BD EK M Atatürk ün. Gap. Atatürk ün Doğu ve Güneydoğu Anadolu daki Yatırımları. Projesi

Transkript

1 BD EK M 2011 Atatürk ün Gap Atatürk ün Doğu ve Güneydoğu Anadolu daki Yatırımları Projesi 52

2 SAKLI TAR H Sinan Meydan Atatürk, ça dafl bir Türkiye yaratmak istemifltir; hurafeler yerine ak l ve bilimin egemen oldu u, kulluktan kurtulup birey olan insanlar n özgür iradeleriyle kendi kendilerini yönetti i, e itim seviyesi yüksek, herkesin birlikte çal fl p, birlikte üretip, birlikte bölüfltü ü, eflitlikçi ve tam ba ms z bir Türkiye yaratmak istemifltir. Atatürk, böyle bir Türkiye yarat rken, öncelikle Türkiye deki Ortaça kal nt s kemikleflmifl feodal yap y k rmakla ifle bafllam flt r. Ancak, tarikat ve cemaat yap s içinde kimli ini ve kiflili ini kaybetmifl, kaderini a aya, fleyhe ve fl ha b rakm fl, ekonomik özgürlü ü olmayan, okuma yazma bilmeyen, dinle kand r lm fl, emperyalist oyunlarla k flk rt lm fl Kürt vatandafllar, 500 y ll k feodalist ve emperyalist k skaçtan bir anda çekip almak çok da kolay olmam flt r. Yüzlerce y ll k al flkanl klar ve ç karlar, genç Cumhuriyetin karfl s na dev bir hayalet gibi dikilmifltir. Atatürk, Kürt sorununu besleyen Do u daki feodal yap y k rmak için herfleyden önce toprak a as durumundaki afliret reislerinin topraklar n ellerinden alarak yoksul köylüye da tman n, yani toprak reformu nun hesaplar n yapm flt r. Bu amaçla, 1934 y l nda skan Kanunu ç kar lm flt r.[1] Bu kanuna göre yoksul ve topraks z köylüye toprak da t lacakt r.[2] Kanunun 10. maddesine göre Afliret reisli i, beyli i, a al ve fleyhli i kald r lm flt r. Kanun, Afliretlerin flahsiyetlerine veya onlara gönderme yaparak, reis, bey, a a ve fleyhlere ait olarak tan nm fl, kay tl ve kay ts z bütün tafl nmazlar n teminats z kamulaflt r l p, 53

3 BD EK M 2011 göçmenlere, mültecilere, naklolunanlara, topraks z veya az toprakl yerli çiftçilere da t l p tapuya ba lanmas n öngörmüfltür. [3] 1935 y l nda toplanan (9-16 May s) CHP 4. Büyük Kurultay nda ilk kez Toprak Reformu na yer verilmifltir.[4] 14 May s 1935 tarihinde kabul edilen CHP Program n n 34. maddesi flöyledir: Her Türk çiftçisini yeter toprak sahibi etmek partimizin ana gayelerinden biridir. Topraks z çiftçiye toprak da tmak için özgü istimlak kanunlar ç karmak lüzumludur. [5] 1935 ve 1937 de çiflleri, Sa l k Genç Cumhuriyet aras nda toplam, aileye toplam dekar toprak da tm flt r. ve Tar m Bakanl klar Toprak Kanunlar haz rlam flt r.[6] 1935 te Vak flar Kanunu ç kar lm flt r. Bu kanunla Vak f topraklar eylemli olarak tasfiye dilmifl, böylece feodal, dinsel kurumlar n temelini oluflturan büyük vak f topraklar devlet mülkiyetine al n p sat fl yoluyla özellefltirilmifltir. Ancak bu topraklar n varl kl alilerin eline geçmesi istenilen sonucu vermemifltir. [7] de kamulaflt rma ve toprak da t m için Anayasa de iflikli i yap lm flt r.13 fiubat 1937 de Anayasa - n n 74. maddesine flu f kra eklenmifltir: Çiftçiyi toprak sahibi yapmak ve ormanlar devlet taraf ndan idare etmek için istimlak olunacak arazi ve ormanlar n istimlak bedelleri ve bu bedellerin ödenmesi sureti özel kanunlarla tayin edilir. [8] Sonuçta, aras nda toplam 90 bin civar nda aileye 3 milyon dönüm kadar toprak da t lm flt r.[9] Genç Cumhuriyet aras nda toplam, aileye toplam dekar toprak da tm flt r. Ancak, Atatürk ün ve genç Cumhuriyetin bütün iyi niyetli çabalar na karfl n ortaya ç kan bu tablo yetersizdir. Her fleye ra men feodalizim canavar Cumhuriyete meydan okurcas na halk n kan n emmeye devam etmifltir. Atatürk, Kürtleri, Türkiye Cumhuriyeti nin eflit yurttafllar yapmak için kültürel, ekonomik, siyasal ve toplumsal birçok ad m atm flt r. Bu ad mlara geçmeden önce lerde ve 1930 larda bölgenin temel özelliklerine bakmak yerinde olacakt r. flte o günlerin Güneydo usu: Bölgenin imkâns zl klar ndan dolay, bölgeye yöneticiler ve memurlar gitmemektedir. Bölge halk hükümet ile eflk ya aras nda s k fl p kalm fl ve iki tarafl korku psikolojisi içine girmifltir. Köylü hükümete, eflk ya hakk nda bilgi verince, eflk yan n bask n ile karfl laflmaktad r. Bölgede s kça isyan ç kmaktad r. Bölgede dikkate de er esnaf, tüccar ve sanat erbab yoktur. Bu durum

