' Bilimsel aragtrrmalann ticari de$eri yuksek olan konulara. ' Yardtmct dogentlerin tumu ile dogent ve profesdrlerin bir krsmrnrn

Transkript

1 yeni yuxsexdgnrrirvl yasa raslaglrua iugxiru conuglen (O$ retim.uy"."i Yetigti rme_ Pr.og ram r Aragtrrma Gorevrireri Derneg i) TASLAGA ir-i$xir.r GENEL GORU$ Tasla$tn igeri$inde yer alan Universite gegitliligine bagh farklr yonetim modellerinin onerilmesi, evrensel kalite standartlan, kurumsal Ozerklik, hesap verebilirlik, finansal esneklik, akademik rekabet olanaklarr, kalite guvencesi, bilimsel ve akademik Ozerklik ve ozgurlu$un teminat altrna alrnmasrnrn gibi kavramlarrn gundeme getirilmesi oldukga olumludur. Bununla birlikte taslakta yer alan maddelerin genel olarak gundeme getirilen olumlu kavramlarla ba$dagmamasr dugundurucudur. Ayrrca hukuk metinlerinin hazrrlanrrken hukuk ilkelerinin gozetilmedi$i, yalrn olarak kurumsal grkarrn gdzetildigi, sosyal hukuk devleti ilkesinin goz ardr edildigi ve insanlarrn yagamlarrnr ga$dag ve ozgur bir bigimde surdurmesinin dnunde engeller igeren maddeler goze garpmaktadtr. Taslak Oncesi "Yeni bir YUksek6$retim yyasasrna Dolru" isimli galtgma igin genel bir de$erlendirme yaprldrgrnda Ankara Universitesi senatosunun tarihli taslak hakkrndaki genel goruglerine katrlmakla birlikte derne$imiz ve paydaglarrnrn ortak gorugu olarak agagrdaki ana gorugler ortaya grkmaktadrr: Onerilen YUkseko$retim Kurulu ve Universite Konseyi yaptst, Universite ozerkli$i ve akademik ozgurluk ile bagdagmamaktadrr.**" onerilen Yukseko$retim Modeli tek tip ve merkeziyetgi anlayrgr daha da guglendirecektir.*** ' Bilimsel aragtrrmalann ticari de$eri yuksek olan konulara yonlendirilece$inin beliftilmesi Universitelerin ticari kurumlar gibi faaliyet gostermelerine ve bilimsel ozerkli$in zedelenmesine neden olabilecektir.*** ' Yardtmct dogentlerin tumu ile dogent ve profesdrlerin bir krsmrnrn sozlegmeli statude galtgtrrrlmasr, Universitelerde ig guvencesini ve fikir ozgurlu$unu ortadan kaldrrma ve i9 barrgrna zarar verme riskini tagtmaktadtr. Bdyle bir durumda rekabet kogullan bilimsel kaygrlann dnune gegebilecektir.***' Aragttrma Gorevlisi ifadesinin tanrmr net olarak yaprlmalrdrr. Ozellikle bu tantm igerisinde yer alacak "akademik gorevler" ifadesi aynca bir tantm olarak verilmelidir. Qunku bu akademik nitelikteki igler yada gorevler ifadesi agtk bir bigimde belirtilmedikge kolayca suistimal edilebilecek bir yaprdadrr. Aragtrrma Gorevlilerine i9 guvencesi verilmelidir. Taslakta yer alan maddelere bakrldr$rnda aragtrrma gorevlilerinin i9 guvenceleri belirli sureler dahilinde (10 ytl iginde iligi$i kesilir gibi) sekteye ugratrlmaktadrr. Bu durum iyi niyetli bir aragtrrma g6revlisinin bile hazrrladrgr tezde, yaptr$r bilimsel gahgmalar ve projelerde surekli devam eden bir psikolojik baskr olugturmaktadrr. 1 ***Ankara Universitesi tarihli "Yeni Ytisekofretim Yasasrna Dopru" baghkh Taslak hakkrnda senatonun hazrrladrfr gonig raporu

