PROJE YÖNETĠCĠSĠ Haluk ÖZDER Bölge Müdürü. PROJE KOORDĠNATÖRÜ Nevzat ALĞAN Kocaeli ġube Müdürü

Transkript

1 PROJE YÖNETĠCĠSĠ Haluk ÖZDER Bölge Müdürü PROJE KOORDĠNATÖRÜ Nevzat ALĞAN Kocaeli ġube Müdürü PROJE EKĠBĠ Biyolog Songül ÇETĠN Nilgün AÇIKGÖZ Dilek ADIGÜZEL 2013 Ġmtiyaz Sahibi: T.C. Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 1.Bölge Müdürlüğü, Kocaeli ġube Müdürlüğü Adres: Ovacık Mah.Hasad Sok. No:1 BaĢiskele/KOCAELĠ Tel: Faks: Bu Master Plan T.C. Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 1.Bölge Müdürlüğü, Kocaeli ġube Müdürlüğü tarafından hazırlanmıģtır. 1

2 2

3 ÖNSÖZ Türkiye de bölgelerarası kalkınmıģlık düzeylerini dengelemek, turizmden elde edilen gelirleri arttırmak ve ülkenin hemen heryerinde bulunan doğal, kültürel ve tarihsel çekicilikleri bir alternatif olarak kullanabilmek amacı ile alternatif turizm faaliyetlerine yönelim baģlamıģtır. Marmara bölgesi stratejik konumu ve coğrafi duruģu itibariyle ülkemiz için önemli bir gelir kaynağı sağlayıcısıdır. Doğu Marmara bölgesinin kapsadığı alan ise, bölgenin turizmi açısından geleceğe umutla bakmamızı sağlayan bir potansiyel taģımaktadır. Bu alanı kapsayan Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya ve Yalova illeri ise, bölge turizmine dair umut vaat etmektedir. Sanayinin oldukça canlı kıldığı Kocaeli, sanılanın aksine turizm konusunda da bünyesinde ciddi bir kinetik güç barındırmaktadır. Kocaeli ni coğrafi olarak incelediğimizde doğa güzelliklerinin en sade ve en etkili renkleriyle karģımızda olduğunu görmekteyiz. Kocaeli, yeģilin sıra dağlar boyunca ihtiģamlı selamıyla; mavinin, göğün yükseğinden denizin derinliğine kadar yayıldığı engin ve etkili bir görünüm oluģturmaktadır. Kocaeli ilinin pek çok bölgesinde doğa bozulmamıģ olup, flora-fauna konusunda dünyada eģine az rastlanır bir zenginlik vardır. Buna sosyo-kültürel değerler de eklenince, Kocaeli, eko turizm konusunda potansiyel bir cennettir. Sanayisi ile göze çarpan Kocaeli, doğal güzellikleri ve turizm potansiyeli taģıyan ruhuyla diğer bölgelerle rekabet edebilecek bir niteliğe sahiptir. Ancak yetersiz tanıtım ve sanayi kenti kimliğinin öne geçmesi nedeniyle Doğa Turizmi açısından değerlendirilememiģtir. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğümüzün talimatları doğrultusunda Kocaeli Ġli Doğa Turizmi Master Planı hazırlanması çalıģmalarına baģlanmıģtır. Bu doğrultuda, Kocaeli ġube Müdürlüğümüzce konu ile ilgili bir ekip oluģturulmuģ ve Doğa Turizmi Master Planı hazırlanmıģtır. Söz konusu plan, ġube Müdürü Nevzat ALĞAN nın koordinatörlüğünde, Müdürlüğümüz çalıģanlarından olan Biyolog Songül ÇETĠN, Nilgün AÇIKGÖZ ve Dilek ADIGÜZEL den oluģan ekip tarafından oluģturulmuģtur. Bu planla; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Kocaeli de, bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak, doğa turizminin geliģtirilmesi amaçlanmıģtır. Kocaeli Ġli Doğa Turizmi Master Planının hazırlanmasında katkı veren tüm paydaģlarımıza teģekkür ederim. Ercan TOPACA Kocaeli Valisi 3

4 4

5 ÇALIŞMANIN MAKSADI Bu çalıģmanın amacı; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Kocaeli Ġlinde bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak doğa turizminin geliģtirilmesini sağlamaktır. Bu plan ile Kocaeli Ġlinde doğa turizminin geliģtirilmesi için amaç, hedef ve stratejiler saptanarak yapılması gereken projeler belirlenmiģtir. Bu master plan, Kocaeli Ġlinin doğa turizmi konusundaki üst düzey amaç ve hedeflerini açıklamaktadır. Planda yıllarını kapsayan 10 yıllık dönem için toplu bir değerlendirme yapılmaktadır. Bu kapsamda, master plan çerçevesinde daha alt düzeyde detaylı eylem, taktik ve stratejik planları hazırlanabilir. 5

6 6

7 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 3 ÇALIŞMANIN MAKSADI GİRİŞ DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ VE KOCAELİ VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR KAYNAK ANALİZİ KAYNAK ANALİZİNDE ELE ALINACAK UNSURLAR; TURİZM POTANSİYELİ TAŞIMA KAPASİTESİ TAŞIMA KAPASİTESİNİN ELEMANLARI; İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ İLGİ GRUBU ANALİZİ TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI TARİHÇE KOCAELİ İLİ NİN GENEL ÖZELLİKLERİ İLİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ; JEOLOJİK ÖZELLİKLER; İKLİM ÖZELLİKLERİ; KOCAELİ İLİNİN HİDROGRAFYASI; TOPRAK ÖZELLİKLERİ; ARAZİ VARLIĞI; ORMAN VARLIĞI; FLORA-FAUNA;

8 İDARİ DURUMU NUFÜS TARIM; SANAYİ ULAŞIM MADENCİLİK KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİ İLGİ GRUBU VE PAYDAŞ ANALİZİ KOCAELİ İLİNDE FAALİYET GÖSTEREN DOĞA TURİZMİ İLE İLGİLİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI KOCAELİ İLİNDE ÖZEL TEŞEBBÜS İLE DOĞA TURİZM FAALİYETLERİ KOCAELİ DOĞA TURİZMİ ARZI KOCAELİ NİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) KOCAELİ İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ VE BİLİNİRLİK DEĞERLENDİRMESİ KOCAELİ İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA STATÜLÜ ALANLAR SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR KOCAELİ İLİNDE DOĞA TURİZMİ KOCAELİ İLİNDE DOĞA TURİZM ÇEŞİTLERİ KOCAELİ DE DOĞA YÜRÜYÜŞÜ YAPILAN YERLER KOCAELİ DE BİNİCİLİK YAPILAN YERLER KOCAELİ DE FOTO SAFARİ YAPILAN YERLER KOCAELİ DE OLTA BALIKÇILIĞI YAPILAN YERLER KOCAELİ DE HAVA TURİZMİ YAPILAN YERLER KOCAELİ GOLF OYNANAN YERLER KOCAELİ DE SU KAYAĞI YAPILAN YERLER KOCAELİ DE KUŞ GÖZETLEME YAPILAN YERLER KOCAELİ SAĞLIK TURİZM YAPILAN YERLER KOCAELİ DE KIŞ SPORU YAPILAN YERLER KOCAELI İLINDE DOĞA TURIZMINE YÖNELIK PROJELER KOCAELİ İLİ VE İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ MATRİSİ SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ ORTAYA KONUL. İLİŞKİN ANALİZLER BALLIKAYALAR TABİAT PARKI GENEL BİLGİLER BALLIKAYALAR TABİAT PARKININ DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİN ÖNE ÇIKTIĞI VE SUNDUĞU AKTİVİTELER;

9 6.1.3 BALLIKAYLAR TABİAT PARKI NIN EKOTURİZM YÖNETİMİ AMAÇLARI BALLIKAYALAR TABİAT PARKININ 7 DOĞA TURİZM FIRSATI; BALLIKAYALAR TABİAT PARKI NIN DOĞATURİZM POTANSİYELİNİN YÜKSEK OLDUĞU BÖLGELERDE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİ DAHA DA GELİŞTİRMEK İÇİN PLANLANLANAN HUSUSLAR; KUZUYAYLA TABİAT PARKI GENEL BİLGİLER KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİN ÖNE ÇIKTIĞI VE SUNDUĞU AKTİVİTELER KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN EKOTURİZM YÖNETİMİ AMAÇLARI: KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN 8 DOĞA TURİZM FIRSATI; KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN DOĞA TURİZM POTANSİYELİNİN YÜKSEK OLDUĞU BÖLGELERDE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİ DAHA DA GELİŞTİRMEK İÇİN PLANLANLANAN HUSUSLAR; KOCAELİ İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE KISA DEĞERLENDİRMESİ KOCAELİ İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ GELIŞME STRATEJILERI PAZARLAMA STRATEJISI ZIYARETÇI YÖNETIMI STRATEJISI İZLEME VE DEĞERLENDIRME STRATEJISI KAYNAKLAR LİNK KAYNAKLARI

10 10

11 ŞEKİL, HARİTA VE TABLO LİSTESİ KOCAELİ İLİ JEOLOJİ HARİTASI KOCAELİ YE AİT BAZI İKLİM DEĞERLERİ ( ) KOCAELİ İLİ ARAZİSİNİN KULLANIM DURUMLARINA GÖRE DAĞILIMI KOCAELİ İLİ SULU,KURU TARIM ARAZİSİ VARLIĞI KOCAELİ İLİ İİLÇELERİ KOCAELİ İLİ AYRINTILI NÜFUS BİLGİLERİ YILLARA GÖRE KOCAELİ İLİ GENEL NÜFUS BİLGİLERİ KOCAELİ TARIM YAPILAN ALANIN KULLANIM AMACI KOCAELİ İLİ FESTİVALLERİ KOCAELİ İLİ TABİAT PARKLARINA AİT SWOT ANALİZİ KOCAELİ İLİ SULAK ALANLARA AİT SWOT ANALİZİ JEOLOJİK OLUŞUMLAR KOCAELİ JEOLOJİK OLUŞUMLARA AİT SWOT ANALİZİ KOCAELİ YAYLA, VADİ VE DAĞLARA AİT SWOT ANALİZİ ŞİFALI SULARA AİT SWOT ANALİZİ GÖLLER, BARAJLAR, GÖLETLER VE AKARSULARA AİT SWOT ANALİZİ SAHİLLERE AİT SWOT ANALİZİ DOĞA YÜRÜYÜŞ PARKURLARINA AİT SWOT ANALİZİ KOCAELİ DOĞA TURİZMİ ÖNE ÇIKAN İLÇELERİ BALLIKAYALAR TABİAT PARKININ TURİZM TALEBİ DEĞERLERİ TABLOSU KUZUYAYLA TABİAT PARKININ TURİZM TALEBİ DEĞERLERİ TABLOSU KIYAS YÖNTEMİ İLE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİ YÜKSEK OLAN BAZI İLÇELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ KAPASİTE GELİŞTİRME FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI İZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER

12 12

13 1. GİRİŞ 1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ VE KOCAELİ VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düģük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür giriģimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dıģında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif iliģkiler içinde olmamız lüzumludur. Proaktif kiģi; iliģkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi eline alan kiģi demek olup tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü taģra kuruluģlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliģtirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluģları ve diğer kuruluģlar korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için iģbirliği gibi konuları tamamiyle farklı bir bakıģ açısı ile algılamaya baģlamıģlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin yarattığı olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karģı alternatif çevre duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıģtır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıģtır. Algılamadaki bu değiģiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme iliģkin proje ve çalıģmaların giderek artmasına yol açmıģtır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğinin korunmasında anahtar bir kelime haline gelmiģtir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeģitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakıģ açısı yaratılması, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında en önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru ĢekildebütünleĢtirildiği takdirde beklentileri karģılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır. 13

14 1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1980 li yıllardan itibaren BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programının (UNEP) çevre konularına iliģkin çalıģmaları giderek artan bir etki yaratmıģtır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu nun 1987 yılında tamamladığı çalıģmalar sonunda ortak geleceğimiz adlı bir rapor hazırlanmıģtır. GeliĢmiĢ ve geliģmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaģılması gerektiği bu raporda vurgulanmıģ olup, kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna değinilmiģtir. Raporda ortaya konan Sürdürülebilir kalkınma kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyoekonomik kaynakların nadir ve eģsiz olduğu görüģüne dayanmaktadır. Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman kereste imalatı için, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak veya korunan alan olarak kullanılabilir. Alanın ve alanda yaģayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilir, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaģım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiģ eski haline bırakılması olsa da yöre halkı ve diğer iģ gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı yaģam kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaģılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaģılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmiģten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemli olmaktadır. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değiģmeye ve geliģme göstermeye baģlamıģtır. Bu geliģme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın ve içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düģünüldüğünde daha baģarılı olacaktır. 14

15 Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında KIRSAL ALAN, KIRSAL KALKINMA ve SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA gibi kavramlar değerlendirilmelidir, bu kavramlar Ģu Ģekilde açıklanabilir; KIRSAL ALAN; Ģehir diye tabir edilen yerleģme sahalarının dıģında kalan tarımla ilgili etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla anılan insan yerleģimlerinin var olduğu alanları kırsal alan olarak tanımlayabiliriz. KIRSAL KALKINMA KAVRAMI; kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koģulları iyileģtirmek amacıyla giriģtikleri çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleģtirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaģtırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanma süreci Ģeklinde tanımlanmıģtır. KIRSAL ALAN KALKINMASI; hem bir eğitim hem de örgütlenme iģi olup kırsal alan, toplumun gereksinimlerinin göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalıģmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalıģmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalıģmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük sağlamalıdır. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA; ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik Ģartlarının tamamının sağlanması önemli olmaktadır. Kırsal alanlar turizm ve boģ zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır yılında Fransız vatandaģları tatillerinin %52 sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaģının evinde, %26 sı evlerinde geçirdiklerini ve %9 luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmiģlerdir. Kırsal alanlar ayrıca doğa için önemli role sahiptirler. Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeģitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karģı koruma, iyi hayat Ģartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 15

16 1.3 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Sürdürülebilir kalkınma ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin geliģimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaģımdır. Sürdürülebilir turizm geliģiminde turistlerin ve ziyaret edilen bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geniģleterek karģılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaģım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeģitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içerecektir. BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm geliģimi; -Çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı, -Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, -Bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin geliģme ölçütleri; a. Biyolojik çeģitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. Ġstihdam kalitesi, f. Sosyal eģitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. 16

17 Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bir bileģendir. Aynı Ģekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaģadığı sahalardaki yöresel kültüre de turizm bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirler gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının sürdürülebilir kırsal kalkınma ilkeleri çerçevesinde tespiti de lüzumludur. Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmıģ ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeģitlenmiģtir. Turistlerin talepleri de değiģmiģ ve çeģitlenmiģtir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletiģim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taģımıģtır ki, turizm eģsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaģayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araç olabilmektedir. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalıģmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluģturulması ve uygulanması gibi hedeflere de ulaģılabilmektedir. En önemli husus; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniģ kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaģımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi de gereklidir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüģü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelecektir. ĠĢte bu nedenle SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME (MASTER) PLANI çalıģmasına lüzum duyulmuģtur. 17

18 1.4 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. AlıĢılmıĢ turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Stratejisi arasındaki fark Ģudur; alıģılmıģ yöntemler yukarıdan aģağıya bakıģ açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taģınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır. Sürdürülebilir turizm ise aģağıdan yukarıya bir yaklaģım için gayret göstermektedir. Bu yaklaģımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için kararlar ortak alınır ve karar almanın yanında uygulama ve izleme aģamalarında da yöre halkının becerilerini, bilgisini, en uygun Ģekilde kullanmak esastır. Bu yaklaģım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm geliģim aģamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dıģında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonları gibi faaliyetlerin yapılabileceği yöreye faydayı arttırabilir. -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm geliģiminde önemli ortaklardır, söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistler hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı nın ilimizde doğa turizmine konu sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakıģ açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. 18

19 - Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı nda turizm doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartıģılmalı, değerlendirilmelidir. Ġlimizde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetleri de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayıģla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir. -Turizm geliģimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir, bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi ve özgün bir destinasyon oluģturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman baģarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taģıma kapasitesi düģük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. TaĢıma kapasitesinin düģüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taģıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemli olmaktadır. -ENTEGRE DOĞAL ALAN YÖNETĠMĠ, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarını n etkin desteği önem taģır. Turizm geliģiminin karmaģık yapısı göz önüne alınırsa ilgi gruplarının etkin iģbirliği oldukça önemlidir, planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -PAZARLAMA STRATEJĠSĠ de Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı nın bir parçası olup, kalkınma ve rekabete açık ürün-pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaģımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaģımlar bu stratejide yer almalıdır. 19

20 -TURĠZM DESTĠNASYONU YÖNETĠMĠ; yaygın bir stratejik yaklaģım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir Ģekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir rekabetçi yaklaģımdır. Ġyi tanımlanmıģ amaçlarla ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iģ planı hazırlamak gereklidir. -ZĠYARETÇĠNĠN ĠZLENMESĠ VE ZĠYARETÇĠ YÖNETĠM PLANI: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde çalıģılıyor bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme hem de taģıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geribildirimler kalitenin arttırılması, sunum taleplere uygun hale getirilmesi (iyileģtirilmesi) ve hizmetteki aksamalarla doğadaki değiģimlerin takibi için çok gereklidir. ġu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaģmak garanti edildiği takdirde teģvik edilmelidir. 2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.1 KAYNAK ANALİZİ GeliĢme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması zorunludur. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluģturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluģturulmasını temin etmektedir. Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo ekonomik özellikler de turizm geliģimi için önemli bir temel oluģturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleģtirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal oma özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taģıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin yapılması gerekir. 20

21 2.1.1 KAYNAK ANALİZİNDE ELE ALINACAK UNSURLAR; A. DOĞAL KAYNAKLAR; turizm geliģim için önemli olan yöreye özgü olan doğal kaynaklardır. Bu kaynakların halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm geliģimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. SEÇKĠN DOĞAL KAYNAKLAR: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. EĢsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirmektedir. SEÇKĠN DOĞAL KAYNAKLARIN HALĠHAZIRDAKĠ EKONOMĠK KULLANIMLARININ TANIMLANMASI: Doğal kaynakların çok çeģitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk amaçlı kullanımı, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık ve su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düģük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm geliģimi için de uygun değildir. Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. Ġklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneģ ıģığı, saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elveriģli olup olmadığıdır. Turizm GeliĢimi Ġçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalıģmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin geliģmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. 21

22 b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara iliģkin çalıģmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluģan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karģılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık yaratılabilirse, sürdürülebilir turizm geliģimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileģimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalıģması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm geliģimi için ilk bakıģta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaģımı, turizm sektöründe çalıģma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan iliģkisi bulunmaktadır. Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turzim geliģimi için de zorunlu bir Ģarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm geliģimi asla baģarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için Ģartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm geliģimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. - Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir. - ĠletiĢim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm geliģimi için önemli olan cep telefonları baģta olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etüdleri içermektedir. - Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. - Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik Ģebekesi, ısınma ve yemek piģirme için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. 22

23 - Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. - Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. - Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. - Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayiģi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. AĢırı kar yağıģı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. - Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. Ġnsan kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm geliģiminde anahtar etmenlerden biridir. Ġnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluģturmaktadır. Ġnsan kaynaklarına iliģkin etütler aģağıdaki unsurları içermelidir; - Yöre halkının nüfusu, - Göç vb. eğilimler, - Demografik yapı, - Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalıģma ahlakı, - Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, - Turizm geliģimine iliģkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, - Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal iliģkilerin kalitesi ve aralarındaki iģbirliğini içeren sosyal yapı, - Yerel kurumlar, idareler, yönetim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri, - Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kiģilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaģımları, algılama Ģekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaģamaktan onur duyma gibi durumları içerir, - Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölge-ile yoğunlaģma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakıģ açısı, pazarları ve dıģ iliģkileri, sektörler arası iģbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile iliģkili olabilmektedir. 23

24 Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluģturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakıģı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluģturulmasını ve turizm geliģiminin diğer sektörlerle bütünleģtirilmesini sağlayacaktır. 2.2 TURİZM POTANSİYELİ Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araģtırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, - Bazı doğal sahalar, eriģim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elveriģli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karģısındaki duyarlılığı (taģıma kapasitesi), ziyaretçi giriģinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa baģarılı bir turizm giriģimini baģlatmak imkanı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir talebi karģılaması lüzumludur. Turizme iliģkin motivasyon ve istekler değiģkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değiģen tüketici davranıģları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakıģ açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir. Turizm potansiyeline iliģkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüģmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalıģmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araģtırma metotları kullanılmaktadır. Turizm potansiyeli için turizm talebi incelemesi aģağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; - Halen yapılan turizm, - Halihazırdaki turist miktarı, - Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, 24

25 - Ortalama kalma zamanları, - Turist profili, - Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneģ, vb.) - Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, - Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, Turizm arzı incelemesinde ise aģağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; - Ġlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? - Alan ulaģım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taģıt, genel taģımacılık, vd.), Bunlara yaklaģım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi), - Alana ulaģma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli) - Ġle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? - Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı? - Güvenlik ve ulaģım açısından ne gibi problemler yaģanabilir? - Alt yapı incelemesi; taģımacılık ağı, yerel yolun durumu(toprak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taģımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, iģaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, - Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması(iyi-sayısı, orta iyisayısı vb.) - Hangi standartta yiyecek sunuluyor?(yüksek, yeterli, kötü) - Ġl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov parkları, kamp alanı, diğerleri), - Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü), - Ġlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), - Alan turist gezi rotasına girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düģük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), - Ġlimizin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), 25

26 - Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, Ģans veya mevsime bağlı), - Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, - Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi), Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; - Doğal değerler; (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuģ izole olmuģ alanlar, Ģelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı-hayvan-kuģ, deniz canlıları, iklim, diğerleri), - Kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el iģleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vd.) - Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm geliģimine yaklaģımlar, misafir severlik anlayıģı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluģ ve idareler ile yönetiģim, alanın kültürü ve kimliği, - Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer), - Altyapı; (su sistemleri, ulaģım ağları, sağlık imkanları, ulaģım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vd.) - İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satıģ yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, diģçiler, eczaneler, kafe ve restorantlar, atm ler, bankalar, diğer iģ ve hizmetler.) Turizm talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi; Ziyaretçi: boģ zamanlarını geçirmek için bir yere elen kiģi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumundadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman 26

27 geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme iliģkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; - Turist ve ziyaretçilerin ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), - Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değiģimi, - Ortalama kalıģ süreleri, konaklama ve ulaģım Ģekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan; turizme iliģkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait veriler üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır). - Turist baģına ortalama harcama, - Grup hacmi ve düzeni, - Turistlerin ağırlıklı yaģ grubu, - Yaptıkları faaliyetler, - Ziyaret edecekleri-ettikleri yere iliģkin seçimleri, - Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama Ģekilleri, - Ġkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, - Kullanılabilir ilave veriler. Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karģılaģtırmak faydalı ve yerinde olacaktır. Turizm arzı: Konum faktörü; Bir ilin baģka turizm pazarları ile iliģkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alan ulaģmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaģılabilir değilse asla baģarılı bir turizm geliģimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaģılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düģünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. 27

28 - Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, - Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaģımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, - Tren, otobüs veya özel araçlarla eriģim de konum faktörleri içinde önemlidir, - Alana ziyaret iklim Ģartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, - Ġle özgü yapılan bürokratik iģlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, - Turizm arzında; iģaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaģma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broģürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. - Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeģitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. - Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. - Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyeniklik konaklamada çok önemlidir. Doğal alanın kendine has özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüģtür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüģtürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karģısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalıģan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir. 2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamıģ etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, 28

29 - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düģünülen değerleri, ekolojik süreç ve koģulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değiģikliği, kirlenme.vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı Ģeklinde tanımlanmaktadır. TaĢıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin geliģimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. TaĢıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. TaĢıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elveriģli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki sürdürülebilirlik taģıma kapasitesinin aģılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan iliģki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleģik etkisidir TAŞIMA KAPASİTESİNİN ELEMANLARI; Sosyal TaĢıma Kapasitesi; Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatıģmalardan kaçınılmasını içerir. Bu unsurun turizm geliģimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz. Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değiģimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanıģı, yöre halkı ile ziyaretçilerin iliģkileri, kullanıcı grupların davranıģları, birbiri ile uyumu ve paydaģ olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik TaĢıma Kapasitesi; Sürdürülebilir bir turizm geliģiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleģmiģtir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. Ekonomik taģıma kapasitesi; turizm geliģimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm geliģimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm geliģimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taģıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. 29

30 Ekolojik TaĢıma Kapasitesi; Ekolojik taģıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akıģlarının ve davranıģlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. Ġdari/fiziki TaĢıma Kapasitesi; Fiziki taģıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müģteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki Ģartlar (doğal, coğrafi koģullar ve hava Ģartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkıģıklığıdır. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği Ģu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Fiziksel kapasiteyi değerlendirmek için aģağıdaki bilgiler gerekmektedir; Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler, Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere iliģkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleģtirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine iliģkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine iliģkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi; Psikolojik taģıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 30

31 3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI 3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR Ġlgi grupları, belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar olarak tanımlanabilirler. PaydaĢlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi geliģimine ve amaçlarımıza ulaģmak için güvenebileceğimiz kiģilerdir. Ġlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi geliģimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakıģı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaģmak için iģbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını iģbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaģ değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kiģiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taģımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - ĠĢçi sendikaları, dernekler, STK lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ Ġlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara iliģkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler 31

32 olduğunu ve hangi tarafla çeliģkiler yaģayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elveriģli bir analizdir. Ġlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluģturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi geliģimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları ve - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; 12 adımdan oluģur, bunlar; 1. Ġlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranıģlarının belirlenmesi, 4. Ġlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. Ġlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karģılandığının değerlendirilmesi, 6. Ġlgi grupları ile birebir iletiģimlerin baģlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve baģarı unsurlarının tanımlanması, 8. PaydaĢların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaģmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluģturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletiģim organizasyonunun oluģturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.) 12. Ġzleme ve geri bildirimin yapılması. 3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planı nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaģım uygulanması neticesinde; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teģvik etmek ve - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluģturmak mümkündür, 32

33 Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamıģ ve mümkünse turizmle güçlendirilmiģ olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaģatmasına ve değerlendirmesine teģvik etmelidir. 3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI Ġlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi iģbirliğine dayalı bir organizasyon oluģturulmalıdır. Bu iģbirliği imzalanmıģ resmi bir dokümana dönüģebilir ve Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumlulukları belirlemek ve karar vermek gibi hususları düzenleyebilir. 3.6 TARİHÇE Antik Çağlarda Bithynia Bölgesi nde yer alan Kocaeli, tarih boyunca Olbia, Astakos ve Nikomedia isimleri ile tanınmıģtır. Kocaeli nin yakın çevresindeki Kadıköy, Erenköy, Pendik, Tuzla, EskiĢehir ve Yalova da MÖ.3000 yıllarına tarihlenen yerleģmelere rastlanmıģsa da Kocaeli nde Prehistorik bir yerleģmeyi kanıtlayacak kalıntı ve buluntulara rastlanmamıģtır. Tarihi kaynaklar MÖ.XII.yüzyılda, Avrupa dan Anadolu ya baģlayan göçler sırasında Trakya da yaģayan Brygler ismi ile tanınan Friglerin buraya yerleģtiğini belirtmiģtir. Yunanistan ın Megara Ģehrinden kendilerine yeni bir yer bulmak için yola çıkanlar MÖ.712 de Ġzmit Körfezi nin güneyindeki BaĢiskele ye gelmiģ ve burada Astakos kentini kurmuģlardır. Astakoz kenti M.Ö.III.yüzyılda da Büyük Ġskender in komutanlarından Trakya Kralı Lysimachos tarafından yıkılıncaya kadar varlığını sürdürmüģtür. Britanya Kralı 1. Nicomedes M.Ö. 262 de bugünkü Kadıköy Mahallesi ile Bekirdere arasındaki Dua Tepesi nde kenti yeniden kurmuģtur. Britanya Krallığı nın baģkenti olan bu kente, kurucusundan dolayı Nicomedeia adı verilmiģtir. Britanya Kralı III.Nicomedes in M.Ö.73 yılında Krallığını Romalılara bağıģlamasıyla Nicomedeia, Britanya eyaletinin merkezi olmuģtur. Bir geçit yeri olan Nicomedeia, Roma yolları üzerinde bulunduğundan ulaģımda büyük önem taģıyor, Boğazlara yakın olması nedeniyle de bir Roma deniz kuvveti burada bulunuyordu. Ġmparator Diocletianus, 33

34 284 yılında Nicomedeia yı Roma Ġmparatorluğu nun ikinci baģkenti yapmıģ ve buraya yerleģmiģtir. Kente Diocletianus Sarayı, pazar yerleri, tiyatro ve hipodrom gibi eserler yaptırmıģtır. Böylece Nikomedia, Roma, Antakya ve Ġskendireye den sonra dünyanın dördüncü büyük kenti haline getirilmiģtir. Nikomedeia, MS.358 yılının Ağustos ayında büyük bir deprem geçirerek geniģ ölçüde hasara uğramıģtır. MS.362 de yeni bir deprem ise ayakta kalan diğer yapıları da yıkarak yok etmiģtir. Bundan sonra kent yeniden onarılmıģ ancak, eski durumuna hiçbir zaman gelememiģtir. Doğu Roma Ġmparatoru I.Constantinius tarafından Byzantion un, Ġmparatorluğun merkezi haline getirilmesi ve ardından Ġmparator Lüstinianus un Kadıköy-Ġzmit arasındaki yolu askeri nedenlerle kapatması ve Ġznik üzerinden ulaģımı sağlamasıyla Nicomedeia, eski önemini kaybetmiģtir. Kent I.Haçlı Seferi sırasında Ġmparator I.Aleksios Komne nos tarafından geri alınmıģ, Ġstanbul da Latin istilası sırasında Kocaeli de bir süre Latinlerin elinde kalmıģtır. Bizans ta Palaiologos hanedanı yeniden imparatorluğu kurunca Kocaeli de Bizans ın egemenliği altına girmiģtir. XI.yüzyılda Anadolu yu egemenliği altına alan Selçuklular Nikomedeia yı da ele geçirmiģlerdir. Nikaia yı (Ġznik) alarak kurduğu Anadolu Selçuklu Devleti nin merkezi yapan KutalmıĢ oğlu Süleyman ġah ın egemenliği altına girmiģtir. Gazi döneminde, 1326 da ilk Kaptan-ı Derya Karamürsel Alp tarafından bugünkü Karamürsel kıyısında ilk Türk donanması kurulmuģtur. Ardından 1327 de Orhan Gazi nin komutanlarından Akçakoca Bey Kandıra, Karamürsel ve Ġzmit Körfezi nin güneyi ile 1337 de Ġzmit in tamamını ele geçirmiģtir. Orhan Gazi dönemine kadar kentin Nikomedeia olan adı, bu dönemde Ġznikomid olarak geçen kentin adı zamanla Ġzmit e dönüģmüģtür. 34

35 Osmanlı döneminde Sancak haline getirilen Kocaeli nde Süleyman PaĢa ilk Sancak beyi olmuģtur (1337). Çelebi Mehmet döneminde Kocaeli, Anadolu Beylerbeyliği ne bağlanmıģ, 1509 depreminde yıkılmıģtır. Kanuni Sultan Süleyman ın 1534 te Kocaeli ni ziyaretinden sonra kentte yeni yapılanma ve canlanma görülmüģtür. Bu dönemde Ġstanbul un yiyecek, yakacak odun ve kereste ihtiyacı buradan sağlanmıģtır. Anadolu dan gelen kervanların yükü Ġstanbul a en yakın liman olan Ġzmit te boģaltılıp, gemilerle Ġstanbul a taģınmıģtır. Osmanlı döneminde Yavuz Selim in yaptırmıģ olduğu tersanede, daha sonra III. Selim ve II. Mahmut savaģ ve ticaret gemilerini yaptırmıģ ve tersaneyi çağa uygun bir konuma getirmiģtir. IV. Murat ın ( ) tahtta bulunduğu yıllar Ġzmit te imar faaliyetlerinin arttığı bir dönem olmuģ, Bizans tan bu yana Ġzmit te ilk saray bu dönemde yapılmıģtır. Abdülmecid in baģlattığı Abdülaziz zamanında tamamlanan Ġzmit Kasrı, Ġstanbul dıģında ayakta kalabilen ender Osmanlı saraylarındandır. Kent IV.Murat ın ölümü ve 1766 da geçirdiği büyük deprem nedeni ile XIX.yüzyıla kadar bir durgunluk dönemi yaģamıģtır. XIX.yüzyıldan itibaren tekrar geliģmeye baģlamıģ, Abdülmecid in padiģahlığı döneminde Ġzmit ile Ġstanbul arasında gemi seferleri (1844) düzenlemiģ, 1873 te de HaydarpaĢa- Ġzmit demiryolu açılmıģtır de Hüdavendigar vilayetine bağlı bir sancak olan Kocaeli, kısa bir süre Ġstanbul vilayetine bağlanmıģ, II.Abdülhamid döneminde, bağımsız bir sancak (mutasarrıflık) durumuna getirilmiģtir (1888). Bu dönemin ilk mutasarrıfı Selim Sırrı PaĢa Ġzmit te önemli bayındırlık etkinlikleri gerçekleģtirmiģ, bugün Ġzmit in sembolü olan eski demiryolu kenarlarındaki çınarlar Sırrı PaĢa zamanında dikilmiģtir. 35

36 XIX.yüzyılda büyük bir göçe sahne olan Kocaeli ne, Kırım SavaĢı ( ) sonrası Tatarlar, arasında Çerkezler, Osmanlı- Rus SavaĢı sırasında da Rumeli ve Kafkasya dan göç eden toplulukların bir bölümü Kocaeli nin çeģitli yerlerine yerleģtirilmiģtir. I.Dünya SavaĢı ndan sonra 20 Kasım 1918 de Ġngilizler Kocaeli ni iģgal etmiģ, 27 Ekim 1920 de Yunanlılara bırakılmıģ, 27 Haziran 1921 de de iģgalden kurtarılmıģtır. Cumhuriyetin ilanından sonra il konumuna getirilmiģ ve Ġzmit çevresinin Osmanlı topraklarına katılmasında payı olan Akçakoca dan ötürü de buraya Kocaeli ismi verilmiģtir. 3.7 KOCAELİ İLİ NİN GENEL ÖZELLİKLERİ İLİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ; Kocaeli yi coğrafi yapısı bakımından üçe ayırmak mümkündür. Kuzeyde Kocaeli Platosu; bu plato daha çok Karadeniz e yönelen küçük akarsularla ayrılmıģ olup üzerinde az sayıda tepe vardır. Bu tepeler arasında en yükseği kuzeybatıda Çene Dağı dır (645m). Kocaeli platosunun güneyini teģkil eden çöküntü alanları ikinci kısmını oluģturmaktadır. Batıda Ġzmit Körfezi, orta kesimde Ġzmit Ovası, doğuda Sapanca Gölü bulunmaktadır. Bu çöküntü alanlarının güneyinde uzanan doğu-batı doğrultulu Samanlı Dağları üçüncü bölümdür. Samanlı Dağları, Sapanca Gölü çevresinde dik yamaçlarla yükselir m. yüksekliğindeki platolar, batıda Ġzmit Körfezi nin güney kıyılarını takip eder. Samanlı Dağlarından inen akarsuların oluģturduğu deltalar kıyıda düzlükler oluģturur. Samanlı Dağlarının en yüksek noktası 1606 m olan Keltepe dir. TOPOGRAFYA; Kocaeli topraklarının büyük bölümünü; özellikle kuzeydeki Kocaeli Yarımadasını kaplayan plato ile bunun üzerindeki küçük tepeler ve güneydeki Samanlı 36

37 Dağları oluģturmaktadır. Ġlin kuzeyini oluģturan Kocaeli yarımadası, jeolojik devirlerde birçok kez sular altında kalmıģ, sonra tekrar kara haline gelmiģtir. Çukur alanları denizin basması sonucu Ġzmit Körfezi oluģmuģtur. AraĢtırmalar Körfez'in daha doğudaki Sapanca Gölü çukurluğu ile iliģkisi olduğu yolundaki görüģleri güçlendirmektedir. DAĞLAR ; Kocaeli Ġli topraklarının yüzde 18.8'ini kaplar. Ġlin kuzey kesiminde tek tek kütleler halinde tepeler, güney kesiminde ise Samanlı Dağları yer alır. Samanlı Dağları : Armutlu Yarımadası'ndan baģlayıp, güney batıdan il alanına girer, batı doğu doğrultusunda Sakarya Ġlindeki Geyve Boğazı'na dek sürer. Uzunluğu 130 km, geniģliği 30 km dolaylarında olan Samanlı Dağlarının en yüksek noktası 1606 m olan Keltepe'dir. Keltepe aynı zamanda Kocaeli'nin en yüksek noktasıdır. Samanlı Dağları'nın farklı kesimlerinde değiģik yeryüzü Ģekilleri ve oluģumlar görülür. Bu dağların ortaya çıkmasında yakın dönemdeki tektonik yükselme ve çöküntü hareketlerinin payı büyüktür. Samanlı Dağları'ndan birçok dere kaynaklanır ve bunların en önemlisi Yalakdere'dir. Dağlardaki tüm derelerin suyu kıģ sonu ve ilkbaharda artarken, yazın çekilir. Bu dağların bitki örtüsü oldukça zengindir. Dağın m. yüksekliklere kadar olan kesimi makilerle kaplıdır. Daha yükseklerde ise geniģ orman örtüsü bulunur. Samanlı Dağlarının özellikle kuzey etekleri, yazın dinlenme yeri olarak kullanılabilen alanlarla doludur. Kentin kuzey kesimini oluģturankocaeli yarımadasındaki tepeciklerin en önemlileri ise Karakayalı Tepe (647 m.), Çenedağ (645 m.), Mahmuttepe (381 m) ve Karlıdağ (234 m)'dır. PLATOLAR YAYLALAR; Ġl alanları içinde, yayla özelliğinde düzlükler yoktur. Ancak platolar, Kocaeli topraklarının büyük bir bölümünü kapsar. Daha çok aģınım düzlüğü 37