4 halk ma dur etmektedir. Yol durumu çok kötüdür. Okuma yazma oran çok düflüktür. Tabiat flartlan çok zordur. Bölgenin baz illerinde k fl, 8 ay sürmekte ve yollar ulafl ma kapanmaktad r. Erzurum sath 1900, Van gölü sath 1720 m irtifadad r. Böyle olunca ürünler flehirlere gidemedi i için köylünün elinde kalarak çürümektedir. Topraklar, toprak a alar n n elindedir, köylü a alar n hizmetkâr durumundad r. Cumhuriyet tarihi yalanc lar n n s kça dile getirdikleri, Atatürk döneminde genç Cumhuriyetin Do u ve Güneydo u Anadolu ya yat r m yapmad! tezi do u de ildir. Sürekli isyanlarla çalkalanan, dolay s yla sürekli asayifl sorunlar n n yafland, co rafi ve toplumsal yap dan kaynaklanan zorluklar n geçit vermedi i bir bölgeye yat r m yapman n güçlü üne karfl n, genç Cumhuriyetin yine de en çok yat r m yapt bölgelerden biri Do u ve Güneydo u Anadolu bölgeleri olmufltur. Nitekim, ayn dönemde ülkenin di er bölgelerinde asayifl sorunu yaflanmamas na karfl n, Do u illeri ortalamalar n n alt nda kamu harcamas alm fl iller vard r. [10] Bu nedenle o dönemdeki göreceli yat r m azl n, Genç Cumhuryet do uya yat r m yapmad! yalan yla de il de, ülkenin genel ekonomik koflullar yla aç klamak daha do ru olacakt r.[11] Ayr ca bölgedeki isyanlar, ülke ekonomisine ciddi yükler getirmifltir. BD EK M 2011 ngiliz The Times gazetesine göre Türkiye nin sadece fieyh Sait syan ndaki kayb 20 milyon Paund dur. Buna ra men, genç Cumhuriyet, bölgenin asayiflini sa lamak ve bay nd rl k hizmetleri götürmek için, uzun y llar boyunca bölgeye özel ve ola anüstü ödenekler aktarm flt r. [12] Hatta Tunceli ad nda yeni bir il bile kurmufltur. [13] Bu ilin kurulmas - na iliflkin yasa teklifi, dönemin çiflleri Bakan taraf ndan...cumhuriyet devri memleketin esasl ihtiyaçlar n temin ederek as l hastal tedavi etmek fliar oldu u için, burada da medeni usullerle bir tedbir düflünüldü. Ve bu program ile memleketin her yerinde oldu u gibi buralar n da Cumhuriyetin feyizlerinden istifade etmesini gözetti denilerek Meclis e sunulmufltur. [14] Özak nc n n deyifliyle, Dersim'i yeniden yap land rmay amaçlayan 25 Aral k 1935 tarihli "Tunceli Vilayeti'nin daresi Hakk nda Kanun" ile, Cumhuriyet, afliretlerin Dersim ini, insan ve yurttafl haklar n n Tunçeli ne dönüfltürmek istemifltir. [15] Cumhuriyet, afliretlerin Dersim - ini, insan ve yurttafl haklar n n Tunç Eli ne dönüfltürmek üzere; yöreyi köprüler, yollar, okullar, hastahaneler, sinemalar, tiyatrolar, halk evleri, bankalar, ziraat kurumlan, hükümet binalar, adliye örgütü, karakol ve k fllalarla donatmaya bafllad. Baflka yöreden iflçi getirilip çal flt r lmas yasakt. Bütün yap lar dolgun bir gündelik verilerek yöredeki afliret üyelerine yapt r lacak; afliret üyesi, reisinden ba ms z bir birey olarak çal fl p eme- 55

