Ekonomi Bülteni. 14 Ocak 2013, Sayı: 01. Yurt Dışı Gelişmeler. Yurt İçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 1 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji 213 te Piyasalardaki Ana Senaryo Ne Olacak? Merkez Bankaları nın Likidite Desteğine Çok Bel Bağlamamak Gerek Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler ECB Politika Faizinde değişikliğe gitmedi. ECB beklentilere paralel politika faizini.75% de sabit tuttu. Bankaların ECB de tuttukları mevduatlara uyguladığı faiz oranında ve borç verme faiz oranında da bir değişikliğe gitmedi ve sırasıyla % ve %1.5 olarak açıkladı. Faiz kararının ardından ECB Başkanı Mario Draghi gerçekleştirdiği basın toplantısında faizleri oybirliği ile sabit tuttuklarını, faiz indirimi için hiçbir oy kullanılmadığını belirtti. Draghi ekonomik aktivitede henüz güçlü bir toparlanma gerçekleştiğini söylemek için erken olduğunu, ekonominin bir önceki toplantıda sundukları beklentilere paralel devam ettiğini belirtti. Öte yandan finans sektöründe güvenin son derece yükseldiğini, CDS primlerinin önemli ölçüde gerilediği, hisse senedi endekslerinin yükseldiği ve volatilitenin tarihi düşük seviyelere gerilediğinin altını çizerek bu güvenin yardımıyla ekonomik aktivitenin yıl sonunda hız kazanacağını belirtti. Önümüzdeki dönemde olası bir faiz indirimi hakkında sinyal vermemiş olmasına karşın, Draghi nin ekonomi ve finans sektörü adına daha ılımlı bir ton kullanması piyasalarca olumlu karşılandı. Japonya 116 milyar $ lık teşvik paketini onayladı. Japonya nın yeni Başbakanı Shinzo Abe, Kamu borcu/gsyh oranı %22 ye ulaşmış olmasına karşın, ülkeyi son 15 yılda yaşadığı 5. resesyondan kurtarmak adına 116 milyar $ lık teşvik paketini açıkladı. Tsunami sonrası zarar gören bölgelerin yeniden inşasında, sağlık ve sosyal güvenlik harcamaları gibi alanlarda kullanılacak olan paketin ekonomik büyümeyi 2 puan artırması ve 6 bin istihdam yaratması öngörülüyor. İhracat odaklı ekonomisine Yen i devalüe ederek rekabet avantajı sağlamak isteyen Japonya da yeni teşvik paketinin açıklanmasının ardından $/JPY son 2.5 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. ESM in ilk tahvil ihalesini gerçekleştirdi. Başarılı geçen ESM ihalesi sorunlu Euro bölgesi ülkelerin sürdürülemez seviyedeki borçlanma maliyetlerinin finanse edilebileceğinin sinyalini verdi. 3 ay vadeli tahvillerle 1.9 milyar borçlanıldı ve ortalama getiri -.324% olarak gerçekleşti. Teklif/ tutar oranı 3.2 olarak gerçekleşerek talebin güçlü olduğunu gösterdi. ESM ayrıca ayda 2 kere 3 ve 6 ay vadeli tahvil ihraçlarına devam ederek ilk çeyrek sonunda 18.5 milyar lık bir borçlanma gerçekleştirmeyi hedeflediği açıkladı. PIIGS ülkelerinin borçlanma maliyetleri geriledi. İrlanda bu yıl içerisinde AB/IMF kurtarma paketinde 1 milyar borçlanmayı planlarken bu borçlanmanın 4 te 1 i kadarını tahvil ihracıyla gerçekleştirdi. 