2 ' YOK'te aragttrma gorevlilerini temsil eden bir birim olugturulmalrdrr. Aragtlrma g6revlileri, kendi igleri ile ilgili sorunlarr yoneticile yansltmaktan gekinmektedir. QUnkU sozgelimi rektorlu$e bagvuran bir aragtrrma g6revlisi, fakultesine dondu$unde en ufak bir hatasr yuzunden derhal sorugturmaya u$rayabilmekte ve yonetmelik ve kanun bogluklarr bazt ydneticiler taraft ndan suistimal ed ilerek alehte kullan r labi lmekted ir. ' Tasla$a gore aragttrma gdrevlilerinin ig guvencesi konusundaki psikolojik basktyt hissetmelerinin yant srra farklr Universitelere lisansustu e$itimini tamamlamak amactyla verilen gorevlendirmelerde imzalamaya mecbur btraktldt$t taahut ve kefalet senetlerinin igerdigi astronomik miktarlar ( TL gibi) i9 verimlili$ini etkilemesi gibi bir diger psikolojik baskr noktasr nr olugturmaktadr r. ' Mecburi hizmetle ilgili taslaktaki hukumler kigilerin gahgma 6z9UrlUgU, ga$dag yagam haklarr ve sosyal hukuk devleti kavramlarr ire ba$dagmamaktadlr. QUnkU taslakta yer alan mecburi hizmet ile ilgili taahut ve kefalet senetleri, bagarrsrz olan bir aragtrrma gorevlisi igin yukseko$retim kurumlan tarafrndan kolayca suistimal edilebilmesine olanak sa$lamaktadrr. Aragttrma gorevlilerinin bagarrsrzlrgr durumunda iligi$inin rekt6rli.ik tarafrndan kesilmesi; mecburi hizmetini tamamlamastntn onune set gekti$i gibi, gok yuksek rakamlard a hazulanan taahut ve kefalet senetlerini odemeye mecbur brrakrlmalarr, devletin sosyal bir hukuk devleti olarak vatandaglartnt koruyacak onlemleri almasr yerine "devlet igin devlet vardlr" kavramtna daha yakrn bir anlayrga neden olmaktadrr. Bu anlayrg higbir 6z9Ur ve gagdag hukuk devletinde yer almamahdrr. ' Yrd. Dog. Kadrosuna yerlegebilmek igin gerekli dil puanr merkezi stnava ba$lanmtg ve 60 dil puanr kogulu getirilmigtir. Bu nedente OYP aragtrrma gorevlili$ine giriglerde hedef Yrd. Dogentlik kadrosu oldugu igin 65 puan yabanct dil gartt anlamstz kalmaktadrr. Ayrrca aragtrrma gorevliligine girig, yuksek lisans, doktora, yrd. Dog kadrosu ve dogentlige girigte surekli olarak guncel dil puanr aranmaktadrr. Aragtrrma Gorevlisi kadrosuna yerlegebilmek igin belli bir baraj konuluyor. Akademisyenligin bagrnda uzun sure verilen emek sonunda dil puanr alrnryor. Burada gergek amag aragttrma gorevlilerinin akademik anlamda ilerlemesi igin bir basamak olan kogulan yerine getirmektir. Ancak yeni taslaga gore; sonradan yardrmcr dogentlik kadrosu igin tekrar bir dil puant istenmektedir. Bu noktada 9u sorunsal aktla gelmektedir: Amacrmrz akademik ilerleme kaydederek kendi alanrmrzda uzmanlagmak de$il de; surekli yabancr dir srnavr stresi igerisinde srnavlara galrgmak mr? ' Tasla$tn tamamrnda bilimsel nitelik ve igerik arka plana atrlarak surece odaklanrlmrgtrr. Bu durum nitelikli akademisyenlerin yetigmesi ve sa$lrklr bir akademik sistemin geligmesinin onunde engel tegkil edebilecektir. OzU itibariyle tasla$rn bir gok maddelerinde yer alan sure krsrtlarr akademik anlamda geligime yada niteli$e de$il gekile ve "her ne kogulda olursa olsun" perspektifinden bakrlan grktllara sebep olacaktrr. Yani akademik anlamda ilerlemeyi saglamak igin nitelige ve igerige degil surece odaklanma soz konusudur. Bunun dtgtnda, akademik yukseltmeler igin getirilen belirlenmig