5 BD EK M 2011 inin karfl l n para olarak alacak; yüzy llar boyu yaln zca kendi ailesinin yaflam için gerekli fleyleri tüketebilece i kadar üreten, bundan fazla üretim yapmad için pazara götürüp satacak bir varl bulunmayan, dolay s yla özel mülk nedir, parasal birikim nedir, mülkiyet özgürlü ü nedir tatmam fl olan afliret üyelerinin ceplerine para girecek; afliretten ba ms z kendisine özel birikim yapmay ve kendi birikimini diledi i gibi kullanmay ö renen afliret üyeleri böylelikle afliret düzeninden uzaklafl p, insan ve yurttafl haklar - na ad m atacakt. Afliretler Dersim'inin, özgür birey yurttafllar Cumhuriyet'inin "Tunç Eli"ne dönüfltürülmesi, tasar n n biricik amac yd. Afliretler Dersim'inin, özgür birey yurttafllar Cumhuriyet'inin "Tunç Eli"- ne dönüfltürülmesi, tasar n n biricik amac yd. Çal flmalar coflkuyla sürüyor, yap m bitirilen bir köprünün Atatürk taraf ndan aç laca söyleniyordu. Fakat öyle olmad. O günleri yaflayan hsan Sabri Ça layangil an lar nda o günleri: Atatürk Singeç Köprüsü'nü açmaya gidecek. O tarihte Seyit R za Dersim'in lideri. Devlet, F rat üzerine bir köprü yapm fl. Köprünün bafl nda da bir karakol. Karakolda 33 askerimiz, bafllar nda smail Hakk ad nda bir yedek te men var. Köprüye Dersimliler sald r düzenliyor. Karakol yak l - yor ve 33 askerimiz flehit oluyor. flte 56 bu olay isyan n bafllamas d r. Atatürk olayla ilgileniyor ve kesin talimat veriyor: Bu meseleyi kökünden hallediniz diye anlatm flt r. [16] flte Atatürk Cumhuriyeti nin Kürtlerin yo un olarak yaflad klar Do u ve Güneydo u Anadolu bölgesindeki baz yat r mlar [17]: 1924 te Diyarbak r-ergani Madeni devletlefltirilerek iflletmeye aç lm flt r te -köylüyü ezen- Aflar Vergisi kald r lm flt r te 3 milyon lira sermaye ve %- 50 nispetinde Alman sermayesiyle Ergani Bak r Türk Anonim fiirketi kurulmufltur. [18] 1925 te tütün rejisi yabanc lardan al nm flt r da Elaz da Elaziz pek Mensucat Türk Anonim fiirketi nin kurulmas na karar verilmifltir. [19] 1929 da Yol ve Köprüler Yap - m na liflkin Kanun ç kar larak Güneydo u Anadolu da pek çok yol ve köprü infla edilmifltir de Ankara da Birinci Tütün Kongresi toplanm flt r te Diyarbak r-siirt yolunda Pasur köprüsü aç lm flt r te Elaz a demiryolu ulaflm flt r te Fevzipafla-Diyarbak r