5 yıl vadeli tahvillerin getirileri beklentilerin 13 baz puan altında %3.32 olarak gerçekleşti. Yeniden ihraç edilen tahvilin Temmuzdaki getirisi % 5.9 seviyesindeydi. İhraca talebin (7 milyar ) ülke dışından büyük emeklilik fonları ve varlık yöneticilerinin ilgisiyle yüksek olması İrlanda nın yeniden yurt dışı piyasalara erişimi açısından olumlu bir tabloyu işaret etti. İspanya ise gerçekleştirdiği 2, 5, ve 13 yıl vadeli tahvil ihraçlarında 5.8 milyar ile hedefin üzerinde borçlandı. İlk kez ihraç ettiği 2 yıl vadeli tahvilde teklif/tutar oranı 2.1 olarak gerçekleşirken, getiri %2.47 oldu. 5 yıl vadeli tahvilin yeniden ihracında ise borçlanma maliyeti 69 baz puan gerileyerek %3.99 oldu. Başarılı geçen ihraçların ardından İspanya nın 1 yıllık gösterge tahvili de 9 ayın ardından tekrar %5 in altına geriledi. Ayrıca İtalya nın da hedefleri dahilinde 5 milyar borçlandığı 3 yıl vadeli tahvil ihracının getirileri geçtiğimiz aya göre 65 baz puan gerileyerek %1.85 seviyesine indi. Polonya Merkez Bankası faiz indirimlerinin sonuna gelindiğini açıkladı. Polonya Merkez Bankası politika faiz oranını 25 baz puan indirerek %4 e çekti. Merkez Bankası Başkanı ndan yaptığı açıklamada piyasa beklentilerinin aksine faiz indirimlerinin sonuna gelindiğini ve bu gevşek politikanın sonsuza kadar sürdürülemeyeceğini açıkladı. Endonezya ve Güney Kore Merkez Bankaları da politika faizinde bir değişikliğe gitmedi ve sırasıyla %5.75 ve % 2.75 de sabit tuttular. VIX endeksi son yılların en düşük seviyelerinde. Korku endeksi olarak da adlandırılan piyasalardaki oynaklığı gösteren VIX endeksi Mali Uçurum konusundaki kısmı anlaşmadan bu yana gerilemeye devam ediyor ile tarihi düşük seviyelerinden birini işaret etti. Çin in dış ticaret verileri ekonominin hızlandığını işaret etti. Dünyanın en büyük alüminyum üreticisi olan Alcoa nın Çin ekonomisinin yeninden hızlanmaya başladığını belirtmesinin ardından, açıklanan Aralık ayı dış ticaret verileri de ekonomik aktivitedeki hızlanmayı teyit etti. İhracatlar geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %14.1 oranında artarak son 7 ayın en hızlı artışını gerçekleştirirken, %5 lik artış beklentisinin de oldukça üzerine çıkmış oldu. İthalat hacmi ise Aralık ayında %3.5 olan beklentinin üzerinde %6 oranında bir artış gösterdi. Çin in böylece dış ticaret fazlası 212 de geçtiğimiz seneye göre %5 oranında atarak 231 milyar $ olarak gerçekleşmiş oldu. 2

3 Yurt İçi Gelişmeler Cari Denge, Kasım 212 Kasım ayında Cari Açık aylık bazda 4.8 milyar $ olan piyasa beklentilerinin biraz altında 4.5 milyar $ olarak gerçekleşti. 12 aylık cari açık ise 52.8 milyar $ dan 51.9 milyar $ a geriledi. Böylece yıllık bazda da Ocak 211 den sonra en düşük yıllık cari açık verilmiş oldu. Cari Denge deki trend incelendiğinde Ekim 211 de başlayan gerilemenin Kasım ayında da devam etmesine rağmen önemli bir ivme kaybı yaşandığı görülüyor. Kasım dan önceki üç ayda aylık bazda bir önceki yılın aynı dönemine göre ortalama %31 gerileyen Cari Açık, Kasım ayında sadece %5 oranında geriledi. Cari Açığı oluşturan kalemlere bakıldığında ise 12 aylık Enerji açığı (Enerji İhracatları Enerji İthalatları) 252 milyon $ lık bir artış göstererek 52.1 milyar $ ile tarihi yüksek seviyesine ulaşmasına rağmen, enerji dışı tarafı 238 milyon $ ile cari fazla verdi. Böylece Ağustos 21 dan sonra ilk defa Cari Açığın tamamı enerjiden kaynaklanmış oldu. Son üç ayda ortalama 2.5 milyar $ olan enerji dışı fazlanın aylık bazda 144 milyon $ a gerilemesi enerji dışı