþtýrmadan elde edilen sonuçlara göre YYÖ ve YÝNÝL konularýnda cinsiyete göre anlamlý farklýlýk olmamasý, bu konulardaki alternatif kavramlarýn cinsiyet deðiþkenine baðlý olmaksýzýn öðrencilerde yaygýn olarak bulunduðu þeklinde yorumlanabilir. YB ve YZÝY konularýnda erkek öðrenciler lehine anlamlý farklýlýk bulunmasý ise erkek öðrencilerin bu konularda kýz öðrencilere göre daha bilgili olduklarý sonucuna ulaþýlýr. Bu sonuç yapýlan çalýþmalarla da desteklenmektedir. Bu çalýþmalarda, erkek öðrencilerin doðal yaþama yönelik ilgilerinin bayan öðrencilere göre daha fazla olduðu sonuçlarýna ulaþýlmýþtýr (Fliegenschnee ve Schelakovsky 1998, Lehmann 1999, Kollmus ve Agyeman 2002). YYÖ, YÝNÝL, YB ve YZÝY konularýyla ilgili öðrenci görüþlerinin il deðiþkenine iliþkin analiz sonuçlarý, iller arasýnda anlamlý farklýlýklarýn olduðunu göstermektedir. Bu sonuç; mitlerin yerel deðerlere baðlý oluþmasýnýn (Welshman 2008) yaný sýra Türk Fen eðitimi programý ve ders kitaplarýnda hayvanlarla ilgili yeterli bilginin olmamasý, okullarýn fiziksel yapýlarýndaki yetersizlikler ve öðretmen kalite sorunlarýna baðlý nedenlerle açýklanabilir. Araþtýrmada, öðrencilerin doðru yanýtlarý ile bilgi kaynaðý okul arasýnda herhangi bir iliþkinin olmamasý bu sonucu desteklemektedir (r= 0.27, P> 0.05). Bu halde öðrenciler doðal yaþamla ilgili bilgilerinin büyük bir bölümünü aile, doðrudan gözlem, televizyon ve diðer medya araçlarýyla öðrenmektedir. Yapýlan çalýþmalar ailenin çocuklarýn doðal yaþamla ilgili ilk ve önemli bilgi kaynaklarýný oluþturduklarýný göstermektedir (Nelson ve Ross, 1980, Nguyen ve Rosengren 2004). Ailelerin yýlanlarla ilgili bilgileri yerel çevre ve kültürel baðlamda oluþtuðundan farklýlýklar göstermektedir. Diðer yandan toplumda yýlanlarla ilgili çok sayýda kavram yanýlgýsý ve inanýþlar bulunmaktadýr. Araþtýrmada elde edilen diðer sonuçlar, bilgi kaynaklarýndan önemli yer tutan televizyon ve medya ürünlerinin, çocuklarýn yýlanlar hakkýnda yanlýþ bilgilenmeleri ve yýlanlara yönelik olumsuz tutumlarýn oluþmasýnda etkili olduðunu, buna karþýlýk ansiklopedi vb. bilgi kaynaklarý ise olumlu yönde etkilediðini göstermektedir. Araþtýrmada elde edilen diðer bir sonuç, öðrencilerin yýlanlara karþý duyusal tepkilerine korkularýn eþlik ettiðini göstermektedir. Korku tehlike düþüncesinin uyandýrdýðý duygusal bir reaksiyondur (Beck ve Clark 1988). Doðal olarak insanlar, tehlikeli olarak deðerlendirdikleri durumlardan mümkün olduðu kadar uzak kalmak, eðer bu durumun içindeyseler kaçmak, kendini korumak isterler. Kiþilere korku reaksiyonunu neden verdikleri sorulduðunda çoðu zaman akýlcý bir açýklama getiremezler, çünkü korku reaksiyonu durumdan deðil durum için geliþtirilen fikirlerden kaynaklanmaktadýr. Yýlanlarla ilgili anlatýlan hikaye ve fýkralarýn yanýnda diðer medya araçlarýnda iþlenen konular yoluyla korkularýn kaynaðý olan düþünceler ister istemez geliþmektedir. Bireyler fikirlerinin doðruluðunu test etme þansýný bulamadýðýndan, fikirlerin sebep olduðu korku hissi ve bunun beraberinde gelen kaçma davranýþý