38 niteliğinde olan platolar, derelerin oluģturduğu vadilerle yarılmıģ, tek birer kütle durumundaki tepelerle engebeleģmiģtir. Kocaeli Yarımadası nın temelini, ortalama m yü k s ekliği n d e olan kuzeybatı-güneydoğu yönlü, parçalanmıģ bir yüzey durumundaki Trakya-Kocaeli penepleni oluģturur. Kocaeli nin kuzey kesimleri, derin vadilerle parçalanmıģ sırtlar Ģeklindedir. Batıya doğru gidildikçe, Kızılören yakınlarındaki yüzeylerin daha düz olduğu görülür. Kimi yerde oldukça daralarak kuzeybatıya uzanan bu sırtlar, Ġzmit körfezine yakın bir yerde su bölümü çizgisini geçmektedir. Bu yüzeyler güneydoğuda da derin vadilerle yarılmıģ, parçalı bir görünümle uzanır. Karayakuplu Köyü'nün güneyinde bu sırtlar hayli alçalır. Karakayalık Dağı'nın kuzeybatısında sırtların yerini hafif dalgalı düz bir yüzey almaktadır. Bu yüzeyler oldukça geniģ bir alan kaplar. Çataldağı'nın doğusundaki eğilimli yüzey denize doğru kademelerle alçalır. Orhanlı'dan sonra Kaynarca'ya doğru ise tamamen düzleģir. VADĠLER OVALAR;Kocaeli Yarımadası'nın bugünkü biçimi, Ġzmit Körfezi ve Sapanca Gölü gibi tektonik çöküntüler, Karadeniz gibi çanaklaģmalar ve deniz yüzeyindeki değiģmelerle belirlenmiģ yarımadanın kıyı kesimlerinde denizde taraçalar oluģmuģtur. Bu arada akarsuların aģağı çığırlarında da geniģleyen alüvyal dolgu tabakalar ve kıyı birikim kuģakları oluģmuģtur. Daha öncede belirtildiği gibi yarımadadaki su bölümü çizgisi, Ġzmit Körfezi'ne çok yakın bir kesimden geçmektedir. Ġzmit Ovası, Kocaeli'deki önemli düzlüktür. Ġzmit Ovası, Ġzmit Körfezi ile Sapanca Gölü arasındaki çöküntü oluğunda yer almaktadır. Ovanın Körfez'e yakın kesimlerinde yer yer bataklıklara rastlanır. Ayrıca Ġzmit Körfezi'nin kıyılarında akarsuların oluģturduğu bir takım alüvyal düzlükler ve deltalar vardır. Bunlardan biri TavĢancıl Deresi'nin Ġzmit Körfezi'ne döküldüğü kesimdeki delta düzlüğüdür. Bu delta, rüzgâr ve denizin etkisiyle doğu yönünde geniģlemiģtir. Düzlüğün denize yakın kesimi, orta kesimine oranla daha yüksektir. Ġzmit Körfezi'nin güneyinde de bir takım delta düzlükler vardır. Kocaeli Ġl topraklarının alüvyal birikim alanlarından biri olan Ġzmit-Yarımca piedmont Ģeridi ise bu kesimde denize dökülen kısa ya da daha çok sel nitelikli akarsuların yüklerini taģıyamayarak depolaması sonucu oluģmuģtur. Akarsuların yüklerini taģıyamamalarının nedeni, Ġzmit Körfezi kıyılarına bugünkü Ģeklini veren kuzey-güney doğrultusu fay çizgisidir. Akarsular fay çizgisinin oluģturduğu eğim kırıklarından etkilenmiģtir. Ġzmit -Yarımca piedmont kuģağının en geniģ olduğu kesim, 5 km'yi bulan Tütünçiftlik yöresidir. Bu kuģak doğuda Ġzmit'e doğru gidildikçe daralır. 38

39 3.7.2 JEOLOJİK ÖZELLİKLER; Kuzey Anadolu Fayı, Ġntra-pontid sütur zonu boyunca Marmara denizinden Saroz Körfezi ne ulaģmaktadır. Kocaeli Ġli nden geçtiği kesimde iki farklı jeolojik yapıyı da karģı karģıya getirmektedir. Bu nedenle Kocaeli Ġli Jeolojisinden bahsederken KAF ın konumuna göre Kuzey ve Güney Bölümü adı altında iki alt baģlık olarak incelemek daha doğru olacaktır. a) Kocaeli Ġli Kuzeyinin Jeolojisi Kocaeli yarımadasında yüzeyleyen Paleozoyik yaģlı birimler, Ġstanbul yöresindeki Paleozoyik yaģlı birimlerin devamıdır. Alt Ordovisiyen de Sopalı formasyonu (Os) ve Çene formasyonu (Oç), Alt gri-kırmızımsı renklerden oluģan kristalen kalkerlerin ayrıģmaya maruz kalmıģ kesimlerde, beyaz, açık gri, kirli sarı renkler hakimdir. Ġnceleme alanının oldukça batısında yer alan Değirmendere nin güneybatısındaki yükseltileri oluģturur. Ġnceleme alanında gözlenmez. Devoniyen de Çınarlı grubu (Dç), Alt Triyas ta Kapaklı formasyonu (TRk), Üst Kretase ġemsettin kireçtaģı (KĢ), Kuvaterner de alüvyon bulunmaktadır. Birimler yaģlıdan gence doğru Ģöyle sıralanmaktadır. 1. Sopalı Formasyonu (Os); KumtaĢından oluģan birim ilk defa Altınlı (1968) tarafından Derince nin Sopalı Mahallesine atfen isimlendirilmiģtir. Baykal ve Kaya nın Ġzmit civarındaki çalıģmalarında birim Arkoz olarak tanımlanmıģtır. Formasyonun rengi eflatun ve mor, bazı yerlerde koyu gridir. Yer yer kırmızı renkli laminalanma görülür. Tabakalanma ince ve orta kalınlıkta olup çapraz tabaka geliģmiģtir. Tektonik olaylar sonucunda birim içinde eklem takımları, kırıklar, çatlaklar oluģmuģtur. Tektonizmanın etkisiyle birim içinde kuvars damarları geliģmiģtir. 2. Çene Formasyonu (Oç); Birim kumtaģından (kuvars arenit) oluģur. Krem, pembe ve kırmızı renklerdedir. Çok sert, keskin kırıklı, kırılma yüzeyi parlak ve pürüzlüdür. Tabakalar orta kalınlıktadır. Birim içerisinde fosile rastlanmamıģtır. Altınlı (1968) ya göre altındaki Sopalı Formasyonu ile geçiģli olup her ikiside aynı çökelme ortamını göstermektedir. Buna göre birime Ordovisiyen yaģı uygun görülmüģtür. 3. Çınarlıdere Formasyonu (Dç); Çakır (1998) tarafından tanımlanmıģtır. Ġzmit batısında yer alan Çınarlı Dereye atfen bu isim verilmiģtir. Subarkoz, radyolarit ve kireçtaģlarından oluģmuģtur. Subarkozların rengi kırmızı, sarımsı, boz, radyolaritlerin rengi siyah, 39

40 kireçtaģlarının rengi ise kirli beyaz ve sarımsı renktedir. Çimentosu karbonatlıdır. Formasyonun üst kesimlerinde Radyolarit görülmüģtür. KireçtaĢı ise alt ve orta seviyelerde görülmektedir. Alt seviyedeki kireçtaģı mercekseldir ve mikritten oluģmuģtur. Çınarlı gurubu Topallar Köyünün kuzeyinde görülür, Subarkozların içinde mercek Ģeklinde ve uzunluğu 1 cm yi geçmeyen limonit merceklerine rastlanmıģtır. Mikritik kireçtaģları bu formasyonun shelf ortamında çökelebileceği sonucuna götürmüģtür. 4. Ġzmit Formasyonu (Tri); Kocaeli Yarımadası nın çeģitli kesimlerinde mostra verir. Sopalı formasyonunun açılı diskordansla örter kumtaģı, kiltaģı ve konglomeratik seviyelerden oluģur. Birimin rengi koyu kırmızı ve yer yer koyu yeģil renklidir. Birimin kalınlığı m. dolayındadır. Birim Paleozoyik yaģlı birimler üzerinde diskordan olarak bulunur. Baykal (1943) birim içinde Natica costata KUNST. bulmuģtur. Bu nedenle birime Alt Triyas (Sikitiyen) yaģını vermiģtir. Günümüze kadar yapılan çalıģmalarda bu yaģ ortak görüģ olarak belirtilebilir. (Baykal 1943; Erguvanlı 1949; Abdüsselamoğlu 1963; Özdemir 1971; Özdemir ve diğerleri 1973; Altınlı 1968; Gedik 1975; Ketin 1983). 5. Akveren Formasyonu / ġemsettin KireçtaĢı (KĢ); Beyaz, krem, açık gri, koyu gri renklerde görülür. Kavkımsı kırıklı, genellikle düzgün tabakalanmalı ve bol mikrofosillidir. Ġzmit Ġli nin batısındaki Ağa Dere de stratigrafik kesitte 107 m. kalınlık ölçülmüģtür. T.C.K. tarafından otoyol için yapılan sondajlarda alt seviyelerinde merceksel olarak bulunan CaCO 3 çimentolu kumtaģına rastlanmıģtır. Akveren kireçtaģının ölçülmüģ stratigrafik kesiti m. dir. Bol fosilli birimin yaģını Altınlı (1968) Meastrihtiyen olarak belirlemiģlerdir. 6. Peksimet Formasyonu (Kp); ÇalıĢma alanı Neojen öncesi birimlerden olan birimin en iyi tip kesiti, Ġzmit doğusunda Peksimet Tepe de bulunur. KumtaĢı kireçtaģı ve az miktarda konglomera seviyelerinden oluģur. Tabakalanması belirgin olarak izlenen birimin kalınlığı, ölçülü stratigrafik kesitinde 100 m. olarak ölçülmüģtür.birim genellikle bej, sarı ve kirli sarı renklerinde görülür. ÇalıĢmacılar birim içinde önemli miktarlarda fosil bulmuģlardır. Birim Üst Kretase yaģlı olarak belirlenmiģtir. 7. Pliyo- Kuvaterner (Pl-Q); Birimin üst seviyeleri ile Kuvaternere geçiģ gösteren bölümleri; silt, kil, kum, çakıl ve bunların karıģımından oluģmaktadır. Alt veya Pliyosene geçiģ gösteren seviyeleri ise kiltaģı, kumtaģı, çakıltaģı, kumlu siltli çakıltaģı, çakıllı siltli kumtaģı ardalanmalarından oluģmuģtur. 40

41 Birim Kuzey Anadolu Fayının (KAF) hareketliliğine bağlı olarak Ġzmit Körfezinin güney ve kuzeyinde bulunan sırtlarda meydana gelen yükselmelerin sonucunda meydana gelen aģırı erozyonun etkisiyle geliģmiģtir. Genellikle yarı yuvarlak ve yarı köģeli çakıl taneleri içermesi ile kendini gösterir. Bu olgu birimin koliviyal ortamda geliģtiğini göstermektedir. Yamaçların altındaki bölümlerde yamaç molozları ile geçiģli olup yer yer ince güncel yamaç molozlarına geçiģ gösterir. Körfez, Derince ve Ġzmit Merkez Ġlçelerde topografyanın ani olarak yükselmeye baģladığı kesime kadarki hafif engebeli alanlarda gözlenebilmektedir. Düzensiz tabakalanmalıdır. Fazla sağlam olmayan zemin niteliği taģıyan bu birimler materyaller arasındaki bağlama fazının gevģekliğinden dolayı yer yer akma ve dolayısıyla heyelan potansiyeline sahiptir. b) Kocaeli Güneyinin Jeolojisi; 1. Palezoyik; Armutlu Yarımadası nın temel birimlerini oluģturan kristalen Ģist, killi Ģist, serizit Ģist ve rekristalize kireçtaģları Armutlu Yarımadası ndaki Metamorfik topluluğu oluģturmaktadır. Bu temel birimlerde herhangi bir adlamaya gidilmemiģ veya değiģik adlamalar yapılmıģtır. Ġlk olarak metamorfizma derecelerininin farklılığından dolayı, Ġznik Metamorfik Topluluğu ve Pamukova Metamorfik Topluluğu adlamasıyla iki kısımda incelenmiģtir (Göncüoğlu ve diğ.,1984). Ġznik ve Pamukova Metamorfik Topluluğuna ait kayaçlar arasında yanal ve dikey geçiģler sebebiyle bu kayaç gruplarının sınırlarını kesin olarak ayırmak mümkün olmamıģtır. BaĢka bir çalıģmada ise bu metamorfik temel birimler Armutlu Metamorfik Topluluğu olarak isimlendirmiģtir (Yılmaz ve diğ.,1989). 2. Mesozoyik; Armutlu Metamorfik Topluluğu üzerine uyumsuz Üst Kretase yaģlı Abant Ormasyonuna bağlı metamorfik kayaçlar ile derin mağmatikler (Plütonikler) ve epimetamorfik klastik kayaçların karmaģasından oluģan seri ve bunların üzerine ise diskordanslı olarak Eosen yaģlı Sarısu Volkanitleri gelmiģtir. Sarısu Volkanitleri inceleme alanının güney kesiminde yüzeylemiģ olup inceleme alanının jeolojisi bölümünde ayrıca anlatılmıģtır. En iyi mostralarına, Ġznik, Yalakdere, Dumanlıtepe, Bahçecik ve Karamürsel yolu üzerinde bulunan Kızderbent Köyü dolayında rastlanmıģtır. Tersiyere ait kayaçlar bölgede büyük sahalar kaplayan diyabaz, bazalt ve andezitlerden oluģur. Deniz altı volkanizması sonucu meydana gelen bu volkanitler bölgede geniģ sahalar kaplar ve önemli yükseltileri meydana 41

42 getirirler. Genel olarak, esmer, kahverengimsi, bazen beyaz, sarı ve yeģilimtırak renkleriyle tanımlanan bu volkanitler birbiri ile son derece girift olduklarından bunları birbirinden ayırt etmek mümkün olmamıģtır. Armutlu yarımadasındaki volkanik materyallerin Paleosen-Eosen'e ait fosilli kalker ve filiģ seviyeleri içerdiği ayrıca bazı bazaltik lavların pillov-lav karakterinde olmasından dolayı volkanik kayaçların Paleosen-Eosen esnasında meydana gelen deniz dibi erüpsiyonları neticesinde oluģtuğu düģünülmektedir. Bölgede bazaltın özelliklerini diyabaza oranla az kaybetmiģ olması; diyabazda yaygın olan pek çok fayın bazaltta devam etmemesi, her iki kütlenin oluģumu arasında bir zaman farkını iģaret etmektedir. Bu bakımdan diyabazın yaģı Paleosen-Eosen ve bazaltın yaģı Eosen- Pliyosen arasında kabul edilebilir. Makroskobik olarak farklılıklar gösteren bu kütlelerin daha önceki çalıģmalardan alınan bilgilere göre mikroskobik incelenmesinde hemen hepsi (epidotlaģmıģ, albitleģmiģ, kloritleģmiģ, ayrıģmıģ) diyabaz olarak tayin edilmiģtir. Bazalt bölgede diyabaz üzerinde oldukça büyük sahalar kaplar. ÇeĢitli renk ve makroskobik özellikteki diyabazdan kırmızımsı-siyah rengi ve fazla ayrıģmaya maruz kalmamıģ özelliği ile ayırt edilmiģtir. Daha önceki çalıģmalarda yapılan minerolojik tetkik sonucunda ayrıģma gösteren melonokrat bazalt olarak tayin edilen numune kısmen fenokristal ve kısmen mikrolitler halinde zayıf kloritleģme göstermektedir. Volkanik seri inceleme alanında andezit, bazalt, tüfit, tüf ve aglomeralarla (Eosen YaĢlı Sarısu Volkanitleri) temsil edilir. 3. Tersiyer Çökelleri; Pliyosen yaģlı çökeller özellikle daha yaģlı formasyonlarla diskordanslı olarak görülürler. Pliyosen çökelleri volkanitler üzerinde yaygındır. (Akartuna, 1968) Yarımadanın batısındaki Sarmasiyen çökelleri üzerinde uyumsuz olarak yer alan bu birimlerin Ponsiyen - Pliyosen çökelleri olduğunu belirtilir. Pliyosen çökelleri genellikle kumtaģı, kötü tabakalanmalı konglomera, çamurtaģı ve marn ardalanmasından oluģur. Kaba konglomera ma. 25 cm. çaplı bloklar içeren çoğunlukla 6-8 cm. nadiren 1-2 cm. çaplı yuvarlak çakılların killi kalkerli bir çimentoyla birbirine bağlanmasından meydana gelmiģtir. Çakıllar üst seviyelerde bağlayıcı malzemenin yeterince sıkı olmamasından dolayı fazlaca görülürler. Birim içerisindeki iri taneli çakıllar tamamen diyabaz ve bazalttan ibarettir. Bu birim yarımadanın Ģekillenmesinde önemli rol oynayan KAF Zonuna bağlı hareketlerden etkilenmiģtir. Pliyosen tabakaları az kalınlığa sahiptir. Ġnceleme alanının orta bölümünde yaygındır. 42

43 Kocaeli Ġli Jeoloji Haritası Deprem Bölgeleri Haritası ile Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki yönetmeliğe göre; deprem bölgelerinde kabul edilen hesap ivmeleri, 1.derece için 0.4g, 2.derece için 0.3g, 3.derece için 0.2g, 4.derece için 0.1g olarak alınmalıdır. 5.derece için deprem hesabı yapmak zorunlu değildir. Türkiye Deprem Bölgeleri, ivme değerlerine göre aģağıdaki Ģekilde derecelendirilmiģtir. 1. Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 0.40 g 'den büyük 2. Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 0.40 g ile 0.30 g arasında 3. Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 0.30 g ile 0.20 g arasında 4. Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 0.20 g ile 0.10 g arasında 5. Derece deprem bölgesi: beklenen ivme değeri 0.10 g 'den az g: yer çekimi(981 cm/ss). 17 Ağustos 1999 sabahı, yerel saatle de Richter ölçeğine göre 7,5 Mw büyüklüğünde gerçekleģen deprem, büyük çapta can ve mal kaybına neden olmuģtur. 17 Ağustos depremi, tüm Marmara Bölgesi'nde, Ankara'dan Ġzmir'e kadar geniģ bir alanda hissedildi. Resmi raporlara göre, ölüm, yaralı oldu. 505 kiģi sakat kaldı konut, iģyeri hasar gördü. Resmi olmayan bilgilere göre ise yaklaģık ölüm, ağır-hafif 'e yakın yaralı olmuģtur. Ayrıca çöken bina ile yaklaģık kiģiyi evsiz bırakmıģtır. Onaltı milyon civarı insan, depremden değiģik düzeylerde 43

44 etkilenmiģtir. Bu nedenle Türkiye'nin yakın tarihini derinden etkileyen en önemli olaylardan biridir. Deprem gerek büyüklük, gerek etkilediği alanın geniģliği, gerekse sebep olduğu maddi kayıplar açısından son yüzyılın en büyük depremlerinden biridir. Depremin Türkiye'nin can damarı bir sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi'nde meydana gelmiģ ve çok geniģ bir coğrafyayı etkilemiģ olması, ülke insanlarının üzüntüsünü bir kat daha arttırmıģtır. Depremin büyüklüğü çeģitli kuruluģlar tarafından değiģik değerlerde bildirilmiģ ise de moment Ģiddeti büyüklüğü Mw = 7,5 ve yüzey dalgası büyüklüğü Ms = 7,7 değerleri civarında değiģmektedir. Cisim Dalgası ġiddeti = 6,3 (USS) Yüzey Dalgası ġiddeti = 7,8 (USGS) Moment ġiddeti = 7,5 (Kandilli, USGS, Afet ĠĢleri Genel Md. Deprem AraĢtırma Dairesi AIGM-DAD ) Kayıt Süresi ġiddeti = 6,7 (Kandilli) Depremin odak derinliğinin km olduğu ve sağ atımlı 120 km civarında bir fay hareketi ortaya çıktığı yapılan incelemelerle belirlenmiģtir. Ana deprem dalgasının ardından büyüklüğü 4,0-5,0 değerlerinde olan çok sayıda artçı depremler meydana gelmiģtir. Deprem merkez üssüne en yakın ivme kaydı, Afet ĠĢleri Genel Müdürlüğü Deprem AraĢtırma Dairesi tarafından tüm Türkiye çapında kurulmuģ ve iģletilmekte olan Kuvvetli Yer Hareketi Kayıt ġebekesi'nin bir istasyonu olan Ġzmit Meteoroloji Ġstasyonu'ndan alınmıģtır. Buna göre, maksimum ivme, kuzey-güney doğrultusunda 163 mg, doğu-batı doğrultusunda 220 mg ve düģey doğrultuda 123 mg dir. Her üç birleģen de birbirleri ile kıyaslanabilir büyüklüktedir İKLİM ÖZELLİKLERİ; Körfez kıyılarıyla Karadenizkıyısında ılıman, dağlık kesimlerde daha sert bir iklim hüküm sürer. Kocaeli ikliminin, Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiģ oluģturduğu söylenebilir. Ġl merkezinde yazlar sıcak ve az yağıģlı, kıģlar yağıģlı, zaman zaman karlı ve soğuk geçer. Karlı günler sayısı, ortalama 12 gündür. Kocaeli'nin Karadeniz'e bakan kıyıları ile Ġzmit Körfezi'ne bakan kıyılarının iklimi arasında bazı farklılıklar göze çarpar. Yazın körfez kıyılarında bazen bunaltıcı sıcaklar yaģanırken karadeniz kıyıları daha serindir. Ġl merkezinde ölçülen en yüksek hava sıcaklığı 44,1 C (13 Temmuz 2000), en düģük hava sıcaklığı -8,3 C (23 ġubat 1985), yıllık ortalama sıcaklık ise 44

45 Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 14,8 C'dir. Karadeniz kıyısında yıllık ortalama yağıģ miktarı mm'yi aģar. Bu miktar güneye doğru gidildikçe azalır, Ġzmit'te 800 mm'nin de altına düģer (784,6 mm). Samanlı Dağlan'nın körfeze bakan yamaçlarında iklim Karadeniz kıyılarına benzer. YağıĢ miktarı da bu kesimde farklıdır. Rüzgârlar kıģın kuzey ve kuzeydoğudan, yazları ise kuzeydoğudan eser. KOCAELĠ Ortalama Sıcaklık ( C) 6,3 6,6 8, ,5 21,8 23,8 23,5 20,2 15,9 11,4 8,1 Ortalama En Yüksek Sıcaklık ( C) Ortalama En DüĢük Sıcaklık ( C) Ortalama GüneĢlenme Süresi (saat) Ortalama YağıĢlı Gün Sayısı Aylık Toplam YağıĢ Miktarı Ortalaması (kg/m2) 9,7 10,5 13,2 18,3 23,1 27,5 29,4 29,2 25,8 20,6 15,6 11,5 3,4 3,5 5 8,9 12,9 16,9 19,2 19, ,5 8,2 5,3 2,3 2,5 4,6 5,2 7,1 8,5 9,1 8,4 7,6 4,4 3,3 2,3 16,9 15,5 13,6 12 9,7 8,6 6,1 5,7 7,4 12,5 13,2 16,4 91,5 73,7 72,4 55,3 45,2 50,5 38,7 50,7 50,7 94,6 85,5 107,4 Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen Ortalama Değerler ( ) Kocaeli ye ait bazı iklim değerleri ( ) KOCAELİ İLİNİN HİDROGRAFYASI; YERALTI SUYU KAYNAKLARI; Ġzmit Körfezi çevresi genel olarak yeraltı suyu açısından zengindir. Yeraltı suyu potansiyeli (toplam emniyetli yer altı suyu rezervi) 74,2 hm 3 /yıl dır. a) Ġzmit ovası yeraltısuyu rezervi *10 6 m 3 /yıl b) Gölcük ovası yeraltısuyu rezervi...6,5*10 6 m 3 /yıl c) Sapanca ovası yeraltısuyu rezervi...20,5*10 6 m 3 /yıl d) Tütünçiftlik-Yarımca ve Derince ovası yeraltısuyu rezervi...4,5*10 6 m 3 /yıl e) Gebze-Dil Deresi ovası yeraltısuyu rezervi...2*10 6 m 3 /yıl f) Gebze Çayırova ovası yeraltısuyu rezervi...2,5*10 6 m 3 /yıl g) Karamürsel Kaytazdere ovası yeraltısuyu rezervi...1,2*10 6 m 3 /yıl 45

46 AKARSULAR; Kocaeli Ġli nin toprakları tümüyle Marmara havzası içindedir. Bu havza Meriç, Susurluk ve Sakarya havzaları dıģında Marmara bölgesinin hemen tümünü kapsar. Havzanın il sınırları içinde kalan bölümünde önemli sayılacak bir akarsu yoktur. Ancak Kocaeli yarımadası, birçok çay ve dereyle yarılmıģ durumdadır. Genellikle kısa ve sel niteliğinde olan bu sular, ildeki yeryüzü Ģekillerinin oluģumunda önemli rol oynamıģtır. Akarsuların bir bölümü Karadeniz'e diğerleri ise Ġzmit Körfezi yada Marmara'ya dökülür. Karadeniz'e dökülen akarsuların su kaynakları ve su toplama alanları hayli güneydedir. Bunların akıģları da genellikle düzensizdir. YağıĢlı dönemlerde taģkınlıklara yol açarken, yazın iyice kururlar. Karadeniz'e dökülen akarsuların en önemlileri Kocadere, Davan Ç ayı, Sarısu ve Kaynarca Deresidir. Marmara Denizi'ne dökülen akarsuların bir bölümü Ġzmit Körfezi'nin kuzeyinden, bir bölümü ise güneyinden gelerek Marmara'ya dökülürler. Körfezin kuzeyinden Marmara'ya dökülen akarsuların en önemlilerinden biri TavĢanlı (Dilovası) Deresidir. Pelitli köyünün güneybatısından doğan bir süre güneye aktıktan sonra dirsek yapıp doğuya, yine güneye dönerek Marmara'ya dökülen bu derenin yaklaģık uzunluğu 12 km'dir. Marmara'ya Körfezin kuzeyinden dökülen diğer önemli akarsular Çayırova, Hatip, Ağadere, Derboğazı, Erenler, Kanlıbağ, Aydınlıkdere, Memelidere ve Bekirdere'dir. Marmara Denizi'ne Körfezin güneyinden dökülen sular ise genellikle Samanlı Dağları ndan doğar, bu dağın kuzey yamaçlarındaki alçak düzlüklerden inerler. 46

47 Bunların en önemlilerinden biri olan Serindere'nin Sıcakdere adlı bir kolu vardır. Sıcakdere Bursa'dan, Serindere ise Sakarya'dan il sınırına girer. Bahçecik yakınlarında birleģen iki kol Serindere adıyla akıģını sürdürür. KıĢ ve ilkbaharın yağıģlı günlerinde karların eridiği dönemlerde Serindere bir hayli kabarır. Samanlı Dağları ndan doğan önemli akarsulardan biride Yalakdere'dir. 5 koldan beslenen Yalakdere'nin havzası hayli geniģtir. KıĢ sonlarında suyu artan derenin Hersek yakınlarındaki Marmara'ya dökülen ağzında bir delta düzlüğü oluģmuģtur. Marmara'ya bu kesimden dökülen diğer akarsular arasında Değirmendere, Halıdere ve Kazıklı Deresi sayılabilir. GÖLLER, GÖLETLER VE REZERVUARLAR; Sapanca Gölü, Sakarya ve Kocaeli illerinin sınırları içinde yeralan bir tatlı su gölü olup, çevre yerleģimleri için önemli bir içme ve kullanma suyu kaynağıdır. Gölün çevresi 39 km uzunluğundadır ve bunun 26 km lik kısmı Sakarya Ġline, 13 km si ise Kocaeli Ġline aittir. Gölün su toplama havzası içinde, Sakarya Ġli sınırları dahilinde, Serdivan, Adapazarı, Arifiye, Sapanca, Kırkpınar Belediyeleri ve Yanıkköy, Kurtköy, Mahmudiye, Memnuniye, Uzunkum, Esentepe, AĢağıdere, Yukarıdere v.b. köy yerleģimleri; Kocaeli sınırları dahilinde ise, EĢme, MaĢukiye, Hikmetiye (Derbent), Suadiye Belediyeleri ve Acısu, ġirinsulhiye, Nusretiye, Uzuntarla v.b. köy yerleģimleri yeralmaktadır. Göl halen Adapazarı nın içme suyunu temin etmektedir. Bunun yanında Seka, TüpraĢ ve Petkim gibi Kocaeli nin büyük sanayi kuruluģlarının kullanma sularında aynı kaynaktan sağlanmaktadır. Ancak Sapanca Gölü bugünkü kullanımının üstünde bir potansiyele sahiptir. 47

48 Göl alanı 47 km² olup, yıllık emniyetli doğal verimi hm 3, yağıģ alanı 252 km 2 dir. Sapanca Gölü, kuzey ve güneydeki dağlardan inen dereler ve göl dibindeki kaynaklardan beslenmekte olup, gölün fazla suları Çark suyu ile, Sakarya Nehrine akmaktadır. Gölün çevresi çarpıcı doğal zenginlikler içermekte; bu özelliği konumu ile birleģtiğinde, Sapanca çevresi, yakın çevredeki yoğun yerleģmelerin (Adapazarı, Ġzmit, Ġstanbul) günübirlik ve hafta sonu tatil amacı ile kullandıkları bir yöre olarak önem kazanmaktadır. Bunun sonucunda, Sapanca gölü içme suyu havzası, öncelikle yoğun ikinci konut taleplerine sahne olmaktadır. Sapanca Gölü, kuzeyden E-5 karayolu, güneyden ise TEM Otoyolu ve demiryolu ile çevrelenmiģ olup, yöre bu özelliğiyle, Trakya ve Ġstanbul u Anadolu nun iç kesimlerine bağlayan güzergahların önemli kavģaklarından biridir. Yakın çevresi ise (Adapazarı, Ġzmit) hızla geliģen sanayi merkezleri konumundadır. Özellikle TEM otoyolunun açılıģının ardından bölge daha da talep çeker olmuģ Ġstanbul Metropolü ile bağlantının güçlenmesi, yeni sanayi talepleri ve yeni ikinci konut talepleri yaratmıģtır. DSĠ I. Bölge 15. ġube Müdürlüğü nün inģa etmiģ olduğu Çayırköy Sel Kapanı (Ġzmit Ovası TaĢkın kontrol yapısı) ile Bıçkıdere, Kurtdere, ġeytandere ve Bayraktar Göletleri Ġzmit Ovası taģkın kontrol yapıları olmakla beraber aynı zamanda sulama suyu biriktirme (gölet) yapılarıdır. DENĠZLER; Kocaeli Ġli, Kuzeyden Karadeniz, batıdan da Marmara ile çevrilidir. Ġlin Karadeniz kıyıları, yüksek kıyı tipinin özgün örnekleridir. Bu dik kıyıları oluģturan tabakalar, yatay ya da yataya yakın biçimde sıralanır. DeğiĢime uğramıģ kesimlerde eğilimler, kabaca 8-10 derecelik açılarla, çeģitli doğrultularda, çoğunlukla kuzeye doğrudur. Kocaeli'nin Marmara kıyıları ise, körfezin kuzey ve güney kıyıları olmak üzere iki bölümde incelenebilir. Kuzey kıyılarının düzeyi, körfezin oluģumundan sonra sürekli değiģmiģtir. 48

49 Bu kesimdeki taraçalar söz konusu sürekli değiģimin sonucudur. Yelkenkaya Burnu ile Darıca arasında bir girinti oluģturan kesim yüksektir. Yelkenkaya Burnu nda dalga aģındırması (abrazyon) yoluyla kıyı gerilemiģ ve bir düzlük oluģmuģtur. Bu düzlük cm. kalınlığında bir tabaka halinde çakıllarla kaplıdır. Darıca'nın doğusunda girinti ve çıkıntılar genellikle Ġzmit Körfezi kırığının tektonik çizgisine yada dere vadilerinin taban ve yamaçlarına göre biçimlenmiģtir. TavĢancıl Hereke arasında kıyı, genellikle triyas ve kretase kalkerlerinden oluģmuģtur. Bu kesimde set baģları belirgindir ve her set tek kütle oluģturarak kıyıya koģut bir dizi halinde uzanır. Hereke'ye doğru yaģlı kalkerden oluģmuģ kayalara rastlanır. Herekeden sonra kıyılar sığlaģmaya ve yığıntı Ģekilleri belirginleģmeye baģlar. ġirinyalı'nın doğusunda, yüksek kıyılar biter ve alçak kıyılarla yığıntı Ģekilleri ortaya çıkar. Bu kesimde dereler geniģlemiģ, kıyının sığ olması nedeniyle dalgaların bu kesimdeki aģındırma etkisi azalmıģtır. Bu nedenle kuzeyden inen dereler, taģıdıkları birikintileri yığarak deltalar oluģturur. Yarımca'nın doğusunda, yaģlı denizsel taraçalar geniģ yer tutar. Bu kesimde deniz dolgusundan oluģmuģ bir alçak kıyı Ģeridi uzanır. Yarımca Petrol Rafinerisi'nin biraz doğusundaki yükseklikleri 20 m'ye ulaģan denizsel taraçalar, özellikle son glaysal dönemde kuzeyden inen derelerle derin biçimde kazılmıģtır. Daha sonraki deniz basmasıyla yakın dere ve vadilerin birleģmesi sonucu oluģan bir koy oluģmuģtur. 49

50 Körfez'in kuzey kıyısında, denizsel kuvaterner depolarının geliģmiģ olduğu yerlerdeki akarsular, menderesler çizerek akar. Bu akarsuların bir bölümü, flandrien yaģlı, birikinti alanlarını geçmemekte ve kıyı Ģeridinin biraz gerisinde sona ermektedir. Derince'nin doğusundaki kıyı, alçalarak sürer. Bu kesimde yine birikinti Ģekilleri görülür. Bunların en geniģi, Çınarlıdere'nin ağız kesimindedir. Çınarlı Vadisiyle kesintiye uğrayan denizel taraçalar, daha doğudaki kıyılarda yeniden belirginleģir. ġirintepe yöresinde 60 m'ye çıkan denizel taraçalar oldukça belirgindir. ġirintepe - KuruçeĢme arasında denize taraçalar üzerinde açılmıģ güneydoğu yönlü bir vadi, bu taraçaların sürekliliğini kesintiye uğratmıģ, kıyıda bir girinti oluģturmuģtur. Ġzmit'e doğru gidildikçe insan eliyle değiģime uğramasına karģın alçak kıyılar sürer. Körfez'in güney kıyıları, paleozoik dönemde yükselen bir kütlenin kuzeyinde uzanmaktadır. Üzerinde tersiyer örtü katmanları ile birlikte çok yakın zamanda yükselmiģ olan masifin kenarı, söz konusu kıyı çizgisini oluģturmuģtur. Ġzmit Körfezi'nin güney kıyıları, denizin akarsu vadilerinin ağız kesimlerini doldurması sonucu alçalmıģtır. Bu kesimdeki yüksek kıyılar, daha çok Değirmendere ile Karamürsel arasındadır. Kocaeli Ġlinin Uydu Görüntüsü 50

51 3.7.5 TOPRAK ÖZELLİKLERİ; Türkiye de toplam 341,847hektarlık alana yayılan Kocaeli ilinde, tarım yapılan topraklar hektar geniģlikle ilin yaklaģık %37 ünü teģkil etmektedir. Bu topraklarda kuru ve sulu bitkisel üretim yapılmaktadır. Ġl in değiģik topografyası, iklimi ve jeolojik yapı farklılıkları ile vegetasyondaki çeģitlilik, değiģik özelliklere sahip toprakların oluģumuna neden olmuģtur. Bu durum bitki besin maddeleri kapsamında da kendini göstermektedir. Ġl topraklarının verimlilik derecelerinin tespitinde ve ifadesinde yararlanılan faktörlerin, ortalama analiz sonuçlarına göre yapılan genel değerlendirme neticeleri aģağıda özetlenmiģtir: 1)Toprak Bünyesi; Bitkilerin geliģip büyümeleri için gerekli olan besin maddeleri ve suyun tutulması ile havalanma ve su geçirgenliğinde en önemli etkendir. Saturasyon yüzdesine göre yapılan sınıflandırmada tarım topraklarının %24,12 si tın,%65,73 ü killi-tın,%9,79 u kil ve %0,36 sı kum bünyeye sahiptir. Bu dağılım Ġl de tarım için uygun toprak bünyesi varlığını göstermektedir. 2)Toprak Reaksiyonu (ph); Topraktaki bitki besin maddelerinin, bitkilere yarayıģlılıkları yanında, toprak canlılarının faaliyetleri için ortamın uygunluğunu ifade eder.tarım topraklarının %14,15 i asit (PH 6,5 den düģük), %52,66 sı nötr (PH6,6-7,5), %33,19 u ise alkali (ph 7,5 den büyük) reaksiyona sahiptir. 3)Toprak Tuzluluğu (% Total Tuz); Bitki geliģimi dolayısıyla verim üzerine olumsuz etki yapan faktör olup, her bitkinin tuza hassasiyeti değiģik oranlardadır. ĠĢlenen toprakların %99,58 i tuzsuz, %0,39 u hafif tuzlu ve %0,006 sı ise çok tuzludur. 4)Organik madde ve azot; Topraktaki bitki ve hayvan artıklarının parçalanması ile meydana gelen bir materyaldir. Toprağın fiziksel özelliklerini düzeltirken, terkibindeki bitki besin maddeleri de yarayıģlı duruma geçer. Ayrıca su ve besin maddelerinin ortamda tutunmalarını temin eder. Topraktaki azotun kaynağı organik maddelerdir. 5)Topraktaki Kireç; Toprağın fiziksel özellikleri üzerine olan olumlu etkisi, PH de yaptığı değiģiklikle bitki besin maddeleri ve kullanılan ticaret gübrelerinden faydalanma oranını artırarak verim üzerinde olumlu etki yapar. 6)Topraktaki fosfor;topraktaki besin maddelerindendir. Bitkinin büyümesinde, veriminde 51

52 ve kalitede etkendir.ġl in tarım topraklarının, %28,60 da fosfor çok az, %32,36 sında az, %15,64 de orta, %8,78 inde yüksek ve %14,63 ünde ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiģtir.bu değerlendirmeye göre fosfor eksikliği gösteren toprakların fosforlu gübrelerle takviye edilmesi gerekmektedir. 7)Topraktaki Potasyum; Bitkinin büyümesi ve çoğalması için önemli bir besin maddesi olan potasyum, verim ve kalite üzerinde etkili olup, meyvenin yağ, niģasta ve Ģeker oranlarında artıģa neden olur. Ġlimizin jeolojik yapısı ve iklim durumu, topraklarda fazla miktarda potasyum birikmesine neden olmuģtur. Ġl topraklarının %0,90 ında potasyum az, %6,87 sinde orta, %6.98 inde yeter ve %85,252 de ise fazla miktarda potasyum tespit edilmiģtir. Görüldüğü gibi il topraklarının potasyum seviyesi genellikle yeter durumda olmakla birlikte, az miktarda potaslı gübreye de ihtiyaç var ARAZİ VARLIĞI; Kocaeli Ġli nin toplam arazi varlığı 341,847hektar olup arazi dağılımı ile ilgili bilgiler tabloda verilmiģtir.(ġl Gıda ve Tarım müdürlüğü Web Sitesi ) ĠLÇELER TOPLAM ALAN (Ha) TARIM ALANI (Ha) ORMAN VE FUNDALIK (Ha) ÇAYIR VE MERA (Ha) TARIM DIġI ARAZĠ (Ha) BAġĠSKELE ÇAYIROVA DARICA DERĠNCE DĠLOVASI GEBZE GÖLCÜK ĠZMĠT KANDIRA KARAMÜRSEL KARTEPE KÖRFEZ TOPLAM Kocaeli Ġli Arazisinin Kullanım Durumlarına Göre Dağılımı 52