tarafındaki düzelmenin de ivme kaybetmeye başladığının sinyalini verdi. Finansman tarafı incelendiğinde, kaynağı belli olmayan döviz hareketlerin yer aldığı Net Hata Noksan kalemi sadece 15 milyon $ lık bir girişi işaret etti. 11 aylık süreçte Net Hata Noksan kalemi cari açığın %15 ini finanse etmiş oldu. Bankacılık sektörüne bakıldığında sektörün 11 aylık süreçte net kredi kullanımı geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %77.3 oranında azalarak 2.9 milyar $ a geriledi ve kullanılan kredilerin büyük bir bölümü kısa vadeli oldu. Cari açığın %21 ini karşılayan Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) ise geçen aya göre %4 oranında artarak 295 milyon $ olarak gerçekleşti. Buna rağmen 12 aylık DYY 1.8 milyar $ ile Ocak ayındaki 14.8 milyar $ lık seviyesinin oldukça altında seyretmeye devam ediyor. Özetle, Kasım verilerinde öne çıkan en önemli taraf 211 Aralık ayında ekonominin %1 una yaklaşan Cari Açığın yılsonunu muhtemelen %6.5 seviyesinde tamamlayacak olmasına rağmen iyileşmenin hızının yavaşlamaya başlaması oldu. Cari açığı olumlu etkileyen baz etkisinin ortadan kalkmaya başlaması ve enerji dışı tarafta açığın bulunmaması bu seviyelerin mevcut ekonomik model ile tasarruf oranı, TL nin seviyesi, büyüme performansı ve petrol fiyatları gibi faktörlerde radikal bir değişiklik olmadığı sürece çok daha fazla altına gelinmeyeceğini ortaya koyuyor. Sanayi Üretim Endeksi, Kasım 212 (Milyar $) 2-6 Cari Açık Sanayi Üretim Endeksi ndeki dalgalı seyir devam ediyor. Eylül ayında Aylık 15% beklentilerin oldukça üzerinde %6.2 lik sert bir çıkış gösteren endeks, 11.3% Ekim ayında ise %2.5 daralma öngören piyasa beklentisinin oldukça altında, %5.7 lik bir daralma yaşamıştı. Kasım ayında ise Sanayi Üretimi TCMB Başkanı Erdem Başçı nın daha önce işaret ettiği iki haneli 5% -5% 3.% seviyeleri yakaladı ve %1.5 olan piyasa beklentilerinin üzerine çıkarak Yıllık geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %11.3 lük bir artışı işaret etti. Böylece -15% endeks son 14 ayın en sert çıkışını gerçekleştirmiş oldu. Geçen ay yaşanan düşüşte olduğu gibi bu ay yaşanan çıkışta da mevsimselliğin ve -25% Kurban bayramları nedeniyle takvim etkilerinin önemli rol oynadığı görülüyor Takvim etkileri göz ardı edildiğinde artış bir önceki yılın aynı ayına göre %3.1 olarak gerçekleşirken, Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre %1.5 oranında arttı. Kasım ayındaki artışa paralel son 14 aydır düzenli olarak gerileyen sanayi üretimi de.1 puan artarak %3 e yükselmiş oldu. Kasım ayı verilerinde tüm sektörlere yayılmış bir artış görülmesine rağmen Tekstil, Giyim ve Ana Metal sektörlerinin sanayi üretimine ortalamanın üzerinde bir katkı sağladığı görülüyor. Tekstil 1.8 puanlık artış ile endekse en büyük pozitif katkıyı yapan kalem olurken, Ana metal ve Giyim kalemleri ise sırasıyla 1.6 ve 1.5 puan ile önemli katkı yapan diğer kalemler oldular % Enerji Açığı Cari Denge Enerji Dışı Cari Açık Sanayi Üretim Endeksi