sonunda rahatladýðýnda, fikirlerinin doðru olduðu kanýsýna kapýlýr. Böylelikle korkular kuvvetlenerek devam etmektedir (Gençgöz 1998). Sonuç olarak, öðrencilerin yýlanlarla ilgili bilgileri, eksik ve çok sayýda alternatif kavramdan oluþmaktadýr. Yýlanlarla ilgili bilgiler okullardan daha çok yaygýn inanýþlar, televizyon ve diðer medya ürünleri ile öðrenilmektedir. Öðretim programlarý ve ders kitaplarýnda ise bu konulardaki bilgiler oldukça yetersizdir. Çocuklarda biliþsel geliþimin ilk basmaklarýnda çevre önemli bir deneyim alaný olduðu düþünüldüðünde, çocuk tarafýndan çok sayýda soru cevaplanamamakta ya da yanlýþ cevaplanmaktadýr. Bu durum çocuklarda çevre deðer kavramýnýn geliþmesini engellemekte ya da çocuklarda mitlerin etkisi altýnda ön yargýlarýn oluþmasýna neden olmaktadýr. Bu öðrenmelerin sonucu olarak da öðrencilerde yýlanlara yönelik olumsuz tutumlarýn yanýnda çok sayýda alternatif kavramlar da geliþmektedir. Bilimsel ilke ve yasalarla uyuþmayan bu kavramlarýn etkisiyle çocuklarda çevreye yönelik yanlýþ algýlar oluþmaktadýr. Bu da fen ve çevre eðitiminde öðrenmeyi engelleyen önemli bir sorun olarak ortaya çýkmaktadýr. Çocuklarýn doðanýn yasa ve kurallarý hakkýnda doðru bilgilendirilmeleri, doðal çevreye yönelik deðer kavramýnýn oluþmasýnda ilk adým sayýlabilir. Yetkin (1998) yaptýðý bir araþtýrmada, öðrencilerin biyoloji eðitimi sayesinde hayvan korkularýný yendiðini, yýlan, týrtýl, solucan, No: 70,

8 Ekoloji Oluk böcek vb. canlýlarýn ekolojik dengedeki önemini anladýklarý ve doðal yaþama yönelik olumlu tutum geliþtirdikleri sonuçlarýna ulaþmýþtýr. Özellikle kýrsal bölge insaný yýlanlarýn yaþama ortamlarýný tarýmsal faaliyetler ve yeni yerleþim alanlarý oluþturmak yoluyla paylaþmaktadýr. Son yýllarda bu sürece þehirlerde yaþayan çok sayýda insan da katýlmaktadýr. Öte yandan küresel ýsýnmaya baðlý olarak ortaya çýkan kuraklýk küçük su kaynaklarýnýn kurumasýna neden olmaktadýr. Köylerde, kýrsal alanlarda su bulamayan yýlanlar yerleþim alanlarýnda görülmeye baþlanmýþtýr. Bu halde, gelecek yýllarda insanlarýn yýlanlarla karþýlaþma olasýlýklarýnýn artacaðý düþünülebilir. Yýlanlarla karþýlaþan çoðu insan yýlanlarý öldürme eðilimi göstermektedir. Yapýlan araþtýrmalar yýlan ýsýrmalarýnýn çoðunun yýlanlarý öldürme giriþiminden kaynaklandýðý ortaya konmuþtur. Bu sonuç insanlarý kötü bir deneyimin beklediðini göstermektedir. Öldürülen yýlanlarýn çoðu zehirsiz olduðu düþünüldüðünde ise bugün için tehdit altýnda olmayan birçok türün gelecekte yok olma tehlikesiyle karþý karþýya kalacaðý söylenebilir. Çalýþmada toplanan verilerin ýþýðýnda aþaðýdaki öneriler yapýlabilir: -Ýlköðretim fen öðretiminde doðal yaþama ait canlýlarla ilgili bilgilerin kapsam ve içeriði geniþletilmelidir. -Çevre eðitiminde yerel deðerler, mitler göz önüne alýnmalýdýr. -Özellikle kýrsal bölgelerde yaþayan veya geçici olarak da olsa buralarda yaþayan insanlara yýlanlarýn ekolojik ve biyolojik özellikleri hakkýnda bilgi verilmelidir. -Ýnsanlarýn yýlanla karþýlaþmasý veya yýlan tarafýndan ýsýrýlmasý halinde