6 demiryolu tamamlanm flt r te Yolçat -Elaz demiryolu iflletmeye aç lm flt r te Siirt te 7 yeni cadde ve m yeni kald r m yap lm flt r te Elaz n Maden ilçesi Alacakaya (Guleman) krom sahas fiark Kromlar flletmesi idaresinde 1936 dan itibaren iflletilmifltir te Ad yaman Göksün köprüsü aç lm flt r te Munzur suyu köprüsü aç lm flt r te Van gölü iflletmeye aç lm flt r. [20] 1935 te Keban maden köprüsü aç lm flt r da Erzurum da K z Sanat Okulu aç lm flt r da Erzurum-Sivas demiryolu hatt n n temeli at lm flt r da Yaz han- Hekimhan demiryolu iflletmeye aç lm flt r da Malatya da Sigara Fabrikas kurulmufltur. [21] 1936 da Bitlis te Sigara Fabrikas kurulmufltur de Malatya Bez Fabrikas n n temeli at lm flt r. [22] BD EK M de Hekimhan-Çetin demiryolu iflletmeye aç lm flt r de Islahiye deniryolu iflletmeye aç lm flt r de Atatürk Tunceli de Singeç körüsünü açm flt r de Diyarbak r- Cizre demiryolunun temeli at lm flt r de Ankara-Erzurum demiryolu Erzincan a ulaflm flt r de Sivas Çimento Fabrikas n n yapm na bafllanm flt r. [23] 1938 de Erzurum da TL l k bir imar çal flmas yla ilçeler dahil 30 ilkokul, sinema flehir elektri i vs. yat r mlar gerçeklefltirilmifltir de Erzurum da Il ca nahiyesinde posta ve telgraf merkezleri aç lm fl, Atatürk ün kurdu u genç Cumhuriyet in k s tl imkânlar yla Güneydo u bölgelerimize bir çok yat r m yap lm flt r. 57

7 BD EK M derslikli ilkokul binas ihale edilmifl, gazino ve lokantas olan bir otel de planlamaya al nm flt r de Erzurum da Do u Kültür Kongresi aç lm flt r. Atatürk ve Fethi Okyar eflleri ile birlikte Atatürk ün genç Cumhuriyeti, Türkiye de görülen trahom hastal yla mücadele konusunda Güneydo u Anadolu da büyük bir çal flma bafllatm flt r. Adana, Gaziantep, Malatya, Urfa ve Marafl taki mücadele s ras nda toplam 120 yatakl trahom hastaneleri kurulmufl ve yaln zca 1934 y l nda müracaat eden kifliden 2215 i tedavi, 4318 i ameliyat edilmifltir.[24] Fethi Okyar Hükümeti nin önemli hedeflerinden biri Do u Anadolu da dokuma sanayine h z kazand rmakt r. Hükümet program nda, bölgede i lik bir iplik fabrikas kurma hedefinden söz edilmifltir. [25] Atatürk, 1937 de Celal Bayar bafl- 58 kanl ndaki hükümete en k sa yoldan, en ileri ve en refahl Türkiye idealine ulaflmak için yeni ekonomik hedefler göstermifltir. Bu hedefler do rultusunda haz rlanan Celal Bayar - n üç y ll k maden iflletme ve dört y ll k sanayileflme planlar, [26] kamuoyunda büyük heyecan yaratm flt r. [27] Bayar n sanayileflme plan nda, Do u Anadolu yu do rudan etkileyecek Trabzon liman ile Sivas ta çimento ve Motor fabrikalar, I d r pamuklar n ifllemek için Erzurum da iplik fabrikas kurulmas da yer alm flt r. Ayr ca programda öngörülen üç fleker fabrikas ndan ikisinin Do u illerinde inflas planlanm flt r. [28] Erzurum da kurulacak iplik fabrikas için gereken elektrik enerjisinin Tortum flelalesinden elde edilmesi için mühendisler grubuna incelemeler yapt r lm fl ve buradan elde edilecek enerjiyle bütün Do u nun, bilhassa Erzurum un mühim bir sanayi merkezi olmas kabiliyetini kazanaca anlat lm flt r. [29] Atatürk döneminde Do u ve Güneydo u Anadolu bölgesinde iflyeri aç lm flt r. [30] Atatürk, 1930 larda Do u da bir üniversite kurma talimat vermifltir. Bu do rultuda bugünkü Erzurum Atatürk Üniversitesi kurulmufltur. [31] Rahmi Do anay, Dö-