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Emtia End. Altın 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) Emtia End. Altın 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) TL-Basket -.2 TL-Basket -.4 EURO/$ 1.5 EURO/$ 2. MSCI TR 1.3 MSCI TR 5. MSCI EM -.1 MSCI EM 4.1 ABD-S&P ABD-S&P Yılın ilk haftalarında piyasalarda risk iştahı yüksek seyrediyor. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) Aylık Libor Faizi (%) USD JPY EUR.8 12 Aylık USD Libor Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül 12.4 Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül Libor faizleri bir miktar geriledi. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 211=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi IMKB GOÜ hisse senedi endeksinden pozitif ayrışmaya devam ediyor. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 2 4 Gecelik Borç Alma ve 2 Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Şubat 11 Ocak 12 Aralık 12 1 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 Gösterge tahvil getirisi yeniden %6 lı seviyelerin altına geriledi. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL Aylık Değ (%). MXN.8.8 CZK.4 5 Günlük Değ (%).4 PLN HUF ZAR KRW 2.1 TRY.7.6 JPY GBP..3 EURO Ocak 11 Mayıs 11 Eylül 11 Ocak 12 Mayıs 12 Eylül 12 Ocak TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL yatay seyrini sürdürüyor... Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Aylık Değ (%) Top. Endeks Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi Endişe (VIX) endeksi Ağustos tan bu yana en düşük seviyesine geriledi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Makro Ekonomi & Strateji 213 te Piyasalardaki Ana Senaryo Ne Olacak? 212 yılında piyasaları tedirgin eden 4 temel risk vardı. 1- AB nin kontrolsüz dağılması, banka ve ülke iflasları, 2- Çin ekonomisinde sert yavaşlama, 3- Ortadoğu da sıcak çatışma ve sonrasında petrol fiyatlarında artış, 4- ABD de Mali Uçurum. 212 yılı bu endişelerin hayata geçmediği, risklerin bir şekilde ortadan kaldırıldığı ve/veya ertelendiği bir yıl oldu. Bu olumlu tabloyu doğuran ana etken gelişmiş ülkelerin merkez bankalarıydı. Çünkü hem daha önceki bol likidite enjeksiyonlarının daha uzun süre devam edeceğini taahhüt ettiler, hem de yeni ve daha radikal (Avrupa da limitsiz tahvil alımı, ABD de işsizlik oranı %6.5 a inene kadar gevşek para politikasına devam) likidite operasyonlarını hayata geçireceklerini açıkladılar. Örneğin FED 3. parasal gevşeme (QE3) programını açıkladı ve bu doğrultuda 85 milyar $ aylık tahvil alımı yapılacağını belirtti. Bu süreç 2 yıl devam ederse FED in 2 trilyon $ ın üzerinde ek bir alım yapacağı anlamına gelir ki, bu 1.3 trilyon $ lık QE1 ve.6 trilyon $ lık QE2 nin toplamının bile üzerinde. Benzer şekilde Avrupa ve Japonya merkez bankalarından da farklı parasal gevşeme/tahvil alım taahhütleri geldi ve bunlar da 213 yılında (muhtemelen) hayata geçecek. Merkez bankalarının radikal hamleleri sayesinde büyük etkiler yaratabilecek risklerin ortadan kalktığı ve merkez bankalarının bu desteklerinin 213 yılında da artarak devam edeceği (çünkü ekonomi halen istenilen ivmede büyümüyor, işsizlik halen yüksek ve enflasyonist riskler ise sınırlı) düşünüldüğünde 213 yılının piyasalar açısından pozitif geçeceğine ilişkin yorumlar sıklıkla yapılmaya başlandı. Bu noktada farklı bir görüş daha önce farklı makalelerine yer verdiğimiz dünyanın