53 ARAZĠ YÜZÖLÇÜMÜ ( HEKTAR) SULANABĠLĠR ARAZĠ SULANAN ARAZĠ KURU TARIM ARAZĠSĠ TOPLAM Kocaeli Ġli Sulu,Kuru Tarım Arazisi Varlığı ORMAN VARLIĞI; Fakir bir orman örtüsüne sahip Kocaeli nde Türkiye nin doğu Marmara coğrafi alanının % 39 u ormanlarla kaplıdır. Bu oran zengin bir orman örtüsü gösteren Orta Avrupa Ülkeleri seviyesine yaklaģır. Kocaeli Marmara bölgesinde yöreler içinde orman zenginliği bakımından Bursa ve Adapazarı ndan sonra gelir. Ġzmit Körfezinin Kuzey ve Doğusunu dar bir Ģerit halinde bir orman altı tipi olan maki formasyonu çevirir. Körfez çevresinde Akdeniz bitki özelliğini zeytin ağacı belli eder. Buradaki maki bitki topluluğu arasına, Akdeniz bölgesindekilerden farklı olarak kocayemiģ (Arbutus unedo), kermez meģesi (Quercus ıle), Karaçalı, yaban gülü (Rhododendron ponticum) gibi ağaçlarda çokça karıģmıģtır. Körfezin kuzey batısında ve doğusunda m yükseklikleri arasında doğu Marmara nın esas karakterini belirten geçiģ bitkileri görülmektedir. Maki bitki topluluğunun hemen kuzeyinden baģlayan alanda orman, fundalık ve step karıģımı yer almaktadır. Yılda mm yağıģ alan bu yöre ağaç ve çalıların kesilmesi ve çeģitli nedenlerle tahrip olmuģtur. Sapanca gölünün güneyinde bitki örtüsü bakımından iki farklı alan görülür. Birincisi toprak ve bitki örtüsünden mahrum dik meyilli kayalıkları; ikincisi üzerinde ağaç ve çalı örtüsü bulunan alanlar. Dik kayalık meyillerde bitki örtüsü yoktur. Toprak bulunan yerlerde ise orman vardır. Önceleri birçok alanları kaplayan orman örtüsünün sonradan tahrip edilmesi ile buralardaki doğal ince toprak tabakaları erozyona uğramıģ ve yerli kayalar meydana çıkmıģtır. Körfezin güneyinde maki formasyonlarının üzerinde yer alan arazi orman örtüsü ile kaplıdır. Büyük kısmı doğal ormanlarla örtülü iken, imha edici kesimler, yangınlar ve tarla açmalar ile bugün arazinin yarıdan fazlası ağaç örtüsünden mahrum kalmıģtır. 53

54 Arazinin fena kullanılması ve bir sistemin olmaması mevcut ormanlık sahaların gittikçe azalmasına sebep olduğu gibi ağaçların kalitesi üzerine de kötü tesir ettiği görülmektedir. Halbuki yağıģ miktarı ve arazi en iyi Ģekilde ağaç yetiģtirmeye uygundur. Kocaeli yöresinde çam, çınar, servi, söğüt ağaçları vardır. Ayrıca endüstride kullanılmak üzere kavak yetiģtirilir. Bu nedenle Kocaeli nde kurulmuģ olan Kavakçılık AraĢtırma Enstitüsü kavak türünün ıslahı için en uygun tesis ve iģletme metotlarını araģtırmaktadır FLORA-FAUNA; Flora; Kocaeli de bitki örtüsü, genelde Marmara Bölgesi özelliğini taģımakla birlikte, kıyısıyla dağlık alanlar arasında önemli farklılıklar görür. Ayrıca kuzeyden güneye doğru gidildikçe, Karadeniz e özgü bitki topluluklarının yerini Akdeniz bitkileri almaya baģlar. Samanlı Dağları ile Karadeniz kıyısı ardındaki alanlar sık ve nemcil ormanlarla kaplıdır. Kocaeli nin, biyolojik çeģitlilik açısından en zengin bölgesi ormanlarla kaplı olan Samanlı Dağlarıdır. YağıĢlı ve ılıman iklimin hakim olduğu drenajı iyi, geçirgen bir toprağa sahip olan Samanlı Dağları silsilesinde Kayın, Gürgen, DıĢbudak, Akçaağaç, Kestane ve MeĢe türleri hakimdir. Genellikle dağların yukarı kısmları iğne yapraklı ağaçlarla, aģağı kısımları geniģ yapraklı ağaçlarla örtülüdür. Denize yaklaģtıkça Akdeniz ikliminin bitki örtüsüne, makilere sıkça rastlanır. Kocaeli nin en yüksek noktası metre yüksekliğe sahip Kartepe dir. Bu yükseltinin çeģitli kademelerinde bulunan bitki türlerine göre bitki kuģakları tespit edilmiģtir. Deniz seviyesine en yakın yükseltilerdeki bitki topluluğu sert yapraklı orman kuģağı (lauretum) olarak adlandırılmaktadır. Maki formasyonunun hakim olduğu bölgede Defne, KocayemiĢ, KarayemiĢ, Akçakesme v.s. bitki türleri görülür. Bu kuģak 250 metre rakıma kadar devam eder. 250 ile 750 metre arasındaki bölgeye, Kestane KuĢağı (castenatum) denilmektedir. Bu kuģakta MeĢe türleri, Kestane, DıĢbudak, dere içlerinde Çınar ve Akçaağaçlar yer alır. 700 metreye çıkıldığında ise MeĢelerin azaldığı, Kestane ağaçlarının yoğunlaģtığı gözlenir. 750 metreden 54

55 sonra alçak kesimlerde baltalık olarak görülen, yükseldikçe koru ormanına dönüģen Kayın ağaçlarının oluģturduğu Kayın KuĢağına (fagetum) ulaģılmaktadır metreden yükseltilerde ise önce Karaçam sonra Göknarların ağırlık kazandığı iğne yapraklı orman kuģağı bulunur. Bu kuģaksal görüntü, özellikle Kartepe nin de içinde bulunduğu körfezin güney kesiminde çok belirgindir. Özellikle BaĢiskele ve Kartepe Ġlçelerinde ve bu ilçelere bağlı Suadiye, Yuvacık, Bahçecik ve MaĢukiye de Kayın ağırlıklı koru ormanları, Kestane ağırlıklı baltalık ormanlar bulunmaktadır. Körfezin kuzeyinde ise önce MeĢe bataklıkları, biraz yükselince MeĢe, Kayın, Gürgen karıģımlı baltalık, ormanlar bulunmaktadır. Karamürsel in denize bakan yamaçlarında maki türü bitki çeģitliliği yaygındır. Güneyde, yukarılara doğru çıktıkça önce Kestane ve MeĢe baltalıkları görülür. Nispeten kurak bir iklimi olan Çamdibi Köyü nde bozuk Kızılçam ormanları, Ġznik sınırında Karaçam karıģık ormanlar mevcuttur. Ayrıca Kocaeli nin Ġzmit Ġlçesi nin kuzeyinde Çenedağ, Faretepe, TaĢtepe mevkilerinde, Kandıra sahil kesiminde, Sarısu dan Babalı ya kadar olan bölgede, Gebze nin kuzey ve kuzeydoğu kesimlerinde yaklaģık hektar alanda insan gücüyle yaratılan ormanlar bulunmaktadır. Sahil Çamı, Radiata Çamı, Karaçam, Kızılçam, Sedir, Duglas, Fıstık Çamı v.b. türler ile plantasyonlar tesis edilmiģ ve ekonomik değer üreten ormanlar oluģturulmuģtur. Nemli ve derin toprakları seven Kayınlar, kuzey yamaçlarda görülür ve en fazla metre yükseklikler arasında yayılıģ gösterir. Yön itibarı ile yapılan incelemelerde; Kayına en çok kuzeye bakan yamaçlarda, daha sonra sırasıyla doğuya ve batıya bakan yamaçlarda 55

56 rastlanır. MeĢeye gelince, yer seçimi açısından o kadar müģkülpesent bir ağaç değildir ve yayılıģı daha geniģ olduğundan genellemelere gitmek biraz güçtür. Kestane ise sıcak, derin nemli ve besin değeri yüksek toprakları sevmesi nedeniyle Karadeniz e bakan nemli sıcak yamaçlardaki vadileri seçmekte, yükseldikçe genel bitki kompozisyonu içerisindeki oranı azalmaktadır. Fauna; Kocaeli sınırları içerisinde bölgeye ait en çok ender hayvan türleri yaģama ortamı olan alanlar bulunmamaktadır. Karasal türler ve aynı türe ait topluluklar olarak; sürüngenler (kaplumbağa, büyük yeģilkertenkele, lekeli ince kertenkele), kuģlar (ala karga, serçe, çulluk, bıldırcın, kara ördek, üveyik, atmaca, doğan, Ģahin, küçük kartal, sülün, sığırcık, kızıl gagalı dağ kargası), memeliler (tavģan, tilki, çakal, alaca sansar, yaban domuzu, orman oyucu faresi, kurt, sincap, kunduz, karaca, geyik) bulunmaktadır. Ġlde bulunan ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığınca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayatı YerleĢtirme Sahaları Ģöyle sıralanabilir: Kandıra, Seyrek, Çamkonak, Körfez, Kutluca-Kıyırlı, Gebze-Yağcılar ile Karamürsel, Yalakdere-Kadriye-Tahtalı-Fulacık köyleri arasında Sülün kuģu, Seyrek-Ağva arasında Geyik ve Karaca, KuruçeĢme nin kuzeyinde kalan alanda Keklik, Ġzmit Körfezi nin güneyinde ayıların bulunduğu alanlar Av Hayvanlarını Koruma ve Üretme sahalarıdır. Ayrıca Pazarçayırı, Örnekköy ve Sultaniye köylerinin etrafına geyik salınarak bu bölge koruma altına alınmıģtır. Ġl sınırları içerisinde Darıca-Bayramoğlu nda bir kuģ cenneti bulunmaktadır. Ġstanbula 38 km mesafede bulunan Darıca Faruk Yalçın Hayvanat Bahçesi ve Botanik Parkı, kuģ türleri açısından dünyada eģi benzeri olmayan bir park haline gelmiģtir. Hayvanat bahçesi, 350 çeģit hayvan 250 nin üzerindeki bitki çeģidi, tropik merkez akvaryumu ve botanik bahçeleriyle bir bütün oluģturmaktadır. 56

57 İDARİ DURUMU Kocaeli ilinin ilçeleri; merkez ilçe Ġzmit, Derince, Gebze, Gölcük, Karamürsel, Kandıra, Körfez, BaĢiskele, Kartepe, Dilovası, Çayırova, Derince olmak üzere toplam oniki ilçesi bulunmaktadır. Kocaeli Ġli Ġlçeleri NUFÜS Kocaeli, 1,5 milyonu aģkın nüfusu, 12 Ġlçesi, 1 i büyükģehir, 12 si Ġlçe belediyesi olmak üzere toplam 13 belediyesi, 243 köyü ve km 2 ye düģen 445 kiģilik nüfus yoğunluğu ile ülkemizin önemli illerinden biridir. Kocaeli, Ġstanbul Metropolüne olan yakınlığı, Doğal Limanı (İzmit Körfezi), Orman varlığı, kara, deniz ve demiryolu ulaģımında sağladığı ciddi avantajlar nedeniyle bütün dönemlerde önemli bir cazibe merkezi olmuģtur. 57

58 Ġlimiz Sanayi Kenti ve Bilim Kenti olma vizyonu yanında Kartepe Dağ Turizm Merkezi Projesi nin tamamlanmasıyla Turizm Kenti olma vizyonuna da sahiptir. Kocaeli, 2001 yılında sağlamıģ olduğu 9.1 Milyar TL lik GSYĠH sı ve Türkiye GSYĠH sı içindeki % 5.1 lik payı ile 4.sırada, kiģi baģına GSYĠH bakımından ise iller arasında 1. geliģme hızı bakımından da % 61.7 lik geliģme hızı ile iller arasında yine 1.sırada yer almaktadır. Kocaeli ili nüfusu 2012 yılına göre 1,634,691'dir. Bu nüfus, 828,071 erkek ve 806,620 kadından oluģmaktadır. Yüzde olarak ise: %50.66 Erkek, %49.34 Kadın dır. ġehirde YaĢayan Erkek Nüfus ġehirde YaĢayan Kadın Nüfus ġehirde YaĢayan Toplam Nüfus Köyde YaĢayan Erkek Nüfus Köyde YaĢayan Kadın Nüfus Köyde YaĢayan Toplam Nüfus Kocaeli ili ayrıntılı nüfus bilgileri YIL TOPLAM NÜFUS ERKEK KADIN ,634, , , ,601, , , ,560, , , ,522, , , ,490, , , ,437, , ,336 Yıllara Göre Kocaeli Ġli Genel Nüfus Bilgileri 58

59 TARIM; Kocaeli Ġli tarım ürünleri buğday, yulaf, mısır, ayçiçeği, Ģekerpancarı, tütün ve ketendir. Ġzmit Körfezinin çevresi sebze ekimine çok müsaittir. Senede 100 bin tona yakın sebze yetiģtirilir. Domates, lahana, ıspanak, bakla, kereviz ve enginar en çok yetiģen sebzelerdir. Kocaeli nde meyvecilikte çok önemlidir. BaĢta elma olmak üzere kiraz, viģne, erik, Ģeftali, fındık, üzüm ve dut çok yetiģir. Tarım Alanlarının Dağılımı; Ġlimizin toplam Ha. lık alanı içerisinde tarım yapılan alan Ha. olup, il yüzölçümünün % 37 sini kaplamaktadır. Toplam tarım alanı içerisinde tarla alanı Ha., meyvelik alan Ha., sebze üretimi yapılan alan 3,030 Ha., zeytin alanı 266 Ha., süs bitkileri alanı 91 Ha. dır. Kocaeli Tarım Yapılan Alanın Kullanım Amacı KULLANIM AMACI ALAN (HEKTAR) Tarla Sebzelik Zeytinlik 266 Meyvelik Süs Bitkileri 91 TOPLAM SANAYİ Kocaeli, Cumhuriyetle birlikte özellikle sanayileģme alanında en hızlı geliģen illerimizden birisi olmuģtur. Bunun baģlıca nedeni Ġstanbul a yakınlığıdır yılında Ġzmit'te ilk kâğıt üretim tesisi olan Ġzmit Kâğıt Fabrikası açılırken, bunu 1944 te ikinci Selüloz ve Kâğıt Fabrikası takip etmiģ, SEKA tesisleri 1954, 1957 ve 1959 da geniģletilmiģtir. Böylece günümüze kadar devam eden hızlı bir sanayileģme ile Kocaeli, Türkiye nin ileri düzeyde sanayi bölgesi durumuna gelmiģtir. 59

60 Kocaeli bir sanayi kenti olarak GSYĠH nın % 69.9 unun sanayi sektöründe yaratıldığı bir bölgedir ve ilde sanayi odasına bağlı yaklaģık 1300 sanayi kuruluģu faaliyet göstermektedir. Bu sanayi kuruluģları ağırlıklı olarak Gebze, Ġzmit ve Körfez ilçelerinde toplanmıģtır. Ülkemizin en büyük 100 sanayi kuruluģunun 18 i Kocaeli nde bulunmaktadır. Kocaeli'nin imalat sanayi açısından ülke içindeki ve dıģ ticaretteki payı ise % 13 tür. Bölgede yoğunlaģan sanayi kuruluģlarının yanı sıra bilimsel araģtırma ve geliģtirme merkezleri de Kocaeli ekonomisine güç katmaktadır. Bölge sınırındaki Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi, Marmara AraĢtırma Merkezi, TÜBĠTAK, TSE Merkez Laboratuarları, TEKMER (Teknoloji GeliĢtirme Merkezi), TÜBĠTAK Teknoparkı, GOSB Teknoparkı ve KOÜ Teknoparkı bilimsel geliģmelere ivme katan kurum ve kuruluģlardır. Kocaeli, kiģi baģına düģen yıllık milli gelir açısından son 10 yıldır ülke genelinde birinci sırada yer almaktadır. Bu değer, Türkiye ortalamasının yaklaģık iki buçuk katıdır. Genel bütçe ve vergi gelirlerine katkı bakımından da Kocaeli % 17,41 ile Türkiye sıralamasında ikinci sırada yer almaktadır ULAŞIM Kocaeli hem Karadeniz e hem de Marmara ya açılımı olan bir ildir. Dolayısıyla kara ve deniz ulaģımı açısından Türkiye nin en yoğun merkezlerinden birisi olarak dikkat çeker. Kentte, Körfez de bulunan iki büyük limanın (Derince ve Yarımca) yanı sıra 34 özel iskele ile de deniz ulaģımı yapılmaktadır. Ayrıca il, demiryolu ve karayolu bağlantıları açısından da kilit bir konuma sahiptir. Avrupa dan Ortadoğu ve Asya ya uzanan karayolu ve demiryolu bağlantıları ilden geçmektedir. Karayolu; Kocaeli, Ġstanbul u Trakya dıģında tüm ülkeye bağlayan kara ve demiryolu üzerinde yer almaktadır. Türkiye karayolu ağında trafik yoğunluğunun en yüksek olduğu kesim Marmara Bölgesi, bölge içinde de en yoğun eksen Ġstanbul-Kocaeli-Sakarya güzergahıdır. Bölgenin ikinci büyük kenti Bursa nın Ġstanbul a bağlantısı da Kocaeli üzerinden sağlanır m2 lik bir alanda hizmet veren Ġzmit Otobüs Terminali nin merkeze uzaklığı 4 km olup peronu mevcuttur. 60

61 Ġlimizden ülkemizin çoğu iline otobüs ile ulaģmak mümkündür. Ġstanbul dan Anadolu ya giden otobüs firmalarının önemli bir kısmının Ġzmit Otogarında yazıhaneleri bulunmaktadır. Demiryolu; Kocaeli, Ġstanbul ve Trakya yı Anadolu ya bağlayan demiryolu üzerindedir. HaydarpaĢa dan baģlayan demiryolu, kıyıyı izleyerek Gebze de Kocaeli sınırına girer, Ġzmit ten geçerek il dıģına çıkan yol, Sakarya Arifiye ye kadar uzandıktan sonra güneye kıvrılarak Bilecik ve EskiĢehir üzerinden Ankara ya ulaģır. HaydarpaĢa-Ġzmit-Adapazarı arasında sık aralıklarla banliyö tren seferleri vardır. Denizyolu; Derince Limanı (Port of Derince) Ro-Ro seferlerinin yapıldığı ve Uluslararası yük ve yolcu gemilerinin kullanabildiği bir limandır. Gebze-Eskihisar dan, Yalova-Topçular a 24 saat arabalı vapur seferleri vardır. Ġzmit Marinadan, Gölcük, Derince, Değirmendere ve Karamürsel e vapur seferleri, Karamürsel-Hereke arasında ise yolcu vapuru seferleri vardır. Gebze-Arpalık Mevkiinde bulunan Atabay Turizm Yat Çek Yeri, 60 yat kapasitelidir. Havayolu; Cengiz Topel Havalimanı, Kocaeli'de bulunan havalimanıdır. ġehire 15 Km uzaklıktadır metre² iç hatlar terminal binası vardır. 93 araç kapasiteli otoparkı bulunmaktadır. UlaĢım taksi, minibüs ve otobüslerle sağlanmaktadır. 2 Kasım 2011 tarihinde yapılan törenle Trabzon'a uçuģ yapılmıģtır. 61

62 Cengiz Topel Havalimanı dıģında en yakın havaalanı ilimize bir saat uzaklıkta bulunan Ġstanbul Sabiha Gökçen Havaalanı ve Atatürk Havaalanı dır. Kocaeli de uçak bileti satan seyahat acenteleri bulunmaktadır MADENCİLİK Kocaeli Ġli, Marmara Bölgesi'nin doğusunda yer alan ve ülkemizin önde gelen sanayileģmiģ illerinden birisidir. Yüzölçümü 3505 km 2 ve nüfusu (1997 sayımı) olup, nüfus ortalaması 343' tür. Alan olarak ülkemizin en küçük 3.ili olan Kocaeli ili sınırları içerisinde önemli sayılabilecek oranda endüstriyel hammaddeler bulunmakla birlikte metalik maden ve enerji hammaddeleri çok azdır KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİ Kocaeli nin BaĢiskele, Darıca, Dilovası, Çayırova, Ġzmit, Derince, Gebze, Gölcük, Karamürsel, Kandıra ve Körfez olmak üzere toplam oniki ilçesi bulunmaktadır. Bu ilçelerde ülkemizin her yöresinden göç edip yerleģen insanlar bulunmaktadır. Kocaeli nin tarihi ve coğrafi konumu dolayısıyla sahip olduğu kültürel çeģitlilik, beslenme biçimlerine ve mutfak kültürüne de yansımıģtır. Kentte sebze ve meyve tüketimi fazladır. Kiraz, viģne, elma ve Ģeftali üretimi yaygındır. Yarımca kirazı, Değirmendere fındığı ile ünlüdür. MaĢukiye'nin alabalığı, Kandıra nın yoğurdu ve hindisi, Ġzmit in meģhur piģmaniyesi Kocaeli ne özgü mutfak kültürünün olmazsa olmazlarındandır. 62

63 TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI ROMA VE BİZANS DÖNEMLERİNE AİT VARLIKLAR Gültepe Nekropolü: Ankara- Ġstanbul Otoyolu nun 88 km. sinde Ġzmit kuzeyinde, Gültepe mevkiinde yer alan, ġehir merkezine yaklaģık 1,5 km uzaklıkta antik kalıntıların bulunduğu alanda yer alan Kilise ve Nekropol kalıntıları ilk kez 1991 yılında Karayolları nın park alanı açma çalıģmaları sırasında freskli bir mezar odasının bulunması ile gün ıģığına çıkarılmıģtır. Freskli odanın bulunmasından sonra Kocaeli Müze Müdürlüğü nün bölgede yaptığı arkeolojik kazılar sonrasında çok sayıda hipojeler ile haç planlı Kilise kalıntısı, kilisenin batısında ise ince uzun dörtgen odaların yer aldığı ve Hristiyan Ģehitleri için yapılmıģ MARTYRĠON kalıntıları açığa çıkmıģtır. Ayrıca yapılan kazılarda bulunan küp, gözyaģı ĢiĢesi, ayna gibi çoğunluk Roma Dönemi ne ait buluntular müzeye kazandırılmıģtır. Üçtepeler Büyük Tümülüs: Üçtepeler Büyük Tümülüs: Ġzmit merkezine 3 km mesafede eski Ġstanbul yolu üzerindedir. Kocaeli Müze Müdürlüğü tarafından gerçekleģtirilen bir kurtarma kazısı yapılmıģtır. Kendi döneminde soygun geçirdiği anlaģılan mezardan hiçbir buluntu günümüze ulaģmamıģtır. Mezar mimarisi Geç Hellenistik - Erken Roma Çağı na ait bir Tümülüs tür. 63

64 ġehitler Korusu: Ġlimiz merkez ilçe sınırlarında, BağçeĢme mevkiindedir. Antik Çağ a ait sur duvarları içinde, Körfez e ait manzarası ve temiz havasıyla piknik yapmaya müsait bir düzenleme mevcuttur. Valide Köprü Höyüğü; Karamürsel ile Ġznik Gölü arasında, Erken Osmanlı dönemine ait Valide Köprü nün 50 m. güneybatısında Yalakdere nin güneyinde, Çınarlıdere nin kuzeyinde yer almaktadır. Yazlık Beldesi, Ilıca Mevkii, Geç Roma-Bizans Ilıca Yapısı; Gölcük Ġlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Geç Roma veya Erken Bizans Dönemine tarihlenir. Kükürtlü Kaynak suyu üzerine tek mekanlı, yuvarlak tonozlu dikdörtgen havuzlu bir mekan olarak yapılmıģtır. Kutluca Köyü-Tarihi Roma Köprüsü; Körfez Ġlçesi sınırları içerisinde kalan köprü M.S. 1. yüzyılda tarihlenir. 25 metre uzunluğunda kesme taģlarla inģa edilmiģ yedi gözlü, beģ kemerli Roma Dönemi Köprüsü dür. 64

65 Kutluca Köyü-Tümülüs; Körfez Ġlçesi sınırları içerisinde yer alır. M.Ö 5.yy a aittir. Kutluca Mezarlığı içindedir. Yuvarlak planlıdır. Eskihisar Köyü- Bizans Kalesi; Deniz kıyısında Gebze-Eskihisar Köyünün kuzeydoğusunda dik yamaçlı bir tepe üzerinde limanı korumak amacıyla Bizans döneminde yapılmıģ bir ortaçağ kalesidir. Ġlk yapılıģ tarihi 11.y.y dır. Ġç Kale ve DıĢ Kale olmak üzere iki bölümden oluģmaktadır. Kalenin duvarlığı tuğla bezemelidir. Plan açısından Ġstanbul daki Tekfur Sarayı na benzemektedir. Son yıllarda bazı bölümleri Kültür Bakanlığı tarafından restore edilmiģtir. Bakanlık Makamı nın tarih ve sayılı Olur u gereğince tarihinde imzalanan protokol ile Gebze Ġlçesi, Eskihisar Köyü, 11 pafta, 224 parselde bulunan Eskihisar Kalesi Kocaeli BüyükĢehir Belediyesi BaĢkanlığı na tahsis edilmiģtir. Hereke Nekropol Sahası; Gebze Ġlçesi TavĢancıl Beldesi, Poyraz Mevkiinde, Ġzmit-Ġstanbul D-100 karayoluna eğimli bir tepe üzerinde bulunan ve tuğla iģçiliği ile Bizans Dönemi özelliği gösteren mimari kalıntılar bu alan üzerinde yer alır. Alanda tuğla sıralı kemerli yapılar, kemerli odalar, niģler ve mimari temeller görülmektedir. Bizans Dönemi Nekropolü (mezarlık alanı) ya da manastıra ait kalıntılar olabileceği düģünülmektedir. 65

66 OSMANLI DÖNEMİ YAPILARI Abdülaziz Av KöĢkü (Küçük Saray); Ġlk kez IV.Murat Döneminde ahģap temeller üzerine inģa ettirilen saray bu tarihten sonra Ġzmit te süregelen deprem ve yangınlar sebebi ile yıkılmıģ, Sultan Abdülaziz döneminde ( ) Dolma Bahçe Sarayı nın da mimarları olan Balyan kardeģlerden Karabet Amira Balyan tarafından Av KöĢkü-Kasır olarak tekrar inģa edilmiģtir. Sultan Abdülaziz in av yapmak için geldiği bu saray yanında Seyis Binası, Redif Dairesi de bulunuyordu. Bu müģtemilatlardan bugün Redif Dairesi halen ayakta olup, Seyis Binası ise 1980 yılında yıkılmıģ, yerine modern Vali Konağı yapılmıģtır. KurtuluĢ SavaĢı sırasında Atatürk sarayda bir süre kalarak Fransız yazar Claude Ferare ile burada görüģmüģtür tarihinde müze olarak hizmete açılmıģtır. Ġki katlı, barok üslupta yapılmıģ, cephesi mermer sütunlarla çevrilmiģ bir yapıdır. Mermer iģçiliği tavan süslemeleriyle bol sütunlu oluģu Dolmabahçe Sarayı nı hatırlatmaktadır. Ġstanbul dıģında günümüze kadar gelebilen tek saray yapısı olması açısından önemlidir. Kocaeli Valiliği tarafından restore edilen yapı, 17 Ağustos 1999 tarihli depremde hasar görmüģ olup restorasyon çalıģmaları tamamlanarak 16 Ocak 2007 tarihinde Müze olarak hizmete açılmıģtır. Redif Dairesi; Abdülaziz Döneminde 1863 yılında Ġzmit Mutasarrıfı Hasan PaĢa tarafından yaptırılmıģtır. Ġkinci Ampir üslubunda, yarı kagir kıģla tipi bir yapıdır. Ġzmit in Son Dönem Osmanlı da Redif Subayları için yapılmıģ askeri yapılarından olan Redif Dairesi nin tavanındaki kalemiģi bezemeleri önemlidir. 17 Ağustos 1999 tarihli depremden önce Askeri 66

67 Mahkeme olarak kullanılan bina, deprem sonrası hasarlı olması nedeniyle boģaltılmıģtır. Valiliğimizce restorasyon çalıģmaları yapılarak Atatürk ve Redif Müzesi olarak halkın hizmetine açılmıģtır. Savcılık Binası (Av KöĢkü MüĢtemilatı); 19. Yüzyılın ikinci yarısında yaptırılmıģtır. Avagat Dairesi olarak da anılan Eski Savcılık Binası iki katlı kagirdir ve Hünkar Kasrının müģtemilatı olup kasr hizmetleri için aynı dönem ve tarzda inģa edilmiģtir. Bugünkü Vali Konağı olarak bilinen yerde bir ikizi vardı ve birlikte Kasreyn (iki kasr) olarak anılırlardı. Restorasyon çalıģmaları devam etmektedir. Eski Vali Konağı; Ġzmit, Kozluk Mahallesindedir. Vali Konağı ve Defterdar Lojmanı olmak üzere bitiģik nizamda iki ayrı yapıdan teģekkül etmiģtir. 20.yy. ın ilk yarısında yapılan konak, Özel Ġdare Müdürlüğü'nce restore edilmiģtir. Cumhuriyet Dönemi mimari üslubunu yansıtan iki katlı bina, günümüzde Sosyal Hizmetler Ġl Müdürlüğü hizmet binası olarak ve Vilayet hizmetinde kullanılmaktadır. 67

68 Saat Kulesi; Av KöĢkü ile Atatürk Heykeli arasında yer alan kentin karakteristik Saat Kulesi ni, Ġzmit mutasarrıfı Musa Kazım Bey, Sultan II.Abdülhamit in tahta çıkıģının 25.yıl dönümü nedeniyle 1902 yılında yaptırmıģtır. Neo Klasik üslupta Hereke TavĢancıl ve traverten taģlardan yapılmıģtır. Dört katlı ve zarif bir görünüģtedir. Üç çeģmesi ve dört saati bulunmaktadır. Ġzmit Eski Ġstasyon Binası Ve MüĢtemilatı; Anadolu-Bağdat demiryolunun ilk parçası olan HaydarpaĢa-Ġzmit arasındaki 91 km'lik bölüm, 1873 yılında iģletmeye açıldı. Gar Binası, Ambar üstü lojman ile depo binası Neo-Klasik üslupta, Almanlar tarafından yılları arasında Ġtalyan taģ ustalarına yaptırılmıģ ve bir bütün halinde bulunmaktadır. Bu nedenle bu iki binanın özellikle taģ gabarisindeki Mimari ve sanatsal unsurlar ile dönem özelliklerini göstermesi bakımından ilimizdeki ender yapılardan biri olarak tescil edilmiģtir. Gar Binası ve MüĢtemilatının restorasyon çalıģmaları tamamlanmıģ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi olarak hizmet vermeye baģlamıģtır. 68

69 Fevziye Camii; Ġzmit KemalpaĢa Mahallesi, Hürriyet Caddesi üzerindedir. Ġlk yapımı 16.y.y. ın ikinci yarısında fevkani tipte olan cami 1894 sonrası dikdörtgen planlı içten asma kubbeli olarak Ġzmit li Mehmet Bey tarafından yaptırılmıģtır. Ġlk yapımı Mimar Sinan'a ait olduğu düģünülen yapı, 1884 ve 1999 depremlerinde tümüyle yıkılmıģ, aslına sadık olarak yerine yenisi yapılmıģtır. Hizmete açıktır. Ġmaret Camii; Dörtgen plan esasına göre inģa edilmiģ yarı kagir küçük boyutlu bir camidir. Defterdar Abdüsselam Çelebi tarafından yaptırılmıģtır. Yapım tarihi H.931-M.1524, H M.1872 dir. Hizmete açıktır. Akçakoca Camii; Akçakoca Mahallesi, Yukarı Pazar Mevkiinde bulunan dikdörtgen planlı camii, kırma çatılı ahģap saçaklıdır. Orijinali Kocaeli Fatihi Akçakoca tarafından Ġzmit in alınmasından sonra yaptırılmıģtır. Orhan Gazi dönemine ait cami, ilk yapım sonrası onarım görmüģ olup, cephe duvarı sol üst köģesine dua cümlesinin altında H.1355-M.1935 tarihi mevcuttur. Buna göre cami bugünkü Ģeklini 1935 yılında almıģtır. Hizmete açıktır. Orhan Camii; Orhan Mahallesi nde Ġzmit'e hakim bir tepede yer alan cami ilk olarak 13. y.y. da Orhan Gazi zamanında Süleyman PaĢa tarafından yaptırılmıģtır. Abdülmecit zamanında onarılan yapı cami dörtgen planlı, taģ ve tuğla duvarlı, dıģtan ahģap çatılı, içten asma kubbeli olup bezemeleri Abdülmecit Dönemi ampir üslup özellikleri göstermektedir. Camii içerisinde duvara asılı olan bir levhada; Fatih Ġzmit Gazi Süleyman paģa Bin Orhan ve Fatih-i Hereke ve Fatih-i Aydos ve Fatih-i Kocaeli Sancağı Sene 728 Bina-i Camii ġerif ve Medrese sene 7332 yazısı bulunmaktadır. Ġzmit'te en erken tarihli cami olarak günümüze kadar gelmiģtir. Hizmete açıktır. 69

70 PertevpaĢa Külliyesi Ve Yeni Cuma Camii; Pertev PaĢa Camii (Yeni Cuma Camii) yapıldığı dönemde geliģtirilen bazı mimari tasarım özellikleri taģıyan bir yapı, içinde bulunduğu yapı topluluğu da 16. yüzyılın önemli menzil külliyelerinden birisidir. Külliye, 16.y.y. da Mimar Sinan tarafından yapılmıģtır. Ġzmit in önemli mimari eserlerinden olan yapı topluluğu, Osmanlı Ordusu nun sefer yolları üzerindeki konak noktasında yapılmıģ ve daha çok ordunun ihtiyacı için kullanılmıģtır. Külliye den günümüze kalan eserler Ģehrin Pertev PaĢa Caddesi nin iki yanında sıralanmıģtır. Cami Hamam Medrese, Kervansaray ve AĢhane den meydana gelmiģtir. Külliye den günümüze cami ile sübyan mektebi tam olarak, hamamın ise yalnız bir bölümü muhafaza edilebilmiģtir. Hizmete açıktır. Yalı Camii; Dörtgen planlı, kırma çatılı sade bir yapıdır. Çalık Ahmet tarafından yaptırılmıģtır. (Yapım Tarihi : H M.1907) Hizmete açıktır. HüseyinpaĢa Camii; Dörtgen planlı, ahģap tavan ve çatılı olup, duvarların kagir, saçaklı ve dört mahyalı damın üzeri alafranga kiremit örtülüdür. Ġkinci Dünya SavaĢı sırasında asker iģgalinde bulunan cami, savaģ sonrası asker çekilince halk tarafından onarılmıģ, bugünkü görünüģünü almıģtır. Hizmete açıktır. 70

71 Zıbıncı Mescidi; Dörtgen planlı, taģ temel üzerine kagir duvarlı, ahģap tavan ve çatılı küçük, sade bir mescittir. Kitabesi ve yapım tarihi bilinmeyen mescidin Geç Osmanlı Dönemine tarihlendirilmesi mümkündür. Hizmete açıktır. Küçük Hamam; 19. yüzyılın baģında bir konağa ait iken çarģı hamamına dönüģtürülmüģtür. Tek hamamdır. Mehmet Bey Hamamı (Orta Hamam); Fevziye Cami'nin banisi olan Ġznikmitli Mehmet Bey tarafından yaptırılan bu hamam çarģı içindedir. PertevpaĢa hamamının benzeri planı havi olmakla beraber, onun gibi çifte değil tektir. Üzeri çatı örtülü kagir bir camekan kısmı, bundan sonra üç bölmeli soğukluk kısmı vardır. Soğukluğun üzeri yan bölmelerde tonoz, ortada kubbe örtülüdür. Hizmete açıktır. SüleymanpaĢa Hamamı; Ġzmit Yukarı Pazar Mahallesi nde 14.yüzyılda yapılmıģtır. Erkek ve kadınlara ayrı ayrı olmak üzere çifte hamam özelliği göstermektedir. Her iki kısım birbirine eģit planlı olup, soğukluk ve halvet kısımları mevcuttur. Erken Osmanlı Dönemine ait Ġzmit te en erken tarihli ayakta kalan Osmanlı yapısıdır. Restorasyonu gerekmektedir. Yeni Hamam; Hacı Hasan Mahallesi, kolordu karģısındadır. Çok yıpranmıģ ve kullanılmayan hamamın ahģap camekanı günümüze ulaģmamıģtır. Kubbe ile örtülü soğukluktan, ortada kubbe, yanlarda tonoz örtülü halvete geçilir. Ortada sekiz köģeli göbek taģı yer alır. Hamam 18.yüzyılın ortalarına tarihlenmektedir. Restorasyonu gerekmektedir. Kapanca ÇeĢmesi; Dikdörtgen planlı olup Kapanca Sokaktaki evin terasına gömülü olarak bulunmaktadır. Cephesi tuğla taģ almaģıklığı ile örülmüģtür tarihlidir. Orhan ÇeĢmesi; Canfeda Kethüda Kadın ÇeĢmesi olarak da bilinir. Orhan Cami karģısındadır.dikdörtgen planlıdır. Yapım tarihi H M.1826 dır. Tüysüz ÇeĢme; Tüysüz Sokakta bulunmaktadır. H M. 1782'de I.Abdülhamid dönemine aittir. Dikdörtgen planlı, tuğla taģ almaģıklığı ile örülü olan ÇeĢme çift yüzlüdür. Doğu ve güney cephelerindeki sivri kemerli aynalık kısımlarında 18.y.y. a ait bitkisel bezemeler kazılıdır. Yeni ÇeĢme ; Dikdörtgen formlu çeģme Hereke TaĢıyla kaplanmıģ olup, yalağı Roma Dönemi lahit kapağından yapılmıģtır. Yaptıran Ali Ağa, yapım tarihi 1884 tür. 71

72 AkmeĢe Beldesi Tarihi Osmanlı ÇeĢmesi; 19.yüzyıl da yaptırılmıģtır.akmeģe nin merkezinde, Cami nin önündedir. Karamürsel Eski Hükümet Konağı; 1930 lu yıllarda devlet ödenekleriyle gerçekleģtirilmiģtir. Karamürsel Belediye Hizmet Binası; 1930 lu yıllarda devlet ödenekleriyle gerçekleģtirilmiģtir. Karamürsel Ptt Binası ; 1930 lu yıllarda devlet ödenekleriyle gerçekleģtirilmiģtir. SİVİL MİMARLIK ÖRNEKLERİ Saatçi Ali Efendi Konağı (Etnoğrafya Müzesi); Ġzmit in denize hakim eğimli bir yamacına bugünkü Alaca Mescit Sokağına 1774 yılında 1. Abdülhamit zamanında GümüĢoğlu ailesi tarafından yaptırılmıģtır. Ġzmit in en eski sivil mimarlık örneği yapısıdır. Üç katlı ahģap konağın, ahģap kepenkli ve lokmalı, parmaklıklı pencereleri, dıģ ve iç duvarlarındaki kalem iģi süslemeleriyle dönemini en iyi yansıtan sivil mimarlık örnekleri-mizden biri olarak günümüze kadar gelmiģtir. Oda ve sofaların duvarları bitkisel ve geometrik desenli kalem iģi tezninatlıdır. KöĢe sofalı ev grubuna giren konağın planı arazi konumu nedeniyle simetrik değildir. Renkli camların ince bir iģçilikle kullanıldığı tepe pencereleri iç mekanlarda ıģıklı ve güzel bir görünüm yaratmaktadır. Ġzmit Veli Ahmet Mah., Alacamescid YokuĢu üzerinde bulunan konak, bodrum, zemin ve üst kat olmak üzere toplam üç katlıdır yılında Etnografya Müzesi olarak hizmete açılmıģtır. Güvenlik gerekçesi ile uzun zamandır kapalı bulunan Müzenin deposunda bulunan eserler Tarihi Gar Binasında restorasyonunun tamamlanmasından sonra buradaki Arkeoloji ve Etnografya Müzesinde sergilenecektir. 72