8 nemi Do u Anadolu Bölgesinde Uygulanan Sanayi Politikalar çal flmas n n sonucunda, genç Cumhuriyetin Do u ve Güneydo u Anadolu da birçok yat r m yapt n do rulam flt r: Do u Anadolu, Birinci Sanayi Plan çerçevesinde maden, dokuma ve sigara sanayi gibi birçok endüstriyel kurulufla kavuflmufltur. Kald ki; bu dönem kalk nma ve sanayileflme hedefleri bölgesel geliflmeyi de il, bütün ülkenin topyekün geliflmesini hedeflemifltir. kinci Sanayi Plan ise daha genifl kapsaml olmakla birlikte uygulamada dünya ve Türkiye nin ola anüstü flartlar içinde daha etkisiz kalm flt r.( ) zmir ktisat Kongresi nden itibaren ülkenin tümüyle bay nd r ve mamur hale getirilmesi konusunda izlenen iktisadi politikalar hem devletin sorumluluk almas, hem de özel teflebbüsün yat r mlar için teflvik edilmesine yöneliktir. Birkaç kez ç kar lan Sanayii teflvik Kanunlar da iktisadi geliflmeyi sa lamak amac n tafl maktad r. Birinci ve kinci Befl y ll k Sanayi Planlar da ülkenin her taraf için oldu- u kadar, Do u Anadolu da devlet ve özel teflebbüs yat r mlar n n yayg nlaflt r lmas yönünde hedefler koymufl, Atatürk de yurt gezilerinde bölgenin özelliklerine göre yap lacak yat r mlar aç s ndan görüfllerini beyan etmifltir. Ayr ca bu gezilerde yat r mlar teflvik amac da dikkate al nm flt r. [32] BD EK M 2011 "Ülkenin en uzak köflelerinde bile halk n huzuru ve güvenli i öylesine sa lanm flt r ki bunu geçmiflin en sakin dönemleriyle karfl laflt rmak bile yersiz olur..." Ramazan Topdemir de, Atatürk - ün Do u-güneydo u Politikas ve GAP adl kitab nda, Atatürk döneminde genç Cumhuriyetin ayr m yapmadan yurdun her taraf n kalk nd rmak için çok büyük yat rmlar yapt - n, özellikle tar mla u raflan köylüye büyük kolayl klar sa lad n ifade etmifltir: "Ülkenin en uzak köflelerinde bile halk n huzuru ve güvenli i öylesine sa lanm flt r ki bunu geçmiflin en sakin dönemleriyle karfl laflt rmak bile yersiz olur. Herkes güven içinde tarlas nda çal flmakta ya da zanaat n yürüttü ü yerde iflin bafl ndad r. Bu insanlar çal flmalar n n sonuçlar ndan yararlanabileceklerinden emin ve bunlar n ellerinden zorla al namayaca n n güveni içindedirler. Ekonomi, e itim sosyal yard m konular nda flimdiden somut sonuçlar al nm flt r. Daha önceden var olan tar m okullar na Bursa da, Bal kesir de zmir de, Adana da, Erzincan - da befl yenisi eklenmifltir. Savafl n ve de iflmelerin ifllemez hale getirdi i Ziraat Bankas yeniden çal fl r hale getirilmifl ve birçok yerde flubeler aç - larak halk n yard m na koflulmufltur. Pek çok s nak ve göçmen refahlar yönünden uygun yerlere gönderilerek yerlefltirilmifltir. Bu iflin daha çok yü- 59

9 BD EK M 2011 rütülmesi için özel yard m bankalar kurulmak üzeredir. Köylülere önemli düzeyde iki buçuk milyon liral k tar m aletleri da t lm flt r ve da t m sürdürülmektedir. Ayr ca köylülere tar m araç, gereçleri vermek gerekti inde bunlar onarmak amac yla sermayesinin yüzde 70 ine kat ld m z bir flirketle anlaflma yap lmak üzeredir. Bu anlaflma çiftçileri çok memnun edecek ve onlar n yarar na olacakt r. Atatürk ün Güneydo u Anadolu bölgesine yönelik en önemli projesi, Atatürk öldükten sonra hayata geçirilen GAP Projesi dir. Tarihin en büyük aras nda gerek F rat gerekse Dicle üzerinde Elektrik flleri Etüd daresi taraf ndan sondaj çal flmalar na a rl k verilmifltir [34]. Böylece GAP n alt yap s haz rlanm flt r. Atatürk, Do u yu nas l görmek istedi ini; Diyarbak r, Malatya, Elaz ve Tunceli gezisinde yan ndaki Sabiha Gökçen e flöyle ifade etmifltir: nsan ömrü yap lacak ifllerin azameti karfl s nda çok cüce kal yor Gökçen Geçti imiz yerlerde fabrikalar görmek istiyorum, ekilmifl tarlalar, düzgün yollar, elektirkle donanm fl Atatürk ün Güneydo u Anadolu bölgesine yönelik en önemli projesi, Atatürk öldükten sonra hayata geçirilen GAP Projesi dir. Tarihin en büyük dehalar ndan Atatürk, "Buraya bir insanl k gölü infla edelim" diyerek GAP n ilk ad m n 1934 y l nda atm flt r." dehalar ndan Atatürk, "Buraya bir insanl k gölü infla edelim" diyerek GAP - n ilk ad m n 1934 y l nda atm flt r. [33] Atatürk ün talimat yla, Do u ve Güneydo u Anadolu daki mevcut su kaynaklar ndan elektrik elde edilmesi için 1936 y l nda Elektrik flleri Etüd daresi kurulmufltur. dare, Keban Projesi ile yo un etüdlere bafllam fl, F rat Nehri'nin her aç dan tetkiki ve sonuçlar n n tespiti için rasat istasyonlar kurmufltur y l nda Keban bo az nda jeolojik ve topo rafik etüdlere bafllanm flt r y llar köyler, küçük, fakat canl tertemiz, sa l kl insanlar n yaflayabilece i evler, büyük yemyeflil ormanlar görmek istiyorum. Gürbüz çocuklar n, iyi giyimli çocuklar n yüzleri sararmamal, dalaklar flifl olmayan çocuklar n okudu u okullar görmek istiyorum. stanbul da ne medeniyet varsa, Ankara ya da ne medeniyet getirmeye çal fl yorsak, zmir i nas l mamur k l - yorsak, yurumuzun her taraf n ayn medeniyete kavufltural m istiyorum. Ve bunu çok ama çok yapmak istiyorum. Dedim ya, insan ömrü çok büyük iflleri baflarabilecek kadar uzun de il. 60