en büyük yatırım fonlarından olan PIMCO nun CEO su El-Erian dan geliyor. Merkez Bankaları nın Likidite Desteğine Çok Bel Bağlamamak Gerek Yatırım tavsiyeleri bugünlerde bir finansal ürünün temel özelliklerinden ve dinamiklerinden ziyade getirisinin diğer finansal ürünlere göre nasıl olacağına bakılarak yapılıyor. Örneğin şu enstrümana yatırım yap, çünkü piyasadaki diğer finansal ürünlere kıyasla daha ucuz şeklinde yorumları artık çok sık duyuyoruz. Merkez Bankalarının alışılmamış gevşek para politikalarının varlık fiyatlarını yapay olarak yükselttiği düşünülürse bu yönde tavsiyeler bir noktaya kadar kabul edilebilir. Buna karşın benzer tavsiyelerin çok artmış olması, bunun beraberinde getirdiği riskleri de iyi bir şekilde anlamayı ve yönetmeyi gerekli kılıyor. Bazı finansal varlıklar merkez bankalarının hem mevcut hem de vaat ettikleri deneysel hamleleri nedeniyle oldukça manipüle edilmiş fiyatlara sahip. Bu süreç artarak devam ettikçe, yatırımcılar artan bir oranda portföylerini riskli finansal ürünlere kaydırmak zorunda kalıyorlar. FED Başkanı Ben Bernanke de son basın toplantısında bunu doğruladı ve para politikalarının amacının yatırımcıları daha fazla risk almaya zorlamak olduğunu açıkça belirtti. FED Başkanının bu isteğine uyan finans dünyasının önde gelen birçok fikir önderi de fazla getiri ve kaldıraca odaklanıp finansal varlıkların gerçekte değerinin ne olması gerektiğini gösteren temel analizi bir kenara bırakıyorlar. Bu durum dönemini hatırlatıyor, o yıllarda da benzer hiperaktif likidite mekanizmaları bazı varlık fiyatlarını hızla yükseltmiş, fiyatlardaki bu yapay seviyeler risk primlerinin tüm finansal varlıklar için hızla gerilemesine yol açmıştı. Bu süreçte, yatırımcılar otoritelerin etkili politikaları sayesinde büyük iniş çıkışların artık görülmeyeceğine inanmaya başlamışlardı yi takip eden yıllarda neler yaşandığını hepimiz biliyoruz. Ancak, bu iki dönemin birebir aynı özellikleri taşıdıklarını söylemek de çok mümkün değil. 27 de sistemdeki likidite daha fazla risk alan özel katılımcılar (özellikle yatırım bankaları) tarafından yaratılıyordu; yani likidite finansal sistemin içinden geliyordu. Bugün ise likidite sistemin içinden değil dışından geliyor. Artık büyük ölçekli bilanço genişlemeleri başta merkez bankaları olmak üzere kamu tarafında. Sadece bir kaç hafta önce, FED 213 yılında mevcut bilançosunun 3 te birine denk gelen 1 trilyon $ lık ek varlık alımı hedeflediğini açıkladı. Diğer merkez bankalarının da Özellikle BoE (İngiltere Merkez Bankası), BoJ (Japonya Merkez Bankası) ve ECB nin (Avrupa Merkez Bankası) önümüzdeki aylarda bilançolarını yeniden genişletmesi bekleniyor. 6

7 Makro Ekonomi & Strateji Fakat bugünkü göreceli olarak daha az riskli ortam risklerin tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmiyor. Merkez bankalarının yatırım araçlarının fiyatlarını, olması gerekenden çok daha farklı boyuta taşımalarının bir sınırı var. Dahası, FED in en son toplantı tutanaklarında görüldüğü gibi, bugünkü radikal para politikalarının riskleri ve maliyetleri konusunda bazı FED üyeleri endişelenmeye başladı. Ayrıca, tam olarak ne zaman olacağını söylemek zor olsa da bir noktada özel sektör