73 Sırrı PaĢa Konağı; Ġzmit Hacı Hasan Mahallesi, Yeni ÇeĢme Sokaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısında Ġzmit in ilk Mutasarrıfi olan Sırrı PaĢa tarafından yaptırılmıģtır. Ġki kat ve çatı katından oluģan konak ahģap ve kagir olarak yapılmıģtır. Konağın bahçe duvarı antik heykel ve mimari parçalar ile süslenmiģtir. Yapı bahçe duvarındaki arkeolojik eserler ve içindeki kalem iģi bezemeler ile ayakta kalan 19. yüzyıla ait bir sivil mimarlık örneği ve önemli bir tarih hazinesidir yılında çıkan bir yangında üç katlı konağın en üst katı tamamen yanmıģ diğer katlarda hasar görmüģtür. Özel mülkiyete ait yapının kamulaģtırılarak restorasyonunun gerçekleģtirilmesi gerekmektedir. Defterdarlık Lojmanı; 19.yüzyıl sonlarında Fransız Cizvitleri nin Okul Binası olarak yaptıkları kolej, Fransız Mimari üslubu yansıtır. Portakal Hafız Konağı; 19. yüzyılın sonunda yapılmıģtır. Ġki kattan oluģan ahģap konak orta sofalı plan grubuna girmektedir. Nympheum Üzerindeki Konak; Yüksek taģ duvarlı bahçe içinde eli belindelerle dıģa çıkmalı bodrum kat üzeri iki katlı konak, 18.yüzyıl da Antik Dönem Anıtsal ÇeĢme yapısının temelleri üzerine inģa edilmiģtir. ġehitlik Namazgah; BağçeĢme Mevkiinde, Ġbrahim Bey (Emir-i Luvay-ı Kocaeli) tarafından Ġzmit in Ģehitleri için yapılmıģ ve aynı zamanda tarihi mezarlık olan Namazgah ve ġehitlik bugün kullanılan BağçeĢme Mezarlığı nın batısında yer almaktadır. Yapım tarihi H.888- M.1483 yıllarıdır. 73

74 Pembe KöĢk; Ġzmit Yukarı Pazar'da Sırrı PaĢa KöĢkü nün bitiģiğinde 20.y.y ın baģında yapılmıģtır. Bodrum üzeri üç kattan meydana gelen köģk, kagir, giyotin pencereli, ahģap üzeri bağdadi sıvalıdır. KöĢk, Mutasarrıf Sırrı PaĢa tarafından 1878 tarihinden itibaren kullanılmıģtır. Valilik tarafından onarılmıģtır. Onarım sırasında içinde ve dıģındaki ahģapları (dolaplar, pencereler v.s.) olduğu gibi orijinalini muhafaza edecek Ģekilde düzenlenmiģtir. Kafeteryası, kuaför salonu bulunan Pembe KöĢk, Vilayet Evi olarak düzenlenmiģ ve halka açılmıģtır. Yapım tarihi H M.1875 yılları arasıdır. Kapanca Sokak; 19.yy da geleneksel konut mimarisi örneklerinin bulunduğu Kapanca Sokak ve yakın çevresinde 32 adet korunması gereken yapı bulunmak-tadır. Kapanca Sokakta bulunan 18 evin, yapıldıkları dönemde kullanılan malze-melere sadık kalınarak ve Ġzmit evi özelliği yaģatılarak dıģ cephe ve çatıları ĠZEYAP (Ġzmit Evleri YaĢatma Projesi) kapsamında onarılmıģtır. 74

75 ÇukurçeĢme Sokak; Kapanca Sokak gibi geleneksel konut mimarisi örneklerinin bulunduğu sokak Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün Sokak SağlıklaĢtırma projesi kapsamında değerlendirilmektedir. Proje çizim çalıģmaları sürmektedir. Kilezdere Köprüsü; 19.y.y da, Geç Osmanlı Dönemine ait tarihi köprü, beģ gözden oluģmakta olup, Kilezdere üzerinde kurulmuģ iken Kurul Kararı ile baģka tarafa yapılmak üzere sökülmüģ aslına sadık kalınarak yenisi yapılmıģtır. Çuhane Bedesten-Dehliz-Atölye-Santral-Su Deposu, Çuhane Depo Komutanlığı sınırları içindeki atölye 8 No.lu Ambar olarak isimlendirilmiģtir. Dikdörtgen planlı, üç bölümlü, ahģap destek sistemli birimdir. Yapım tarihi yılları arasıdır. AkmeĢe Beldesi Ruhban Okulu; 1766 yılında AkmeĢe nin Merkezinde Ermeniler tarafından yaptırılmıģtır. Ancak tamamen yıkılmıģtır. AkmeĢe Beldesi Ruhban Okulu Matbaası; Ruhban okulunun yanında yer almaktadır. Basımevi olarak kullanılmıģtır, tamamen yıkılmıģ durumdadır. AkmeĢe Beldesi Değirmen; 1766 tarihli olup, AkmeĢe nin dıģındadır, harap vaziyettedir. Bahçecik Beldesi Amerikan Okulu; 19.y.y ın sonunda kilise olarak yaptırılmıģtır. Daha sonra Amerikan Koleji olarak kullanılmıģ, bugün Ģahıs mülkiyetinde olup kullanılmamaktadır. 75

76 Çoban Mustafa PaĢa Külliyesi; Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman ın vezirlerinden Mustafa PaĢa tarafından 16. y.y da Mimar Sinan ve Mimar Acem Ali ye yaptırılmıģtır. Bir menzil külliyesi olarak inģa edilmiģtir. Cami, han, tabhane, paģa odaları, hanikah, imaret, medrese, kervansaray, kütüphane, hamam ve türbeden meydana gelen yapı topluluğudur. Yapım tarihi yılları arasıdır. Hizmete açıktır. Gebze Sultan Orhan Camii; Kare planlı, kubbeli bir cami olup, moloz taģ - tuğla almaģıklığında yapılmıģ, tipik Osmanlı Dönemi yapısıdır. Yapım tarihi H.726-M.1328 dir. Sultan Süleyman Köprüsü; 16. y.y da Kanuni Sultan Süleyman tarafından Mimar Sinan a yaptırılmıģtır. Üç sivri kemerli gözden oluģmuģtur. 76

77 Darıca KöĢkü; Temel taģ-sıva, katlar ahģap, bodrum, giriģ ve ek kat olmak üzere üç katlıdır. Çatısı kırma çatı olup, giriģi kuzey-doğu yönündedir. Darıca Kilisesi; 19.y.y da üç nefli, üç katlı olup, tuğla ile örülmüģtür. Ġkinci katın koridorunda freskolar vardır. Tavan ve taban ahģaptan yapılmıģ ve harap bir durumdadır. Fatih Sultan Mehmet in Otağı; 1481 yılında Fatih Sultan Mehmet Üsküdar a sancak dikip doğuya sefer yapılacağını ilan eder, rahatsızlığına rağmen, Hünkar Çayırı nda otağını kurar ancak burada hayata gözlerini yumar. Anısına, aynı yerde (Gebze) 16.yy'da ÇeĢme ve Namazgah yapılmıģtır. Köprü, Bağdat yolu üzerinde ordunun geçiģi ve ulaģım maksadıyla kullanılmıģtır. Mimar Sinan Köprüsü; Gebze'nin doğusunda Dil Deresi üzerindedir. 16.y.y da tarihli yapı, Mimar Sinan eseridir. 65 m. uzunluğundaki taģ köprü, üç kemerlidir. Ayaklarının ortasında boģaltma gözleri vardır. 77

78 Demirciler Konağı; Gebze Demirciler Köyü nde bulunan konak, 19.y.y da Osmanlı mimarisinin en baģarılı örneğidir. BitiĢik nizamda inģa edilmiģ olup, çifte giriģ kapılı ve üç katlıdır. Ġç mekan ve dıģ cephelerindeki kalem iģi bezemeler ve mimari üslup açısından Kocaeli ilindeki tek örnek olma özelliğine sahip önemli bir yapıdır. Kültür Bakanlığı tarafından tescilli olan konak, çok harap bir durumdadır. Yapım tarihi 1825 dir. Eskihisar Osman Hamdi Bey Evi Ve Müzesi; 1884 yılında Türk müzecisi ve ressamı Osman Hamdi Bey ( ) tarafından, Gebze Eskihisar ın batı sahiline köģk, resimhane, kayıkhane ve müģtemilat Ģeklinde inģa ettirilmiģtir. Planları kendisi tarafından çizilen ve Fransız mimarisinden etkilenen köģkün yapı malzemelerinin birçoğu yurtdıģından getirilmiģtir. 78

79 GiriĢ katındaki ahģap kapıların tablalarına yıllarında yaptığı çok güzel çiçek resimlerinin her biri bugünkü tabloları değerindedir yılına Resimhanede yangın çıkmıģ, ahģap üst kat yanmıģtır. Koruluk ve binalar 1966 yılında tescil edilmiģ, 1982 yılında yapı kamulaģtırılmıģ ve restorasyon çalıģmaları tamamlanarak tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı na bağlı Müze olarak ziyarete açılmıģtır, ancak 1999 depreminde hasar gördüğünden ziyarete kapatılmıģtır. Onarımı Kocaeli Valiliği Ġl Özel Ġdare Müdürlüğü tarafından gerçekleģtirilmiģ olup Kocaeli BüyükĢehir belediyesine devredilmiģtir. Müze olarak hizmet vermektedir. Müzede Osman Hamdi Bey e ait eģyalar, kendisine ve ailesine ait resimler ile tablolarının röprodüksiyonları sergilenmektedir. Kaiser Wilhelm KöĢkü; Hereke Halı Fabrikası sınırları içinde kalan tarihi köģk 1884 yılında Alman Ġmparatoru Wilhelm Kaiser in Türkiye gezisi nedeniyle Yıldız Sarayı nda yaptırılarak üç gün içinde monte edildiği tespit edilmiģtir. 79

80 Hereke Halı Fabrikası; Kaiser Wilhem KöĢkü nün arkasında bulunan 1843 yılından günümüze kadar geçen bir asır içinde ürettiği ipek ve yünlü halılarıyla dünya halıcılık literatürüne girmiģtir. Hereke halıları, Anadolu geleneksel halıcılığının yüzyılımızdaki sentezidir. Bugün Yıldız Sarayı nda bulunan dünyanın en büyük halısının üretildiği Hereke tezgahları ülkemizde ve dünyada ipek halı dokumacılığı konusunda çok önemli bir konumda bulunmaktadır. Örcün Sultan Baba Türbesi; Gölcük Ġlçesi, Örcün Köyü nün yaklaģık 200 m güneybatısında Servi ağaçlarıyla çevrili tepede duvarlarla kenarları yükseltilmiģ platform üzerinde Sultan Baba nın tek odalı ve sundurmalı türbesi bulunmaktadır. Odanın içinde ahģap bir sanduka ile III. Selim den kalma H.1203-M.1787 yıllarına ait berat bulunmaktadır. Halveti Tarikatı nın ġemsi Kolu nun bir üyesidir. Türbe giriģinin sağında yer alan hazirede M.1879tarihli Osmanlı mezarı bulunmaktadır. Yapım tarihi y.y dır. Valiliğimizce çevre düzenleme çalıģmaları gerçekleģtirilmiģ olup ziyarete açıktır. 80

81 Örcün Hamamı; Gölcük Ġlçesi, Örcün Köyü nde Sultan Baba Zaviyesi müģtemilatı içinde yer alan hamamın zaman içinde yıkıldığı ve yerine bugünkü tekli hamamın yapıldığı bilinmektedir. Yapım tarihi y.y. dır depreminde gördüğü hasar nedeniyle kullanılmamaktadır. Değirmendere Mezarlığı; 18. ve 19. yüzyıllara ait mezarların bulunduğu saha, Değirmendere Belediyesi nin yeni mezarlık ilavesiyle eski ve yeni mezarların bir arada bulunduğu bir mezarlık sahası haline gelmiģtir. Yukarı Değirmendere 2827 Parsel Nolu ÇeĢme; Yukarı Değirmendere Mahallesi nde yol istinat duvarı altında bir bahçe içinde kalmaktadır. Tuğla örgülüdür. Yapım tarihi 19.y.y dır. Yukarı Değirmendere 2835 Parsel Nolu ÇeĢme; Ön cephesi sokak üzerinde bulunan çeģme kare planlı olup, tuğla malzeme ile örülmüģtür.ön cephesi sıvalı çeģmenin üstü toprak dolgudur. Yapım tarihi 19.y.y dır. 81

82 Valide Köprüsü; Karamürsel Ġlçesi sınırları içindedir. Valide Sultan tarafından 16. y.y da yaptırılmıģ kesme taģ köprü, üç gözlüdür. ANITLAR Karamürsel Anıt Mezarı; Ġlk Osmanlı Kaptan-ı Deryası Karamürsel Bey in anısına Karamürsel in giriģinde yaptırılmıģtır. 82

83 Akçakoca Anıt Mezarı: Kocaeli Ġli, Kandıra Ġlçesi Babadağ yöresinde, yıllarında yaģamıģ ve Kocaeli fatihi olan Akçakoca nın anıt-mezarı bulunmaktadır. Bu anıt tarihinde hizmete açılmıģtır. Yahya Kaptan Anıt Mezarı; Yahya Kaptan KurtuluĢ SavaĢı sırasında Kocaeli bölgesinde Kuvay-ı Milliye Hareketlerini örgütledi. Ġstanbul ile Anadolu arasındaki irtibatı buradan sağladı. DüĢmanın yurttan kovulmasında büyük katkısı oldu. Yahya Kaptan 8 Ocak 1920'de yaģadığı yer olan TavĢancıl'da öldürüldü. Atatürk'ün emri ile inģa edilen anıt mezarı TavĢancıl'dadır. 83

84 Hanibal Anıt Mezarı; M.Ö. 247 ile M.Ö.183 yılları arasında yaģamıģ Sami ırkından gelen Kartacalı politikacı ve general. Mezarı bilinmemekle beraber, ölüm yeri olan Gebze'de bulunan Tübitak yerleģkesinde kendi anısına yapılan bir anıt bulunmaktadır. Hannibal Anıtı, Atatürk ün dile getirmiģ olduğu Hannibal'ın mezarının bulunması ve bir anıt yapılması isteği vasiyet kabul ederek 1981'de yapılmıģtır. Daha sonra Gebze yerleģkesine su getirme çalıģmaları sırasında bulunan bir mezarın Hannibal'a ait olduğu zannedilmektedir. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞINA BAĞLI MÜZELER Gayret Gemi Müzesi; 10 Mayıs 1946 yılında Amerika BirleĢik Devletleri tarafından yapılan gemiye USA Everson adı verildi. Everson Kore ve Vietnam savaģlarına katıldı. 11 Temmuz 1973 yılında USA Everson gemisi; Panama, Portariko, Azor Adaları ve Ġspanya Limanları na uğrayarak Türk Donanma Komutanlığı'na geçiģi yapılarak TCG Gayret adı verildi. TCG Gayret Gemisi yılları arasında birçok Milli ve NATO Tatbikatlarına iģtirak etmiģtir. 5 Mayıs 1995 yılında gemi Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nca hizmet dıģına alınarak Poyraz Limanı'nda muhafaza edilmiģtir Ocak ayında ise Gölcük Donanma Komutanlığı, Kocaeli Valiliği ve Ġzmit BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı tarafından Yüzer Sanatlar Galerisi ve Müze haline getirildi. Restorasyon çalıģmalarından sonra 13 Ağustos 1997 tarihinde Ģu anda bulunduğu Ġzmit Garı önüne getirildi ve gemi donanımı ile müze olarak hizmet vermektedir. 84

85 Tcg Hızır Reis Denizaltı Müzesi; II.Dünya savaģı sonrası yüksek vuruģ gücüne sahip ilk denizaltı gemilerinden biri olarak 1952 de ABD de denize indirilmiģtir yılında Türk Deniz Kuvvetlerine teslim edilmiģ ve 2004 yılında aktif hizmeti sona erdikten sonra Donanma Komutanlığı tarafından Müze Gemi değiģikliği yapılarak, 29 Ekim 2004 ten itibaren müze olarak hizmet vermeye baģlamıģtır. Gölcük Yarhisar Deniz Müzesi; Ġlimizde bulunan Gölcük Deniz Müzesi 12 Mart 1976 da, Türk Deniz Tarihi ni özet olarak yansıtabilmek amacıyla kurulmuģtur. Askeri bir müzedir. Deniz ġehitleri Abidesi nin çevresinde inģa edilmiģ olan müze; geçmiģ olayların tüm yönlerini ortaya koyarak olayları meydana geldikleri ortam içinde çeģitli yönleri ile tanıtıp, sonuçlarından faydalanabilmek, bundan böyle giriģilecek her iģte geçmiģin hatalarına düģülmeden, en iyi ve en baģarılıyı yapacak yolları bulabilmek için, bir eğitim amacı güdülerek düzenlenmiģtir. Ayrıca, müzede deniz tarihimizin ayrılmaz parçaları Ģehitlerimizin anısına geniģ bir Ģekilde yer verilmiģtir. Oniki galeri olarak düzenlenen müzede, bölümler yüzyıllara göre kronolojik olarak sıralanmıģtır. 85

86 YÖRESEL YEMEKLER; Yörede ki kültürel çeģitlilik ve kozmopolit yapı beslenme biçimlerinde de çeģitlilik yaratmaktadır. Anadolu'da beslenme temel olarak unlulara dayanırken, Kocaeli'nde sebzemeyve tüketimi öne çıkmaktadır. Karadeniz'den göçlerle, karalahananın da yaygınlaģtığı görülmektedir. Ancak kurutma, turģu ve komposto gibi ev konserveciliği giderek azalmaktadır. Yöremizin yerlileri olan Manavlar ın köylerinde yöresel yemekler varlığını sürdürmektedir. Bu yemeklerden bazıları; Çorbalar: Tarhana, Umaç, Bulamaç. Et Yemekleri: Yahni, Kavurma, Tavuklu KeĢkek, Çiğceli, Kavurma. Sebze Yemekleri: Mantar Yemeği, Ebe Gümeci, Mancar Yemeği( Çiçekli Mancar ) HALK OYUNLARI Yörede değiģik bölgelerden gelen toplulukların getirdikleri oyunlar görülür. Her topluluk geldiği yerin oyunlarını yaģatmaya çalıģmıģtır. Yalnız Kandıra ve Karamürsel bir ölçüde geleneksel bütünlüğünü koruyabilmiģtir. Ġlimiz de, Balkanlardan, Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi nden gelen topluluklar ve Çerkezler bulunmaktadır. Kimi köylerde horon, hora ve karģılamalar, kasap oyunları, zeybekler ve Çerkez oyunları oynanmaktadır. Bunlarda öbür yörelerdekinden ayrı bir özellik görülmemektedir. Ġlimizin ilk yerlileri olan Manavlar ın oyunları maalesef henüz derlenememiģtir. Ancak merkez ilçemizin tamamı ile diğer ilçe merkezlerimiz dıģında kalan köylerimizin büyük bir bölümünde yöresel oyunlar oynanmaktadır. Müziklerinin ince sazlarla (Klarnet, Keman, CümbüĢ, Darbuka veya Küçük Davul) çalındığı oyunlar; erkeklerde kaģıkla ve bireysel oyunlar Ģeklinde, kadınlarda gruplar 86

87 halinde kaģıklı veya kaģıksız olarak oynanır. Kına gecelerinde kapalı mekanlarda bir kadının ritim tutarak sözlü türküleri eģliğinde oynanır. Doğu Karadeniz Bölgesi nden gelen insanlarımızın yoğun olarak yaģadığı yerleģim birimlerinde kemençe veya Karadeniz davulzurnası eģliğinde horon türü oyunlar Ģeklindedir. Oyunlar Kocaeli de yaģayanlara özgü bir karakter kazanmamıģtır. Oyunlar asıl yöresindeki isim ve figürlerle aynıdır. Balkan Türkleri- Muhacırlar 1920 li yıllarda geldikleri ve daha sonraki yıllarda yöreden gelebilecek göçlerle takviye olmadıkları için oyunlarda yöresel özgünlüklerini kaybetmiģler ve modernize olan kent yaģamına uyum sağlamıģlardır. Kafkas göçmenlerinden Çerkezler ve Abazalar daha çok Ġzmit ve çevresinde birkaç köy ve beldemizde özgün yapılarını koruyabilmiģtir. Buralarda akordiyon veya tuģlu sazlar eģliğinde Kafkas oyunları oynanmaktadır. Gürcüler de ise Artvin den gelenler Artvin oyunları, diğerleri ise kemençe eģliğinde horon türü oyunlar oynamaktadır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu dan gelenler ise davul-zurna eģliğinde halay türü oyunlar oynamaktadır. GELENEKSEL GİYSİ Ġlin nüfus yapısındaki çeģitlilik, giyimkuģamına da yansımıģtır. Geleneksel yapının sürdüğü 1960 lara kadar ildeki giysiler oldukça çeģitlilik göstermektedir. Bu, göçmen kesimlerde daha belirgindir. Çerkez, Abaza ve Gürcü lerin giyiminde Kafkas etkisi görülmektedir. Yöresel giysi denildiğinde ilk akla gelen ilimizin yerlileri olan Manav ların giysileri olmaktadır. Bu kesimin giysileri Manav köylerindeki orta yaģ kadınlarımızda özgün yapısını sürdürmektedir. Kadın giysileri; baģta, ön tarafı oyalı tepelik fes eģarpla baģa bağlanmakta onun üzerinde kuģak hizasına kadar inen uçları oyalı atkı örtülmektedir. Gövdede içlik üstünde 87

88 yakasız gömlek ve en üstte kalça hizasına kadar inen ceket giyilmektedir. Ceket üzerinden kemer bağlanmaktadır. Gövde altında diz altına kadar inen Ģalvar bulunmakta, ayakta da özgü çorap ve siyah kundura giyilmektedir. Erkeklerde klot pantolon, yakasız gömlek, belde özgün Ģal kuģak, baģta püsküllü örgü fes ve ayakta siyah ayakkabı bulunmaktadır. Kandıra ve Karamürsel in köylerinde yer yer geleneksel giysilerden renkli Ģalvara, renkli ve desenli basma entariye, ak yazma ya da serpme denilen geniģ, uçları püsküllü baģörtülere rastlanmaktadır. EL SANATLARI Karamürsel sepeti; Kestane ağacının çubuğundan örülen, kendisine özgü özelliği ile gayet pratik, kullanıģlı basit bir el taģıma aracı olan Karamürsel sepetinin özelliği, ağaçtan toplanan yaģ meyveyi zedelemeden kabına ulaģtırmasıdır. Üne kavuģması ise, Osmanlı padiģahlarından Abdülaziz'in gezi için Hereke'deki av köģküne gelmesiyle ilgilidir. Bunu duyan Karamürsel eģrafı, padiģaha âdet olduğu üzere bir hediye götürüp sunmaya karar verirler. Mevsimin yaz olması sebebiyle hediye olarak kirazı seçerler. PadiĢahın huzuruna çıkacak olan kasaba temsilcileri, itina ile toplanan kirazları bir sepete doldurarak sandalla Hereke'ye geçerler. PadiĢahın huzuruna kabul edilirler ve hediye sepetini sunarlar. Oldukça değiģik ve sade hediyeyi gören Abdülaziz, biraz ĢaĢırarak birazda küçümseyerek hediye sepetini Ģöyle bir süzer. Ġçinde ne olduğunu merak etmekten kendini alamaz. Derhal gümüģ bir tepsi getirilir, sepetin içindeki kirazlar tepsiye boģaltılır. Sepetin içindeki kirazlar tepsiye sığmayıp taģınca, Abdülaziz hayretle Ģöyle mırıldanır "Sepeti ufak tefek gördük amma, içindekini tepsiye sığdıramadık!" 88

89 Karamürsel sepetinin tabanı cm'dir. Ağız geniģliği cm, boyu ise cm'yi bulur. Yarım koniyi andıran sepet iyi kesilmiģ ve kurutulmuģ Kestane çıtalarından örüldüğünden iç hacmi, dıģ görünüģünün aksine geniģtir. Sepetin tek hammaddesi, düzgün ve budaksız kestane çubuğudur. Bu çubuğun "Ģah" denen körpe devresi vardır ki, bu devre içinde kesilip kurutulmaya bırakılan çubuktan daha sağlam ve kaliteli sepetler yapılır. Ormandan getirilen Kestane (yabani olanı makbuldür) çubukları, en az bir hafta süreyle kurumaya bırakılır. Daha sonra usta, özel çok keskin bıçağı ile çubukları çıtalar halinde keser, kesilen çıtalar suya batırılarak yumuģatılır. Sepetin örülmesi için ana malzeme böylece tamamlanır. Usta sepeti tabanından tıpkı bir örümcek ağı gibi örmeye baģlar. Çıtalara kazandırdığı esneklik, maharetli elleri arasında Ģekillenir ve bir süre sonra sepetin iskeleti ortaya çıkar. Usta ölçü kullanmaz, ama ĢaĢılacak bir uyum ve alıģkanlıkla sepete koni biçimini verir. Usta sepetin dik durabilmesi için ona bir denge kazandırmak zorundadır; bunu da bilgi ve tecrübesiyle ama el yordamıyla yapmayı baģarır. Sepetin ortasına ağaç kabuğundan bir kuģak döģer; kuģak üstü örmesine de, kamalarla ayrı bir biçim, ayrı bir desen verir. Üst kuģakla orta kuģak arasında örgünün çözülmemesi için yine çıtalardan yapılmıģ bağcıklar kullanılır ki, böylece kamalar ve bağcıklar sepetin uzun süre dağılmadan dayanmasını sağlamıģ olur. 89

90 Kandıra bezi; Bir zamanlar Kandıra bölgesi halkının geçiminde önemli yer tutan keten ve buna bağlı olarak her eve girmiģ olan Kandıra bezi dokumacılığı yok olmuģ gibidir. Kandıra dünyada keten üretiminin yapıldığı en eski bölgelerdendir. Binlerce yıldır iç ve dıģ giyim eģyası olarak kullanılan keten, bazen masa örtüsü, perde, çuval, halat olmuģ bazende genç kızların çeyizlerinde kullanılan kumaģ olmuģtur. Keten üretiminde 1960 lı yıllara kadar ülkemiz üretiminin %30 dan fazlasını gerçekleģtiren Kandıra, o yıllarda dokumacılıkta da önemli bir yere sahiptir. Keten ipliğinden yapılan, Kandıra Bezi diye bilinen dokumacılık; bir köy el sanatı olarak çok parlak devirler yaģamıģtır. Yüzyıllarca çiftçi ailesinin ekonomik ve sosyal yaģamında önemli bir yer tutmuģtur. Hereke halısı; Kanuni Sultan Süleyman'ın Kanal Projesi için görevlendirdiği iģçilerin bir kısmı Hereke'ye yerleģip Hereke halıcılığının kökenini oluģturmuģtur. Hereke halıcılığı kurulduğu günden beri Saray Halısı dokuma geleneğini canlı ve etkin bir biçimde gündemde tutmuģtur. Zaman içinde Hereke Fabrikası'yla birlikte geliģen ve gün geçtikçe yaygınlaģan bir "Hereke Halıcılığı" bugün bütün gücüyle ortadadır. Böyle bir konuda öncü olan ve bütünüyle ekonomik gerçeklere dayalı olan Hereke halıcılığının ilgi çeken bir karakteri vardır. Üstelik de fabrika çevresinde geliģip ve sınırlı üretim boyutunu da aģarak çok geniģ bir bölgeye yayılmıģtır. Hereke Halısı, Anadolu'nun diğer geleneksel halıcılık merkezlerinde de ilginç kimliğiyle benimsenmiģtir. 90

91 KOCAELİ FESTİVALLERİ Ġlimizde yılın belirli dönemlerde bellibaģlı festivaller, Ģenlikler düzenlenmektedir. Olan etkinlikler aģağıdaki tabloda belirtilmiģtir. Kandıra Belediyesi Geleneksel Kültür Sanat Festivali, Kandıra Temmuz 2. Haftası Kültür ve Sanat Geleneksel Ayva Festivali, EĢme Ekim Hasat Kartepe Altın Armut Festivali, MaĢukiye, Ġzmit Uluslararası Çocuk ġenliği, Ġzmit Çocuk Oyuncular Tiyatro Festivali, Kocaeli Kocaeli Kültür Sanat ve Eğlence Festivali, Kocaeli Ağustos Hasat 23 Nisan ı Kapsayan Hafta Çocuk ve Gençlik Mayıs Çocuk ve Gençlik 06 Haziran 20 Eylül Kültür ve Sanat Kiraz Festivali, Körfez Haziran Hasat Uluslararası Folklor Festivali, Kocaeli Haziran Yöresel Kültürler Fuarı, Kocaeli 26 Haziran 03 Temmuz Yöre Fener Alayı, Ġzmit 27 Haziran 28 Haziran KurtuluĢ ġenlikleri, Ġzmit Haziran KurtuluĢ Kutlamaları Geleneksel Gençlik, Kültür ve Sanat Festivali, BaĢiskele, Kocaeli Ağustos Kültür ve Sanat Sünnet ġöleni, Körfez Ağustos Çocuk ve Gençlik Toplu Sünnet ġöleni, Ġzmit 24 Ağustos Çocuk ve Gençlik Genç Yetenekler Kısa Film Festivali, Ġzmit 10 Aralık Kültür ve Sanat Kocaeli Ġli Festivalleri 91

92 3.8. İLGİ GRUBU VE PAYDAŞ ANALİZİ KOCAELİ İLİNDE FAALİYET GÖSTEREN DOĞA TURİZMİ İLE İLGİLİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI Kocaeli Ġlinde 2012 yılı itibariyle doğa turizmi ile iliģkili 13 dernek bulunmaktadır (Tablo 16). Master Planı ile ilgili yapılan toplantılarda bu derneklerle irtibat kurulmuģ ve onların görüģleri alınmıģtır. Yazlık Kültür ve Doğayı Koruma Derneği Kocaeli Büyük Derbent Kartepe Turizm Tanıtma ve Koruma Derneği Kerpe GüzelleĢtirme ve Kalkındırma Derneği Kandıra Kefken Kovanağzı Ky.Gel.Güz.ve Trz.Der. Kocaeli Turizm Derneği Ġzmit Arslanbey Turizm Tanıtma ve Çevre Koruma Derneği Kandıra Çevre ve Ormanları GüzelleĢtirme Derneği Gölcük Kültür ve Çevre Derneği Körfez Hereke Çevre Derneği Marmara Orman ve Çevre Koruma Derneği Ġzmit Orhan Mahallesi Kültür Varlıklarını Koruma Derneği Karadeniz Kefken Pembe Kayaları Koruma GeliĢtirme ve GüzelleĢtirme Derneği Kartepe Turizm Derneği Kaynak: Kocaeli Valiliği, Ġl Dernekler Müdürlüğü,

93 3.8.2 KOCAELİ İLİNDE ÖZEL TEŞEBBÜS İLE DOĞA TURİZM FAALİYETLERİ Büyükannenin çiftliği Tesis 2000 yılının mart ayında hizmete girmiģtir. Ġlk yıllar çevrede bulunan fabrikaların yabancı yöneticilerine uzun süre konaklamalarında ev sahipliği yapmıģtır (Ford Otosan, Knauf, Goodyear, Hyundai vb.). Yurt içi turizmine 2002 senesinin eylül ayında alternatif turizm yapan acentaların grupları ile açılmıģ ve daha sonra münferit olarak rezervasyonlar da alınmıģtır. Tesis genç, yaģlı tüm ziyaretçileri davet etmekte ve eski Türk geleneklerini yaģama imkanı vermektedir. Butik tarzı konaklama alanlarıyla beraber, doğayı ve hayvanları korumayı da amaç edinmiģtir. Kısıtlı yatak kapasitesine tesiste sahip tesisimizde, ilk ve en önemli amaç konaklamak isteyen konuklarımızın, doğaya ve hayvanlara olan tüm özlemlerini gidermeyi ön plana çıkararak bu tür yaģamdan zevk alabilmelerini sağlamaktır. Ayrıca, çiftlik dğal olarak üretilmelerine özen gösterdiğimiz taze sebzeleri, yumurta, süt ve süt ürünlerini tadabilme ve satın alabilme imkanı sunmaktadır. Yuvacık Karaaslan Tesisleri Tesis, Kocaeli Yuvacık ta, Yuvacık Barajı nın hemen yamacında, baraj gölünün güzel manzarasına hakim bir konumda kurulmuģtur. Doğa Ġçinde konumlanmıģ olan tesisin çevresinde geniģ ormanlık alanlar bulunmaktadır. Ġzmit'e 11 km Ġstanbul Anadolu Yakasına 70 km Avrupa Yakasına 100 km mesafededir. Tesis, ahģap bungalow ile apart dairelerden oluģmaktadır. Odalarda; duģ&wc, TV, telefon, yaz-kıģ sıcak su, merkezi ısıtma ve bazı odalarda klima vardır yılında kurulduğundan bu yana, 50 kiģilik yatak ve 200 kiģilik restaurant kapasitesi ile yerli ve yabancı müģterilerine güler yüz ve titizlikle hizmet vermektedir. Tesis, birçok toplantı vb. organizasyon içinde oldukça uygun bir ortam sunmaktadır. Hafta sonu kaçamakları, dinlence ve tatil ihtiyaçlarınızı 93

94 Ġstanbul Ģehir merkezinin çok uzağına gitmeden ve tamamen doğa içinde karģılayan tesis, aynı zamanda Ģehrin dıģında fakat Ģehre yakın mesafede iģlerinizle ilgili çeģitli organizasyonlarınız içinde güzel bir mekân olarak hizmet verebilmektedir. 200 KiĢilik zevkle döģenmiģ restorant, otantik bir yapıya sahiptir. Eraslan Tatil Köyü Ġstanbul a 120 km uzaklıkta. Tesisin temeli, 1994 yılında henüz Yuvacık barajını az kiģinin bildiği zamanlarda, 12 kiģilik bir trekking grubuna 1 masa ve 1 bakır tava ile hizmet verilerek atılmıģtır. Ġlk olarak alabalık çiftliği ve restoranı olarak hizmet veren tesis, yörenin doğal güzellikleri içinde daha uzun süre geçirmek isteyen misafirlerinin talepleri doğrultusunda tesise eklenen ahģap bungalowlar ile konaklama hizmeti vermeye de baģlamıģtır. Tesis, 6 dönüm arazi üzerinde kurulmuģ olup, kıģın kapalı restoranında 200 kiģiye; yazın ise açık ve kapalı alanlarında toplam 500 kiģiye yeme - içme hizmeti verebilmektedir. Yaz kıģ 40 kiģilik konaklama kapasitesine sahip olan tesis, kamp gruplarına da 60 kiģiye kadar konaklama hizmeti verebilmektedir. Yuvacık Doğa Oteli Kocaeli Yuvacık, Ġstanbul a yakın, doğa içerisinde konaklayıp güzel vakit geçirilebilecek bir cazibe merkezidir. Ġçinde barındırdığı orman, ırmaklar, baraj gölü, doğa yürüyüģ parkurları, alabalık tesisleri ve diğer lezzet adresleri, doğa yürüyüģü, Jeep Safari, ATV, Paintball gibi doğa içerisinde keyifle yapılabilecek aktiviteler ve benzeri birçok özelliği nedeniyle ziyaretçilerine güzel zaman geçirme fırsatı sunan ulaģımı kolay bir bölgedir. Tesisimiz ise, bir aile tarafından iģletilen 12 odalı, aileniz ile birlikte misafir olup, ev sıcaklığında güzel bir atmosferde sizleri ağırlayabilecek bir mekândır. Tesis, serpme köy kahvaltısı, karafırında kiremitte piģirilen enfes lezzetleri, doğa manzarası eģliğinde misafirlerine sunan 94

95 Ģirin bir iģletmedir. Burada Aytepe, MenekĢe Yaylası vb. yürüyüģ parkurlarında doğa yürüyüģü, çevredeki yaylalarda jeep safari, kamp ve piknik olanağı ve en önemlisi doğa ile iç içe olup kafa dinleme fırsatı bulabilirsiniz. Yuvacık Dağ Evi; Ġstanbul a 135 km uzaklıkta ve samanlı dağlarının eteklerindeki tesis, dağ evi ve ev pansiyonculuğu anlayıģıyla hizmet vererek, alternatif ve sakin bir tatil geçirmek isteyenler için ideal bir mekân haline gelmiģtir. Bölge kampçılık, yürüyüģ, atv, jeep safari gibi alternatif etkinlikler için son derece uygundur. Aytepe nin çevre yaylaları olana Ġnönü Yaylası,, Kayaüstü Yaylası gibi görülebilecek yerler tesise günübirlik mesafede yer alıyor. Ġstanbul a 2 saat, Ankara ya 4 saatlik uzaklıktaki tesis, yaklaģık 3600 metrekarelik bir alanda 700 metre rakımda kuruludur. Tesis, kendine özgü mimarisiyle, betonarme ve kütük evlerden inģa edilmiģ 8 bungalow ve 1 hizmet binası ve Ģömineli ortak alandan oluģur. Merkezi sistem kaloriferle ısınan ve 24 saat sıcak suyun bulunduğu Dağ Evleri, modern tarzda döģenmiģ, metrekarelik bungalow biçimindeki 8 odasıyla, toplamda 16 kiģilik yatak kapasitesine sahiptirana hizmet binasında ortak kullanım alanı olarak Ģömineli 40 metrekarelik bir salon ve kullanıma hazır bir mutfak bulunur. Ormanın içinde, sessiz ve sakin bir atmosfere sahip olan tesis, konuklarına eģsiz bir bahçe, doğal ve lezzetli bir menü sunar. Yörenin zengin bitki örtüsünü barındıran bahçe, her mevsimde kendine özgü bir peyzaj sunar. 95

96 Karamürsel Doğa Tatil Oteli; Tesis, yeģilin her tonunu taģıyan meģe ağaçlarıyla dolu dağların eteğindedir. Suludere deresinin doğal nağmeleri eģliğinde insanı rüya âlemine götüren buradaki doğal güzellikler bir ömre bedeldir. Tesis, 10 dönüm arazi içine kurulu 2 vadi arasında ve 2 derenin birleģme noktasına konumlanmıģtır. Bungalov villa tipi evler özellikle aile ortamı için dizayn edilmiģ ve hizmete sunulmuģtur. Toplam 22 adet geniģ ve ferah tek katlı veya dubleks odalar mevcuttur. Tesisteki ağaçların arasında güzel bir yüzme havuzu, geniģ bir bahçe, çocuk oyun alanı, alabalık tesisi, doğanın derinliklerine uzanan yürüyüģ parkurları sizlere güzel bir tatil sunmak için bir araya gelmiģtir. MaĢukiye Doğa Tatil Oteli; Kocaeli Kartepe nin eteğinde, MaĢukiye de bulunan otel, AhĢap mimarinin izlerini taģımaktadır. Odaları muhteģem doğa manzaralıdır. ġelale, vadi, dağ manzaralı odalar mevcuttur. Tam konforlu 16 standart, 8 süit, 1 aile süiti ve 1 kral dairesi olmak üzere sigara içilmeyen odalarında bulunduğu toplam 26 odayla hizmet vermektedir. 96