3 sijreler (dogentlik igin doktora sonrasr 5 yrl) bagarryr cezalandrrmaya neden olabilecektir. Kigiler akademik performanslarrna ve ortaya grkardrklair bilimsel eserlerin niteli$ine gore de$erlendirilmelidir. Soz konusu olan unsur bilimin geligmesi ve bilimsel etkinlikleri gergeklegtirmek ise sure bu anlamda gok onemli bir etken olmamalrdrr. NEDENLERI ILE DEGI$TIRILMESI 6ruC6NULEN MADDELER Madde 3 : G6revTanrmlarr - Aragttrma Gorevlisi tanrmrnda yer alan ifadeler daha agrk ve bogluksuz olmalt "yuksek o$retim kurumlarrnda" ifadesinde kaitedilen 6zneler agrkga belirtilmeli. - Akademilk G6rev yada niteli$in tanrmr ayrr bir tantm olarak yaprlmall Madde 5314 c bendi: Merkezi bilim srnavr yaprlmadan aragtrrma gorevlisi olunmamalt. Bilim stnavt dnceki sistemden gelen kaygllarr -(usulstil alrm) gidermek igin.kesinlikle tek merkezde yaprlmah. (Orn: dogentlik stnavtnl koordine eden Unf gioi; Madde 5317 : Bu maddede belirtilenler suistimale agrk durumlar ortaya gtkarmaktadrr. Aragttrma gorevlilerinin atandrklarr tarihten sonra lisansustu e$itime baglayacaklarr zamana kadar olan sure atandr$r Universitedeki birimler taraflndan suistimal edilerek uzatrlabilir. Ayrrca doktora ve yuksek lisans tezlerinin yaztlmastnda igeri$e degil surece odaklanrlmrg olmasr verimli bir yetigme surecini engelleyebilir. TUm bunlarrn drgrnda askerlik yada uzun surely hastaltk gibi kigilerin ellerinde olmayan nedenler ile bu surecin uzamasl s6z konusu olabilir. Bu nedenle burda ki cumleler goyle degigtirmelidir: "Aragttrma gorevlileri kadroya atandrktan sonra lisansustu -egitimlerine bagladtklarr tarihten itibaren fiilen (hastalrk ve askerlik nedeniyle dondurulan donemler drgrnda) doktora o$renimlerini 10 yrl iginde tamamlamalarr, (gerekli goruldu$unde enstitu y6netimi yada akademik geligim birimleri tarafrndln en fazla 3 yrl sureyle uzatrlabilir) aksi taktirde aragtrrma gdrevlisi kadrosuyla iligigi kesilmesi." Aragttrma gorevlilerinin kadrolarr ile iligikilerinin kesilmesi durumunda yuksek lisans diplomasrna sahip olanlarrn sadece meslek yuksekokullirr ile stntrlanmayan o$retim elemanr kadrolarrna, yukseklisans diplomasrna sahip olmayanlartn ise MYO'larda akademik bir kadroda istihdam edilmesi sa$lanmalrdrr. Ayrrca bu maddede ifade edilen "durumlanna uygun olmak kaydtyla" ifadesi agrkga belirtilmeli, e$er kriterler geklinde srraljnacak bir husus ise o kriterlerin bulundugu belgeye atrf verilmetidir. Madde 4911 b ve Madde 50 1/b : Bu maddelerde istenen yardrmct dogenilige girig ve Dogentli$e girig igin getirilen yabancr dil srnavlarrnin guncel taiifrteroe olmast bir takrm zorluklarr grkarmakta ve motivasyonu dugurmektedir. Yabanct dil gartrnrn surekli yenilenen srnavlar ile yaprlmak istenmesi, kigileri surekli bir stnav basktst ile motivasyonunu da$rtan akademik galrgmalarrnr sekteye u$ratan bir psikolojiye sokabilmektedir. Ayrrca Dogenlik yio" yro.