10 Mamur olmal Türkiye nin her bir taraf, müreffeh olmal... Devletin yapamad n, millet; milletin yapamad n devlet yapmal. Her fleyi yaln z devletten ya da her fleyi yaln z milletten beklemek do ru olmaz. Devlet ve millet ülke sorunlar n gö üslemede daima elele olmal - d r. Ben yapabildi im kadar n yapay m, sonra ne olursa olsun, benim kitab mda yok. Gelece i, gelece in Türkiyesi ni, düflünmek görevim. Bir ifl ald k üzerimize, bir savafl n üstesinden geldik, flimdi ekonomik alanda savafl veriyoruz, daha da verece iz... Bu heyecan yaflatmak, bu heyecan n ürünlerini görmek laz m. Atatürrk manevi k z Sabiha Gökçen ile BD EK M 2011 Do u ve Güneydo u Anadolu da fabrikalar, ekili tarlalar, düzgün yollar, elektirkli köyler, tertemiz, canl ve sa l kl insanlar n yaflayaca evler, gürbüz çocuklar ve büyük yemyeflil ormanlar görmek isteyen Atatürk ün en büyük amaçlar ndan biri bütün Türkiye nin oldu u gibi Do u nun da kalk nmas d r!... Atatürk ün ve genç Cumhuriyetin tüm Türkiye yi oldu u gibi Do u ve Güneydo u Anadolu bölgelerini kalk nd rmak için yapt bu çal flmalar, as rlard r bölge halk n sömüren feodal unsurlar n; a alar n, fleyhlerin ve fl hlar n tepkisini çekmifltir. Genç Cumhuriyetin bu yat r mlar devam ederse bölge halk üzerindeki nüfuzlar n tamamen kaybedeceklerini düflünen bu feodal unsurlar, Türkiye yi bölüp parçalamak isteyen ayr l kç unsurlarla anlaflarak, genç Cumhuriyete baflkald rm fllard r. Genç Cumhuriyetin ça dafllaflmaya yönelik devrimlerini, dinsizlik olarak adland r p, bu yönde propaganda yapan feodal unsurlar, bölgede yap lan yollar, köprüleri, santralleri tahrip ederek karakollara sald rm fllard r. flte, Dersim isyan, böyle bir ortamda patlak vermifltir. sinanmeydan@butundunya.com.tr Not: Ayr l kç Kürtçü hareketi, yak n tarihimizdeki Kürtçü isyanlar, Kürtçü hareketin arkas ndaki emperyalizm deste ini ve Atatürk'ün Kurtulufl Savafl s ras ndaki Kürt poltikas n bütün bilinmeyenleriyle Cumhuriyet Tarihi Yalanlar, 2. Kitap'ta derinlemesine anlatt m... Dipnot ve kaynakça bilgilerine butundunya.com adl web sitemizden ulaflabilirsiniz. 61