97 MaĢukiye Doğa Pansiyon; MaĢukiye kasabasında ve Kartepe yolu üzerinde bulunan Pansiyon, bölgede doğa içinde, sade, temiz bir konaklama yeri arayanlara hitap edecek yapıdadır. Tesis, misafirlerine Kartepe dağı ile Sapanca gölünün eģiz manzarasını sunmaktadır. Çevredeki doğal güzellikleri keģfe çıkabileceğiniz gibi tesiste dinlenebilir, terastan rahat bir atmosferde manzarayı seyre dalabilirsiniz. Oda Kahvaltı hizmet veren tesiste gün içinde aperatif yiyecek ve içecekler salonda misafirlere sunulmaktadır. Kahvaltı dıģındaki öğünler, yakın çevredeki restoranlardan alınabilir. 4.KOCAELİ DOĞA TURİZMİ ARZI 4.1. KOCAELİ NİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) Yerel ekonomide çeģitlilik yaratan doğa turizmi özellikle tarıma dayalı aktivitelerle yeterli istihdam sağlayamayan yerel halka doğrudan veya dolaylı yeni iģ olanakları sağlamıģtır. Turistlerden elde edilecek gelirler ilimizdeki doğal ve kültürel kaynakların koruma ve bakımlarına harcama yapılması için maddi olanak sağlamaktadır. Bu kapsamda ormanları, florası, yaylaları, göllerinin yanı sıra zengin tarım kaynaklarına sahip olan bölgemizde, kırsal alandaki potansiyeli harekete geçirerek tarıma dayalı turizmi geliģtirmek mümkündür. Çiftlik evlerinde konaklama, yöredeki el sanatlarını geliģtirme, doğa ile bütünleģme, geleneksel yayla ya da çiftlik evlerinin restorasyonu yoluyla turizm ayrı bir boyut kazanabilir. 97

98 Ġlimizin 2 ayrı denize kıyısının olması, yayla turizmine elveriģli platolar, orman zenginliği, doğal güzelliği olan çok sayıda mekan, kıģ turizmine uygun alan, yamaç paraģütü, dağcılık sporları, trekking, bisiklet turları ve daha birçok turistik aktivite ile birlikte değerlendirildiğinde oldukça önemli bir destinasyon olma özelliğindedir. Turizm istatistik verilerine göre Türkiye ye 1 yıl içinde gelen turistin %28 i Ġstanbul a gelmektedir. Doğru ve etkin tanıtım ile Ġstanbul a gelen turistlerin yüksek oranda ilimize de ziyaretleri sağlanabilir. Bir sanayi kenti olarak tanınmıģ ilimizin doğal güzellikleri ve doğa turizmi adına yüksek potansiyelinin fark edilmesi ile birlikte, turist sayısındaki artıģ hem bölgenin ekonomik kaynağını artıracak hem de sanayi dıģında farklı iģ istihdamlarını yaratacaktır. Böylelikle ilimiz farklı bir vizyona sahip olacağı gibi kirletmeden ve doğal kaynakları tahrip etmeden finansal bir kaynak elde etmiģ olacaktır. 98

99 Sonuç olarak; Mevcut tabiat parklarının yansıra yeni tabiat parkı potansiyeliyle, Kartepe kıģ turizmi ile, ġelaleleri, denizleri, Ģifalı termal sularıyla, Etnik kültürün yaģatıldığı bir çok bölgesiyle, Karamürsel Sepeti, Kandıra Bezi, Hereke Halısı gibi bir çok el sanatı ile, PiĢmaniye, Ayva Cezeryesi, Kandıra Yoğurdu gibi kendine özgü yöresel lezzetleriyle, 100 ün üzerinde trekking güzergahı ile, Müzeleri, tarihi evleri ve tarihi kalıntılarıyla, Faruk Yalçın Hayvanlar Alemi ve Botanik Bahçesi, Ġzmit Körfezi Sulak Alanı, Sapanca Gölü kıyısı vasıtasıyla kuģ ve flora-fauna gözlem imkanlarıyla, Kara, deniz, hava ve demiryolu ulaģım ağları ile, Kocaeli yoğun doğa turizmi potansiyeline sahiptir KOCAELİ İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ VE BİLİNİRLİK DEĞERLENDİRMESİ KOCAELİ İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA STATÜLÜ ALANLAR A-TABİAT PARKLARI Kocaeli Ġli nde Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı I.Bölge Müdürlüğü Kocaeli ġube Müdürlüğü sorumluluğunda 6 tabiat parkı bulunmaktadır. Bunlar; Ballıkayalar Tabiat Parkı, BeĢkayalar Tabiat Parkı, Uzuntarla Tabiat Parkı, Suadiye Tabiat Parkı, Kuzuyayla Tabiat Parkı, Eriklitepe Tabiat Parkıdır. 99

100 Ballıkayalar Tabiat Parkı Kocaeli Ġli, Gebze Ġlçesi sınırları dahilinde bulunan Ballıkayalar Tabiat Parkı sahip olduğu jeomorfolojik, biyolojik, jeolojik, peyzaj ve rekreasyonel kaynak değerleri açısından korunması ve gelecek kuģaklara aktarılması amacı ile 6 Eylül 1995 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 21 Temmuz 1995 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Tabiat Parkı olarak ilan edilmiģtir. Ballıkayalar Tabiat Parkı değiģik noktalarda farklı peyzaj özellikleri göstermektedir. Bunlardan ana kaynak değeri niteliğindeki, park alanın güneyinde yer alan Ballıkayalar Vadisi derin kanyon tipi özellik gösterir. Kanyon duvarları ile birlikte, vadi içindeki akarsuyun kireç taģlarını eritmesi ve aģındırması sonucunda oluģan oyuklar, kovuklar, dev kazanları ile bunları çevreleyen doğal bitki örtüsü tabiat parkının en önemli doğal peyzaj değerleridir. Beşkayalar Tabiat Parkı Kocaeli Ġli, BaĢiskele Ġlçesi sınırlarında yer alan BeĢkayalar Tabiat Parkı vadi boylarında bilimsel ve eğitsel açıdan zengin çeģitliliğe sahip bitki örtüsü ve manzara açılımları ile eģsiz doğal güzellikleri sergileyen ve bu özellikleri derin kanyonlarla desteklenen birer saha olması ve bu özelliklerinin yanında yaban hayatı ve açık hava rekreasyonu yönünden zengin bir potansiyel arz eden yapısı, yaylaları, mağaraları, çadırlı kamp alanları ve trekking güzergahları ile de ayrı bir öneme sahip olması bakımından, 27 ġubat 1998 tarih ve MPG.MPD.1.BK.01/190 Bakan Oluru ile Milli Parklar Kanunu nun 3.Maddesi uyarınca BeĢkayalar Tabiat Parkı olarak ilan edilmiģtir. 100

101 Ankara, Sakarya, Ġstanbul, Bursa, Yalova ve Kocaeli Ġlleri nin hemen hemen orta yerinde yer alan, vadi boylarındaki bitki örtüsü ve derin kanyonları ile zenginleģen, değiģik manzara açılımları ile eģsiz doğal güzellikleri sergileyen bir sahadır. Bu özellikleri ile yakın çevresindeki illerden hafta sonları gruplar halinde günübirlik, kamp ve treaking ziyaretçilerin akımına uğramaktadır. Vadi boyunca yer alan dik kayalık yamaçlar, görsel güzelliğin yanı sıra kaya tırmanıģçıları için de alternatifler sunmaktadır. Eriklitepe Tabiat Parkı Kocaeli Ġli, Gölcük Ġlçesi sınırları içerisinde ĠrĢadiye Köyü Mevkiinde yer almakta olan Eriklitepe Mesire Yeri gelecek nesillere milli miras bırakılması amacı ile tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru ile tabiat parkı olarak ilan edilmiģtir..tabiat Parkı yerleģim bölgelerine uzakta olup ulaģım ana yol güzergahı yakınında bulunmamaktadır. Saf Kayın meģceresi ile kaplı alanının yaklaģık 5 Ha büyüklüğünde ki kısmı yöre halkı tarafından piknik amaçlı kullanılmaktadır. Bu kısımlarda yakın yerleģim bölgelerinden ve Ġstanbul dan doğa mantarı toplamaya gelen ziyaretçiler dikkat çekmektedir. Piknik yapmak için çevre il ve ilçelerden gelenler vardır. 101

102 Kuzuyayla Tabiat Parkı Kocaeli Ġli Kartepe ilçesi nde yer alan Kuzuyayla Mesire yeri ülkemizin ulusal ve uluslar arası düzeyde öneme sahip müstesna köģelerinin korunarak sürdürebilirliğin sağlanması, bu sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrolü ve planlı bir Ģekilde karģılanması ve buraların koruma-kulllanma dengesi düzeltilerek gelecek nesillere milli miras bırakılması amacı ile tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru ile tabiat parkı olarak ilan edilmiģtir. Çam, Kayın, Ihlamur ağaçları ve rengarenk çiçeklerle çevrilmiģ Kuzuyaylası na gelindiğinde temiz havanın ve yaban hayatının birbiriyle kaynaģtığı görülür. Konaklama alanına ve Ģehir merkezine yakınlığı ve turizm açısından değerli bir potansiyele sahiptir. Sessizliği ve tertemiz orman havasının yanısıra eģsiz Ġzmit Körfezi ve Sapanca Gölü manzarasına sahiptir. Suadiye Tabiat Parkı Kocaeli Ġli, Kartepe Ġlçesi sınırlarında yer alan Suadiye Mesire Yeri Ülkemizin Ulusal ve uluslar arası düzeyde öneme sahip müstesna köģelerin korunarak sürdürebilirliğin sağlanması, gelecek nesillere milli miras bırakılması amacı ile tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru tabiat parkı olarak ilan edilmiģtir. Suadiye içerisinde zengin bitki örtüsü, yaban hayatı ve Marmara Körfezine doğru muazzam derinlik mevcuttur. ġehir merkezine yakınlığı ve turizm açısından değerli bir potansiyele sahiptir. Tabiat parkında piknik yapmaya gelenler için piknik masaları ve çocuklar için çocuk 102

103 oyun grubu mevcuttur. Burada doğanın cazibesi ile günübirlik piknik amaçlı kullanımlar ve yürüyüģ, bisiklet gibi spor aktivitelerinin yapıldığı görülmektedir. Bu kullanımlar nedeniyle oluģan patika izleri mevcuttur. Uzuntarla Tabiat Parkı Kocaeli Ġli, Kartepe Ġlçesi, Uzuntarla Mevkiinde bulunmakta olan Uzuntarla Tabiat Parkı, Bakanlık Makamının 11/07/2011 tarih 903 sayılı Oluru ile mesire yeri statüsü iptal edilerek 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 3. Maddesine göre tabiat parkı olarak ilan edilmiģtir. Uzuntarla Tabiat Parkı; rekreasyonel kullanıma uygun topoğrafik yapısı, tam kapalı ve boylu MeĢe ağaçlarıyla kaplı yeģil dokusu, Sapanca Gölü ne doğru güzel manzara açılımları ile günübirlik piknik yapmaya son derece uygun bir alandır. Ġstanbul, Sakarya ve Kocaeli illerine yakınlığı ulaģım kolaylıkları çevrede rekreasyonel kullanıma uygun orman alanlarının azlığı tam kapalı MeĢe ağaçlarından oluģan orman dokusu, bilhassa yaz aylarında serinletici rüzgarları alabilmesi ile yüksek rekreasyonel potansiyele sahiptir. Burada yaban hayvanları içinde barındıran doğal yaģam parklarınınkurulması planlanmaktadır. 103

104 Arz analizi tablosu; Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M 1- Kocaeli Ġli Tabiat Parkları Adı Ġlçesi Bilinirlik Ballıkayalar Tabiat Parkı Gebze B T BeĢkayalar Tabiat Parkı BaĢiskele B Eriklitepe Tabiat Parkı Gölcük B Kuzuyayla Tabiat Parkı Kartepe B Suadiye Tabiat Parkı Kartepe B Uzuntarla Tabiat Parkı Kartepe B Fırsatlar Tehditler Coğrafi bilgi sisteminin geliģmiģ olması, Ücretli /ücretsiz tanıtım fırsatlarının olması, Nüfusun artıģ hızının düģük oluģu ve eğitim seviyesinin yükselmesi. -Ballıkayalar TP ve BeĢkayalar TP içerisinde sit alanlarının olması, -Ballıkayalar TP ve BeĢkayalar TP içerisinde özel mülkiyet olması, -Beklenti gerçekleģmeme ihtimalinin varlığı, -Yerel yöneticilerin kırsal kalkınmada turizmi gerek ve yeter Ģart olarak görmeleri, -Tabiat Parklarına gelen ziyaretçilerin doğal değerler hakkında fazla bilgi sahibi olmaması, -Uyarı, tanıtım, yönlendirme ve bilgilendirme donatılarının yetersizliği, -Tabiat Parklarında özellikle kentli nüfusun piknik amaçlı kullanımlarının denetim altında olmaması ve ekosistem üzerinde baskı oluģturması. 104

105 Kocaeli Ġli Tabiat Parklarına ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Dünyada ve Türkiye de çevre bilincinin giderek artması, Koruma Alanlarına olan ilginin ve bilincin yükselmesi, Eriklitepe TP ve Uzuntarla TP nın zengin kaynak değerinin olmaması ve mesire yeri özelliği göstermeleri, Tabiat Parkı Ģeklinde tek elden yönetilmeleri, Tabiat Parklarında konaklama imkanının olmaması, Tabiat Parklarında tarım ve hayvancılık gibi ekonomik faaliyetlerden kaynaklı bir baskının var olmaması, Erikitepe TP, Suadiye TP, Kuzuyayla TP ve Uzuntarla TP GeliĢme Planlarının yapım aģamasında olmaması, Ballıkayalar TP ve BeĢkayalar TP nın Uzun Devreli GeliĢme Planlarının bitmiģ olması, Ballıkayalar TP, BeĢkayalar TP ve Kuzuyayla TP yeterli büyüklükte olması diğerlerininde ise sınır geniģleme talebinin olması, STK desteklerinin düģük olması, Tabiat Parklarını korumada yetersizlik, Uzuntarla TP ve Eriklitepe TP nın biyolojik açıdan az türe sahip olması, ekosistem olarak çeģitli ve ilginç olmaması, Elektrik ve su gibi altyapı hizmetlerinin var oluģu. Tabiat Parklarına yakın havaalanı olmaması, Nitelik-nicelik olarak personel yetersizliği, Alanla ilgili yapılan bilimsel çalıģmaların yetersizliği, Tabiat Parklarında tanıtımın yetersizliği. 105

106 Tabiat Parkı ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- Yerel halka yönelik bilinçlendirme toplantıları organize etmek, Pilot bölge ve köy seçimleriyle örnek uygulamalar yaparak bu uygulamaları diğer yörelere yaymak. 2-Tabiat Parklarında doğa turizmini içine alan model planlar geliģtirmek amacıyla Ar-Ge kuruluģlarıyla iģbirliği yaparak planların uygulanmasını sağlamak. 3-Tabiat Parklarına uyarı, tanıtım, bilgilendirme tabelaları sayılarının arttırılarak gelen ziyaretçilerin doğal kaynak değerlerine zararını en az düzeye indirmek. 4-Tabiat Parklarında tahribat ve benzerinin önlenmesi için lüzumu halinde mekanik tedbirler alınması, jandarmanın bu hususları da gözetmesi, muhtarların duyarlı davranmaları 55-Tabiat Parklarımızın fuarlar, televizyon, dergi ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı turġzmit acenteleri ile görüģme yapılarak tanıtılması, -6-Tabiat Parklarının biyoçeģitliliğinin Üniversitelerle iģbirliği yapılarak belirlenmesi, 7-Kocaeli ġube Müdürlüğünün Tabiat parkları konusunda bilgili personelle güçlendirilmesi. 106

107 B-YABAN HAYATI GELİŞTİRME, YERLEŞTİRME, YABAN HAYATI KORUMA SAHALARI VE AVLAKLAR Kocaeli Ġli nde Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı I. Bölge Müdürlüğü Kocaeli ġube Müdürlüğü sorumluluğunda Kandıra Seyrek Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası bulunmaktadır. Kandıra Ġlçesi nde bulunan Seyrek Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasının güneyinde Doğancılı ve Çalköy, doğusunda Sarısu çayı, batısında Seyrek deresi ve kuzeyinde Karadeniz bulunmaktadır. Alanda karacaların varlığının tespit edilmesi üzerine alan, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunun 4. maddesine göre tarihinde Bakanlar Kurulu kararınca Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası olarak ilan edilmiģtir. Alanın ortasından geçen orman yolu, alanı kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayırmaktadır. Kuzeyde kalan kesim ağaçlandırma sahası olarak tanzim edilmiģ ve yol boyunca etrafı tellerle çevrilmiģtir. Alandaki su kaynakları olarak baģta Sarısu çayı ve Seyrek deresi gelmektedir. Ayrıca alan içinde TaĢlı dere, YemiĢenli dere, Ihlamur deresi, Kumlugeçit deresi ve BaĢtanlar deresi gibi irili ufaklı dereler diğer su kaynaklarını oluģturmaktadır. Buranın yönetim planı hazırlık aģamasındadır. Ġlimizde tescil edilmiģ avlak bulunmamaktadır. Ancak tescili için teklifte bulunan beģ tane avlak vardır. Bunlar Kartepe, Kutluca, Ovacık Devlet Avlakları, Kefken Genel Avlak ve Kutluca Örnek Avlağı dır. 107

108 Arz analizi tablosu Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M Adı Ġlçesi Bilinirlik Kandıra Seyrek Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Kandıra B Kocaeli Ġli Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ve Avlaklara ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Çok çeģitli yaban hayvanlarını barındırması, Saha envanterinin yapılması, Zorlu kıģ aylarında yaban hayatına yem desteği yapılabilme imkanlarının olması, Koruma ve kontrol teģkilatının olması, Avlak olarak tescil edilecek alanların mevcudiyeti, Seyrek Yaban Hayatı GeliĢtirme sahasının yeterli büyüklükte olması, Mevcut yaban hayvanlarının kültürle üretilen değil, tamamen doğal Ģartlarda yetiģmiģ olması. Ġlimizde bir tane Yaban Hayatı GeliĢtirme sahasının olması, Av ve yaban hayatı bölümlerinden mezun olan elemanların kurumumuzda olmaması, Kocaeli nin geniģ coğrafyası ve köy sayısının fazla oluģunun insan baskısını önleme yönünde fazla sayıda personel gerektirmesi, Yönetim planlarının olmaması, YetiĢmiĢ profesyonel av kılavuzlarının olmaması, Seyrek yaban hayatının yönetim planının henüz yapım aģamasında olması, Koruma faaliyetleri için personel yetersizliği. 108

109 Fırsatlar Tehditler Coğrafi bilgi sistemlerinin geliģmesi, Ġlimizde tescil edilmiģ avlak olmaması, Mali imkanların teknolojik geliģimleri takip ve satın alma için yeterli olması, Kaçak avcılığın engellenebilmesi. Avcılık yapan kiģilerin bilinçsiz olması, Envanter giderlerinin çok yüksek olması sebebi ile mali külfet. Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasında doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Kocaeli ilinde devlet, özel ve genel avlak oluģturmak av turiziminin geliģmesine katkıda bulunacaktır. 2-Zorlu kıģ aylarında av kaynağına yem takviyesinin daha da arttırılması, 3-Avlaklarımızın ve av kaynağının fuarlar, yaban televizyonu, av dergileri ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı av turizmi acenteleri ile görüģme yapılarak tanıtılması, 4-Yerel profesyonel av kılavuzu ihtiyacının 1. Bölge Müdürlüğü imkanları ile eğitim yapılarak giderilmesi, eğitilenlerin seyahat acentelerinde staj imkanlarının olması, yabancı dil eğitimini konuģma seviyesinde almaları faydalı görülmektedir, 5-Kocaeli ġube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından güçlendirilmesi, 6-Kocaeli ilinde devlet, özel ve genel avlak oluģturmak, 7-Avcı derneklerinin doğa turizmi konusunda bilinç düzeyinin arttırılması amacıyla eğitim çalıģmaları yapmak, 8-Avcı derneği üyelerine yılda en az bir kez doğa bilincinin artırılmasına yönelik eğitimler vermek. 109

110 C-SULAK ALANLAR VE RAMSAR ALANLARI Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı I. Bölge Müdürlüğü Kocaeli ġube Müdürlüğü sorumluluğunda Ġzmit Körfezi Sulak Alanı bulunmaktadır. Kocaeli Ġlimiz sınırları içerisinde bulunan ve Gölcük Eski Yolu üzerinde Fuar Alanı nın arkasından baģlayan Gölcük yolunu takiben yeni yol ile birleģme noktasına kadar devam eden bu saha Sulak Alan kapsamındadır tarihinde tescil edilen sulak alan 42,35 Ha dır. Sulak Alanlar, tropik ormanlardan sonra biyolojik çeģitliliğin en yüksek olduğu ekosistemlerdir. Burada 157 kuģ türü tespit edilmiģtir Ġzmit Körfez Sulak Alanındaki Koruma Bölgelerinin sınırlarının belirlenmesi için Genel Müdürlüğümüz den uzman personel ve Ġlimizdeki kamu kurumları, sivil toplum örgütlerinin katılımıyla bir toplantı düzenlenmiģ olup büro ve arazi çalıģmaları yapılarak (Uluslararası Sulak Alan Komisyonu) USAK a sunulmak üzere koruma sınırları belirlenmiģtir. Arz analizi tablosu Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M Adı Ġlçesi Bilinirlik Ġzmit Körfezi Sulak Alanı Ġzmit B 110

111 Kocaeli Ġli Sulak Alanlara ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Sulak alanlarla alakalı bir ġube Müdürlüğü ve DSĠ teģkilatlarının bulunması, Sulak Alan Yönetim Planının olmaması Tanıtımının yetersizliği, Bölgemizde sulak alan sayısının azlığı mevcut sulak alanlardaki kuģ konaklama sayısını (kuģ görselliğini) arttırmaktadır, Korumada personel yetersizliği. Kocaeli ilinin kuģ göç yolları üzerinde olması, Ġzmit körfezi türlerinin bilinmesi. sulak alanında olan kuģ Fırsatlar Tehditler Sulak alana ulaģılabilirliliğin olması, Çevre bilincinin geliģmiģ olması, Üniversitelerle, STK larla ortak çalıģabilme olanağının olması YapılaĢmanın kıyı Ģeridi ve sulak alanları giderek tehdit etmesi, Sulak alanın insanların bilinçsizce davranması sonucu kirlenmesi. 111

112 Sulak alanlara doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Sulak alan yönetim planının tamamlanması burada yapılacak her türlü faaliyetin kontrollü yapımını sağlayacaktır. 2-Bu yerlere ait broģürün basılarak turistlerin istifadesine sunulması 3-Sulak alan fuarlar, televizyon, dergi ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı turizmi acenteleri ile görüģme yapılarak tanıtılması, 4-Sulak sahalara yönelik turizm çeģitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmesi, 5-Ġzmit Körfezinin uygun yerlerinde yeter sayıda kuģ gözlem ünitesi yapılmasının doğru olacağı, 6-KuĢ gözlemciliği gruplarına ulaģılarak Ġzmit Körfezi sulak alanında çalıģmalar yapılması SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR Arz analizi tablosu Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M 112

113 JEOLOJĠK OLUġUMLAR Mağaralar ; Adı Ġlçesi Bilinirlik Babalı Mağarası Kandıra B Kanyonlar ; Adı Ġlçesi Bilinirlik Ballıkayalar Kanyonu Gebze B-T Soğukdere Kanyonu BaĢiskele B Sıcakdere Kanyonu BaĢiskele B Kazandere Kanyonu BaĢiskele B TaĢköprü Kanyonu Körfez B Çobangeçidi Kanyonu Körfez B Serindere Kanyonu Kartepe B ġelaleler ; Adı Ġlçesi Bilinirlik Nüzhetiye ġelalesi Gölcük B-T Çınarlıdere ġelalesi Derince B Müflis ġelalesi Kartepe B 113

114 Kocaeli Jeolojik oluģumlara Ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Envanteri yapılmamıģ ancak varlığı bilinen mağara sayısı, Kanyonların Tabiat Parkı içinde olması, turizm için uygun ve planlanabilirliği, ġelalelerin turizm için görselliklerinin bulunması, Ballıkayalar Tabiat Parkı kanyonlarında yılın her ayında dağcılık faaliyetinin yapılıyor olması, Kanyonlara ulaģımın müsait olması, Nüzhetiye ġelalesinin yüksek turizm potansiyeli ve ziyaretçi sayısının olması. Karstik yapıların tanıtımındaki yetersizlik, Kanyonların tehlikeli can güvenliği riski oluģturması, Kanyon, dağ ve mağara kurtarma timi olmaması, Mağaraların dağınık bir coğrafyada ve zor ulaģılır olması korunmasını zorlaģtırmaktadır, Statüsü olmayan karstik yapılarla ilgili turizm yatırımı yapmak için yasal imkanların kısıtlı olması, Ġlimizdeki mağaraların tespitinin yapılması fakat henüz tescil edilmemesi, KeĢif yapacak yeterli eleman ve uzman görevli olmaması. Fırsatlar Tehditler Reklam yapmak için objenin var olan yüksek gücü, Ġnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri, kirletmeleri, Tescil edilecek çok sayıda mağaranın varlığı, Karstik yapı elemanlarının görselliklerinin ve boyutlarının çok yüksek olması, ġelalelerde yürüyüģ parkurlarının olması. Bazı ilçelerde belediye ve kamu yöneticilerinin turizm bilgi ve becerisi olmadan giriģtikleri faaliyetler, Kanyonlarda ölüm ve yaralanma olaylarının olması. 114

115 Jeolojik oluģumlara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; Kocaeli karstik yapılarının tanıtımında ve hatta Kocaeli un tanıtımında Kanyonların öne çıkarılması çekici bir değer yaratacaktır, Gebze ilçesindeki doğa ve kültür turizmi değerlerinin Ballıkayalar kanyonunu destinasyonunu destekler mahiyette planlanması lüzumludur, Mağaralarda tahribat ve benzerinin önlenmesi için lüzumu halinde mekanik tedbirler alınması, jandarmanın bu hususları da gözetmesi, muhtarların duyarlı davranmaları, Tüm karstik değerlerin tanıtımı etkin bir program dahilinde Ġl Turizm ve Kültür Müdürlüğü ile I. Bölge Müdürlüğü Kocaeli ġube Müdürlüğü tarafından yapılması, Turistlerin can güvenliği sebebi ile Dağ, Kanyon ve Mağara Kurtarma Timlerinin kurulması. Kanyonlara yürüyüģ rotalarının detaylandırılması ve gerekli olan yerlerde yürüyüģ platformlarının konulması, iģaretlemelerin tamamlanması, Turizme kazandırılacak mağaraların tek baģlarına ziyaretçi cezp edemeyecek olanların Ballıkayalar Tabiat Parkı ve diğer turizm aktivitesi gerçekleģen sahalara yakın olması halinde bunlara ait destinasyonlara eklenmeleri zenginlik katacaktır. Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliģtirilmesi, yöre insanının müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, I. Bölge Müdürlüğü, Kaymakamlıklar ve diğer ilgili kuruluģlarca yapılması, Mağaraların envanter çalıģmalarının yapılarak haritalanmaları ve tescili için çalıģmaların yapılması, Mağaraların yabani hayat ve benzeri ekosistem unsurları yönünden zarar görmeyenlerinin ve estetik olanların öncelikli olarak turizme kazandırılması. 115

116 Arz analizi tablosu; Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M Yaylalar ; Adı Ġlçesi Bilinirlik MenekĢe Yaylası BaĢiskele B Aytepe Yaylası BaĢiskele B Kayaüstü Yaylası BaĢiskele B ÇavuĢoğlu Yaylası Kartepe B Altıoluk Yaylası Kartepe B Hereke Yaylası Körfez B Vadiler ; Adı Ġlçesi Bilinirlik Çınarlıdere Vadisi Gebze B-T Ballıkayalar Vadisi Gebze B Büyükdere Vadisi Gebze B TaĢoluk Vadisi Ġzmit B Yanıkdere Vadisi Körfez B Dağlar ; Adı Ġlçesi Bilinirlik Samanlı Dağları Kartepe B-T (Kartepe) Dikmen Dağı Ġzmit B Naldöken Dağı Karamürsel B Nazdağı Ġzmit B Çenedağı Derince B 116

117 Kocaeli Yayla, Vadi ve Dağlara Ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Çok sayıda yaylanın bulunması, Yaylaların çok sayıda turizm çeģidine imkan veriyor olması, Aktif yaylacılığın azalsada devam ediyor olması, Yaylaların genelinde yürüyüģ parkuru olması, Yaylalarda kamp yapma imkanının olması, Yaylaların çoğunda su kaynağının olması, Yaylalara ulaģım kolaylığı. Yaylacılık yapanların turizm altyapısı ve turizm fikri olmaması, Yaylacılığın azalma trendine girmesi, Yaylalarda tesislerin olmaması, Tanıtımın yetersizliği, Yaylacılık yapanların turizm altyapısı ve turizm fikri olmaması, Bazı yaylalarda elektrik olmaması, Yaylalarda konaklama imkanının kamp kurma dıģında olmaması. Fırsatlar Tehditler Yaylalarda konaklama için basit kampçılık imkanlarının mevcudiyeti, Dağ ve yaylalara yönelik turizm imkanlarıyla kıyılara yönelik turizmin aynı destinasyonda birleģtirilebilme imkanı, Yaylacılığın bazı yaylalarda tamamen ortadan kalkması, yaylacılık kültürünün yok olma riskinin varlığı, Eski yolların bazı yaylalarda bakımsızlık sebebi ile daha da bozulması, Misafirsever köylülerimizin turizmin baģlatılması için sıcak bakıģları, Yaylaların bazılarında düzensiz yapıların yapılması. 117

118 Yayla, dağ ve vadilerde doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Yaylalarda pansiyonculuk uygulamalarının geliģtirilmesi uygun görülmektedir, 2-Yaylaların tamamında atlı, yürüyüģ ve bisikletli gezi rotalarının tespit edilerek iģaretlenmesi iģlerinin Kaymakamlıklarca öncelikli olarak yaptırılması, 3-Aytepe yaylası kamp alanı olması kanyon, trekking alanı ve mağaralarla çevrili olması ve ulaģım imkanlarının da uygun olması sebebi ile bu faaliyette ilk planda uygulamalarda yer almalıdır. 4-Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliģtirilmesi, 5-Mevcut, turizm destinasyonlarına bu sahaların da eklenerek zenginleģtirilmesi çalıģmasının il Turizm ve Kültür Müdürlüğü ve Orman ve Su ĠĢleri il ġube Müdürlüğü nce yapılması, 6-Yaylacılığın geliģtirilmesi ve desteklenmesi için il Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce gerekli uygulamaların baģlatılması. Arz analizi tablosu; Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M ġġfali SULAR Adı Ġlçesi Bilinirlik MaĢukiye Ģifalı suyu Kartepe B Yeniköy Yazlık Ilıcası Gölcük B Soğuksu ġifalı suyu BaĢiskele B 118

119 ġifalı Sulara Ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Halkın Ģifalı sulara önem vermesi, Tesis yetersizliği, Merkeze yakın olmaları, Bazılarının turizm kullanımı için yeterli miktarda olması. Su kalitesinin ölçülmesi için her zaman bütçe temin edilememesi, Tanıtımlarının yetersiz yapılması. Fırsatlar Tehditler Bölgemize gelen turistlerin bu yöne kolayca kanalize edilebilmesi, UlaĢım kolaylığı. -Bilinçsiz kullanımların problem yaratma riski, -Basit, derme çatma tesislerin turizm faydalanmasını engellemesi, -Suların bilinçsiz kullanımı sonucu kirlenmesi. ġifalı sularda doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliģtirilmesi. Kaynakların kullanımında ekolojik sürdürülebilirlik ilkelerine dikkat edilmesi, ġifalı suların fuarlar, televizyon, dergi ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, Yerli ve yabancı turizmi acenteleri ile görüģme yapılarak tanıtılması, Sağlık turizmi talebinin bu yönede geliģtirilebileceği sebebi ile bu kaynakların detaylı incelemesinin Ġl Özel Ġdaresi tarafından yapılarak uygun olanların projelendirilmesi, Bu kaynakların ilimizde yapılmakta olan diğer turizm destinasyonlarına entegre edilerek bu destinasyonlara zenginlik katılmasının uygun olacağı, 119

120 Arz analizi tablosu; Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede M GÖLLER, BARAJLAR, GÖLETLER VE AKARSULAR Adı Ġlçesi Bilinirlik Sapanca Gölü Kartepe B Yuvacık Baraj Gölü Ġzmit B Kirazdere Barajı Yapay Gölü BaĢiskele B Barajlar; Adı BaĢlangıç BitiĢ Yeri Bilinirlik Yuvacık Barajı BaĢiskele B-T Göletler; Adı Ġlçesi Bilinirlik Bıçıkıdere Göleti Ġzmit B Bayraktar Göleti Ġzmit B Kurtdere Göleti Ġzmit B ġahinler Göleti Ġzmit B ġeytandere Göleti Ġzmit B Arıklar Göleti Ġzmit B Kızderbent Göleti Karamürsel B Akarsular; Adı BitiĢ yeri Bilinirlik Akarca Deresi Ġzmit B Kiraz Dere Ġzmit B Aygır Dere Kartepe B Koca Dere BaĢiskele B 120

121 Bakırcı Dere BaĢiskele B Ayani Dere BaĢiskel B Çınarlı Dere Ġzmit B Çenesuyu Deresi Ġzmit B Hisar Dere Ġzmit B Burma Dere Ġzmit B Kavak Dere Ġzmit B Büyük KıĢla Dere Ġzmit B Domuz Dere Ġzmit B Zeytin Dere Ġzmit B Ayvacık Dere Ġzmit B Kıble Dere Ġzmit B Hamza Dere Ġzmit B Hereke Dere Ġzmit B SarmaĢık Dere Ġzmit B Ağa Deresi Ġzmit B Keten Dere Ġzmit B Aydın Bey Ġzmit B Değirmendere Ġzmit B Halıdere Ġzmit B UlaĢlı Deresi Ġzmit B Yalakdere Ġzmit B UlaĢlı Ġzmit B Yalakdere Ġzmit B Saz Dere Ġzmit B Dil Deresi Ġzmit B Köydere Ġzmit B Gıcıkdere Ġzmit B Açma Dere Kartepe B Hamasu Deresi Kartepe B 121

122 Göller, Barajlar, Göletler ve Akarsulara Ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Baraj ve göletlerin sportif olta balıkçılığı için uygun olması, Sulama için yer yer derelerdeki suyun tamamının alındığı görülmektedir. Baraj yapımı düģünceleri. Derelerin genelinin sportif olta balıkçılığı için uygun olmaması. Fırsatlar Tehditler Dere sayısının çokluğu, Çevre bilincinin geliģmesi. -Sulama için yer yer derelerdeki suyun tamamının alındığı görülmektedir, -Sera tarımının artması, aģırı gübre ve su kullanımı, -Sulu tarım planlaması, -YağıĢlı iklim sebebi ile köy ve dağ yollarında problemlerin mevcudiyeti, -Köylere kanalizasyon yapılmakla beraber atık arıtma sistemleri henüz yapılmamaktadır, bu sebeple dereler kirlenmektedir. 122

123 Doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Sportif balıkçılığa uygun yerlerin Ġl Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Orman ve Su ĠĢleri Ġl ġube Müdürlüğü tarafından detaylı olarak planlanması, 2-Akarsu ve göllerde balıklandırma çalıģmalarının yapılması ve sportif balıkçılık sahalarına uygun nitelikli sportif balıkçılık iskeleleri yapılması, 3-Derelerin katı ve sıvı atıklarla kirlenmesi hususunun katı atık bertaraf tesisleri kurulana kadar bir mekanizma geliģtirilerek belediyeler ve il özel idaresi tarafından düzenlenmesi gerektiği, kaynak temini çalıģmalarına baģlanması, 4-Sulak sahalara yönelik turizm çeģitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmesi, SAHĠLLER Adı Ġlçesi Bilinirlik Sekapark Ġzmit B Derince Harikalar Sahili Derince B Gölcük Kavaklı Sahili Gölcük B Yarımca Sahili Körfez B Eskihisar Sahili Gebze B BaĢiskele Sahili BaĢiskele B Karamürsel Sahili Karamürsel B-T Çamkonak(Dikili-Babalı Kandıra B )Sahili Kurtyeri Sahili Kandıra B Pınarlı Sahili Kandıra B Kumcağız Sahili Kandıra B Seyrek Sahili Kandıra B Bayramoğlu Sahili Gebze B Kerpe Kandıra B-T Kefken Kandıra B-T Sarısu Kandıra B Cebeci Kandıra B-T 123

124 Sahillere Ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Plaj kapasitesinin özellikle Kandıra ilçesinde yüksek olması, Kandıra ilçesinde konaklamaya uygun tesisler bulunması ve nispeten turizmi tanıyor olmaları, Karamürsel sahilinin mavi bayrak sahibi olması. Zayıf Yönler Turizmin sadece deniz turizmi ile sınırlı olması, baģka deneyimlerin zayıf olması, Deniz turizmi vb. etkinlikler için gelen turistlerin gelir seviyesinin düģük olması, Yetersiz doğal kaynak etüdü, turizm değerleri için yeterli seviyede veri olmaması, Tanıtımının yetersizliği, Genelinde konaklama imkanının olmaması, Turizmin sadece deniz turizmi ile sınırlı olması,baģka deneyimlerin zayıf olması Fırsatlar Sekapark, Derince Harikalar park haline getirilmiģ olması, Sahilinin Tehditler Katı atıkların görsel ve kıyı kirliliği yaratması, Turizme yerel yönetimlerin sıcak bakıģı, Bakirliğin muhafazası, turizmin genellikle henüz baģlaması, fazla boğucu olmaması. YağıĢlı iklim sebebi ile köy ve dağ yollarında problemlerin mevcudiyeti. Sahillerde doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; Bölge Müdürlüğü tarafından denizel koruma sahası tespiti için çalıģma yapılması, bu Ģekilde hem biyolojik değerlerin öne çıkarılması ve korunması hem de bu sahada oluģturulacak destinasyonların güçlendirilmesi, Mevcut yaz dönemi turizminin altyapı problemlerinin belediye ve kaymakamlıklarca tespit edilerek çözümlerin aranması, Katı atıkların bertarafı hususunda gerekli tedbirlerin alınması, Turizm değerlerinin ortaya çıkarılması için detaylı etüt ve envanter çalıģmalarının Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile 1. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılması, Kırsal kalkınmayı temin maksadı ile yöre insanının içinde aktif olarak yer alacağı planlamalara gidilmesi. 124