4 Dogentlik seviyesine gelmig kigilerden dil yerine yapmalarr yada yaptrklarr akademik gallgmalara odaklanrlmasr daha onemlidir. Bu noktada yine bir gof maddede surece odaklanrldr$l ve nitelik arka planda brrakrldigr gibi bu maddelerde de aynr durumun soz konusu olmasr akademik getigi;in-olumlu olmastnt sa$layabilecek imkanlardan yoksun bir yaprnln oiugturulmasr anlamrna gelmektedir. ARA$TIRMA GOREVLILERININ MARUZ KALDIKLARI BAZI SUISTIMAL VE ENGELLER Yeni hazrrlanan taslakta yer almayan kriterler, agrk ve net bir bigimde belirtilmemig cumleler ve oznesi belirli kigileri ya da net bir tuzel t<igitigi kastetmeyen ifade ve cumleler kullanrlmasr nedeniyle aragtrrma gorevlilerinin bu zamana kadar u$radrklarr suistimal ve engellerin ortad-an kaldrrrlmasr igin gerekli tedbir ya da kriterler olugmamrgtrr. Taslak bu gekliyle mevcut suistimal ve engelleri higbirgekilde ortadan kaldrramayacaktrr. Aragtrrma gorevlilerinin maruz kaldtklarr bazr suistimal ve engeller agagrdaki gibi ozetlenebilir: ' Dil puani alabilmek icin dil calismasi yapma nedeniyle akademik gelisimin sekteye ugramasi, ' Danisman hoca veya yoneticilerin mobbing faaliyetleri, akademik nitelikte i9 kapsamrnda bitmek bilmeyen istekleri veya kriterleri, ' Laboratuvar, malzeme, ekipman ve materyallerin ulagmasrnda burokratik nedenlerle olusan gecikmeler,. Asiri ders yuku nedeniyle danisman ilgisizligi,. Saglik, aile vb sosyal ve insani sorunlar, ' Universite/enstitu/bolum/tez izleme jurisi/danisman bazinda yazili olmayan ek kriterler(scl yayin sarti, ders kriterleri vb.), ' Universitelerde aragtrrma gorevlilerine verilen gorevlendirmelerin, yasada rektor ve dekanlara verilen Uzerinden baskr kurularak geciktirilmesi, ' G6revlendirme, nakil, akademik etkinlik, tez izleme jurisinin atanmasr, doktora yeterlili$in gegilmesi vb. lglemlerde burokraslnin bir geciktirme aract olarak kullnrlmasr, Aragtrrma gorevlilerinin 6nlerindeki bazl engelller ve suistimallerdir. konulan ve lisansustu olur yetkisi TASLAKTA YER ALAN MECBURI HIZMETE YONELIK MADDELERE ILI$KIN GENEL DEGERLENDIRME Bu taslakta yer alan her kanun maddesi Anayasa'ya geligki olugturmasr durumunda hem tum kurumlara hem de bu kurumlarr olugturan kigilere i9 yuku ve beraberinde birgok sorunun olugmasrna neden olacakirr. Yeni YUksek O$retim Yasa Tasarrsrnrn 55. Maddesinde yer alan Aragtrrma Gdrevlilerinin zorunlu hizmet sorumlulugu igin taahut ve kefalet senedi hazrrlanmasr Anayasr'nrn 48. Maddesinde yer alan "Herkes, diledigi alanda galtgma ve scizlegme hi.irriyetlerine sahiptir" ve 4g. MaddesindJ yer alan "Devlet, galrganlann hayat seviyesini ytikseltmek, gahgma hayatrnr geligtirmek igin gahganlarr ve igsizreri korumak, galrgmayr desteklemek, igsizli$i cinlemeye elverigli ekonomik bir ortarn yaratmak ve galrgma barlglnt sa$lamak igin gerekli tedbirleri altr" zlttrk tegkil etmektedir. Ozellikle taahut ve kefalet senedinin kargrlrgrnrn Odenmemesi ionucu yaptrrrm