merkez bankalarının yarattığı bu aşırı yapay düzenin parçası olmak istemeyecek. Bu özellikle merkez bankalarının tahvil alımları ve ileriye yönelik taahhütleri ile doğrudan etkileyemeyeceği yüksek getirili şirket tahvilleri, hisse senetleri, ve bazı yüksek kaldıraçlı (borçlanılarak alınan) enstrümanlar gibi finansal ürünler için geçerli olacak. Merkez bankası etkisinin azaldığı durumda bu ürünlerin fiyatları bilanço ve gelir tablosu gibi temel göstergelerle uyumlu olmak zorunda. Böyle bir ortamda finansal enstrüman ve sektör seçimlerinin bir yere kadar etkili olacağı, çünkü bugünün yatırım felsefesini merkez bankalarının limitsiz likidite enjeksiyonlarının belirlediği, bunun da fiyatların olması gerekenle bugünkü seviyeleri arasında büyük farklılıklar yarattığı akılda tutulmalı. Yatırımcılar ayrıca bundan sonraki dönemde tüm finansal enstrümanlarda artan volatiliteye hazırlıklı olmalılar. FED in para politikasına ilişkin hamleleri için somut eşikler belirtmesiyle bilhassa enflasyon tahminleri yerine işsizlik oranlarının kullanılmaya başlamasıyla - rutin veri açıklamaları fiyatlar üzerinde daha geniş dalgalanmalar yaratacaktır. Şüphesiz ki merkez bankaları bugün piyasaların hem hakemi hem de oyuncusu konumunda. Likidite kaynaklı fiyat sapmalarıyla başlayan 213 de yatırımcılar sadece merkez bankalarının bol likiditesine bağlı fırsatları değerlendirirken çok daha dikkatli olmalılar. Özetle, El-Erian büyük oranda merkez bankalarının likidite enjeksiyonuna bağlı olarak hareket eden finansal ürünlerin gerçekte olması gereken değerlerden uzaklaştığını, bunun yıllarında yaşanan kaldıraç artışına bağlı problemlere ve sonrasında yaşanan krize çok benzer bir seyir izlediğini belirtiyor. O zamandan farklı olarak bu sefer piyasanın değil merkez bankalarının bilançolarını genişleterek kaldıracı körüklediğini, piyasaya kıyasla merkez bankalarının daha sağlam bir duruş sergileyeceğini, bu nedenle bugün yaşananların ye kıyasla daha az riskli olduğunu vurguluyor. Diğer taraftan bugünkü durumun risksiz olduğu anlamına gelmemeli diye üzerine basarak belirtiyor. El-Erian ın endişelerinin altında yatan üç sebep var. Birincisi merkez bankalarının likidite pompalaması ile piyasaların şişmesinin 5. senesine girildi. Bu süreç devam ettikçe finansal 17 MSCI Dünya Hisse Senedi Endeksi Ekim 27 varlıkların mevcut değeri ile olması gereken seviye arasındaki fark giderek açılıyor. İkincisi, son FOMC tutanaklarında da görüldüğü üzere bazı politika yapıcılar mevcut parasal gevşeme programlarından çıkışı sorgulamaya başladılar. Üçüncüsü ise bir noktada özel sektör merkez bankalarının yarattığı bu illüzyonun parçası olmak istemeyebilir. Bu endişelerde haklılık payı var. Buna karşın bu likidite enjeksiyonları sayesinde dünyada ekonomik aktivitenin yeniden canlandığını, ABD de Mart 2 işsizlik oranının düşmeye başladığını ve konut sektörünün 7 toparlandığını; AB de ülke iflaslarının eşiğinden dönüldüğünü de unutmamak lazım. Bunun yanında finansal varlık fiyatlarının çok şiştiği tezine de biraz rezervli yaklaşmak gerekiyor. MSCI Global hisse senedi endeksi (yandaki grafik) bugün itibarıyla 27 deki tepe noktasından %16; 2 yılındaki tepe noktasından da %4 aşağıda. 7