ne yapmasý gerektiði konularýndaki eðitimler yaygýnlaþtýrýlmalýdýr. TEÞEKKÜR Anketin içeriðine yönelik görüþ ve önerilerinden dolayý Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öðretim üyesi Yard. Doç. Dr. Ahmet MERMER'e teþekkürlerimi sunarým. KAYNAKLAR Atatür MK, Göçmen B (2001) Kuzey Kýbrýs'ýn Kurbaða ve Sürüngenleri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No 170, Ýzmir. Balcý A (2001) Sosyal Bilimlerde Araþtýrma: Yöntem Teknik ve Ýlkeler. Pegem A Yayýncýlýk, Ankara. Bahar M, Bað H, Bozkurt O (2008) Pre-Service Science Teachers Understanding of an Enviromental Issue: Ozone Layer Depletion. Ekoloji 18, 69, Baran Ý (2005) Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri. Tübitak Popüler Bilim Kitaplarý, Ankara. Beck AT, Clark DA (1988) Anxiety and depression: An information processing perspective. Anxiety Research 1, Branch B (1998) Field Guide to Snakes and Other Reptiles of Southern Africa. Struik Publishers, Cape Town. Braund M (1998) Trends in children's concepts of vertebrate and invertebrate. Journal of Biological Education 32, 2, Burgess J, Harrison C, Filius P (1998) Environmental communication and the cultural politics and environmental citizenship. Environment and Planning A 30, Büyüköztürk Þ (2004) Sosyal Bilimler Ýçin Veri Analizi El Kitabý. Pegem A Yayýnlarý, Ankara. Clarck RF (2004) Snakebite. In: Olson KR (eds), Poisoning and Drug Overdose, Lange Medical Books/McGrawHill, 4 th edition, New York, Coll R, Treagust DF (2001) Learners' use of analogy and alternative conceptions for chemical bonding. Australian Science Teachers Journal 48, 1, Fliegenschnee M, Schelakovsky A (1998) Umweltpsychologie und Umweltbildung. WUV Universitatsverlag, Wien. Gençgöz T (1998) Korku: Sebebleri, sonuçlarý ve baþ etme yollarý. Kriz Dergisi 6, 2, Graf F (1993) Greek Mythology: An Introduction. John Hopkins University Press, Baltimore. 54 No: 70, 2009

9 Ýlköðretim 7. Sýnýf Öðrencilerinde Yýlanlarla Ýlgili Alternatif... Ekoloji Griffiths AK, Grant BAC (1985) High school students understanding of food webs: Identification of a learning hierarchy and related misconceptions. Journal of Research in Science Teaching 22, 5, Günden C, Miran B (2008) Yeni çevresel paradigma ölçeðiyle çiftçilerin çevre tutumunun belirlenmesi: Ýzmir ili Torbalý ilçesi örneði. Ekoloji 18, 69, Jeffrey NL (1955) Snake Yarns of the West and Southwest. Western Folklore 14, 4, Jerolmack C (2003) Tracing the profile of animal rights supporters: A preliminary investigation. Society and Animals 11, 3, Kattmann U (2001) Aquatics, flyers, creepers and terrestrials Students' conceptions of animal classification. Journal of Biological Education 35, 3, Kellert SR, Brown PJ (1985) Human dimensions information in wildlife management, policy, and planning. Letsure science 7, 3, Kellert SR (1996) The value of life. Island Press, San Francisco. Kollmuss A, Agyeman J (2002) Mind the gap: why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behaviour? Environmental Education Research 8, 3, Kruse CR (1999) Gender, Wievs of Nature and Support for animal right. Society and Animals 7, 3, Leach J, Driver R, Scott C, Wood-Robinson C (1996) Children's ideas about ecology ideas found in children aged 5-16 about the interdepency of organisms. International Journal of Science Education 18, 2, Lehmann J (1999) Befunde empirischer Forschung zu Umweltbildung und Umweltbewusstsein. Leske & Budrich, Opladen. Minton SA (1987) Poisonous snakes and snakebite in the U.S.: a brief review. Northwest Science 61, Myers OE, Saunders DC, Garret E (2004) What do children animals need? Development trends. Environmental Education Research 10, 4, Nelson K, Ross G (1980) The generalities and specifics of long-term memory in infants and young children. In: Perlmutter M. (eds), Children's memory, Jossey-Bass, San Francisco, Neill WT (1957) Some misconceptions regarding the eastern coral snake. Herpotologia 13, 2, Nguyen SP, Rosengren KS (2004) Parental reports of children's biological knowledge and misconceptions. International Journal of Behavioral Development 28, 5, Oluk S, Özalp I (2007) The Teaching of Global Environmental Problems According to The Constructivist Approach: As a Focal Point of the Problem and the Availability of Concept Cartoons. Educational Sciences: Theory & Practice 7, 2, Prokop P, Prokop M, Tunnicliffe SD, Diran C (2007) Children's ideas of animals' internal structures. Journal of Biological Education 41, 2, Scott J, Mirick P (2007) Massachusetts Snakes A Guide. Massachusetts Division of Fisheries and Wildlife, Massachusetts. Shine R (1993) Australian Snakes: A Natural History. Reed Books, Sydney. Simpson WD, Marek E (1988) Understanding and misconceptions of biology concepts held by students attending small high schools and students attending large high schools. Journal of Research in Science Teaching 25, 5, Stamp N, Armstrong M (2005) Using "The Power of Story" to overcome ecological misconceptions and build sophisticated understanding. Bulletin of the Ecological Society of America 86, 3, No: 70,

10 Ekoloji Oluk Þimþek E (2006) Türk Halk Kültüründe Yýlan ve Bu Baðlamda "Yýlan Kale" ye Dair Anlatýlarýn Deðerlendirilmesi. In: Halacoðlu Y (ed), Ceyhan Belediyesi, I. Tarih Kültür Ekonomi Sempozyumu Bildiri Kitabý, 1-3 Nisan 2006, Ceyhan, Tom C (2004) Avoiding a snake bite. Canadian Geographic 124, 5, Trowbridge JE, Mintzes J (1985) Students' alternative conceptions of animals and animal classification. School Science and Mathematics 85, 4, Yen CF, Yao TW, Chiu YC (2004) Alternative conceptions in animal classification focusing on ampibians and reptiles: A cross-age study. International Journal of Science and Mathematics Education 2, 2, Yetkin Y (1998) Biyoloji Eðitimi ile Saðlanan Davranýþ Deðiþikliklerinin Ýnsanýn Yüceliþi ve Dünya Barýþýna Katkýsý. Turkish Journal of Biology 22, Yýldýran N (2001) Yakýn Doðu Sembolizminde Akrep, Yýlan: Akrep-Adam ve Sahmeran. Folklor/Edebiyat 7, 27, Welshman J (2008) The Cycle of Deprivation: Myths and Misconceptions. Children & Society 22, No: 70, 2009