5 olarak sunulan higbir kamu kurulugunda g6rev alamama hukmu (bu hukum teror suglularrna uygulanmaktadrr) anayasanrn 49. Maddesi ile tamamen zrtlrk gostermektedir. Ayrrca mevcut 657 sayrlr kanunun 35. Ek maddesinde zorunlu hizmetin yaptrrrlamayacagr na iligkin agrk hukum bulunmaktadlr23. TUm bunlartn drgrnda Mecburi hizmetin yerine getirilmedi$i durumda kigileri kamu kurumlarrnda galrgmaktan mahrum brrakmak; kigilerin galrgma OzgUrlU$U ve demokratik bir anlayrg ile ters dugmektedir. B6ylesi bir durumda borglar haciz yoluyla tahsis edilir kigilerin galrgma ozgurlugu krsltlanamaz. Bir di$er taraftan pratik drneklerde goruldugu Uzere; mecburi hizmetler igin haztrlanan taahut ve kefalet senetleri, bu taslakta yer alan madde 5513,5317 ve 55/8 de "iligi$in kesilmesi" durumunda kigiler mecburi hizmetlerini yerine getirmek istese dahi imzaladtklarr senetleri Odemeye mecbur brrakrlmasr; hem hukuki olarak YOK ve Universiteleri hem de psikolojik ve maddi anlamda kigileri zor durumda brrakmaktadrr. Ola ki iligi$i kesilmesi durumunda mecburi hizmetini yerine getirmek yada senedi ddemek alternatifi konulacaksa bu durum bagka bir yorumlamaya neden olmaksrzrn agrk olarak izah edilmelidir. g8:'r{5fd8"fl5 gdtrvf8roiffl8hcts'i' 6"5'6sfrrtt'J ff Vll8iilin15r."hbi?S8$""Jnflf; bulundu$u Universiteye kargr bir sorumlulu$un olmasr gayet normal kargtlanacak bir hukumdur, Ancak, yurt iginde 35. Madde ile g6revlendirildigi Universitede sabah 8:30 akgam 5:30 galrgan bir gok farklr gorev alan Aragttrma Gdrevlisinin bu yaptr$r galrgmalar sonucu elde ettigi kazancrn geri alrnmasr hig adil olmayan, yanlrg bir uygulamadrr. Bu bakrg agrsr ile zaten belirli bir standartta sahip olmayan her Universitenin aynr gorevlendirme igin inisiyatife ba$lt farklr gartlar ve maddi oranlarla belirlenen, aragtrrma gdrevlisini galtgma hayatt boyunca buyuk bir stres altrna alan bu senetler hem gegerlilik hem de uygulama konusunda birgok sorunu beraberinde getirmektedir. Soz konusu kanun tasarrsrnda tamamen ucu agrk gekilde btraktlan agtklama birgok Universite tarafrndan farklt uygulamalara ya da suistimallere neden olabilecektir. z Anayasa Madde48- Herkes, diledifi alanda gahgma ve sozlegme hiirriyetlerine sahiptir Anayasa Madde 49- Qahqma, herkesin hakkr ve odevidir. (De[i9ik: 3/10/2001,-4709/1,9 md.) Devlet, galtganlann hayat seviyesini yiikseltmek, gahgma hayailnr geligtirmek igin gahganlan ve igsizleri korumak, gahgmayt desteklemek, igsizli[i dnlemeye elverigli ekonomik bir ortam yaratmak ve gahgma bangrnr saflamak igin gerekli tedbirleri ahr. 657 Saytlt DMKr Yurt iqinde okutulan 6!rencilerin mecburi hizmet yrlkilmlttlrjgri Ek Madde 35 * (Ek madde: Oll08l md.) Kamu kurum ve kuruluglart tarafrndan personel l<anunlarr ve di!er ozel kanunlarda yer alan