125 5.KOCAELİ İLİNDE DOĞA TURİZMİ 5.1 KOCAELİ İLİNDE DOĞA TURİZM ÇEŞİTLERİ KOCAELİ DE DOĞA YÜRÜYÜŞÜ YAPILAN YERLER Ġlimizde Kocaeli BüyükĢehir Belediyesi nce belirlenen 102 tane doğa yürüyüģü parkuru mevcuttur. Bunların bazıları Ģunlardır: Kerpe YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 13 kilometre Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok Uygun Mevsim: 4 mevsim Bitki örtüsü: Çam ormanları, çalılık Bölgede içme suyu: Parkurda içme suyu yok. Ġstanbul a uzaklığı: 150 kilometre Merkeze uzaklığı: Ġzmit te 55 kilometre UlaĢım: Tem otoyolunun Ġzmit doğu çıkıģından çıkılarak Kandıra yoluna dönülür. Kerpe tabelası takip edilir. Güzergâh Bilgileri: Kocaeli nin Kandıra ilçesine bağlı bir sahil kasabası olan Kerpe orman ile denizin buluģtuğu eģsiz koylara sahiptir. YürüyüĢ parkuru bu koyların içinden geçmektedir. Kerpe giriģinin hemen solundaki koydan Sarısu istikametine doğru (batı yönünde) yürüyüģ baģlar. Orman içi toprak yol ve stabilize araç yolundan yürüyüģ yapılır. Ġki saatlik bir yürüyüģün ardından ıssız ve sakin bir koya varılır. 125

126 Soğuk Dere Kanyonu YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 10 kilometre Zorluk derecesi: Zor Uygun Mevsim: Yaz Bölgede içme suyu: Bol miktarda temiz su kaynağı var. Bitki örtüsü: Kayalık alan, kayın, gürgen Ġstanbul a uzaklığı: 130 kilometre Merkeze uzaklığı: BaĢiskele 15, Ġzmit e 30 kilometre UlaĢım: Ġzmit TEM otoyolunun batı çıkıģından çıkılarak Bursa istikametine gidilir. BaĢiskelesi ilçesi yuvacık mahallesine gelindiğinde köye doğru dönülür. Yuvacık barajı geçildikten sonra parkura yukarıdan girilecek ise aytepe soğuk suya gidilmelidir. AĢağıdan girilecek ise BeĢkayalar milli parkından giriģ yapılmalıdır. Güzergâh Bilgileri: Kocaeli ili BaĢiskele ilçesine bağlı olan, Soğuk Dere kanyonuna yuvacık mahallesinin üzerinden gidilir. Aytepe de bulunan büyükģehir su deposunun önünden baģlar. Dere takip edilerek kanyonun içine girilir. Kocaeli sınırları içindeki zor yürüyüģ alanlarından biridir. YürüyüĢ yapacak ekibin güvenlik açısından tedbir alması gerekir. Kayıp düģme ve taģ düģmelerine karģı kask takılmalıdır. Kanyon içinde ıslanmadan yürümek mümkün değildir. YürüyüĢ yapacak olanların muhakkak yedek kıyafet getirmeleri gerekir. Ġp geçiģlerinin de olduğu parkurda ekibin iyi seçilmesi gerekmektedir. Zaman zaman 200 metreyi bulan kanyon duvarları bulunmaktadır. ġelalelerin ve göletlerin bulunduğu parkur görsel bakımdan zengindir. 126

127 Kungul Dağı YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 10 kilometre YürüyüĢ süresi: 4 saat Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok Uygun Mevsim: Ġlkbahar, yaz, sonbahar Bitki örtüsü: Ormanlık alan, kayın ve gürgen ağaçları Ġstanbul a uzaklığı: 135 kilometre Merkeze uzaklığı: Ġzmit te 25 kilometre UlaĢım: Ġzmit TEM otoyolunun batı çıkıģından çıkılarak Bursa istikametine gidilir. Yuvacık beldesine gelindiğinde köye doğru dönülür. Yuvacık barajı geçildikten sonra Servetiye Camii köyüne varılır. Aytepe ye kadar yol takip edilir. Aytepe Orman iģletme müdürlüğü tesisleri yürüyüģün baģlangıç noktasıdır. Güzergâh Bilgileri: 1086 metre yüksekliğindeki Aytepe Orman ĠĢletme Müdürlüğü Tesisleridir. Araçlardan inilerek doğu yönündeki toprak yoldan 1259 metre yüksekliğindeki Kungul Dağına doğru yürüyüģe baģlanır. YürüyüĢ yolu, yangınlar için açılmıģ orman içi patikalardan oluģmaktadır. Parkur üzerinde güzel bir kamp bölgesi olan Eski Yaylada bulunmaktadır. Zorlu olmayan bu parkuru her yaģtan insan çok rahat yürüyebilir. YürüyüĢ parkurunun büyük kısmı iniģlerden oluģur. Bölgede çok yerde su bulunmaktadır. Bölgede ilkbahar ve sonbahar aylarında doğanın bütün renklerini görmek mümkündür 127

128 Kaya Üstü Yaylası YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 15 kilometre YürüyüĢ süresi: 5 saat Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok Uygun mevsim: Ġlkbahar, Yaz, Sonbahar - KıĢın yoğun karda dağcılar yürüyebilir Bitki örtüsü: Kayın, meģe ağaçları, orman gülü Ġstanbul a uzaklığı: 130 kilometre Merkeze uzaklığı: Ġzmit e 35 kilometre UlaĢım: Ġzmit tem otoyolunun doğu çıkıģından çıkılarak Bursa yoluna girilir. Yuvacık mahallesine, yuvacık baraja doğru dönülür. YürüyüĢün baģlangıç noktası Tepecik köyüdür. Güzergâh Bilgileri: Kocaeli BaĢiskele ilçesine bağlı Tepecik Köyünden baģlar. YürüyüĢ parkuru orman içi toprak yolundan ve patikalardan oluģmaktadır. Bu yol aynı zamanda Ġnönü yaylasına giden toprak araç yoludur. Parkurun baģlangıcından iki kilometre sonra, sola doğru yangın yolu ayrımı vardır. Ġstenir ise tekrar geri dönüģ yapmak kaydı ile haritalarda çıplak kaya diye geçen 900 metre yüksekliğindeki balıksırtı, sağlı ve sollu dik yamaçların oluģturduğu kayalık alana gidilebilir. Buranında çok güzel manzarası vardır. Kaya üstü yaylası tepecik köyünün hemen üzerindeki kayalık alan ve hemen arkasındaki yayladır. YürüyüĢ parkuru ilk önce yükselir, daha sonra iniģ eğilimi gösterir. Yayla çok güzel bir kamp bölgesidir. Bölgeye hâkim bir manzarası vardır. 128

129 Sıcak Dere Kanyonu YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 10 kilometre YürüyüĢ süresi: 6 saat Zorluk derecesi: Zor Su geçiģi: Tamamen su seçiģi Uygun mevsim: Yaz Bölgede içme suyu: Bol miktarda temiz su kaynağı var. Bitki örtüsü: Kayalık alan, orman gülü, kayın, gürgen Ġstanbul a uzaklığı: 130 kilometre Merkeze uzaklığı: BaĢiskele 20, Ġzmit e 30 kilometre UlaĢım: Ġzmit tem otoyolunun batı veya doğu çıkıģından çıkılarak Bursa istikametine gidilir. BaĢiskele ilçesi bahçecik mahallesine gelindiğinde MenekĢe Yaylası yoluna dönülür. Derenin üzerinden geçen ilk köprüde inilir. Güzergâh Bilgileri: Kocaeli ili BaĢiskele ilçesi sınırları içinde olan, Sıcak dere kanyonuna bahçecik mahallesinin üzerinden gidilir. MenekĢe yaylasına giderken yol üzerinde bulunan derenin üzerindeki ilk beton köprüden yürüyüģ parkuru baģlar. Dere nin akıģ yönünde yuvacık barajına doğru ilerlenir. Sıcak dere kanyonu, soğuk dere kanyonu gibi zordur. YürüyüĢ yapacak ekip emniyet tedbirlerini almalıdır. Ekip iyi seçilmelidir. Su geçiģleri, kaya iniģleri ve çıkıģları vardır. Parkuru ıslanmadan geçmek mümkün değildir. ġelaleler ve göller bulunmaktadır. Doğa harikası bir yürüyüģ parkurudur. Rotayı bilen birinin bulunması tavsiye edilir. YürüyüĢ BeĢkayalar Milli parkından geçerek yuvacık barajının baģladığı alabalık çiftliklerinin orda biter. 129

130 Çene Dağı YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 10 kilometre YürüyüĢ süresi: 4 saat Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok Uygun mevsim: 4 mevsim Bitki örtüsü: Çam ormanları Ġstanbul a uzaklığı: 80 kilometre Merkeze uzaklığı: Derince 5, Ġzmit e 15 kilometre UlaĢım: Ġzmit tem otoyolunun körfez çıkıģından çıkılarak Derince ilçesinin, Sopalı mahallesine gidilir. Sopalı mahallesinin orman ile birleģtiği kuzey doğusunda bulunan Derince belediyesine ait tesisler parkurun baģlama yeridir. Güzergâh Bilgileri: Kocaeli nin Derince ilçesinin sınırları içinde bulunan Çene Dağı su kaynağı ile ün yapmıģtır. Çene suyu bu dağdan çıkmaktadır. Kaynak yürüyüģ parkurunun orta kısmında olup, parkurdaki tek içme suyu buradadır. Belediye tesislerinin hemen yanından sağ tarafta kalan vadiye geçilerek toprak araç yolu takip edilir. ġehre su toplamak için yapılan bir bent görülecektir. Sağından devam edilerek orman içi patika yola girilir. 2 saatlik hafif bir tırmanıģ ile çene suyunun kaynağına varılır. Çene Dağı zirvesi çıkıģ yönünün sol tarafında kalmıģtır. Trekking ekipleri su mataralarını burada doldurmalıdırlar. Kaynağın üzerinden dağa doğru giden patika yol takip edilerek zirveye varılır. Bütün körfeze hâkim olan çene dağı 646 metre yüksekliğindedir. 130

131 MenekĢe Yaylası YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 14 kilometre YürüyüĢ süresi: 4 saat Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok Bitki örtüsü: Ormanlık alan, kayın, gürgen, çam Ġstanbul a uzaklığı: 135 kilometre Uygun Mevsim: ilkbahar, yaz, sonbahar Merkeze uzaklığı: BaĢiskele 15, Ġzmit e 30 kilometre UlaĢım: Ġzmit TEM otoyolunun batı çıkıģından çıkılarak Bursa istikametine gidilir. Yuvacık beldesine gelindiğinde köye doğru dönülür. Yuvacık barajı geçildikten sonra Aytepe ye kadar yol takip edilir. Güzergâh Bilgileri: Kocaeli ili BaĢiskele ilçesine bağlı olan, MenekĢe yaylası yürüyüģ parkuru, aytepe soğuk su deposundan baģlar. Yarım saatlik bir dik çıkıģtan sonra ġahin Tepesine varılır. Bölgeye hakim bir tepedir. Tepe geçildikten sonra 1,5 saatlik kolay bir yürüyüģ ile menekģe Yaylasına varılır. Bu bölge adını bahar aylarında açan menekģe çiçeğinden almıģtır. Bölgede birkaç yerde su bulunmaktadır. MenekĢe Yaylasının 100 metre güneyinde papaz çayırı bulunmaktadır. Papaz çayırı kamp yapmaya uygun bir alandır. Yaylanın kuzeyinde 1073 metrelik Bayrak tepe bulunmaktadır. MenekĢe yaylasına kadar araç ile gitmek isteyen Bahçecik ( Mahallesi ) üzerinden gidebilir. 131

132 Çınarlıdere YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 15 kilometre YürüyüĢ süresi: 5 saat Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok istenirse dere içi yürünebilir Uygun mevsim: 4 mevsim Bitki örtüsü: Çam ormanları Ġstanbul a uzaklığı: 80 kilometre Merkeze uzaklığı: Ġzmit e 5 kilometre UlaĢım: Ġzmit tem otoyolunun batı çıkıģından çıkılarak, çıkıģın hemen yanındaki Ġzmit Ġsmet PaĢa Stadyumunun hemen arkasında bulunan Kocaeli BüyükĢehir Belediyesinin Poligon tesislerinden yürüyüģ parkuru baģlıyor. Güzergâh Bilgileri: Ġzmit ve Derince ilçelerini bir birinden ayıran, iki ilçenin sınırı oluģturan deredir. YürüyüĢ toprak araç yolundan yapılmaktadır. Gruba göre istenir ise, bir noktadan sonra dere içinden de yürüyüģe devam edilebilir. YürüyüĢ parkuru boyunca çam ormanları, sedir ve çınar ağaçları görmek mümkündür. Parkurun içinde küçük bir Ģelale bulunmaktadır. Toprak araç yolunun 50 metre altında vadinin içindedir. Dik bir iniģi vardır. YürüyüĢ parkurunun bir çok yerinde temiz su kaynağı bulunmaktadır. YürüyüĢün bitiģ yeri baģlangıç noktasıdır. 132

133 Yanıkdere YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ Mesafesi: 10 kilometre YürüyüĢ Saati: 4 saat Zorluk Derecesi: Orta Su GeçiĢi: Var Uygun mevsim: ilkbahar, yaz, sonbahar Bitki Örtüsü: Ormanlık alan, kayın, kestane, ıhlamur, sık bikri örtüsü Ġstanbul a uzaklığı: 130 kilometre Merkeze uzaklığı: Sapanca ya 5, Kocaeli ne 22 kilometre UlaĢım: Sapanca yolu üzerinde, MaĢukiye nin çıkıģında Güzergah Bilgileri: Sakarya, Kocaeli sınırında bulunan ve bulunduğu köyden adını alan Yanıkdere Samanlı Dağlarının uzantısı olan Kartepe'nin eteklerinden doğup, Sapanca Gölüne dökülen derelerden biridir. Yanıkdere Köyünde bulunan taģ ocaklarının önünden yürüyüģe baģlayarak bozuk traktör yolunu kullanarak bir buçuk saatlik orman içerisinden bir yürüyüģ yapılırve yokuģ aģağı inerek dar bir vadiye dere yatağına inilir. 133

134 Kız Kalesi YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 10 kilometre YürüyüĢ süresi: 4 saat Zorluk derecesi: Orta zorlukta Su geçiģi: Var Uygun Mevsim: ilkbahar, yaz, sonbahar Bitki örtüsü: Ormanlık alan, meģe, gürgen Bölgede içme suyu: Parkurda içme suyu var. Ġstanbul a uzaklığı: 130 kilometre Merkeze uzaklığı: Kocaeli & izmit 18 kilometre. UlaĢım: TEM Ġzmit doğu çıkıģından çıkılarak, Bursa istikametine dönülür Güzergâh Bilgileri: Kuz Kulesi doğa yürüyüģü parkuruna, serin dere vadisi içindeki alabalık çiftlikleri ve piknik alanın bulunduğu noktadan baģlanır. Serindere, dere boyundan yukarı doğru ilerledikten sonra vadi ikiye ayrılır. Serindereyi oluģturan derelerin birleģme noktasıdan Kız Kulesi zirvesi yükselir. Serin dereyi oluģturan soldaki kol, Sular Dere, ( sultaniye yününden geliyor ) sağdaki kol Müflis Deresidir. Sol koldan ilerledikten sonra derenin sağ tarafından yukarıya doğru patika bir yol çıkmaktadır. Kız kulesine 1,5 saatlik dik bir çıkıģla varılır. 134

135 Aytepe Yaylası YürüyüĢ Parkuru; YürüyüĢ mesafesi: 15 kilometre YürüyüĢ süresi: 4 saat Zorluk derecesi: Kolay Su geçiģi: Yok Uygun Mevsim: 4 mevsim Bölgede içme suyu: Bir çok noktada temiz su kaynağı var. Bitki örtüsü: Ormanlık alan, kayın, gürgen, çam Ġstanbul a uzaklığı: 135 kilometre Merkeze uzaklığı: Kocaeli ne 25 kilometre UlaĢım: Ġzmit TEM otoyolunun batı çıkıģından çıkılarak Bursa istikametine gidilir. Yuvacık beldesine gelindiğinde köye doğru dönülür. Yuvacık barajı geçildikten sonra Servetiye Camii köyüne varılır. Aytepe ye kadar yol takip edilir. Güzergâh Bilgileri: Yuvacık, Aytepe merkeze 25 kilometre uzaklıkta kayın, gürgen, çam ağaçları ile bir çok bitki türünün bir arada yaģadığı deniz seviyesinden yaklaģık bin metre yüksekliğinde olan bir kamp ve yürüyüģ bölgesidir. 135

136 Parkurun Adı Parkurun Uzunluğu Parkurun Bulunduğu Ġlçe Bilinirlik Aytepe-BeĢkayalar- Yuvacık Barajı 12km BaĢiskele B Aytepe-Bıçkıdere - Soğukdere-Aytepe 12km BaĢiskele B Camidüzü - Yuvacık Barajı 9km BaĢiskele B Aytepe-Değirmendüzü - Yuvacık Barajı 8km BaĢiskele B Değirmendüzü-Aytepe Değirmendüzü 8km BaĢiskele B Hamzadağı 9km BaĢiskele B Kayaüstü Yaylası 7km BaĢiskele T Kazandere 4km BaĢiskele T Kungul Dağı 11km BaĢiskele T Aytepe MenekĢe Yaylası 13km BaĢiskele T Sıcakdere Yuvacık Barajı 10km BaĢiskele T Soğukdere Yuvacık Barajı 11km BaĢiskele T Soğuksu Bahçecik 5km BaĢiskele T Simon'un Sırtı 8km BaĢiskele T Aytepe Ġnönü Yaylası 16km BaĢiskele T Kazandere Ġnönü Yaylası 19km BaĢiskele B Karapınar Ġnönü Yaylası 18km BaĢiskele B Tepecik Ġnönü Yaylası 12km BaĢiskele B Tepecik Kazandere 22km BaĢiskele B Bahçecik Yuvacık Barajı 10km BaĢiskele B Çamlıbel Çınarlıdere 20km Derince B Çenedağı 9km Derince T Çınarlıdere 11km Derince B Çenedere Vadisi 8km Derince B Toylar Çenedere 11km Derince B Ballıkayalar 9km Gebze T Büyükdere Vadisi 11km Gebze B Ambargölü Deresi 7km Gebze B Demirciler Ballıkayalar 6km Gebze T Mollafenari Ballıkayalar 9km Gebze T 136

137 Tepecik Kayalıtepe 12km Gebze B ÇarkeĢli Kayalıtepe 24km Gebze B ÇarkeĢli Kayalıtepe 30km Gebze B Yağcılar Yaka Köyü 17km Gebze B Yağcılar Denizli Göledi 14km Gebze T Nüzhetiye ġelalesi 4km Gölcük T Saraylı Köyü - Yukarı Değirmendere 9km Gölcük B Senaiye UlaĢlı 16km Gölcük B UlaĢlı Halıdere 7km Gölcük B PaĢasuyu 5km Ġzmit B TaĢoluk Vadisi 8km Ġzmit B Babadağ Sarısu 9km Kandıra B Beylerbeyi Bağırganlı 9km Kandıra T Kerpe Seyrek 11km Kandıra T Kurtyeri Kefken 5km Kandıra T Kurtyeri Kerpe 5km Kandıra T Dalca Sarnıçlar Barajı 5km Kandıra B Beyce Sarnıçlar Barajı 6km Kandıra B Akçaova Çelebi Köyü 11km Kandıra B Yağcılar Çelebi Köyü 8km Kandıra B Bağırganlı Pınarlı Köyü 11km Kandıra B Hacımazlı Bağırganlı 7km Kandıra B Akçat Avcıköy 6km Karamürsel B Senaiye(BeĢkiraz) Avcıdere-Avcıköy 13km Karamürsel B Akçat-Dağtarla Avcıköy 9km Karamürsel B Avcıdere-Gürgenlik 9km Karamürsel B Kadriye Avcıköy 10m Karamürsel B Pazarköy BaĢdeğirmen 6km Karamürsel B Fulacık Avcıköy 9km Karamürsel B Karapınar Ġhsaniye 5km Karamürsel B Karapınar Hayriye 5km Karamürsel B Fulacık Çamdibi 11km Karamürsel B 137

138 Tahtalı Köyü Avcıköy 11km Karamürsel B Safiye BaĢdeğirmen 7km Karamürsel B Safiye BaĢdeğirmen 9km Karamürsel B AyvaĢatepe 7km Karamürsel B Senaiye Kadriye 11km Karamürsel B Senaiye Suludere 11km Karamürsel B Senaiye Akçat 7km Karamürsel B Fulacık Valideköprü 6km Karamürsel B Ġnönü Yaylası - ÇavuĢoğlu Yaylası - 20km Kartepe T Serindere-Kızkalesi - Serindere 9km Kartepe T Serindere Yuvacık Barajı 8km Kartepe T Sultaniye Serindere 9km Kartepe T Altıoluk Eskiyayla 11km Kartepe T Kuzuyayla Hacıyakup Çayırı Kartepe Zirvesi 9km Kartepe T Avluburun-Davalıkıran EĢme 5km Kartepe T Avluburun Yankilise EĢme 5km Kartepe T Avluburun Karabayır EĢme 5km Kartepe T EĢme-Yeni Mahalle MaĢukiye 6km Kartepe T Kirazoğlu Barajı 5km Kartepe T EĢmeahmediye-EĢme 6km Kartepe T EĢmeahmediye-EĢme 9km Kartepe T Yanıkdere 9km Kartepe B Balaban 7km Kartepe B Tökeli Ġmre 5km Kartepe B Avluburun Kızılccıklı 6km Kartepe B Ortaburun Kızılcıklı 6km Kartepe B Ortaburun Kızılcıklı 5km Kartepe B EĢmeahmediye Kızılcıklı 7km Kartepe B Dağyoncalı Kızılcıklı 7km Kartepe B Tepecik Serindere 16km Kartepe B Gedikli Kirazoğlu Barajı 6km Kartepe B Kirazoğlu Barajı 8km Kartepe B 138

139 Doğa YürüyüĢ Parkurlarına Ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler Ballıkayalar ve BeĢkayalar Tabiat Parkı çevresindeki rotaların buradaki destinasyonlara bağlı olarak baģarılı olduğu, Bazı yürüyüģ parkurlarının pek benimsenmemesi, uzun ve yorucu bulunması YürüyüĢ parkur sayısının çok olması ve böylelikle seçme Ģansının yüksek olması, Tabela ve iģaretlemelerin henüz tamamlanmamıģ olması, Rotaların Kocaeli ilinin kaynak değerlerini ortaya koymada baģarılı olması. YürüyüĢ yapanların güvenliğinin tam olarak sağlanamaması, YürüyüĢ parkurları üzerinde turistlerin ihtiyaçlarını karģılayacak tesislerin olmaması, Tanıtımın yetersiz olması. Fırsatlar Tehditler Kocaeli BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı nın yürüyüģ parkuru yapma konusunda istekli olmaları ve yürüyüģ parkurlarını gösteren kitapçık bastırmıģ olması, YürüyüĢ parkurlarında yaban hayvan saldırıları, Rotalarda katı atıkların sorun teģkil etmesi. Belediyelerin yürüyüģ gezileri düzenleyerek yürüyüģ parkurlarını ve ilimiz kaynak değerlerini tanıtıyor olması, Bugüne kadar yapılan çalıģmalar sebebi ile deneyimlerin bulunması. 139

140 Doğa yürüyüģ parkurlarında doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliģtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliģtirilmesine yönelik stratejik kararlar; Mevcut baģarılı parkurlarda uygulamanın baģarı faktörlerinden faydalanarak yeni parkurların da aynı mantıkla yapılması, YürüyüĢ parkurlarının fuarlar, televizyon, dergi ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı turizmi acenteleri ile görüģme yapılarak tanıtılması, Mevcut parkurlar üzerinde, manzara seyir noktalarında ilgili birimlerce (Kaymakamlıklar, 1. Bölge Müdürlüğü, Gençlik Hizmetleri ve Spor Ġl Müdürlüğü) seyir terasları yapılması, Ġnsanlarımızın tabiata gezi amaçlı hafta içi ve hafta sonu yürüyecekleri rotaların Gençlik Hizmetleri ve Spor Ġl Müdürlüğü tarafından meydana getirilmesi, bu parkurlarda tabiatı tanıtıcı düzenlemelerin 1. Bölge Müdürlüğüne bağlı birimlerce yapılması, Parkurlar üzerinde kiģilerin satın alma ihtiyaçlarını gidermek üzere köylü vatandaģlarımıza öncelik vererek uygun yerlerde basit satıģ noktalarının yapılmasının Kaymakamlıklarca gerçekleģtirilmesi, bunun kırsal kesimdeki vatandaģlar için faydalı olacağı gibi rota yürüyen/gezen insanlar için de ihtiyaçlarını karģılama Ģansı verecektir, Fırtına ve yağmur durumunda gezi gruplarının kaybolma ihtimali veya tehlike altında olmaları durumunda kurtarma ekiplerinin alan kılavuzları ve jandarma iģbirliği ile kurulması, BaĢlangıçta hafta sonlarında yürüyüģ baģlangıcı ve bitiģ noktaları ile Ģehir merkezine toplu taģıma sistemi kurulması, Parkurlarda güvenliğin temini için özellikle tehlikeli rotalarda erken uyarı, alan kılavuzu vb. hizmetlerin verilmesinin gerektiği, tehlike anında ne yapmaları gerektiği bilgilendirmelerine yol boyunca yer verilmesi, (ilk yardım bilgileri panosu, ve telefon numaraları vb.), YürüyüĢ parkurlarının detaylandırılması ve gerekli olan yerlerde, iģaretlemelerin konulması, Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay alması için uygulamaların geliģtirilmesi, buna yönelik düzenlemelerin Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 1. Bölge Müdürlüğü, Kaymakamlıklar ve diğer ilgili kuruluģlarca yapılması. 140

141 5.1.2 KOCAELİ DE BİNİCİLİK YAPILAN YERLER Kartepe Ġlçesi, at binmek için son derece elveriģli alanlara sahiptir. At haralarının çok olduğu hipodrom, orman bölgesi, yaylalar ve Green Park Otel ile Cansu Alabalık Tesislerinde uzman seyisler eģliğinde at binilebilir. Gebze Ġlçesi Gaziler Dağı Mesire Yerinde de at biniciliği için uygun bir alandır. Her yol koģulunun aracı olan ATV, dere, tepe, kum, çamur, yayla, dağ, bayır, çayır alanına sahip Kartepe ilçesinde, orman içi ve Yanık Parkuru - Örnekköy'de yapılabilmektedir. Motokros için farklı parkurları barındıran Kartepe ilçesi, motosiklet tutkunlarının eğlenmek ve aynı kültürü paylaģmak amacıyla bir araya gelmesi, konaklamalı kamp yapması için bulunmaz fırsatlar sunmaktadır. Suadiye Eğreltidüzü Yaylası ve Kuzu Yayla'da motokros parkurları bulunmaktadır. Bölgede her yıl Mayıs ayının ilk haftasında Off-Road yarıģları düzenlenmektedir. Off-Road parkuru; Kartepe dağ yolu, Soğucak Yaylası dağ yolu ve MaĢukiye Özel Parkuru'dur. 141

142 4*4 arazi araçları ile genellikle arazi koģulları zorlu ve doğal güzellikleri yüksek, keģif ve macera amaçlı safariler düzenlenmektedir. Bu bakımdan, mükemmel bir çeģitlilik sunan doğasıyla, jeep safari için eģsiz imkanları barındıran Kartepe, ciddi rağbet görmektedir. Doğanın daha derinlerine, yolu olmayan yerlere gidebilmek, her yerden rahatlıkla geçebilmek için, gerekirse elde taģınabilecek kadar hafif olması nedeniyle de kısa sürede çok yer gezebilmek, aynı zamanda sürat yapıp kötü arazi koģulları ile de mücadele edebilmenin verdiği macera duygusu için bisiklet vazgeçilmezdir. Kartepe'nin tüm dağları, yürüyüģ parkurları ve Kuzu Yayla Tabiat parkı bisiklet binicileri için elveriģli bir alana sahiptir. Sapanca Gölü'nde, Kartepe Kürek Kulübü 2011 yazı itibari ile faaliyete girmiģtir. Sapanca Gölünde yılın her mevsimi idman yapılabilmektedir. Bölge resmi müsabakalar için Türkiye'nin en uygun alanlarından bir tanesidir. Ayrıca Kürek Milli Takımı, Fenerbahçe Kürek takımı ve birçok kulüp bölgede idmanlarını yapmaktadır. Böylelikle, kürek sporuna gönül verenler için eģsiz imkanlar oluģmuģtur. 142

143 5.1.3 KOCAELİ DE FOTO SAFARİ YAPILAN YERLER Kocaeli ili, fotoğraf severler için mükemmel bir çeģitlilik sunan, her mevsimde birbirinden güzel ıģık kırılmalarıyla mükemmel kadraj imkânı veren, doğal güzellikleri ile vazgeçilmez bir foto safari alanıdır. Profesyonel ya da amatör bir çok fotoğrafçı bireysel ya da grup olarak özellikle; Ballıkayalar, BeĢkayalar, Sekapark, Pembekayalar, MaĢukiye, Kartepe, Demirciler Köyü, EĢme ve Karamürsel dağ köylerine fotosafari gezileri düzenlemektedirler. Ayrıca her yıl Kocaeli Üniversitesi Hereke Uzunyol MYO ve Körfez Belediyesi nin ortaklaģa yürüttüğü Hereke Erguvan Renkler Fotoğraf Safarisi Ve YarıĢması düzenlenmektedir KOCAELİ DE OLTA BALIKÇILIĞI YAPILAN YERLER Özellikle Kartepe ilçesindeki iç suların çok olması, balık çeģitliliği ve popülasyonunun yüksek olması sebebi ile bu bölgede amatör balık avcılığı oldukça yaygın bir Ģekilde yapılmaktadır. Sakarya'nın ve Kocaeli'nin içme suyu havzası olan Sapanca Gölü, AkmeĢe yolu üzerinde bulunan, halk dilinde Kirazoğlu ve Ketence Baraj Göletlerinin yanı sıra, Derbent deresi ve Samanlı Dağı'ndan aģağılara doğru akan berrak derelerinde, baģta sazan (aynalı ve pullu sazan), turna (oklama), yayın, tatlı su kefali, kızılkanat, gökkuģağı alabalığı ve doğal alabalık gibi birçok türü bir arada barındırmaktadır. Avcılıklarına gelince, sazan, tatlı su kefali ve yayın balıkları genelde makaralı olta takımı (Ģamandıralı ya da iskandil dip oltası Ģeklinde) gibi oltalara mısır (kuru, taze, haģlanmıģ, konserve), hamur, küspe, solucan ve yemlik canlı balıklar takılarak avlanmaktadır. Buralardaki sularda, kg.lık sazanların 143

144 tutulduğu görülmüģ, hatta 30 kg. üzerinde trofe tabir edilen sazanların da olduğu bilinmektedir. Son zamanlarda ülkemizde hızla geliģen sportif (yakala-resimle-suya iade et) balıkçılar bu trofelere oldukça ilgi göstermektedir. Yavrulama dönemi olduğu için 15 Mart - 15 Haziran tarihlerinde avcılık yasaktır. Turna balığı avı oldukça zevklidir. 15 Aralık - 31 Mart Tarihlerinde yasak dönemin haricinde, avlanma boy limiti 40 cm altında ve günlük avlanma limiti 10 adetten fazla olmamak Ģartıyla diğer zamanlar serbesttiravcılığı kaģık, rapala, suni yem ve etik olmakla birlikte canlı yemler kullanılarak yapılmaktadır. Bugüne kadar 1 metre civarında turna balığı tutulduğu görülmüģtür. Yayın balığı Sapanca Gölünde olmakla birlikte, Derbent Deresi'nde görülmektedir. Yayın Balığı avı ise genelde canlı yemlerle yapılmakta, çok büyük boyutları bulduğundan, olta takımlarının ve misinaların kalın ve mukavemetli olması gerekmektedir. Yasak dönemi 15 Mart - 15 Haziran olup, boy limiti 90 cm ve avlanma limiti 1 adettir KOCAELİ DE HAVA TURİZMİ YAPILAN YERLER Kartepe Ġlçesi, Suadiye Eğreltidüzü Yaylası, Yamaç ParaĢütü yapmaya olanak sunmaktadır. Burada yamaç ParaĢütü ile Kartepe'nin güzellikleri kuģ bakıģı izlenebilmektedir. Tesis Kartepe Belediyesi tarafından gerekli düzenlemelerin tamamlanması için çalıģmalarını devam ettirmektedir. 144

145 5.1.6 KOCAELİ GOLF OYNANAN YERLER Kartepe Ġlçesi içerisinde 1000 metrekarelik alana yapılmıģ suni göleti, bir adet Fairway Bunker, bir adet Deep Bunker, bir adet Scotch Bunker'ı, dört adet farklı mesafelerde Green'i ile 250 dönümlük benzersiz Driving Range'inde, asırlık ağaçlarda yuvalanmıģ kuģların cıvıltıları arasında, golf oynama ve öğrenme imkanıyla, bambaģka bir dünyanın kapılarını açmıģtır."kartepe Golf Academy" bünyesindeki 205 metre uzunluğunda, metrekare Driving Range'inde 15'i golf-mat'de, 5'i çimde olmak üzere 20 kiģi aynı anda eğitim alabilmektedir.240 metrekare practice putting ve chipping grende, practice bunkerlarda ders alarak, antreman yaparak golf sahasına hazırlanılabilinir. Golf sporuna baģlamak veya geliģtirmek isteyenler için deneyimli hocalar eģliğinde çeģitli golf ders programlarının uygulandığı akademide, tekli ve çoklu ders paketleri ile golf sporuna baģlanabilir ya da eksik olduğu düģünülen yönler geliģtirilebilir KOCAELİ DE SU KAYAĞI YAPILAN YERLER Kartepe Ġlçesi, Uzuntarla Mevkiindeki, Sapanca Gölünde Kartepe Belediyesince hizmete sunulan Kablolu Su Kayağı tesisi bulunmaktadır. Kablolu Su kayağı bir tekne tarafından çekilerek yapılan su kayağı yerine özel tasarlanmıģ çelik direklerden su üstüne 8-12 metre yüksekliğe kurulu bir kablo hattı ile çalıģmaktadır. Saatteki hızı en az 20 km. en fazla 65 km/hız gidebilmektedir. Aynı anda 12 kiģi kayabilmektedir. Kablolu Su Kayağı 1-2 saat gibi kısa bir sürede öğrenilebilir. Slalom 145

146 yapılabildiği gibi; rampadan atlama, çıplak ayakla kayma ve günden güne popüler olan wakeboord kayma ile dayanıklılık ve beceri kazanabilir. Dünyada 150 civarındaki Kablolu Su Kayağı tesisi bulunmaktadır. Gölkay Park; Ġzmit Belediyesi sınırları içinde yer alan Bıçkıdere Göletinde DSĠ ile tarihinde yapılan protokol esaslarına uygun olarak Kablolu Su Kayağı Tesisi yapılmıģtır. Gölkaypark projesi kapsamında gölet etrafında yürüyüģ yolundan bisiklet yoluna, çocuk oyun alanından kondisyon alanına, dinlenme alanlarından seyir amfilerine, balık tutma platformlarından yeģil alanlara, sosyal tesis binasından iskeleye kadar her türlü sosyal ve sportif ihtiyaçlar düģünülmüģtür. Gölkaypark projesi kapsamında gölet etrafına yapılması planlanan yürüyüģ yolu ve bisiklet yolunun devamlılığını sağlayabilmek için tahliye havzası üzerinden geçmesi gerekmektedir. Su tahliyesini engellemeden yol geçiģini sağlamak amacıyla menfez yapılmıģtır. Bu komple projeyle tesisin çevreye ekolojik, ekonomik, sportif, ve sosyal bir canlılık kazandırması amaçlanmaktadır. Türkiye nin doğal gölet üzerine kurulu ilk kablolu su kayağı tesisi olma unvanına sahip Gölkaypark bir spor ve yaģam merkezi olarak kapılarını tüm dünyaya açmayı hedeflemektedir. Gölkaypark tarihleri arasında uluslararası bir gençlik ve spor organizasyonuna ev sahipliği yaparak, ilimizi ve Türkiye'yi dünya gündemine taģımayı baģarmıģtır. 146

147 5.1.8 KOCAELİ DE KUŞ GÖZETLEME YAPILAN YERLER Sapanca Gölü: Türkiye nin önemli kuģ alanları arasında yer alan Sapanca Gölü, bütünüyle tarım alanları, meyve bahçeleri ve büyük kavaklıklarla çevrilmiģtir. Kıyılarda küçük sazlık alanlar mevcuttur ve 1996 sayımlarında önemli sayıda su kuģu tespit edilmiģtir. Burada önemli türler arasında Macar ördeği, ElmabaĢ patka, Sakarmeke bulunmaktadır. Darıca Faruk Yalçın Hayvanat Bahçesi ve Botanik Parkı: Darıca Ġlçesi ndeki parkta kuģ gözetleme olanağı vardır. Ġstanbul a 38 km. mesafede bulunan Darıca KuĢ Cenneti ve Temalı Parkı, kuģ türleri açısından dünyada benzeri olmayan bir park haline gelmiģtir. Hayvanat bahçesinde 350 çeģit hayvan ve 250 nin üzerinde bitki çeģidi, tropik merkez akvaryum, botanik bahçeleri ile çocuk oyun alanları restuarantlar ile bir bütün oluģturmaktadır. KuĢ Cenneti eğitim, gezi ve günübirlik dinlenme amaçlı bir tesistir. 147

148 Ġzmit Körfezi Sulak Alanı: ÇalıĢması Türkiye nin önemli kuģ alanları arasında yer alan Ġzmit Körfezi Sulak alanı içerisinde yapılan çalıģmada 157 tane kuģ türü tespit edilmiģtir. Bunlardan bazıları : ġah kartalı, Karabatak, Küçük kuğudur KOCAELİ SAĞLIK TURİZM YAPILAN YERLER Yeniköy Yazlık Ilıcası (Gölcük); Kocaeli Gölcük ilçesinin 15 km. güneyinde Yeniköy de bulunan Yazlık Ilıcası denize 3 km. uzaklıktadır. Bu ılıcanın suyu 40 C sıcaklıkta olup, cilt hastalıklarına iyi gelmektedir. 148