hiikijmlere gore bu maddenin yi..irtlrlri!e girdi!i tarihten itibaren okutulacak yeni of rencilere mecburi hizmet yrikimlulugu getirilemez. Bu maddenin yiirtirlu!e girdi!i tarihte mecburi hizmet kargrlr!r okutulmakta olan o! renci ler, mezu n iyetlerinden veya mem u riyete atanmalarrndan son ra ku ru mlarrndan mecburi hizmet yi.ikrlmltilriguniin kaldrrrlmasrnr talep edebilirler, Bu takdirde baqka higbir isleme gerek kalmaksrzrn, mecburi hizmet yilktimlulri!rl ve tazminat borqiarr (01/01/1995 tarihinden 6nce mecburi hizmet yi.iki..imltili.i!tintt ihlal edenlerin borglan dahil) ortadan kalkar. Yurtdrqrnda olcutulanlar ile Ti.irk Silahlr Kuvvetleri ve Emniyet Cenel MildtjrlU!il tarafrndan okutulanlar hakkrnda bu madde htikmtj uygulanmaz. 3 Sezer, Yasin ( fretim Elemanlarrnrn Mecburi Hizmet Yilkilmlnlii[n. TAAD,Z (4),IZ-44

6 Sonug olarak; 35. madde ile gorevlendirme alan aragfirma gdrevlileri [izerinde olugturulan basklarla birlikte tez ve akademik galtgmalannr s[ird1rmeye galrgmak durumunda kalmaktadtrlar. Bu y}zden birgok aragilrma g1revlisinin akademik anlamda ilerlemesi psikolojik olarak sekteye uqradqr gibi normal hayatlarrnda psikolojik sorunlanda ortaya Ekarabilmektedir. Aynca aragilrma g1revlilerinin iligiqi kesilmesi durumunda gok yuklu bir borcun altrna girebilecek olmasr kigilerin yagam ozgurluklerini tehdit eder boyutta ve ga$dag yagam ilkeleri ile geligerek devletin vatandagrnr gozetmeksizin; vatandagr korumanrn aksine kogulsuz kendini korumasr mantr$rnr on plana grkarmaktadrr. Bu husus demokratik ve ga$dag bir devlet anlayrgrna oldukga ters ve sosyal bir hukuk devleti olmaktan oldukga uzak bir tabloyu onumuze koymaktadrr. Mecburi Hizmet ljygulamasrnm CiSziimiine iliskin Oneri Mecburi hizmet yukumlulu$u bulunan Aragtrrma Gorevlileri LisansUstU 6$renimini bitirip; gorevlendirme sureleri dolmasrna kargrn; kadrolarrnrn bulundu$u Universitelere d6nmemeleri halinde, lisansustu e$itimlerini kendi istekleri ile brrakmalart durumunda ve kadrolarrndan istifa etmeleri halinde, kadrolarrnrn bulundu$u Universiteye kargr olan mecburi hizmet yukumlulu$unu "'YdKsEkiEfdtiin'"'RUftrhlafihlh fdrihs"'getirn{etikldri--i$i-ri;'-'b'tjnifdir""sbh"fe higbirinde akademik gorevlere ahnmamasrna yonelik bir formul geligtirilebilir. Bu formulle hem mevcut taslaktaki kiginin kamuda gahgma 6z9UrlU$UnUn tamamen krsrtlamasr gibi ga$dag olmayan bir uygulamayr hem de kigilerin vatandagltktan gelen sosyal haklarr ve ga$dag yagam kogullan igerisinde hayatlarrnr surdurmesinin onunde engel tegkil edebilecek yuksek miktarlardaki taahhut ve kefalet senetlerinin ortadan kalkmasr sa$lanabilecektir. Boylelikle mecburi hizmetini yerine getirmeyen kigiler idealleri olan meslekten vazgegmig olacaktrr. Aksine yaprlacak tum yaptrrrm ve uygulamalar, 6z9Urlukleri ve sosyal bir hukuk devleti anlayrgrnr sekteye u$ratabilecektir.