149 MaĢukiye ġifalı Suyu (Merkez); Kocaeli MaĢukiye yakınlarında Kartepe eteklerinde bulunan MaĢukiye Ģifalı suyu fundalıklar arasından çıkmakta olup, denizden 50 m. yüksekliktedir. Suyun sıcaklığı 20 C olup, cilt ve mide hastalıklarına iyi gelmektedir. Aynı zamanda burada orman içerisinden çıkan derenin oluģturduğu çağlayanların çevresi piknik alanı olarak kullanılmaktadır Soğuksu ġifalı Suyu ve Piknik Alanı (Merkez); Kocaeli Bahçecik beldesinde bulunan Soğuksu ġifalı Suyu mide rahatsızlıklarına iyi gelmektedir. Ayrıca Ġzmit Körfezi ne hakim olması nedeniyle de yörenin önemli bir piknik alanıdır KOCAELİ DE KIŞ SPORU YAPILAN YERLER Kartepe: Kocaeli sınırları içerisinde, MaĢukiye belde merkezine 16 kilometre mesafede bulunan Kartepe, 347 hektarlık (yaklaģık 3,5 milyon metrekare) bir kıģ turizmi ve doğa yürüyüģü (trekking) alanıdır. Zirvesi deniz seviyesinden bin 650 metre yükseklikte olan bölge Ġstanbul'a sadece 115 kilometre mesafede bulunmaktadır. Meteorolojik verilere göre, kıģ aylarında kuzeybatı yönünden esen ve Karadeniz i aģarak bölgeye yoğun yağıģ getiren karayel rüzgarı, Marmara bölgesinde ilk olarak karģılaģtığı Kartepe ye de yoğun kar yağıģı bırakmakta ve bu bölgeyi kıģ turizmi açısından cazip bir merkez haline getirmektedir. Kasım ortalarında baģlayan kar, Nisan sonuna kadar ortalama 1,5-3 metreyi bulmaktadır. Kocaeli, Bursa ve Sakarya gibi ülkenin en çok sanayileģmiģ yörelerinin merkezinde yer alan Kartepe, Ġstanbul a yakınlığı, kıģın kayak sporları ve yazın da golf, atçılık ve trekking gibi sporların yapılabilir olmasıyla daha da cazip hale gelmektedir. 149

150 Kartepe'deki yayla ve uygun doğal ortamlarda, baģta izciler olmak üzere çeģitli dernek ve kuruluģlar yaz kampları düzenlemektedir. Ayrıca otel alanı içinde bulunan 4 adet futbol sahası, çeģitli spor kulüplerinin lig maçlarına Kartepe'de oksijen depolayarak hazırlanmalarına imkan sağlıyor. Samanlı Dağları nın en yüksek noktası olan Kartepe, Kocaeli nin su ihtiyacını sağlayan bir depo olması açısından da önemli bir değerdir. 5.2 KOCAELI İLİNDE DOĞA TURIZMINE YÖNELIK PROJELER Ġlimiz, bugüne kadar daha çok sanayi kenti olarak tanımlanmıģ, bu anlamda var olan turizm potansiyeli ile de gündeme gelmiģtir. Oysaki fiziki özellikleri Kocaeli yi her türlü turizm hareketi için uygun kılmaktadır yıllık bir tarihi olan ilimizin, tarihi değerleri yanında çevresinde bulunan doğal güzellikleri, denizi, alıģveriģ merkezleri, temalı parklarıyla ve dünyanın önemli yollarının kavģak noktası olması nedeniyle, zengin bir potansiyele sahiptir. Büyük ölçüde iģ ve istihdam yaratmak açısından, bacasız sanayi dediğimiz ve en kazançlı sektör olan turizm yatırımlarından pay almak üzere, turizme elveriģli bütün imkanlar kullanılarak her türlü yatırımların yapılması yönünde büyük çabalar sarfedilmektedir. Kartepe de yapılan turistik tesisler ve kayak merkezi Ġlimiz turizmine ivme kazandırmıģtır. Kocaeli BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı Kocaeli sınırlarında 102 adet yürüyüģ parkuru belirlemiģtir. Yuvacık BeĢkayalar Tabiat Parkı, Kartepe, Balıklayalar Vadisi vb.trakking güzergâhları yapılan tanıtım ve etkinliklerle tanıtılmakta olup özellikle Ġstanbul dan gelen gruplar ağırlanmaktadır. 150

151 Kocaeli BüyükĢehir Belediyesi ve Karsat Su Altı DalıĢ Derneği iģbirliği ile Karamürsel sahilinde vapur batırılarak su altı dalıģ eğitimi verilmesi planlanmakta olup projesi hazırlanmıģtır. Bu proje ile hem vapur batırılan yer su altı dalıģ için eğitim yeri hem de bölgede yaģayan balıklar için üreme ve yaģama alanı olacaktır. Böylelikle su altı dalıģ turizminin geliģimine katkı sağlanacaktır. Kartepe Belediye BaĢkanlığı önderliğinde Kartepe Ġlçesi'nde Ketenciler Köyü, Türkiye'de kurulan ekolojik köylerden biri olma yolunda ilerlemektedir. Belediye'nin uygulamaya koyduğu Eko Köy Projesi ile ekolojik turizmin geliģmesine katkı sağlayacak ve Bölge halkına yeni bir gelir kapısı da oluģturacaktır. Ekolojik köy projesi; Ġnsanların doğa ile iç içe yaģayabileceği, stresli kent ortamından uzaklaģıp huzurlu bir yaģamın ve kendi ihtiyaçlarını topraktan karģılayabilmektedir. Kartepe Belediyesi, Ketenciler Köy Muhtarlığı ve köy halkının desteği Ekolojik Sağlıklı YaĢam Köyü Ketenciler Projesi'ne bu yıl hayata geçirmiģtir. Ketenciler Köyü Suadiye Tabiat Parkı (Eğreltidüzü mevkii) "Sürdürülebilir Kültür ve Doğa Turizmi Projesi" kapsamında Samanlı Dağları içinde yer alan eģsiz doğa güzelliği, temiz havası ile 1100 metre rakımlı alanda bulunmaktadır. Kartepe merkeze 11 kilometre mesafededir. The Green Park Otel in bulunduğu yerden Arslanbey Suadiye yönüne doğru yaklaģık 5 km mesafe bulunur. Mesire alanında piknik masaları, çocuk oyun grupları, salıncaklar, toplam 1600 metrelik yürüyüģ yolları, motokros pisti, futbol ve voleybol sahaları, seyir terası bulunmaktadır. Bu alanda her yıl temmuz ayında Kartepe Belediyesince geleneksel hale gelen Kartepe Yayla ġenlikleri ve Uçurtma yarıģmaları düzenlenmektedir. Yaylada dağ çileği, kivi ve elma yetiģmektedir. 151

152 Kartepe İlçesi İzmit İlçesi Gebze İlçesi Darıca İlçesi Çayırova İlçesi Dilovası İlçesi Derince İlçesi Körfez İlçesi Başiskele İlçesi Gölcük İlçesi Karamürsel İlçesi Kandıra İlçesi 5.3 KOCAELİ İLİ VE İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ MATRİSİ Aktivite/değer Değerler toplamı Canyoning/kanyon yürüyüşü (C) X X X X Dağ bisikletçiliği (DB) X X Denizel değerler (DS) X X X Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG) X X X X X X Peyzaj güzelliği/fotosafari (PF) X X X X X X Yaylada konaklama/kamping (YK) Düzenlenmiş doğa gezisi rotası(dgr) Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi(kmg) Pansiyonculuk(P) Kır havasında şehir merkezleri(khşm) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Aktif yaylacılık(ay) X X X Sportif olta balıkçılığı imkanı(sob) X X Milli park vb sahalar(mp) X X X X X X Milli park vb. nde konaklama(mpk) X X Kış sporları potansiyeli(ksp) X X Aktif kış sporları merkezi(ksm) X Estetik şelale bulunan yerler(eş) X X X 152

153 Estetik göl/baraj olan yerler(egb) Botanik gezilerine uygun saha(bog) Yabana hayatı geliştirme sahası(yhgs) Garantili yaban hayatı gözlemi(gyhg) Sualtı Yaşamı Gözleme İmkanı (SAG) Bakir Küçük Koylar (BKK) Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı(mantar ve benzeri dahil) (FGİ) X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Endemik Bitkilerin Gözlemi (EBG) Köy Pazarları(Orman meyvelerinden reçel marmelat, kurutulmuş meyve satılması kaydıyla) (KP) X X X X X Çayır şeklinde gruplanmış dağ çiçekleri gezisi (görselliği yüksek olacak) (DÇG) X X X Dokusu bozulmamış kırsal miras gezisi (köyler) (KMG) X X X Yayla gezisi imkanı (Ya) X X X X X Tarihi eserler, sit alanı (Ts) Şelale görme imkanı (Ş) X X X Peyzaj değeri yüksek yerler,fotoğrafik yerler (P) Motorlu gezi imkanı (M) Jeolojik ve jeomorfolojik değerler (Jm) X X X X X X X X X X X X X X Kanyon görme imkanı (Cn) X X X Botanik gezisi imkanı (Bt) X X Bakir orman gezisi (Bo) X X X Atla geziye uygun (At) X X 153

154 Kocaeli nin Doğa Turizmi Açısından Öne Çıkan Ġlçeleri; Kartepe Ġlçesi (Kuzuyayla Tabiat Parkı, Suadiye Tabiat Parkı, Sapanca Gölü, Golf alanları, KıĢ Turizm Alanları) Gebze Ġlçesi (Ballıkayalar Tabiat Parkı, Darıca Faruk Yalçın Hayvanat Bahçesi, Eskihisar Sahili) Ġzmit (Merkez) Ġlçe, (Ġzmit Körfezi Sulak Alanı, Yaylaları, Göletleri) BaĢiskele Ġlçesi (BeĢkayalar Tabiat Parkı, Kanyon, Yaylaları) Kocaeli Doğa Turizmi Öne Çıkan Ġlçeleri 154

155 6-SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X)YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER 6.1 BALLIKAYALAR TABİAT PARKI GENEL BİLGİLER Ballıkayalar Tabiat Parkı sahip olduğu jeomorfolojik, biyolojik, jeolojik peyzaj ve rekreasyonel kaynak değerleri açısından korunması ve gelecek kuģaklara aktarılması amacı ile 6 Eylül 1995 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 21 Temmuz 1995 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Tabiat Parkı ilan edilmiģtir. Ülke ve dünya ölçeğindeki birçok sanayi kuruluģunun ve Organize Sanayi Bölgesi nin yanı sıra bu kuruluģ ve bölgelerle iliģki halindeki çeģitli bilim ve araģtırma merkezlerinin bir arada bulunduğu Ġstanbul Kocaeli arasındaki endüstri ve sanayi koridorunun odak noktası niteliğindeki Gebze ilçesinin ortasındaki Tabiat Parkı Gebze kent merkezinin 12 km kuzey doğusundadır. Güneyinde TavĢanlı Köyü,doğusunda Demirciler ve Köseler köyleri kuzeyinde Denizli köyü ile Mollafeneri bucağı,batısında ise Pelitli köyü bulunmaktadır. Özellikle güney kesiminde faaliyette olan Organize Sanayi Bölgeleri olmak üzere sahayı havzası ile birlikte çevreleyen imalat, gıda,taģ-toprak sanayi tesisleri ve depolama alanları göz önüne alındığında Tabiat Parkı tüm bu faaliyetlerin ortasında adete bir vaha, doğanın bir soluklanma alanı olarak algılanmaktadır. 155

156 UlaĢım;Ballıkayalar Tabiat Parkı karayolu ulaģımı bakımından oldukça elveriģli bir konuma sahiptir. Türkiye nin en önemli ana arterlerinden olan D100 karayolu ile E 80 TEM otoyolu proje alanının yaklaģık 4 km güneyinden geçmektedir. D100 karayolundan TavĢanlı Sapağı ndan,e 80 TEM otoyolundan ise Dilovası 2 Ayrımı ndan kuzeye yönelip,tavģanlı Köyü nün içinden geçerek Tabiat Parkı na ulaģmak mümkündür. Ġklimi; Yarı nemli olarak nitelendirilen ve kıģ ayları ağırlıkta olan yöre iklimi yayvan ve sert yapraklı odunsu bitki formlarının geliģimi için uygun olanaklar sağlamaktadır. Maki ve yalancı maki olarak adlandırılan bitki örtüsü formları görülmektedir. Tabiat Parkının Jeolojik Açıdan Değerlendirmesi; Tabiat alanında en ilginç jeolojik yapılanma Ballıkayalar vadisi boyunca yer almaktadır. Vadinin derin kanyon tipi geliģimi,hemen hemen kuzey-güney yönlü bir uzanım gösterir. Bu kesimin uzunluğu yaklaģık km kadardır. Vadi tabanını ve vadi yamaçlarında karstik geliģimin tipik örnekleri görülmektedir. Ballıkayalar vadi tabanında, menba mansab arasındaki kot farkı nedeniyle oluģan hızlı akım küçük çağlayanlar,tabanda küçük göllenmeli dev kazanları oluģturmuģtur. Yamaçlarda çıplak karst özelliği görülür. 156

157 YağıĢ ve yüzey akıntıları etkisi ile,yarıklı karst Ģekilleri ve erime olukları yaygın olarak geliģmiģtir. Ballıkayalar Vadisi ;uzunluğu 1.5 km geniģliği m arasında değiģen kanyon görünümlü kireç taģlarının erimesi sonucu geliģen özgün yer Ģekilleri ile karstik dar ve derin kazılmıģ bir Boğaz dır. Tabiat Parkının Hidrojeolojik Yapı Açıdan Değerlendirmesi Alanın kuzeyindeki akarsular doğudan kuzeyden ve batıdan çeģitli kollar alarak Ayvalık Deresi, kuzeyde Aren Deresi,kuzeybatıda Kılıç Deresi adı altında Üçdere Mevkiinde bir araya gelir. Bu birleģme noktası alanın önemli noktalarından birisidir. BirleĢmeden sonra Deli Dere adını alan ana kol güneye doğru akarken doğudan Değirmendere ile birleģerek önce Gürgen Dere,daha sonra Boğaz baģlangıcında Ballıkayalar Deresi adını alır ve Boğaz vadinin içinden geçerek TavĢanlı Dere adıyla Ġzmit Körfezi nde Dilovası nın batısından Marmara Denizi ne dökülür. Ballıkayalar deresin yıllık akımlarının aylara dağılımı,bölgedeki diğere derelere göre daha homojen bir değere sahiptir. Florası Tabiat Parkı nın florası, Avrupa-Sibirya ve Akdeniz elemanlarının ilginç bir karıģımını yansıtmaktadır. Söz konusu tabiat parkında 79 familya ya ait 315 cins ve bu cinslere toplam 531 takson tespit edilmiģtir. Bu taksonlarda 109 u (%20,5)Akdeniz fitocoğrafya bölgesinin,44 ü (%8,3 ) Doğu Akdeniz fitocoğrafya bölgesinin, 58 i (%10,9) Avrupa-Sibirya fitocoğrafya Bölgesinin,5 i (%0,9) Ġran-Turan fitocoğrafya bölgesinin ve 3 ü (0,6) ise Öksin elementidir. Geri kalan 312 takson (58,8) ise çok bölgeli yada herhangi bir fitocoğrafya bölgesine ait değildir. Burada 10 tane endemik tür tespit edilmiģtir. 157

158 Tabiat Parkı içerisinde en geniģ alana yayılmıģ olan, baģta mazı meģesi olmak üzere Macar meģesi ve kermes meģeleri,diğer yapraklı tür ağaçcık ve çalılarla birlikte alanı kaplamaktadır meģe yanında gürgen, kestane, akçaağaç, diģbudak, ıhlamur, meģe, porsuk, sarıçam, göknar, kızılağaç, söğüt, çınar ağaç türleri bulunmaktadır. Faunası Atmaca,alaca karga, hüthüt,tarla kuģu,bülbül kuģu,keklik,sülün populasyonunu oluģturmaktadır. Çakal,tiki,tavĢan,domuz,köstebeğe,yaban domuzu ve geyiğe tabiat parkı içerisinde rastlanılmıģtır. Peyzaj Özellikleri Ballıkayalar Tabiat Parkı değiģik noktalarda farklı peyzaj özellikleri göstermektedir. Bunlardan ana kaynak değeri niteliğindeki,park alanın güneyinde yer alan Ballıkayalar vadisi derin kanyon tipi özellik gösterir. Kanyon duvarları ile birlikte,vadi içindeki akarsuyun kireçtaģlarını eritmesi ve aģındırması sonucunda oluģan oyuklar, kovuklar, dev kazanları ile bunları çevreleyen doğal bitki örtüsü tabiat parkının en önemli doğal peyzaj değerleridir. 158

159 Sosyal Etkinlikler Ballıkaya Vadisi dağcılık sporu açısından hem yapısı hem de yoğun insan yerleģiminin bulunduğu bölgelere yakınlığı nedeniyle dağcılık sporu açısından çok büyük değer taģımaktadır. Sağlam kireçtaģından oluģan duvarları sayesinde ve Marmara Bölgesi nin en önemli kaya tırmanıģı bölge olma özelliğine sahiptir. 100 e yakın kaya tırmanıģı rotası ile gerçek bir kaya tırmanıģı merkezidir. Birçok sporcu ilk kaya tırmanıģı deneyimini burada ki kaya bloklarında yapmıģtır Ballıkayalar kanyonu 12 ay boyunca keyifli tırmanıģ imkanı verilebilen, halen Türkiye deki tek yer olma özelliğine sahiptir. Vadinin genel olarak kuzey-güney yönü,günün her saati en azından bazı yamaçların gölgede kalmasını,bir bölümününde güneģ almasını sağlamaktadır. Yaz aylarında esen serin vadi rüzgarları,bunaltıcı günlerde dahi tırmanıģ ortamı yaratmaktadır. KıĢ aylarında da ılıman iklim sayesinde yağmurun yağmadığı hergün tırmanıģ yapılabilmektedir. Dağcılık kulüplerinin dağcılık ön eğitimi amaçlı kullandıkları Ballıkayaların,Türkiye de ilk kez dağcılıktan bağımsız bir tırmanıģ disiplininin oluģup geliģmesine de zemin sağladığı, bunda vadinin kireç taģı olması nedeni ile çok sağlam olmayan,yer yer çok çürük bölümler içeren kayalık yüzeylerinde yapılan boltlama çalıģmasının önemli yeri olduğu ifade edilmektedir BALLIKAYALAR TABİAT PARKININ DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİN ÖNE ÇIKTIĞI VE SUNDUĞU AKTİVİTELER; Doğa Gezisi Kanyonculuk Kaya Tırmanıcılığı Yaban Hayatı Gözlemciliği YürüyüĢ ve Sırt Çantalı Geziler Doğa Eğitim Programları Botanik Turizmi Yerli Turistler Enteresan Peyzajlara geziler (jeoturizm), 159

160 6.1.3 BALLIKAYLAR TABİAT PARKI NIN EKOTURİZM YÖNETİMİ AMAÇLARI Yüksek kalitede küçük ölçekli hizmetler, Ziyaretçilere iyi bilgi ve açıklamalar içeren, iyi yönetilen doğa turizmi birlikleri oluģturmak ve bu birliklerin kırsal kesimden oluģmasını sağlamak Nitelikli Alan Kılavuzları yetiģtirmek, Nitelikli konaklama yerlerinin yapılmasını sağlamak Güzergahlar YürüyüĢ parkurları oluģturma ve bunlar hakkında bilgilendirme ve ulaģım planı oluģturma UlaĢım:Ġl merkezi ile bağlantılı ulaģım ağının olması. ; BALLIKAYALAR TABİAT PARKININ 7 DOĞA TURİZM FIRSATI; Ġstanbul,Ankara, Bursa gibi büyük illere yakın olması ve ulaģım ağının olması Ballıkayalar Tabiat parkında kaya tırmanıcılığının 12 ay boyunca yapılması Birçok sayıda kaya tırmanıģ rotasının olması Doğa Turizmine olan ilginin artması UlaĢımının kolaylığı Planlamada bir sınırın olmaması Tur operatörlerinin alana karģı müspet yaklaģmaları, 160

161 6.1.5 BALLIKAYALAR TABİAT PARKI NIN DOĞATURİZM POTANSİYELİNİN YÜKSEK OLDUĞU BÖLGELERDE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİ DAHA DA GELİŞTİRMEK İÇİN PLANLANAN HUSUSLAR; Ġdare ziyaretçi ve tanıtım merkezleri, konferans salonları, Ġnsanların doğa ile iç içe olacakları toprakla uğraģacakları hobi bahçeleri, 12 ay boyunca dağcılık yapma imkanı veren tabiat parkında dağcılık eğitim merkezi, Çocukların güzel vakit geçirmelerini sağlamak amacıyla çocuk oyun alanları, Yöresel ürünlerin piknik,spor veya diğer aktiviteler için gelen ziyaretçilere sunulması ve satıģının yapılarak ekonomik katkı sağlamak amacıyla ahģap mahalli ürünler satıģ üniteleri, Kanyonlar boyunca yürüyüģ amaçlı parkur, Doğa ile bütünleģecek ahģap köprüler, Motorlu taģıt araçlarının alan içerisine geliģigüzel park etmelerini ve doğal bitki örtüsüne zarar vermelerini önlemek amacıyla otopark, 159 rakımlı tepede Tabiat Parkına gelen kiģilerin ailece kalabilecekleri bungalov yapımı, Ballıkayalar Tabiat Parkı na gelen kiģilerin gece konaklama yapmalarını sağlamak için çadır ünitelerini ve karavan ünitelerini içeren, içinde karavan otoparkı bulunan organize kamp alanı, Ziyaretçilerin alanın doğal yapısını ve özelliklerini tanımalarını sağlıyacak gerekli malzeme ve ekipman sağlanarak alan içinde ve giriģindeki uygun yerlerde tabelalar aracılığıyla sergilenmesi yanı sıra, alanın potansiyel ziyaretçiler tarafından da tanınmasını sağlıyacak, alan dıģı tanıtım çalıģmaları 161

162 Doğal Kaynakların Potansiyeli Kaynak adı Var Açıklama Ormanlar X Peyzaj değeri, ekolojik değer Göller Nehirler X Yaylalar Mağaralar Yaban hayatı Memeliler KuĢlar Kelebekler Ġklim Peyzaj dokusu ÇeĢitlilik öne çıkar Kanyonlar Peyzaj değeri, 1-5 arası değerlendirme Ģekli; 1)Ġ nsanlar sahayı özelikle bu kaynak için ziyaret ederler, çekirdek üründür, 2) Kaynak alanı ziyaretçiler tarafından mutlaka ziyaret edilir, 3) Alanda kaynağın olması ziyaretçi deneyimine katkı sağlar, 4) Herhangi bir farklı Ģey sunmaz, 5) Turizm için ilginç değil 162

163 Ballıkayalar Tabiat Parkının Turizm Talebi Değerleri Tablosu Halihazırda ki ziyaretçi sayısı YaklaĢık olarak 4000 kiģi gelmektedir. Para harcama Yeme-içme Ziyaretçi profili GeliĢlerinin ilk 5 sebebi Bireysel gezginler: % 15 EĢler: % 20 Aileler: % 40 Tur grupları(tanıdık ve benzer talepteki kiģilerin bir araya gelmesi Ģeklinde): %15 Diğerleri: % Doğa Gezileri, 2- Kanyonculuk-Canyoning, 3- Adrenalin Gezileri(Kaya tırmanıcılığı) 4- Yaban Hayatı (fauna gezileri), 5- Doğa Eğitimi Programları Kıyaslanabileceği saha UlaĢılabilirlik Analizi Sahanın Havaalanına Yakınlığı Uluslararası Orta derecede yakın; 3 saat (2-4 saat arasında) Alana UlaĢım Özel taģıt ( ) Toplu taģıma ( ) Diğerleri ( ) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüģ, atlı vb.) Ziyaretçinin genel ulaģım kanaati: Kolay ulaģılabilir UlaĢım için problemler: Yok 163

164 Altyapı Analizi Yetersiz Yeterli Ġyi Açıklama TaĢımacılık ağı X Yerel ağ(toprak, asfalt) X Yeterli Anayollara bağlantı X Yeterli Yerel genel taģımacılık X Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları X Yapılıyor Genel yer iģaret levhaları X Yapılıyor Bilgi panoları X Yapılıyor Araçlar için park kapasitesi X Düzenleniyor Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları X Restoran sayısı X Günübirlik alan içinde bir tane var 164

165 Yeme-içme, konaklama analizi Restoranların durumu Kategori Sayısı Açıklama Turistik Yerel 1 10 Günübirlik alan içinde Yakın ilçesinde Yemek standartları Yüksek standartlı yemek sunanlar:5 Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: 3 Kötü standartta yemek sunanlar:3 Barınma imkanları Kategori KuruluĢ Yatak sayısı (iyi-kötü-orta) sayısı Oteller Ġyi Hosteller (Misafirhaneler) Yatak&kahvaltı oteli Orta Rota üstü kulübeler Bungalov tarzı Kamp alanı Orta Diğerleri: Pansiyon 165

166 Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri; Var - yok Neler? Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Tek eģsiz olanlar Var Derin Kanyon tipi yapı var mı? Biraz farklı ama Kanyon duvarları ile değerli olanlar birlikte, vadi içindeki akarsuyun kireçtaģlarını eritmesi ve aģındırması sonucunda oluģan oyuklar, kovuklar, dev kazanları ile bunları çevreleyen doğal bitki örtüsü Diğer ili çeken Ġstanbul, Bolu gibi yerlere benzer turistik yerlere olanlar yakınlığı bulunmaktadır. Evet - Hayır Evet Ġstanbul ve Bolu Turistik illere yakın olması ve Ġl içerisinde Eskihisar sahili ve Darıca Faruk Yalçın Hayvanat Bahçesi ve Botanik Parkına yakın olması. Alandaki varlıklar yabanıl Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı(fauna) Kelebekler Endemik bitkiler Var 10 tür 166

167 Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı; Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Memeliler KuĢlar Açıklama Garanti edilen türler var mı? X Yaban domuzu, keklik Genellikle rastlanma ihtimali X Kirpi, Köstebek, tavģan, domuz, karga ġans veya mevsime bağlı olanlar X Karaca, geyik,leylek Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler Spor tesisleri Diğerleri Yetersiz Yeterli Ġyi Durum Açıklaması Uzun Devreli GeliĢme Planına göre yapılması planlanıyor 167

168 TaĢıma Kapasitesi Analizi Ballıkayalar Tabiat Parkı ve Çevresinde yaģayan paydaģ ve ilgi grupları ile yapılan birebir görüģmeler, yönetici gözlemleri neticesinde aģağıdaki veri grupları elde edilmiģtir. Sosyal ve ekonomik taģıma kapasitesi Değerlendirme Ģekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Olanak Sağlanıyor, 3-Veri Yok, 4-Çoğunlukla Sağlanamıyor 5-Hiç Sağlanamıyor Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eģit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliģimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliģimiyle ilgili paydaģların ihtiyaç, istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliģkileri iyi Beraber çalıģmanın önemi biliniyor Ġyi bir iģbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörlerde turizm geliģimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliģiminden sonra geliģme gösterdi Turizm geliģimi istihdamı artırma beklentilerini karģılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iģ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iģini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iģi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiģtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliģimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini arttırıyor 168

169 Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Ballıkayalar Tabiat Parkı nın sosyal ve ekonomik taģıma kapasitesi yönünden bir problem yaģamamaktadır. 2- Ekonomik kaynak ayrılmalı, kaynakların turizm geliģimi için yerinde kullanımı sağlanmalıdır 3 - Turizm sosyal hayat için müspet etkiler yapmıģ, kültür ve tabiatın korunmasına imkan sağlanmıģtır. Ekolojik taģıma kapasitesinin etkileri Ballıkayalar Tabiat Parkı nın ekolojik taģıma kapasitesinin değerlendirilmesi; Ekolojik taģıma kapasitesi analizi Faaliyet Genel etkiler Müspet/menfi Koruna n alan üzerind eki etki Etki Kabul edilebilir Kabul edile mez Kabul edilebilir ancak; Kamping&piknik Menfi Katı atıklar Dağcılık, trekking Müspet Belli yerlere uyarı levhaları koymak ve kılavuz eģliğinde yapılmalı. Yeme-içme Müspet Seçenek arttırılabilir. Doğa yürüyüģü Müspet Kanyoning Müspet Yaban hayatı gözlemi Müspet YürüyüĢ parkurunda yapılmalıdır. Kılavız eģliğinde olabilir. Kılavuz eģliğinde olabilir. Bilimsel geziler Müspet Kılavuz eģliğinde olabilir. 1- Ballıkayalar Tabiat Parkı nda özellikle katı atık sorunu görülmektedir. 2- Kanyonlara ve dağ gezilerinde tehlikeli durumları gösteren levhalar olmalı, kılavuz eģliğinde gidilmeli ve kurtarma timi her an hazır beklemelidir. 3- Müspet olarak ele alınan faaliyetler taģım kapasitesinin altında olduğundan artırılması ve izlenmesi alakalı tedbirler alınacaktır 169

170 Ġzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aģağıdaki Ģekilde incelenmelidir. 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıģ, 5- Hiç yok Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıģından etkilenmemektir YürüyüĢ yollarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliģimi sebebi ile balık miktarı azalmıģtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıģtır Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- BiyoçeĢitliliğin gelen ziyaretçilerden çok fazla etkilenmediği, 2- Patika dıģına çıkan ziyaretçilerin olduğu, bunların zararlara sebep olabileceği, uyarı, iģaretlemeler ve alan kılavuzu sistemi ile bunların çözülebileceği, 170

171 Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı,yeterli 2- Ġyi 3- Fena değil 4- Kötü 5- Çok kötü) Fiziki/idari taģıma kapasitesi Yer Kapasite Altyapı Korunan alana giriģ yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taģıma araçları Park giriģi Park etme AkıĢ Yer sayısı Park yeri imkanları Biletleme Yönlendirme ĠĢaret levhaları Bilgi imkanları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Yiyecek içecek temini Tedarik Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu Yaban hayatı izleme noktaları Sayısı ve uygunluğu Seçenekler Paket doğa turları Aktiviteler Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama ÇalıĢanlar Yeterli sayıda Donanımlı 171

172 Fiziki/idari taģıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; 1- Ġdaremiz personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir, takviye edilmelidir, 2- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iģaretlemeler lüzumludur, 3- Personelin donanımı arttırılmalıdır. 4- Alan kılavuzlarının alanda bulunması bilgi ihtiyacını çözecektir. 5- Paket turlarının olması ve araç kiralama Tabiat Parkına olan ilgiyi arttıracaktır. 6- Personelin bilgi donanımı arttırılmalıdır. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi; ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir problem yaģanmadığı görülmektedir Taşıma kapasitesinin tüm yönleri ile incelenmesini müteakip genel değerlendirmesi şu şekilde yapılabilir; 1- TaĢıma kapasitesine ulaģılmamıģtır, ekosistem ve korunan alan turizmden kısa vadede zarar görecek durumda değildir, 2- Toplumun Tabiat Parkı üzerindeki bazı beklentileri turizm artıģı ile karģılanabilirken bazı beklentiler yapılamaz özelliktedir. 6.2 KUZUYAYLA TABİAT PARKI GENEL BİLGİLER Kuzuyayla Mesire Yeri ülkemizin ulusal ve uluslar arası düzeyde öneme sahip müstesna köģelerinin korunarak sürdürebilirliğin sağlanması, bu sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrolü ve planlı bir Ģekilde karģılanması ve buraların koruma-kulllanma dengesi düzeltilerek gelecek nesillere milli miras bırakılması amacı ile tarih ve 903 sayılı Bakanlar Kurulu Oluru ile Tabiat Parkı olarak ilan edilmiģtir. 172

173 Coğrafi Konum Kuzuyayla Tabiat Parkı, coğrafi olarak Kocaeli Ġli, Kartepe Ġlçesi sınırları dahilinde MaĢukiye ve Derbent Beldeleri sınırları içinde, 1602 rakımlı Kartepe nin bitiģiğinde Marmara Körfezi ve Sapanca gölünü gören kuzey batısında bulunmaktadır. UlaĢım Ağındaki Yeri Tabiat Parkı Kartepe de kurulmuģ olup doğal hayatın bütün güzelliklerini taģımaktadır. Ġstanbul, Adapazarı, Bursa illeri gibi nüfus yoğunluğunun fazla olduğu yerleģim alanlarına yakındır ve ulaģım kolaylığı mevcuttur. Ġzmit Ġli merkezine ve Ġzmit Ġli merkezinden geçen Ġzmit-Adapazarı, Ġzmit-Yalova karayollarına 25 km mesafede bulunmaktadır. Alan Ġzmit merkez ilçeye 27 km, Gölcük ilçesine 44 km, Adapazarı iline 72 km, Yalova iline 77 km ve Ġstanbul iline 130 km mesafede bulunmaktadır. Ġklimi Bu bölgede yazları sıcak ve az rutubetli kıģları yağmurlu ve serin geçer. Ilıman bir iklim vardır. Ġlkbahar ve sonbaharda bol yağmur alır. KıĢın karlıdır. Tenebbüt mevsimi mayıs baģından kasım ayının sonuna kadar 7 ay sürer. Florası Burada ağaç, ağaççık ve otsu bitkilerde oluģan vejatasyon sayısı fazladır. Yörede; karaçam, göknar kayın, meģe, gürgen, akçaağaç, kestane, çınar, eğrelti, defne, orman sarmaģığı, ayı üzüm, böğürtlen türü flora bulunmaktadır. DüĢük rakımlı yerlerde kestane ve meģe türleri karıģım yapmaktadır. Çoğunlukla saf kayın ormanı mevcuttur. 173

174 Faunası Atmaca, alaca karga, tarla kuģu, bülbül kuģu,keklik,sülün popülasyonunu oluģturmaktadır. Çakal, tiki, tavģan, köstebeğe,kızıl geyiğe,yaban domuzuna tabiat parkı içerisinde rastlanılmıģtır. Peyzaj Özellikleri Çam, kayın, ıhlamur ağaçları ve rengarenk çiçeklerle çevrilmiģ Kuzuyaylası na gelindiğinde temiz havanın ve vahģi doğanın birbiriyle kaynaģtığı görülür. Konaklama alanına ve Ģehir merkezine yakınlığı ile turizm açısından değerli bir potansiyele sahiptir. Sessizliği ve tertemiz orman havasının yanısıra eģsiz Ġzmit Körfezi ve Sapanca Gölü manzarasına sahiptir. 174

175 6.2.2 KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİN ÖNE ÇIKTIĞI VE SUNDUĞU AKTİVİTELER Doğa Gezisi Yaban Hayatı Gözlemciliği YürüyüĢ ve Sırt Çantalı Geziler Doğa Eğitim Programları Botanik Turizmi Yerli Turistler KıĢ sporları Bakir Orman Gezileri Fotosafariler KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN EKOTURİZM YÖNETİMİ AMAÇLARI: Yüksek kalitede küçük ölçekli hizmetler, ziyaretçilere iyi bilgi ve açıklamalar içeren, iyi yönetilen doğa turizmi birlikleri oluģturmak ve bu birliklerin kırsal kesimden oluģmasını sağlamak, Nitelikli Alan Kılavuzları yetiģtirmek, Nitelikli konaklama yerlerinin yapılmasını sağlamak, Güzergahlar, yürüyüģ parkurları oluģturma, bunlar hakkında bilgilendirme ve ulaģım planı oluģturma, UlaĢım, il merkezi ile bağlantılı ulaģım ağının olması KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN 8 DOĞA TURİZM FIRSATI; Ġstanbul, Ankara, Bursa gibi büyük illere yakın olması ve ulaģım ağının olması, KıĢ sporlarının yapıldığı Kartepe de olması ve yakınında Green Park otelin yer alması, Golf sahasına yakın olması, Su kayağı yapılan ve kuģ gözetleme yeri olan Sapanca Gölü ne yakın olması ve Sapanca Gölü nü kuģ bakıģı görmesi, Doğa Turizmine olan ilginin artması, UlaĢımının kolaylığı, Planlamada bir sınırın olmaması, Tur operatörlerinin alana karģı müspet yaklaģmaları. 175

176 6.2.5 KUZUYAYLA TABİAT PARKI NIN DOĞA TURİZM POTANSİYELİNİN YÜKSEK OLDUĞU BÖLGELERDE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİ DAHA DA GELİŞTİRMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ HUSUSLAR PLANLANMAKTADIR; KıĢın karın keyfini çıkartabilmek, kayak yapmaya olanak vermek için kayak pistleri, Kuzuyayla nın manzarasını tepeden izlemek için telesiyej sistemi, Buraya gelenlerin rahatça piknik yapmalarını sağlamak ve Tabiat Parkının doğal ekosistemini korumak amacıyla piknik masaları, Piknik yapmak maksadıyla ve doğal alana zarar vermeyi önlemek amacıyla ahģap malzeme ile yapılmıģ kameriyeler, Sportif ihtiyaçları gidermek için futbol sahası basketbol sahası, voleybol sahası ve tenis sahası, Spor alanlarına hizmet vermek üzere içerisinde soyunma odası, wc, duģ bulunduran spor alanı destek binası, Kuzuyayla'ya gelen kiģilerin gece konaklama yapmalarını sağlamak için çadır ünitelerini ve karavan ünitelerini içeren içinde karavan otoparkı bulunan organize kamp alanı, Tabiat Parkına gelen kiģilerin ailece kalabilecekleri bungalov yapımı, Spor alanlarının etrafında yürüyüģ ve bisiklet amaçlı parkur, Doğa ile bütünleģecek ahģap köprüler, Motorlu taģıt araçlarının alan içerisine geliģigüzel park etmelerini ve doğal bitki örtüsüne zarar vermelerini önlemek amacıyla otopark, Çocukların güzel vakit geçirmelerini sağlamak amacıyla çocuk oyun alanları, Ġzmit Körfezini ve Sapanca Gölü nü en iyi Ģekilde görebilmek ve temiz havayı en iyi Ģekilde solumak için burada seyir terası, Ġnsanların güzel vakit geçirebileceği doğaya uyumlu olacak bir Ģekilde, doğal malzemenin özellikle de ahģap yoğunlukla kullanımı ile fonksiyonluğunun yanı sıra estetik görünümlü bir kır gazinosu, Yöresel ürünlerin piknik, spor veya diğer aktiviteler için gelen ziyaretçilere sunulması ve satıģının yapılarak ekonomik katkı sağlamak amacıyla ahģap mahalli ürünler satıģ üniteleri, Ziyaretçilerin alanın doğal yapısını ve özelliklerini tanımalarını sağlayacak gerekli malzeme ve ekipman sağlanarak alan içinde ve giriģindeki uygun yerlerde tabelalar aracılığıyla sergilenmesi yanı sıra, alanın potansiyel ziyaretçiler tarafından da tanınmasını sağlayacak alan dıģı tanıtım çalıģmaları planlanmaktadır. 176

177 Doğal Kaynakların Potansiyeli Kaynak adı Var Açıklama Dağlar Peyzaj, Jeomorfoloji Ormanlar Peyzaj değeri, ekolojik değer Mağaralar Yaban hayatı Memeliler KuĢlar Kelebekler Ġklim Peyzaj dokusu ÇeĢitlilik öne çıkar 1-5 arası değerlendirme şekli; 1)Ġ nsanlar sahayı özelikle bu kaynak için ziyaret ederler, çekirdek üründür, 2) Kaynak alanı ziyaretçiler tarafından mutlaka ziyaret edilir, 3) Alanda kaynağın olması ziyaretçi deneyimine katkı sağlar, 4) Herhangi bir farklı Ģey sunmaz, 5) Turizm için ilginç değil 177

178 Kuzuyayla Tabiat Parkının Turizm Talebi Değerleri Tablosu Halihazırda ki ziyaretçi sayısı Para harcama Yıllık ortalama 5000 kiģi ziyaret etmektedir Yeme-içme Ziyaretçi profili Bireysel gezginler: % 15 EĢler: % 20 Aileler: % 40 Tur grupları(tanıdık ve benzer talepteki kiģilerin bir araya gelmesi Ģeklinde): %15 Diğerleri: % 10 GeliĢlerinin ilk 5 sebebi Rekreasyon (kıģ sporları) YürüyüĢ Manzara seyir (Nadir) Yaban hayatı gözlemi (Nadir) Botanik gezileri (Nadir) Kıyaslanabileceği saha UlaĢılabilirlik Analizi Sahanın Havaalanına Yakınlığı Uluslararası Orta derecede yakın; 3 saat (2-4 saat arasında) Alana UlaĢım Özel taģıt ( ) Toplu taģıma ( ) Diğerleri ( ) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüģ, atlı vb.) Ziyaretçinin genel ulaģım kanaati: Özel taģıt ile kolay ulaģılabilir, toplu taģıma ile zor. UlaĢım için problemler: Yok 178

179 Altyapı Analizi Yetersiz Yeterli Ġyi Açıklama TaĢımacılık ağı X Bazı bölgelerde yeterli Yerel ağ(toprak, asfalt) X Bazı bölgelerde yeterli Anayollara bağlantı X Yeterli Yerel genel taģımacılık X Yeterli Programlar X Yeterli değil Ücretler X Ring patikaları X Var, yenileri yapılıyor ĠĢaret levhaları X Yapılıyor, yer yer tamam Genel yer iģaret levhaları X Yapılıyor Bilgi panoları X Yapılıyor Araçlar için park kapasitesi X Düzenleniyor Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları X Yeterli değil Restoran sayısı X En yakın Kartepe ilçesinde var. 179

180 Yeme-içme, konaklama analizi Restoranların durumu Kategori Sayısı Açıklama Turistik 6 Kartepe Alabalık Tesisi Yerel 24 Kartepe ilçesindeki tüm restoranlar Yemek standartları Yüksek standartlı yemek sunanlar:6 Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar:14 Kötü standartta yemek sunanlar:10 Barınma imkanları Kategori KuruluĢ Yatak sayısı (iyi-kötü-orta) sayısı Oteller Ġyi Hosteller (Misafirhaneler) Yatak&kahvaltı oteli Rota üstü kulübeler Bungalov tarzı Kamp alanı Orta DiğerleriPansiyon 180

181 Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri; Var - yok Neler? Sunduğu değerlerden Tek eģsiz olanlar var mı? - Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Biraz farklı ama değerli olanlar Deniz ve göl manzaralı birkaç dağdan biri olup ayrı bir güzellik taģıyan Kartepe de bulunan ve Körfeze hakim, geniģ bir perspektifle seyir manzarası imkanına sahip. Diğer ili çeken Ġstanbul, Yalova, Bursa, yerlere benzer Sakarya illlerine yakın olanlar uzaklıkta bulunmaktadır. Evet - Hayır Evet Kartepe kıģ sporları yapılan yere, golf sahasına, su kayağı ve kuģ gözetleme imkanı olan Sapanca Gölü ne yakındır. Bayrak türler Diğer ilginç yaban Ayı, Kızıl Geyik hayatı(fauna) Kelebekler Endemik bitkiler, 181

182 Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı; Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Memeliler KuĢlar Açıklama Garanti edilen türler var mı? Tilki, Köstebek, Domuz Karga Genellikle ihtimali rastlanma Çakal, Atmaca, Tarla kuģu ġans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Kırkahvesi Günübirlik alan içinde bulunmaktadır. Sahadaki tesisler Yetersiz Yeterli Ġyi Durum Açıklaması Rekreasyonel tesisler Uzun Devreli GeliĢme Planına Spor tesisleri göre yapılması Diğerleri planlanıyor 182

183 TaĢıma Kapasitesi Analizi Kuzuyayla Tabiat Parkı ve Çevresinde yaģayan paydaģ ve ilgi grupları ile yapılan birebir görüģmeler, yönetici gözlemleri neticesinde aģağıdaki veri grupları elde edilmiģtir Sosyal ve ekonomik taģıma kapasitesi Değerlendirme Ģekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2-Olanak Sağlanıyor, 3-Veri Yok, 4-Çoğunlukla Sağlanamıyor 5-Hiç Sağlanamıyor Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eģit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliģimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliģimiyle ilgili paydaģların ihtiyaç, istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliģkileri iyi Beraber çalıģmanın önemi biliniyor Ġyi bir iģbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörlerde turizm geliģimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliģiminden sonra geliģme gösterdi Turizm geliģimi istihdamı artırma beklentilerini karģılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iģ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iģini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iģi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiģtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliģimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini arttırıyor 183

184 Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Kuzuyayla Tabiat Parkı nın sosyal ve ekonomik taģıma kapasitesi yönünden bir problem yaģanmamaktadır. 2- Ekonomik kaynak ayrılmalı, kaynakların turizm geliģimi için yerinde kullanımı sağlanmalıdır. 3 - Turizm sosyal hayat için müspet etkiler yapmıģ, tabiatın korunmasına imkan sağlanmıģtır. Kuzuyayla Tabiat Parkı nın ekolojik taģıma kapasitesinin değerlendirilmesi Ekolojik taģıma kapasitesi analizi Faaliyet Genel etkiler Korunan Etki Müspet/menfi alan üzerindeki Kabul Kabul Kabul etki edilebilir edilemez edilebilir ancak; Katı Atıklar Kamping&piknik Menfi Seçenek Yeme-içme Müspet arttırılabilir YürüyüĢ Doğa yürüyüģü Müspet parkurunda yapılmalıdır. Yaban hayatı Kılavuz gözlemi Müspet eģliğinde olabilir. Kılavuz Bilimsel geziler Müspet eģliğinde olabilir. 184

185 1- Kuzuyayla Tabiat Parkı nda özellikle katı atık sorunu görülmektedir. 2- Müspet olarak ele alınan faaliyetler taģım kapasitesinin altında olduğundan artırılması ve izlenmesi alakalı tedbirler alınacaktır. Ġzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aģağıdaki Ģekilde incelenmelidir. 1-Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıģ, 5- Hiç yok Ekolojik taģıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıģından etkilenmemektir YürüyüĢ yollarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliģimi sebebi ile balık miktarı azalmıģtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıģtır Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- BiyoçeĢitliliğin gelen ziyaretçilerden çok fazla etkilenmediği, 2- Patika dıģına çıkan ziyaretçilerin olduğu, bunların zararlara sebep olabileceği, uyarı, iģaretlemeler ve alan kılavuzu sistemi ile bunların çözülebileceği 185

186 Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, yeterli 2- Ġyi 3- Fena değil 4- Kötü 5- Çok kötü) Fiziki/idari taģıma kapasitesi Yer Kapasite Altyapı Korunan alana giriģ yolları Park giriģi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taģıma araçları Park etme AkıĢ Yer sayısı Biletleme Yönlendirme ĠĢaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Yiyecek içecek temini Tedarik Ticaret Kolaylık tesisleri Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Patika ağı Yeterlilik durumu Yaban hayatı izleme noktaları Sayısı ve uygunluğu Seçenekler Paket doğa turları Aktiviteler Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama ÇalıĢanlar Yeterli sayıda Donanımlı 186

187 Fiziki/idari taģıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; Ġdaremiz personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir, takviye edilmelidir. Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iģaretlemeler lüzumludur. Personelin donanımı arttırılmalıdır. Alan kılavuzlarının alanda bulunması bilgi ihtiyacını çözecektir. Paket turlarının olması ve araç kiralama Tabiat Parkına olan ilgiyi arttıracaktır. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi; ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir problem yaģanmadığı görülmektedir. TaĢıma kapasitesinin tüm yönleri ile incelenmesini müteakip genel değerlendirmesi 1- TaĢıma kapasitesine ulaģılmamıģtır, ekosistem ve korunan alan turizmden kısa vadede zarar görecek durumda değildir, 2- Toplumun Tabiat Parkı üzerindeki bazı beklentileri turizm artıģı ile karģılanabilirken bazı beklentiler yapılamaz özelliktedir. 7. KOCAELİ İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE KISA DEĞERLENDİRMESİ KarĢılaĢtırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir. KarĢılıklı bilgi alıģveriģi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini Ģimdiden görüp, müģterinin isteklerini Ģimdiden karģılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir. KarĢılaĢtırma yapılan ilçenin/ilin baģarılı olduğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde alınabilirliği araģtırılmalıdır. 187

188 Kıyas yöntemi ile doğa turizmi potansiyeli yüksek olan bazı ilçelerin değerlendirilmesi Kocaeli Ġli Ġlçe Kıyaslanan Ġl/Ġlçe Kıyaslama sebebi Örnek alınacak deneyim Kartepe Bursa KıĢ sporları Bursa Uludağ KıĢ sporlarının ve kıģ turizminin en öne çıktığı yer konumundadır. Gebze Fethiye Kaya tırmanıģı, Ġzmit Akçakoca Ġklim ve doğa yapısı Fethiye Faralya kaya tırmanıģlarının yapıldığı önemli yerlerden biridir. Akçakoca deniz ve orman kültürünün birarada olduğu bir yerdir. Sonraki bölümde verilecek doğa turizmi stratejilerinde yapılan detaylı karģılaģtırmaların sonuçlarına göre stratejik faaliyetler oluģturulacaktır. 8. KOCAELİ İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ 8.1. GELIŞME STRATEJILERI Strateji 1. Doğa turizmi potansiyel alanları olarak iģaret edilen bölgelerde detaylı çalıģma yapılarak doğa turizmi konulu tematik Tabiat Parklarının, Milli Parkların ilan edilmesi çalıģmalarını yapmak, Strateji 2.Av turizmini geliģtirmek amacıyla devlet avlaklarının sayısını arttırmak ve avcı derneklerinin doğa turizmi konusunda bilinç düzeyinin arttırılması, Strateji 3. Korunan alanlarda doğa turizmini içine alan model planlar geliģtirmek, Strateji 4. Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği yapılabilecek alanların tanıtımının yapılması, yerel yönetimler, üniversiteler ve ilgili kuruluģlar ile koordinasyonun sağlanarak Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliğini geliģtirecek projelerin yapılmasını sağlamak, 188

189 Strateji 5.Kurumda doğa turizmi konusunda bir birim oluģturularak gerekli eğitim ve bilgi desteğini sağlamak, Strateji 6.Yerel halka yönelik bilinçlendirme toplantıları organize etmek. Pilot bölge ve köy seçimleriyle örnek uygulamalar yaparak bu uygulamaları diğer yörelere yaymak, Strateji 7. Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teģviklerin sağlanması ile Kocaeli nde turizm sektöründe yatırımların arttırılması Strateji 8.Sürdürülebilir doğa turizmi ürünlerinin, yerel çevre, toplum ve yöre kültürüyle uyum içinde iģlenmesi, Strateji 9.Yüksek potansiyele sahip ilçelerede yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak öne çıkarılması, Strateji 10.Doğa turizminde seçeneklerin arttırılması ve geliģimi için projelerin hazırlanması PAZARLAMA STRATEJISI Strateji 1. Ġlgili yerel ve ulusal televizyon kanallarında yılda en az iki defa doğa turizmi konusunda söyleģi yapmak, Strateji 2. Doğa turizmi ile ilgili paydaģların koordinasyonla sempozyum hazırlanması, Strateji 3.Özellikle doğa harikası olan korunan alanları gerekli önlemleri alarak ve ziyarete uygun biçimde düzenleyerek tur Ģirketlerine tanıtımının yapılması. 8.3.ZIYARETÇI YÖNETIMI STRATEJISI Strateji 1. Koruma ilkeleri ve ziyaretçi yönetim kriterlerinin yaygınlaģtırılması, bunun yanında müģteri beklentilerine de dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması. 189

190 Eylem no Öncelik BaĢlangıç tarihi Bütçesi ve Finans kaynağı Göstergeler 8.4.İZLEME VE DEĞERLENDIRME STRATEJISI (TURIZMIN ETKILERININ VE SÜRDÜRÜLEBILIRLIĞIN IZLENMESI); Strateji 1. Doğa turizmi alanları ile ilgili bir veri tabanı oluģturarak web üzerinden paylaģmak KAPASĠTE GELĠġTĠRME Amaç: ilgili paydaģların turizm(ekoturizm) açısından kapasitelerini geliģtirmek Süresi Eylem Açıklama Yapacak kiģi ve kuruluģlar ĠĢbirliği ortakları Doğa Turizm eğitim kurslarının açılması Doğa Koruma Eğiticileri YetiĢtirmek Yerel halka yönelik doğa turizm konusunda kurslar açmak. Pilot bölge ve köy seçimleriyle örnek uygulamalar yaparak bu uygulamaları diğer yörelere yaymak. Bu konuda plan süresince 20 kurs açılarak 400 kiģinin eğitilmesi sağlanacak. Doğa eğitimi için görev alacak eğitimcilerin eğitilmesi, plan dönemi içinde 30 adet eğitici eğitmek, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Üniversiteler, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Belediyeler, muhtarlıklar Doğa Turizn Dernekleri Tema Vakfı Doğa Dernekleri Avcı derneklerinin Doğa Turizmi konusunda bilinçlendirm ek Avcı derneği üyelerine yılda en az bir kez doğa bilincinin artırılmasına yönelik eğitimler vermek. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Üniversiteler TUBĠTAK, Doğa Denekleri Haritaların oluģturulması Ekoturistler için rotaların yer aldığı haritaların oluģturulması ve basımı Üniversiteler, Ġl Tarım Müdürlüğü, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Muhtarlıklar, Belediyeler

191 Rehber eğitimi Ġlgi gruplarının eğitimi Koceli genelindeki alanlara yönelik tamamı yöre halkından olmak üzere plan döneminde 40 adet Alan Klavuzu yetiģtirilmesi Hedef birlikteliği için ilgi gruplarının worshoplarla, toplantılarla hedeflere yönlendirilmesi, hedef birliğinin sağlanması 11 yıl boyunca,her yıl 1 workshop düzenlenecektir. Orman ve Su ĠĢleri Ġl tarım Müdürlğü,Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Ġl Kültür Turizm Müdürlüğü TEMA,Üniversiteler Belediyeler Üniversitelerl e iģbirliği Her türlü faaliyetin planlanma, geliģtirme ve uygulama safhalarında Kocaeli içinde ve yakınındaki üniversitelerden bilimsel destek alınması için iģbirliği yapılacaktır,,orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Dernekler Yerel profesyonel av klavuzu eğitimi Av turizmine profesyonel yaklaģım sağlanacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Dernekler Yabancı eğitimi dil Yabancı ziyaretçilerle iletiģim sağlanacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Üniversiteler, Dil Kursları,Dern ekler Kurtarma Timlerinin kurulması Dağ, kanyon ve mağara kurtarma Timlerinin kurulması sonucunda ziyaretçilerin güvenliği sağlanacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, AFAD(Afet ve Acil Durum Yönetimi BaĢkanlığı) Kaymakamlıklar

192 Eylem no Öncelik BaĢlangıç tarihi Bütçesi ve Finans kaynağı Göstergeler FĠZĠKSEL ALTYAPININ OLUġTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliģtirmek, Süresi Eylem Açıklama Yapacak kiģi ve kuruluģlar ĠĢbirliği ortakları 11 1 Atık yönetimi Katı atıkların yönetimi konusunda, vahģi depolama yapılması engellenecektir. Muhtarlıklar(M) belediyeler,(b) Ġl özel idaresi (ĠÖĠ) Dernekler( D) Çevre ve ġehircilik md (ÇġM) 12 1 Alan düzenleme Kamping alanlarının ve günübirlik alanların düzenlenmesi, Ġl Turizm Müdürlüğü, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠĢletm eciler Çevre ġehircilik Ġl Müdürlüğü 13 1 Patika düzenlemeleri (trekking yol ağı oluģturma ve düzenleme) Trekking güzergahı olarak tespiti edilen tüm sahalarda patika düzenlemeleri ve her türlü tanıtıcı, bilgilendirici elemanların yapımı ve yerine konması 2017 yılına kadar tamamlanacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Kaymakamlıklar Dernekler 14 2 Ziyaretçi merkezleri kurulması Ziyaretçi merkezi vizyonunun katılımcılıkla oluģturulması, favori Korunan alanlarda ziyaretçi merkezlerinin kurulması için çalıģmalara baģlanacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠĢletmeciler Dernekler, Belediyeler, Muhtarlıklar 15 2 Organize kamp alanı kurmak Korunan alanlarda kamp karavan yeri kurmak Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠĢletmeciler Dernekler 192

193 Spor tesisleri kurmak Dağ bisikleti parkurları UlaĢtırma imkanlarının arttırılması Butik otel ve pansiyonların arttırılması Sportif ihtiyaçları gidermek için futbol sahası basketbol sahası, voleybol sahası ve tenis sahası ve Spor alanlarına hizmet vermek üzere içerisinde soyunma odası, wc, duģ bulunduran spor alanı destek binası yapımı sağlanacaktır. Favori yerlerde Dağ bisikleti patikası ağı için altyapı, araģtırma ve organizasyonun tamamlanması, Havaalanı ve her türlü ulaģım seferlerinin arttırılmasıyla ziyaretçilere kolay ulaģım imkanı sağlanacaktır. Ġl ve ilçelerde butik otel ve pansiyonculuğun arttırılması ile ziyaretçilerin konaklama ihtiyaçları en üst seviyeye getirilecektir. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠĢletmeciler Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,Kayma kamlıklar, Valilik, Türk Hava kurumu, Turizm ĠĢletmeleri, Kaymakamlıklar Belediyeler, Muhtarlıklar Dernekler Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Kırsal kesimlerdeki yol kalitesinin arttırılması Kayak Pistlerinin Yapılması YürüyüĢ platformlarını n yapılması Köy ulaģım yollarının ve orman yangın yollarının iyileģtirilmesiyle ziyaretçilere kaliteli ulaģım imkanı sağlanacaktır. KıĢ sporları yapılan yerde kıģ turizminin artmasını sağlıyacaktır. Kanyonlara yürüyüģ için yürüyüģ platformlarının ve iģaretlemelerin yapılması ziyaretçi güvenliğini sağlayacaktır. Valilik, ĠÖĠ,OGM,OSĠ Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠĢletm eciler Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠĢletmeciler 193

194 Atıksu Yönetimi ġifalı su Ģifalı/sağlığı uygunluğunun araģtırılması Özellikle belediyeler ve atıksu oluģturan tüm evsel ve endüstriyel atıksular oluģturan iģletmelerden kaynaklı atıksular arıtılacak ve turizm alanları korunmuģ olacaktır. Sağlık turizmine katkı sağlayacaktır. Belediyeler,Özel Ġdareler, Turizm ve Sanayi ĠĢletmeleri, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Ġl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlükleri, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlükleri Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlükleri Sportif olta balıkçılğına uygun iskelelerin yapılması 1 KuĢ gözlem kulelerinin yapılması 3 Turizm alanlarına manzara seyir noktası ve seyir terasları yapılması Sportif olta balıkçılığı meraklılarına ve sportif olta balıkçılığı turizmine altyapı oluģturulmuģ olacaktır. Uygun sulak alanlara kuģ gözlem kuleleri yapılarak kuģ gözlemciliği ve kuģ gözlemciliğine dayalı turizm altyapısı oluģturulmuģ olacaktır. Turizm alanlarında seyir noktası ve seyir terasları yapılarak cazibe arttırılacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Ġl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlükleri, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlükleri Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,,Büyük Ģehir Belediyesi, Özel Ġdareler, Belediyeler, Kaymakamlıklar Muhtarlıklar, OSĠ Sivil Toplum KuruluĢları 28 1 Turizm alanlarına kuru tuvalet yapılması Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi güzergahları üzerinde uygun yerlere kuru tuvaletler yapılarak gezi parkurlarında atık yönetimi sorununa çözüm getirilmiģ olacaktır. OSĠ,Ġl Özel Ġdaresi, Kaymakamlıklar 194

195 Eylem no Öncelik BaĢlangıç tarihi Bütçesi ve Finans kaynağı Göstergeler ENVANTER, ÜRÜN OLUġTURMA, ÜRÜN ÇEġĠTLENDĠRME VE GELĠġTĠRME, SERTĠFĠKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: ilgili paydaģların turizm(ekoturizm) açısından kapasitelerini geliģtirmek Süresi Eylem Açıklama Yapacak kiģi ve kuruluģlar ĠĢbirliği ortakları 29 2 Kültürel ürün envanteri ürünleri sunuma hazır hale getirme Geleneksel hayat tarzı, kültüre iliģkin olarak doğadan toplanan, üretilen gıda maddeleri veya doğal materyalden üretilen el sanatları vb. Değerlerin tespiti, satılabilir hale getirilmesi, sözlü değerlerin envanteri, bunların turizme sunulabilir hale getirilmesi. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠL Tarım Müdürlüğü Dernekler, Üniversiteler Doğal ürün envanteri sunuma hazır hale getirme Doğada gizli kalmıģ, henüz keģfedilmemiģ olan turizme sunulabilecek değerlerin ortaya çıkarılması ve sunuma hazır hale getirilmesi,bunların basılı katalog haline getirilmesi sağlanacaktır. Tarım il Müdürlüğü(Ġ TM), özel giriģimciler Üniversiteler

196 31 1 Milli ve Milletlerarası seviyede tanıtım Sunuma ve tanıtıma ait senaryonun katılımcılıkla oluģturulması ve çerçevede Milli ve Milletlerarası düzeyde tanıtım materyallerinin basımı(1 WEB sitesi, yeterli miktarda broģür, rota haritası, CD, 2 tanıtım filmivb.) Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,Kay makamlıklar, Valilik Ekolojik ürün satıģ merkezleri Favori ilçelerde yöre insanınınürettiği ekolojik ve doğadan toplanan ürünlerin satıģına yönelik her ilçede ena z 1 tane olmak üzere 10 adet satıģ yerlerinin oluģturulması, vatandaģların üretim ve satıģ için yönlendirilmesi. Ġl Tarım Müdürlüğü, Orman ve Su iģleri Müdürlüğü Tur opreratörleri ne saha tanıtımı ve Ekotur destinasyonl arı Tur opartörlerine sahanın gezdirilerek tanıtımı, görüģlerinin alınması, isteklerinin değerlendirilmesi, destinasyon Ģekillendirmelerinin yapılması,bu destinasyonlar üzerinde hizmet kalitesi ağı kurulması, destinasyonları destekleyici, olumlu etkileyici eklerin tespiti. Yıl içinde tur operatörleri kanalı ile gelen turist sayısının kiģiye çıkarılması sağlanacaktır. Valilik, Kaymakamlıklar Dernekler,

197 34 2 Alan dıģı tanıtım yapılması Ziyaretçilerin Doğa turizmi yapılacak yerlerde doğal yapısını ve özelliklerini tanımalarını sağlayacak gerekli malzeme ve ekipman sağlanarak alan içinde ve giriģindeki uygun yerlerde tabelalar aracılığıyla sergilenmesi yanı sıra, alanın potansiyel ziyaretçiler tarafından da tanınmasını sağlayacak alan dıģı tanıtım çalıģmaları yapılacaktır Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Belediyeler Ziyaretçilerin beklentileri ve verilen 35 1 hizmetlerden Doğal ürün memnuniyetinin envanteri MüĢteri peryodik olarak sunuma 2 beklenti ve ölçülmesi, her yıl 100 memnuniyet Ģer kiģi ile, sezon anketleri baģı, ortası ve sonunda toplam 3 anket yapılacaktır. Doğada gizli ĠÇOM, Tarım il Orman ve Su 2 kalmıģ, henüz Müdürlüğü(Ġ ĠĢleri 0 keģfedilmemiģ Müdürlüğü,Ġl Üniversiteler 1 olan turizme Tarım 4 sunulabilecek Müdürlüğü değerlerin ortaya Üniversiteler Doğada gizli kalmıģ, henüz keģfedilmemiģ olan turizme 3 sunulabilecek değerlerin ortaya Fuar ve sempozyumlara aktif ĠÇOM, Tarım il katılımlarla Üniversiteler stand 2013 Müdürlüğü(Ġ Fuar sempozyuml ar, festivaller oluģturma, Kocaeli konulu sempozyum düzenleme, festivallerin kültürel değerleri öne çıkaran hale getirilmesi, her yıl en az 2 milli fuara katılacaktır. Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü, Belediyeler, Dernekler Üniveristeler

198 37 3 Eko köy ve Eko beldeler Saha içinde doğal ve kültürel değerleri bozulmamıģ veya küçük bir çaba ile bu değerlerinin sunumu ve korunması kolayca baģarılabilecek ve ekolojik uygulamaların sürdürülebilirliği sözkonusu olan Ketenciler Köyü nün ve benzer her ilçede 1 olmak üzere ayrıca 12 köyün Ekoköy olarak dizaynı ve sunulması, bu konuda diğer koruma alanlarına örnek olacak pilot uygulama yapılması Belediyeler, Kaymakamlık,Or man ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Muhtarlıklar SatıĢ- Tutundurma çalıģmaları Doğa Turizm değerleri dağıtım programı yapılacaktır. Doğa urizm tutundurma programı hazırlanacaktır. Bu amaçla, gerekli kiģisel satıģ, reklam, tanıtım ve satıģ geliģtirme etkinlikleri belirlenecektir. Ġl Tarım Müdürlüğü, Tic. Ve San Odası, Dernekler, Belediyeler Yeni ürünler ve Ürün geliģtirme Yeni ürünlerin geliģtirilmesi, yeni dizaynlar, yerel kültür elemanlarının figüre edilmesi, bilinmeyen veya kaybolmaya yüz tutmuģ, yöresel yemeklerin sunulabilir hale getirilmesi bunların kataloglar halinde basımının sağlanması, Ġl Tarım Müdürlüğü, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Dernekler, Üniversiteler,

199 40 2 Ġyi örnekleri öne çıkarma Yılda bir kez Örnek pansiyon, Örnek lokanta, Örnek Ürün satıģ yeri seçimi, bunlara göre kalite standartlarının diğer aynı faaliyette bulunan kiģi ve kurumlara yaygınlaģtırılması Kaymakamlıklar, Ġl Tarım Müdürlüğü Dernekler Sertifika/kal ite standardı programı Pansiyonculara, lokantalara, ekolojik ürün üreticilerine yönelik sertifika ve kalite standardı programının hazırlanması ve uygulanması Kaymakmlıklar, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Üniversiteler, Dernekler, Hizmet üretlenler Yeni tesisler Zamanla geliģim gösteren ve potansiyeli artan yerlere belirlenmiģ Doğa turizm standartlarına uygun yeni eko-turizm tesisleri Ġl Tarım Müdürlüğü,Kay makamlıklar, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Dernekler, Belediyeler Kurallar sistemi Tur operatörlüğü, Rota kılavuzluğu, pansiyonculuk ve yerel ürünlerin satıģı konusunda halkın da benimsediği bir iģ düzenini ve kurallar sistemini ortaya koyan mekanizma geliģtirmek, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Tur oparatörleri, Hizmet üretenler Organik tarım Korunan alanlarda organik tarımla üretim prensiplerinin yerleģtirilmesi, plan dönemi sonunda sahaların yüzde 30 unda organik tarımın yapılıyor olmasının sağlanması, ĠTM, OSĠ, ĠL tarım Md. Muhtarlıklar, Dernekler,

200 45 1 Ġç sularda sportif olta balıkçılığına uygun yerlerin belirlenmesi Sportif olta balıkçılığı meraklılarına yeni alanlar belirlenmiģ olacaktır. Ġl Kültür ve Turizm Müd., Balıkçılık STK, Üniversiteler,, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü DSĠ, Özel Ġdasi Orman ve Su Sportif balıkçılık ĠĢleri Sportif olta balıkçılığı gruplarına ve tüm bu aktiveteyle Müdürlüğü, Ġl Kültür ve alanlarının tanıtılması ilgilenenlere balıkçılık sahalarının Turizm tanıtımı Müd., sahalarının tanıtımı yapılmıģ olacaktır. Turizm yapılmıģ olacaktır. Acentaları 2 0 Turizm Müd., Turizm 1 Acentaları KuĢ envanterlerin in çıkarılması KuĢ gözlemciliği gruplarından faydalanarak alanların kuģ envanterinin çıkarılması sağlanacaktır. KuĢ Gözlemciliği STKları,, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Üniversiteler Yayla Pansiyonluğ u ve yayla turizminin geliģtirilmesi Yayla turizmi meraklılarına yeni alanlar oluģturulmuģ olacaktır. VatandaĢlar, Orman Bölge Müdürlüğü, Turizm Acentaları,

201 Eylem no Öncelik BaĢlangıç tarihi Bütçesi ve Finans kaynağı Göstergeler ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRMEYE YÖNELĠK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine iliģkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması. Süresi Eylem Açıklama Yapacak kiģi ve kuruluģlar ĠĢbirli ği ortakl arı DeğiĢimin sınırlarının belirlenmesi Çevresel etkilerin izlenmesi Ekonomik etkilerin izlenmesi Sosyal ve kültürel etkilerin izlenmesi Sürdürülebili rliğin izlenmesi Uyumun izlenmesi Ġzlemenin raporlama, dedğerlendir me ve geri bildirimlere dönüģtürülm esi Doğal ve kültürel değerleri etkileyen tüm turizm faaliyetlerinin kabul edilebilir değiģimin sınırlarının belirlenmesi, bu çalıģmanın hedefi yöresel düzeyde kabul edilebilir sınırların tespitidir. indikatörlere göre izlenecektir. indikatörlere göre izlenecektir indikatörlere göre izlenecektir indikatörlere göre izlenecektir Kurallar sistemine uyumun izlenmesi, uyumsuzluğun sözkonusu olduğu hususları inceleme, uzlaģma arayıģı, çözüm geliģtirme, raporlama ve değerlendirme, yaptırım uygulama, Doğal ve kültürel değerlere etki yapan Faaliyetlerin sınırlara göre durumunun izlenmesi ve raporlama, değerleme ve geri bildirimlerinin yapılması, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,ĠLtarım Müdürlüğü Üniversiteler Çevre ġehircilik Ġl Müdürlüğü, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Ticaret ve Sanayi Odası, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,Üniv ersiteler, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü,Çevr e ve ġehircilik Ġl müdürlüğü Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Özel girģimciler, Hizmet üreten herkes, Orman ve Su ĠĢleri Müdürlüğü Üniversiteler Derne kler Derne kler, Derne kler, Üniv. Derne kler, Derne kler, Derne kler Derne kler

202 EK-1 YUVACIK BARAJI HAVZASI NIN FLORASI ACERACEAE Acer campestre L. subsp. campestre ACERACEAE Acer trautvetteri Medw. Amaryllidaceae ve Aquifoliaceae Familyalarına ait taksonlar AMARYLLIDACEAE Galanthus plicatus Bieb. subsp. byzantinus (Baker) D. A. Webb AQUIFOLIACEAE Ile aquifolium L. Aristolochiaceae ve Asclepiadaceae Familyalarına ait taksonlar ARISTOLOCHIACEAE Aristolochia pallida Willd. ASCLEPIADACEAE Cionura erecta (L.) Griseb. 202

203 Boraginaceae Familyasına ait taksonl BORAGINACEAE Anchusa leptophylla Roemer & Schultes subsp. incana (Ledeb.) Chamb BORAGINACEAE Trachystemon orientalis (L.) G. Don BORAGINACEAE Cerinthe minor L subsp. auriculata (Ten.) Domac BORAGINACEAE Echium vulgare L. BORAGINACEAE Onosma roussaei DC BORAGINACEAE Onosma roussaei DC 203

204 Campanulaceae Familyasına ait taksonlar CAMPANULACEAE Campanula rapunculoides L. subsp. cordifolia (K. Koch) Damboldt CAMPANULACEAE Campanula latifolia L. CAMPANULACEAE Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata CAMPANULACEAE Campanula persicifolia L CAMPANULACEAE Legousia falcata (Ten.) Fritsch Caprifoliaceae Familyasına ait taksonlar CAPRIFOLIACEAE Lonicera caucasica Palas subsp. Orientalis (Lam.) Chamb. &Long 204

205 Caryophyllaceae Familyasına ait taksonlar CARYOPHYLLACEAE Silene compacta Ascher CARYOPHYLLACEAE Silene dichotoma Ehrh. subsp. sibthorpiana (Reichb.) Rech. CARYOPHYLLACEAE Saponaria glutinosa Bieb. CARYOPHYLLACEAE Dianthus calocephalus Boiss. Celastraceae ve Cistaceae Familyalarına ait taksonlar CELASTRACEAE Euonymus latifolius (L.) Miller subsp. latifolius CELASTRACEAE Cistus creticus L. 205

206 CELASTRACEAE Cistus creticus L. CELASTRACEAE Cistus salvifolius Compositae Familyasına ait taksonlar COMPOSITAE (ASTERACEAE) Anthemis tinctoria L. var. pallida DC COMPOSITAE (ASTERACEAE) Centaurea depressa M.Bieb. COMPOSITAE (ASTERACEAE) Centaurea virgata Lam. COMPOSITAE (ASTERACEAE) Centaurea diffusa Lam. COMPOSITAE (ASTERACEAE) Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei 206

207 COMPOSITAE (ASTERACEAE) Echinops microcephalus Sibth. & Sm. COMPOSITAE (ASTERACEAE) Jurinea consanguinea DC. COMPOSITAE (ASTERACEAE) Telekia speciosa (Schreber) Baumg. COMPOSITAE (ASTERACEAE) Inula vulgaris (Lam.) Trevisan COMPOSITAE (ASTERACEAE) Achillea grandifolia Friv COMPOSITAE (ASTERACEAE) Carduus nutans L. sensu lato COMPOSITAE (ASTERACEAE) Pilosella hoppeana (Schultes) C.H. & F.W. Schultz 207

208 COMPOSITAE (ASTERACEAE) Doronicum orientale Hoffm COMPOSITAE (ASTERACEAE) Petasites hybridus (L.) Gaertner COMPOSITAE (ASTERACEAE) Petasites hybridus (L.) Gaertner Convolvulaceae ve Cornaceae Familyalarına ait taksonlar CONVOLVULACEAE Convolvulus cantabrica L. CONVOLVULACEAE Cornus mas L. Corylaceae Familyasına ait taksonlar CORYLACEAE Carpinus betulus L. 208

209 CORYLACEAE Corylus colurna L. (Habitus &sürgün) CORYLACEAE Corylus colurna L. (Habitus & sürgün) Crassulaceae Familyasına ait taksonlar CRASSULACEAE Hylotelephium telephium (L.) H. Ohba CRASSULACEAE Sedum album L. CRASSULACEAE Sedum album L. CRASSULACEAE Sedum pallidum M. Bieb. var. bithynicum (Boiss.) Chamberlain Cruciferae Familyasına ait taksonlar 209

210 CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Alyssoides utriculata (L.) Med. (Çiçek) CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Alyssoides utriculata (L.) Med. (Çiçek) CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Alyssum pseudomouradicum Hauskn & Bornm. e Boumg. (habitus&meyve) CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Alyssum pseudomouradicum Hauskn & Bornm. e Boumg. (habitus&meyve) CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Alyssum repens Baumg. subsp. trihostachyum (Rupr.) Hayek CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Cardamine bulbifera (L.) Crantz var. stenophyllum Hal. CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Arabis caucasica Willd. subsp. caucasica (Habitus&çiçek) 210

211 CRUCIFERAE (BRASSICACEAE) Arabis caucasica Willd. subsp. caucasica (Habitus&çiçek) Cyperaceae, Datiscaceae ve Dipsacaceae Familyalarına ait taksonlar CYPERACEAE Care pendula Hudson CYPERACEAE Datisca cannabina L. CYPERACEAE Dipsacus laciniatus L CYPERACEAE Scabiosa atropurpurea L. subsp. maritima (L.) Arc. Equisetaeae ve Ericaceae Familyalarına ait taksonlar EQUISETACEAE Equisetum palustre L. 211

212 EQUISETACEAE Erica arborea L. EQUISETACEAE Arbutus unedo L. EQUISETACEAE Rhododendron ponticum L.subsp ponticum (Çiçek&meyve ) EQUISETACEAE Rhododendron ponticum L.subsp ponticum (Çiçek&meyve ) Euphorbiaceae ve Fagaceae Familyalarına ait taksonlar EUPHORBIACEAE Mercurialis perennis L. FAGACEAE Castanea sativa Miller (Habitus) FAGACEAE Castanea sativa Miller (Meyve) 212

213 Fumariaceae Familyasına ait taksonlar FUMARIACEAE Corydalis wendelboi Lidén subsp congesta Lidén & Zetterlund FUMARIACEAE Corydalis cava (L) Schweigg &Körte FUMARIACEAE Corydalis cava (L) Schweigg &Körte FUMARIACEAE Fumaria officinalis L. Gentianaceae ve Geraniaceae Familyalarına ait taksonlar GENTIANACEAE Gentiana asclepiadea L. GERANIACEAE Geranium purpureum Vill. 213

214 Gramineae Familyasına ait taksonlar GRAMINEAE (POACEAE) Melica ciliata L. subsp. ciliata GRAMINEAE (POACEAE) Cynosurus echinatus L. GRAMINEAE (POACEAE) Briza maima L. GRAMINEAE (POACEAE) Avena sp. Guttiferae Familyasına ait taksonlar GUTTIFERAE (CLUSIACEAE) Hypericum calycinum L. GUTTIFERAE (CLUSIACEAE) Hypericum montbretii Spach. 214

215 GUTTIFERAE (CLUSIACEAE) Hypericum perforatum L. GUTTIFERAE (CLUSIACEAE) Hypericum cerastoides (Spach.) Robson GUTTIFERAE (CLUSIACEAE) Hypericum cerastoides (Spach.) Robson Iridaceae Familyasına ait taksonlar IRIDACEAE Iris purpureobracteata B. Mathew & T.Baytop IRIDACEAE Crocus biflorus Miller subsp. pulchricolor (Herbert) Mathew Labiatae Familyasına ait taksonlar LABIATAE Acinos rotundifolius Pers. 215

216 LABIATAE Micromeria myrtifolia Boiss & Hohem. LABIATAE Salvia tomentosa Miller LABIATAE Salvia sclarea LABIATAE Leonurus quinquelobatus Gilib LABIATAE Galeobdolon luteum Hudson LABIATAE Phlomis russeliana (Sims) Bentham LABIATAE Ajuga chamaepitys (L.) Schreber subsp. chia var. chia LABIATAE Ajuga orientalis L. 216

217 LABIATAE Ajuga lamannii (L.) Bentham LABIATAE Thymus longicaulis C. Presl. subsp. longicaulis var. subisophyllus (Borbas) Jalas LABIATAE Stachys thirkei K. Koch LABIATAE Mentha pulegium L. LABIATAE Mentha spicata L. subsp. spicata Leguminosae Familyasına ait taksonlar LEGUMINOSAE Spartium junceum L. LEGUMINOSAE Spartium junceum L. 217

218 LEGUMINOSAE Genista tinctoria L. LEGUMINOSAE Lathyrus laiflorus subsp. (Desf.) Kuntze laiflorus LEGUMINOSAE Trifolium pannonicum Jacq. subsp. elongatum (Willd.) Zoh LEGUMINOSAE Lupinus angustifolius L. subsp. angustifolius LEGUMINOSAE Lathyrus undulatusboiss. LEGUMINOSAE Lathyrus undulatusboiss. LEGUMINOSAE Chamaecytisus pygmaeus (Willd.) Rothm 218